CONCEPT. Gelet op de artikelen 23, 23b, 25a, 106, 107, 108 en 111 van het Besluit prudentiële regels Wft;

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CONCEPT. Gelet op de artikelen 23, 23b, 25a, 106, 107, 108 en 111 van het Besluit prudentiële regels Wft;"

Transcriptie

1 CONCEPT Beleidsregel van de Nederlandsche Bank N.V. van [1 juni] 2011, houdende uitgangspunten voor de evaluatie, bedoeld in artikel 3:18a van de Wet op het financieel toezicht van het Internal Liquidity Adequacy Assessment Process van banken en beleggingsondernemingen en de toepassing van de Regeling liquiditeit Wft 2011 (Beleidsregel liquiditeit Wft 2011) De Nederlandsche Bank N.V., Na raadpleging van de betrokken representatieve organisaties; Gelet op de artikelen 3:17, tweede lid, aanhef en onderdeel c, 3:18a, eerste en tweede lid, en 3:63, eerste en tweede lid, en 3:111a van de Wet op het financieel toezicht; Gelet op de artikelen 23, 23b, 25a, 106, 107, 108 en 111 van het Besluit prudentiële regels Wft; Gelet op artikel 2, tweede en derde lid, van de Regeling liquiditeit Wft 2011; Gelet op bijlage V, onderdeel 10 (punten 14 tot en met 22), en bijlage XI, punt 1, onderdeel e, en punt 1 bis, van de herziene richtlijn banken (nr.2006/48/eg); Gelet op richtlijn nr.2009/111/eg van het Europees Parlement en de Raad van 16 september 2009 tot wijziging van de Richtlijnen 2006/48/EG, 2006/49/EG en 2007/64/EG wat betreft banken die zijn aangesloten bij centrale instellingen, bepaalde eigenvermogensbestanddelen, grote posities, het toezichtkader en het crisisbeheer (PbEU L 302); BESLUIT: Paragraaf 1: algemene bepalingen Artikel 1 In deze beleidsregel wordt verstaan onder: a. BCBS: Basel Committee on Banking Supervision; b. Besluit: Besluit prudentiële regels Wft; c. DNB: de Nederlandsche Bank N.V.; d. EBA: de European Banking Authority, zoals opgericht bij Verordening (EU) nr. 1093/2010 van het Europees Parlement en de Raad van 24 november 2010 tot oprichting van een Europese toezichthoudende autoriteit (Europese Bankautoriteit), tot wijziging van Besluit nr. 716/2009/EG en tot intrekking van Besluit 2009/78/EG van de Commissie (PbEU L 331); e. ILAAP: Internal Liquidity Adequacy Assessment Process; f. Onderneming: Bank of beleggingsonderneming g. Wft: Wet op het financieel toezicht; 1

2 Paragraaf 2: evaluatie van het ILAAP Artikel 2 Deze paragraaf is van toepassing op banken en beleggingsondernemingen met zetel in Nederland. Artikel 3 DNB baseert zich bij de evaluatie, bedoeld in artikel 3:18a van de Wft, van het ILAAP van een onderneming als bedoeld in artikel 2 op de volgende aanbevelingen en richtsnoeren van de EBA en het BCBS: a. Second part of CEBS s technical advice to the European Commission on liquidity risk management (CEBS ) van 18 september 2008; b. EBA Guidelines on Liquidity Buffers & Survival Periods, van 9 december 2009; c. EBA Guidelines on the Management of Concentration Risk under the Supervisory Review Process, van 2 september 2010 (sectie 4.4. inzake liquidity risk); d. EBA Revised Guidelines on Stress Testing (GL32) van 26 augustus 2010; e. EBA Guidelines on Liquidity Cost Benefit Allocation van 27 oktober f. BCBS Principles for Sound Liquidity Risk Management and Supervision, van september 2008; g. EBA Guidelines on the Application of the Supervisory Review Process under Pillar 2 (CP03 revised) van 25 januari 2006; h. EBA Liquidity Identity Card, van juni 2009 i. BCBS International framework for liquidity risk measurement, standards and monitoring, van december 2010; Artikel 4 1. DNB voert, met inachtneming van artikel 107, eerste lid, onderdelen b en c van het Besluit, de evaluatie, bedoeld in artikel 3, uit van het ILAAP dat de positie van de onderneming op zowel groepsbrede basis als op individuele basis betreft. 