Hoe kunt u lymfoedeem voorkomen?

Transcriptie

1 Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Hoe kunt u lymfoedeem voorkomen? z

2 Hoe kunt u lymfoedeem voorkomen? 1 Als u geopereerd bent vanwege borstkanker én de okselklieren zijn verwijderd, kan er lymfoedeem ontstaan in uw arm. Lymfoedeem kan allerlei lastige beperkingen met zich meebrengen in het dagelijks leven. Door oefeningen te doen en bepaalde leefregels aan te houden, is het echter mogelijk om de kans op lymfoedeem te verkleinen. In deze brochure staat beschreven wat lymfoedeem precies is en wat u zelf kunt doen om lymfoedeem te voorkomen. Ook vindt u adviezen voor het geval u toch klachten zou krijgen. Zelfs jaren na de operatie blijft het risico bestaan dat er lymfoedeem optreedt. Het is dus van groot belang dat u ook op langere termijn klachten probeert te voorkomen en alert bent op eventuele tekenen van beginnend lymfoedeem. Leest u de informatie in deze brochure goed. Lymfoedeem kan heel hinderlijk zijn en als het er eenmaal is, gaat het niet vanzelf weg.

3 Wat is lymfoedeem en hoe ontstaat het? 2 Lymfoedeem is een opeenhoping van lymfevocht. Het lymfevocht uit uw armen wordt afgevoerd via de lymfeklieren in de oksels. Als tijdens de operatie aan uw borst de lymfeklieren uit een van beide oksels zijn verwijderd, wordt de afvoer van het lymfevocht op die plek belemmerd. Daardoor kan in de arm aan de geopereerde kant een opeenhoping van vocht ontstaan. Door de huidige operatietechnieken is de kans op lymfoedeem na een borstoperatie kleiner dan vroeger. Het risico om lymfoedeem te krijgen is groter bij vrouwen bij wie na het verwijderen van alle okselklieren het okselgebied bestraald moet worden dan bij vrouwen voor wie dat niet geldt. Om lymfoedeem te voorkomen, is het belangrijk dat er niet te veel lymfevocht ontstaat en dat het lymfevocht goed blijft circuleren door het lichaam. Extra vocht wordt aangemaakt wanneer uw arm zwaar belast wordt of als u onderhevig bent aan extreme warmte of kou. Ook kan de toevoer van lymfevocht verstoord raken door een infectie als gevolg van een wondje aan uw arm. Het lymfestelsel

4 Adviezen 3 Neem de volgende adviezen ter harte: Probeer uw arm niet te zwaar te belasten. Wees voorzichtig met warmte en kou. Ontsmet wondjes aan uw arm of hand meteen. Blijf wel bewegen! Het is niet verstandig om uw arm angstvallig te ontzien. Dat kan bovendien schouderklachten veroorzaken. Normale lichaamsbeweging is het beste, zolang u niets forceert. Dit komt de afvoer van het lymfevocht ten goede. Het is raadzaam om uw arm af en toe wat hoger te leggen. Als u lang staat, laat uw hand dan niet de hele tijd naar beneden hangen, maar steek deze bijvoorbeeld in uw jaszak. Draag geen knellende kleding of knellende sieraden om uw arm. Door oefeningen te doen kunt u de kans op lymfoedeem verkleinen. In de WZAbrochure Arm- en schouderoefeningen na een borstoperatie en/of het verwijderen van okselklieren leest u welke oefeningen voor u van belang zijn.

5 Leefregels 4 Het is belangrijk dat u attent bent op de signalen van uw lichaam. Zodra uw arm moe begint te worden of pijn begint te doen, moet u uw arm rust geven! Ook doet u er goed aan uw activiteiten na de operatie geleidelijk weer op te bouwen en niet meteen alles in één keer op te pakken. Neemt u verder de volgende leefregels in acht: Voorkom wondjes en infecties aan uw arm en hand! Draag handschoenen bij ruwe karweitjes, bijvoorbeeld als u in de tuin werkt. Pas op dat u zich niet in uw arm of hand prikt of snijdt, of dat u zich brandt. Als u ruwe handen hebt, vet die dan regelmatig in om kloofjes te voorkomen. Krab puistjes en insectenbeten niet open. Gebruik bij het ontharen ontharingscrème in plaats van een scheermesje. Als er bij u bloed geprikt moet worden, laat u dan niet prikken in de arm aan de geopereerde kant. Zorg voor schone nagels en handen. Als u toch een wondje krijgt aan uw hand of arm, ontsmet dit dan meteen en breng een pleister aan! Zorg ervoor dat u altijd desinfecterende middelen (zoals jodium (betadine), alcohol en sterilon) en pleisters bij de hand hebt! Voorkom overbelasting van uw arm! Wanneer en waardoor een arm overbelast raakt, verschilt van persoon tot persoon. Ga voor uzelf na welke dagelijkse bezigheden overbelasting kunnen veroorzaken. In principe mag u alles weer doen zoals u dat gewend was voor de operatie, maar met mate en verspreid over de dag. Geef uw arm rust als deze vermoeid of pijnlijk aanvoelt of gezwollen is! Activiteiten waardoor uw arm overbelast kan raken, zijn bijvoorbeeld: zwaar tillen, een kind op de arm dragen, langere tijd achter de computer zitten, ramen zemen, langdurig handwerken, sporten zoals tennis en volleybal.