2. Indien de onderneming aantoont dat de verdeling van de liquiditeit binnen de groep en het liquiditeitsrisicobeheer adequaat zijn kan DNB de onderneming op aanvraag op grond van artikel 3:17, vierde lid van de Wft ontheffing verlenen van het uitvoeren van een ILAAP op individuele basis. Artikel 5 1. Elke onderneming die gehouden is een ILAAP uit te voeren verstrekt desgevraagd aan DNB alle gegevens welke benodigd zijn voor de evaluatie als bedoeld in artikel 3:18a van de Wft. De gegevens waarover DNB voor de evaluatie van het ILAAP tenminste de beschikking dient te krijgen, zijn de gegevens op basis waarvan DNB vast kan stellen: a. Op welke wijze het ILAAP is geïntegreerd in de bedrijfsprocessen van de onderneming; b. Op welke wijze het beleid gericht op het beheersen van het liquiditeitsrisico op de korte (inclusief intraday) en langere termijn is vastgelegd in procedures en maatregelen en is geïntegreerd in de bedrijfsprocessen van de onderneming; c. Welke regelingen zijn getroffen door de personen die het dagelijks beleid van de onderneming bepalen met het oog op de scheiding van taken in de organisatie en het voorkomen van belangenconflicten; d. De wijze waarop de personen die het dagelijks beleid van de onderneming bepalen, betrokken zijn bij het ILAAP; 2

3 e. Welke procedures en maatregelen bestaan aan de hand waarvan de onderneming doorlopend nagaat of en ervoor zorgt dat de hoogte, samenstelling en verdeling van de aanwezige liquiditeit aansluit op de omvang en aard van het huidige en mogelijk toekomstige liquiditeitsrisico; f. Op welke wijze de procedures en maatregelen, de (kwantitatieve) monitoring en stress testing, rekening houden met de technische criteria voor de organisatie en de behandeling van het (liquiditeits)risico van bijlage V van de herziene richtlijn banken; g. Wat de risicotolerantie van de onderneming is (kwantitatief en kwalitatief) en hoe deze zich verhoudt tot de liquiditeitspositie en het fundingprofiel; h. Hoe rekening is gehouden met stresstesten i. Welke hoogte, samenstelling en verdeling van de liquiditeit volgens de onderneming nodig is ter dekking van het huidige en mogelijk toekomstige liquiditeitsrisico en hoe dit zich verhoudt tot de actueel beschikbare liquiditeit. j. hoe, in het geval van een groep, de aangehouden aanwezige liquiditeit is verdeeld over de belangrijkste entiteiten in de groep en hoe het zich verhoudt tot de vereiste liquiditeit ingevolge artikel 3:63 van de Wft en de op basis van het ILAAP nodig geachte liquiditeit voor deze entiteiten. Paragraaf 3; toepassing van de regels ingevolge artikel 3:63 Wft op bijkantoren van banken met zetel in een andere staat Artikel 6 Deze paragraaf is van toepassing op in Nederland gelegen bijkantoren van banken met zetel in een andere lidstaat en van banken met zetel in een andere staat, niet zijnde een lidstaat. Artikel 7 1. Met betrekking tot een bijkantoor, bedoeld in artikel 6, worden voor de toepassing van de Regeling liquiditeit Wft 2011: a. als in artikel 108, eerste lid, van het Besluit bedoelde (passief)posten aangemerkt de passiefposten voortvloeiende uit de vanuit dat bijkantoor aangegane verplichtingen; b. als in artikel 111, eerste lid, van het Besluit bedoelde (actief)posten aangemerkt de actiefposten die ten genoegen van DNB te allen tijde exclusief ter beschikking staan van dat bijkantoor. 2. DNB acht de in overeenstemming met lid 1 en artikel 2, eerste lid, van de Regeling liquiditeit Wft 2011 berekende liquiditeit pas voldoende, indien de onderneming, bedoeld in de aanhef van het eerste lid, tevens aantoont dat het risicobeheer van de onderneming gericht op het beheersen van het liquiditeitsrisico naar genoegen van DNB voldoende rekening houdt met criteria die tenminste gelijkwaardig zijn aan de technische criteria voor de organisatie en behandeling van het liquiditeitsrisico van bijlage V van de herziene richtlijn banken. Paragraaf 4: slotbepalingen Artikel 8 Deze beleidsregel treedt in werking met ingang van 1 juni

4 Artikel 9 Deze beleidsregel wordt aangehaald als: Beleidsregel liquiditeit Wft Deze regeling zal met de toelichting in de Staatscourant worden geplaatst. Amsterdam, [datum] 2011 De Nederlandsche Bank N.V., H.J. Brouwer, directeur. 4

5 TOELICHTING Algemeen Deze beleidsregel betreft een nadere invulling van de evaluatie van DNB ingevolge artikel 3:18a Wft (het Supervisory Review and Evaluation Process, SREP) van de strategieën en procedures voor risicobeheersing (het Internal Capital Adequacy Assessment Process, ICAAP), gericht op het liquiditeitsrisico, waarover banken en beleggingsondernemingen met zetel in Nederland ingevolge artikel 3:17 Wft dienen te beschikken. Gelet op de aanscherping van de technische criteria voor het liquiditeitsrisicobeheer in bijlage V van de herziene richtlijn banken, en van het toezicht daarop, zoals omschreven in bijlage XI van die richtlijn, en de door de EBA en het BCBS opgestelde richtsnoeren gericht op een convergentie van praktijken van het toezicht wat betreft het liquiditeitsrisicobeheer, heeft DNB besloten tot een separate opzet van de evaluatie van de strategieën en procedures van banken en beleggingsondernemingen gericht op het algehele liquiditeitsrisicobeheer, het zogenoemde Liquidity Adequacy Assessment Process (ILAAP). Onderhavige beleidsregel strekt daartoe. Vanwege de beperkte toepasselijkheid van het liquiditeitstoezicht op beleggingsondernemingen, is het ILAAP en de evaluatie daarvan door DNB uitsluitend van toepassing wanneer DNB expliciet om een dergelijke beoordeling heeft verzocht. Banken zijn gehouden een ILAAP uit te voeren op groepsbrede en individuele basis en hierover op verzoek van DNB te rapporteren. Daarnaast bevat deze beleidsregel een nadere uitwerking van de wijze waarop DNB de Regeling liquiditeit Wft 2011 toepast op in Nederland gelegen bijkantoren van banken met zetel in een andere staat. Het betreft een nadere uitwerking van de liquiditeitsposten van deze banken die bij de berekening van de liquiditeit van hun Nederlandse bijkantoren in aanmerking genomen kunnen worden. Deze uitwerking is nodig omdat de betreffende bijkantoren integrerend onderdeel van deze banken zijn, hetgeen beperkingen stelt aan de mate waarin afzonderlijke liquiditeitsposten aan die bijkantoren kunnen worden toegerekend. Ingevolge artikel 1:29a, aanhef en onderdeel d, van de Wft maakt DNB de algemene criteria en methodieken kenbaar op basis waarvan de evaluatie, bedoeld in artikel 3:18a van de Wft, wordt verricht. Deze beleidsregel geeft hier invulling aan. 1. Reikwijdte en toepassing van het SREP De evaluatie van het ILAAP betreft in beginsel de positie van de onderneming op groepsbrede basis én op individuele basis. Toetsing van het ILAAP dat de positie van de onderneming op individuele basis betreft, is nodig omdat het in de Wft verankerde liquiditeitsraamwerk niet waarborgt dat het ICAAP dat de positie van de onderneming op groepsbrede basis betreft, bewerkstelligt dat de onderneming nagaat of en ervoor zorgt dat niet alleen de hoogte en samenstelling van de liquiditeitsbuffer aansluit op de omvang en de aard van de huidige en mogelijk toekomstige liquiditeitsrisico s, maar ook dat de verdeling van deze liquiditeitsbuffer binnen de groep, dus op entiteitsniveau, adequaat is. Om die reden betreft het ILAAP in beginsel de positie van de onderneming op groepsbrede basis én op individuele basis. Op aanvraag kan DNB een bank ontheffing verlenen van de verplichting een ILAAP uit te voeren dat de positie van de onderneming op individuele basis betreft, indien de onderneming naar genoegen van DNB heeft aangetoond dat de verdeling van de liquiditeit binnen de groep en het groepsbrede liquiditeitsrisicobeheer óók op entiteitsniveau, met inbegrip van bijkantoren en niet financiële zelfstandige groepsonderdelen, adequaat is. 5