6 Leefregels 5 Vermijd druk op uw schouder en uw arm! Kies een prothese uit die niet te zwaar is. (Er zijn lichtgewicht protheses verkrijgbaar.) Draag een goed passende bh. (Ga hiervoor eventueel naar een speciaalzaak.) Er zijn speciale bh s met brede bandjes, een brede elastische onderrand en schouderstukjes onder de bandjes. Draag geen knellende kleding of mouwophouders. Laat géén bloeddruk meten aan de arm aan de geopereerde kant. Als u een vliegreis maakt, neem dan tijdens de reis wat beweging en doe af en toe wat arm- en schouderoefeningen. Vermijd extreme warmte en kou! Warmte en kou kunnen tot een verhoogde toevoer van lymfevocht leiden. Probeert u daarom extreme omstandigheden te vermijden. Pas op met een hete douche of een heet bad. Dat geldt ook voor een saunabezoek. Het is onverstandig om langdurig in de zon te zitten. Gebruik bij huishoudelijk werk niet te heet water. Wees voorzichtig met stoom (bij het afgieten van kookwater). Gebruik geen kruik, kersenpit, rode lamp of warme pakkingen op uw schouder of arm. Vermijd bij warm weer overmatige inspanning. Las pauzes in en doe af en toe arm- en schouderoefeningen.

7 Klachten 6 Ook al probeert u overmatige inspanning te vermijden en houdt u zich aan de leefregels, het is desondanks toch mogelijk dat er lymfoedeem ontstaat. (Zelfs jaren na de operatie kan dit het geval zijn.) De volgende verschijnselen kunnen zich dan voordoen in uw arm, hand, oksel, borst of rug: een zwelling; een zwaar, gespannen of moe gevoel; pijn of een tintelend gevoel; bewegingsbeperking of functieverlies. Wat kunt u zelf doen? Als u klachten krijgt die op lymfoedeem wijzen, kunt u eerst proberen uw arm rust te geven. Het kan helpen als u uw arm wat hoger legt, bijvoorbeeld op een kussen. Bezoek aan de lymfoedeempoli Als uw klachten na een paar dagen niet verminderd zijn, kunt u een afspraak maken met de mammacareverpleegkundige, telefoonnummer (0592) Is er inderdaad sprake van lymfoedeem, dan verwijst de mammacareverpleegkundige u door naar de chirurg of de verpleegkundig specialist mammacare. Deze onderzoekt uw klachten en regelt dat er een echografie van uw oksel wordt gemaakt. Zo nodig wordt er een afspraak gemaakt bij de dermatoloog. De dermatoloog stelt een behandelplan op en verwijst u eventueel naar een huidtherapeut buiten het ziekenhuis. Waarschuwing! De kans bestaat dat uw arm dik en rood (warm) wordt en dat u zich kort daarna grieperig voelt en koorts krijgt. Er is dan sprake van een infectie (wondroos)! Neemt u in dat geval direct contact op met uw huisarts! Deze zal zo nodig antibiotica voorschrijven.

8 chiru22 mei Bereikbaarheid De mammacareverpleegkundigen zijn bereikbaar op: maandag: 8.30 tot uur dinsdag: 8.30 tot uur woensdag: 8.30 tot uur donderdag: 8.30 tot uur vrijdag 8.30 tot uur Telefoonnummer: (0592) Hebt u een opmerking of een klacht? De medewerkers en specialisten van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen doen hun best u de juiste (medische) zorg te geven. Mocht er toch iets gebeuren waarover u niet tevreden bent, dan verzoeken wij u om dat door te geven. U kunt dat doen aan degene die direct verantwoordelijk is of aan de ombudsfunctionaris van het ziekenhuis. Deze is bereikbaar via: adres: ombudsfunctionaris@wza.nl telefoonnummer: (0592) / (maandag t/m donderdag) postadres: WZA t.a.v. ombudsfunctionaris, postbus , 9400 RA Assen Meer informatie over de klachtenprocedure vindt u op Wilhelmina Ziekenhuis Assen Europaweg-Zuid 1 Postbus RA Assen Telefoon (0592) WZA