6 Het ILAAP op geconsolideerde basis én het ILAAP op individuele basis houdt rekening met huidige of mogelijk toekomstige beperkingen van de overdraagbaarheid van liquiditeit tussen groepsonderdelen, inclusief bijkantoren, zowel nationaal als internationaal.. DNB baseert zich bij de evaluatie van het ILAAP op de richtsnoeren en aanbevelingen van de EBA en het BCBS met betrekking tot het liquiditeitsrisicobeheer en het toezicht daarop. De richtsnoeren van de EBA hebben tot doel een convergentie van toezichtpraktijken in de Europese Unie te bewerkstelligen. De aanbevelingen van het BCBS hebben de invoering van prudente standaarden voor het beheersen van het liquiditeitsrisico van banken tot doel. Deze aanbevelingen sluiten aan bij de technische criteria voor het beheersen van het liquiditeitsrisico en het toezicht daarop zoals opgenomen in de bijlagen V en XI van de herziene richtlijn banken. In paragraaf XYZ is een overzicht opgenomen van de relevante richtsnoeren en aanbevelingen en van de websites waarop deze zijn te raadplegen. 2. Juridisch kader In artikel 3:18a, eerste lid, van de Wft is bepaald dat DNB periodiek een SREP uitvoert met betrekking tot het ICAAP dat banken en beleggingsondernemingen met zetel in Nederland ingevolge artikel 3:17 van de Wft hebben uitgevoerd. Het ICAAP en het SREP zijn nader uitgewerkt in artikel 24a en 25a van het Besluit. Onderdeel van het ICAAP is het geheel van procedures en maatregelen gericht op het beheersen van het liquiditeitsrisico, het ILAAP. De beoordeling van het ILAAP geschiedt aan de hand van de technische criteria van bijlage V van de herziene richtlijn banken. Naast het ILAAP-raamwerk, is ingevolge artikel 3:63, eerste lid van de Wft een regelgevend raamwerk van toepassing dat ziet op het handhaven van een minimum omvang van de liquiditeit. In artikel 3:63, is bepaald dat de in dat lid gespecificeerde ondernemingen, daaronder banken met zetel in Nederland, beschikken over voldoende liquiditeit. Ingevolge de artikelen 3:64 en 3:65 van de Wft, is artikel 3:63 van de Wft van overeenkomstige toepassing op banken met zetel in een andere lidstaat of in een staat die geen lidstaat is en die hun bedrijf uitoefenen vanuit een in Nederland gelegen bijkantoor. Het vereiste van artikel 3:63, eerste lid is verder uitgewerkt in hoofdstuk 11 van het Besluit prudentiële regels Wft en in de daarop gebaseerde Regeling liquiditeit Wft Hoofdstuk 11 van het Besluit prudentiële regels Wft vereist van een bank dat deze ervoor zorgt dat de aanwezige liquiditeit tenminste gelijk is aan de vereiste liquiditeit, berekend overeenkomstig de regels in dat hoofdstuk en de daarop gebaseerde Regeling liquiditeit Wft In laatstbedoelde regeling zijn door DNB opgestelde regels opgenomen over de bij de berekening van de minimum omvang van de liquiditeit in aanmerking te nemen activa- en passivaposten (en posten buiten de balanstelling) en de weging daarvan. In artikel 2, tweede lid van de Regeling liquiditeit Wft 2011 is daarnaast bepaald dat DNB, indien zij de in overeenstemming met deze regeling berekende liquiditeit van een onderneming onvoldoende acht, voor deze onderneming een aanvullende liquiditeitseis kan vaststellen. Dit kan het geval zijn indien DNB op grond van de evaluatie, bedoeld in artikel 3:18a van de Wft van oordeel is dat de procedures en maatregelen waarin het beleid van een onderneming gericht op het beheersen van de liquiditeitsrisico s is vastgelegd, niet een beheerste en duurzame dekking van de liquiditeitsrisico s waarborgen. In het geval van een in Nederland gelegen bijkantoor van een bank met zetel in een andere lidstaat, is artikel 3:17 van de Wft op deze onderneming niet van toepassing en dus evenmin de in Hoofdstuk 4 van het Bpr neergelegde regels met betrekking tot de beheerste uitoefening van het bedrijf van de onderneming. DNB hanteert voor deze bijkantoren als uitgangspunt dat de - overeenkomstig artikel 2, eerste lid, van de Regeling liquiditeit Wft berekende liquiditeit alleen als voldoende beschouwd kan worden indien het bijkantoor aantoont dat zij een in procedures en maatregelen vastgelegd beleid voert ter beheersing van de liquiditeitsrisico s dat ten minste gelijkwaardig is aan de ingevolge artikel 3:17 Wft vereiste bedrijfsvoering. Tevens dient het bijkantoor te voldoen aan hetgeen bepaald in artikel 5 tweede lid van deze beleidsregel. Om DNB in staat te stellen om te beoordelen of aan beide voorwaarden voldaan is, dient het bijkantoor de benodigde informatie aan DNB te verstrekken. 6

7 De regels met betrekking tot het ILAAP en de evaluatie daarvan zijn aangescherpt ingevolge Richtlijn 2009/111/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 september 2009, waarin als onderdeel van bijlage V van de herziene richtlijn banken aanvullende technische criteria voor de organisatie en de behandeling van het liquiditeitsrisico zijn opgenomen. Deze criteria zijn overgenomen in bijlage 1 bij deze beleidsregel. Daarnaast zijn in bijlage XI van deze zelfde richtlijn aanvullende technische criteria opgenomen voor de evaluatie van het ILAAP. Krachtens punt 1, aanhef en onderdeel e van deze bijlage is bepaald dat de evaluatie die door de bevoegde autoriteiten wordt verricht, betrekking heeft op de blootstelling aan en de meting en het beheer van het liquiditeitsrisico door banken en beleggingsondernemingen. Ingegaan wordt op onderzoek van alternatieve scenario s, het beheer van risicovermindering (met name de omvang, samenstelling en kwaliteit van liquiditeitsbuffers) en effectieve calamiteitenplannen. De aanscherping ingevolge richtlijn 2009/111/EG in punt 1 bis van die bijlage bepaalt dat de bevoegde autoriteiten het algehele liquiditeitsrisicobeheer van de desbetreffende ondernemingen regelmatig aan een uitgebreide evaluatie onderwerpen en dat zij de ontwikkeling bevorderen van solide interne methodieken. 3. Toepassing van het proportionaliteitsprincipe Bij het bepalen van de diepgang van de evaluatie past DNB het proportionaliteitsbeginsel toe. Bij het invullen daarvan spelen de volgende factoren een rol: - De omvang van de onderneming, zowelin absolute termen en ten opzichte van het financiële systeem in Nederland; - De aard van de activiteiten en het risicoprofiel van de onderneming; - De verhouding tussen de liquiditeitsbuffers die DNB op basis van de evaluatie, of een eerdere evaluatie, nodig acht en de daadwerkelijk aangehouden liquiditeitsbuffers, onderscheidenlijk de op grond van het ILAAP door de onderneming noodzakelijk geachte liquiditeitsbuffers. Hoe geringer het verschil tussen de SREP-liquiditeit en de ILAAP-liquiditeit of de feitelijke liquiditeit, hoe groter de kand op een tekort en hoe meer diepgang vereist voor het SREP; - Voor binnenlandse groepsmaatschappijen, de mate van integratie met de buitenlandse moedermaatschappij en de kwaliteit van het ILAAP dat de positie van de onderneming op groepsbrede basis betreft; - Voor ondernemingen die onderdeel zijn van een buitenlandse groepsmaatschappij: de mate van integratie van het de bedrijfsvoering en het risicomanagement. Ten aanzien van beleggingsondernemingen geldt dat deze ondernemingen in de context van de Nederlandse financiële sector veelal kleinschalig en gespecialiseerd zijn in bepaalde financiële diensten (bijvoorbeeld vermogensbeheer) waarvoor het regelgevend kader gericht op de beheersing van het liquiditeitsrisico niet of slechts in geringe mate relevant is. Voor deze ondernemingen geldt dat zij uitsluitend een ILAAP hoeven in te richten toe te passen als DNB daarom heeft verzocht. 4. Frequentie van de evaluatie en de daarvoor benodigde gegevens De evaluatie van DNB wordt ten minste één keer per jaar geactualiseerd op basis van de in artikel 7 van deze beleidsregel bedoelde gegevens. Indien om welke redenen dan ook de SREP niet langer aansluit op de interne liquiditeitsdoelstelling, bijvoorbeeld indien de onderneming deze heeft heroverwogen, of indien de interne liquiditeitsdoelstelling wordt onderschreden, of een onderschreiding dreigt, kan DNB beoordelen of deze ontwikkelingen aanleiding geven tot een heroverweging van de evaluatie of tot een hernieuwde evaluatie.. DNB zal bij het verzoek tot indiening van het ILAAP aangeven welke documentatie en gegevens als startpunt van de evaluatie nodig zijn, waarbij de vorm en timing in overleg met DNB wordt bepaald. 7

8 De aard van deze gegevens is opgenomen in artikel 5 van deze beleidsregel. De rapportage van deze gegevens zal door DNB worden gefacliliteerd door rapportage-templates die aan de sector ter beschikking zullen worden gesteld. 5. Toepassing van de Regeling liquiditeit Wft 2011 Deze beleidsregel bevat een uitleg van de wijze waarop DNB de Regeling liquiditeit Wft 2011 toepast op banken met zetel in een andere staat die vanuit een in Nederland gelegen bijkantoor werkzaam zijn. De Regeling liquiditeit Wft 2011 bevat regels met betrekking tot de in aanmerking te nemen posten voor de berekening van de aanwezige liquiditeit en de vereiste liquiditeit, en de weging daarvan. Voor banken met zetel in een andere staat die hun werkzaamheden verrichten vanuit een in Nederland gelegen bijkantoor, zijn deze regels niet zonder meer van toepassing, omdat het bijkantoor en de buitenlandse moeder tot dezelfde juridische entiteit behoren. Dit betekent dat DNB voor de toepassing van de Regeling liquiditeit Wft 2011 dient vast te stellen welke liquiditeitsposten van de bank in kwestie aan het bijkantoor kunnen worden toegerekend voor de berekening van de minimum liquiditeit. DNB hanteert in artikel 7 van deze beleidsregel als uitgangspunt dat als passiefposten uitsluitend in aanmerking genomen dienen te worden de posten voortvloeiende uit de vanuit het bijkantoor aangegane verplichtingen. Als actiefposten kunnen uitsluitend die posten in aanmerking worden genomen die ten genoegen van DNB te allen tijde exclusief aan het bijkantoor ter beschikking staan. In het geval van een bijkantoor van een onderneming met zetel in een andere staat, waar het liquiditeitstoezicht op deze ondernemingen (inclusief hun bijkantoren) wordt uitgeoefend dat naar het oordeel van DNB in voldoende mate waarborgen biedt ten aanzien van de belangen die de Wft beoogt te beschermen en schriftelijke toezeggingen worden gedaan ten aanzien van informatie verstrekking door de home toezichthouder en de directe moeder van het bijkantoor in Nederland, kan DNB op aanvraag een ontheffing verlenen, bedoeld in artikel 3:64, vierde lid van de Wft. In het geval van een ontheffing is artikel 7 van de beleidsregel niet van toepassing. 6. Maatregelen die DNB kan treffen Indien de strategieën, procedures en maatregelen ingevolge artikel 3:17 van de Wft niet een beheerste en duurzame dekking van de liquiditeitsrisico's van de onderneming waarborgen, kan DNB voorschrijven dat de onderneming maatregelen treft gericht op het wegnemen van de geconstateerde tekortkomingen. Zo lang niet wordt voldaan aan het ingevolge artikel 3:17 van de Wft bepaalde, kan DNB de volgende maatregelen treffen: - DNB kan de onderneming verplichten een hoger toetsingsvermogen aan te houden dan ingevolge artikel 3:57 van de Wft is voorgeschreven; - DNB kan de onderneming verplichten een hogere liquiditeitsbuffer aan te houden dan ingevolge artikel 3:63 van de Wft is voorgeschreven; - DNB kan de onderneming met betrekking tot de samenstelling van de liquiditeitsbuffer verplichten een minimale hoeveelheid zeer liquide liquiditeiten aan te houden. DNB geeft een onderneming schriftelijk kennis van de uitkomsten van de evaluatie. Wanneer de uitkomsten van het ILAAP van de onderneming, in casu de strategieën, procedures en maatregelen óf de liquiditeit van deze onderneming, naar het oordeel van DNB niet een beheerste en duurzame dekking van de risico s waarborgen, specificeert DNB welke aanvullende maatregelen zij nodig acht, danwel welk hoger toetsingsvermogen nodig is. In zoverre dit laatste het geval is, vermeldt DNB met redenen omkleed de eventuele tekortkomingen in de maatregelen, strategieën en procedures ter beheersing van het liquiditeitsrisico, evenals de door de onderneming additioneel te treffen maatregelen, met inbegrip van de termijn waarbinnen deze maatregelen dienen te worden gerealiseerd teneinde te voldoen aan de regels ingevolge artikel 3:17 van de Wft. 8

9 7. Verwijzing naar BCBS en EBA richtsnoeren en aanbevelingen In de bijlagen bij deze beleidsregel zijn de criteria uit bijlage V van de herziene richtlijn banken en de hoofdprincipes van de in artikel 2 van deze beleidsregel genoemde publicaties opgenomen (indien van toepassing). Hieronder zijn de webadressen opgenomen waarop de volledige versie van de standaarden en aanbevelingen op het moment van publicatie van deze beleidsregel beschikbaar is. Tevens is een transponeringstabel opgenomen die inzicht geeft in welke richtsnoeren en aanbevelingen van BCBS en EBA door DNB gebruikt zullen worden om op de criteria uit bijlage V van de herziene richtlijn banken te toetsen. A: [Bijlage 1] Technische criteria voor de organisatie en behandeling van (liquiditeits)risico, zoals opgenomen in bijlagen V en XI van de herziene richtlijn banken B: [Bijlage 2] Transponeringstabel toezichtnormen van bijlage V van de herziene richtlijn banken en de richtsnoeren van de EBA en het BCBS C: [Bijlage 3] EBA Second part of technical advice to the European Commission on liquidity Risk management (CEBS/EBA ) van 18 september 2008; CEBS_2008_147_(Advice-on-liquidity_2nd-par.aspx D: [Bijlage 4] EBA Guidelines on Liquidity Buffers & Survival Periods, december 2009; /Liquidity-Buffers/Guidelines-on-Liquidity-Buffers.aspx; E: [Bijlage 5] EBA Guidelines on the Management of Concentration Risk under the Supervisory Review Process, van 2 september 2010 (sectie 4.4. inzake liquidity risk); /Concentration-risk-guidelines/Concentration.aspx; F: [Bijlage 6] EBA Revised Guidelines on Stress Testing (GL32) van 26 augustus 2010; /Stress-testing-guidelines/ST_Guidelines.aspx; G: [Bijlage 7] EBA Guidelines on Liquidity Cost Benefit Allocation van 27 oktober 2010; /Liquidity%20cost%20benefit%20allocation/Guidelines.pdf; H: [Bijlage 8] BCBS Principles for Sound Liquidity Risk Management and Supervision, September 2008; I: [Bijlage 9] EBA Guidelines on the Application of the Supervisory Review Process under Pillar 2 (CP03 revised) van 25 januari 2006; GL03.aspx; J: [n.v.t.] EBA Liquidity Identity Card, CEBS/EBA , June 2009; Liquidity-Identity-Card.aspx; K: [n.v.t.] BCBS International framework for liquidity risk measurement, standards and monitoring, december Publicaties J en K bevatten geen hoofdprincipes en zijn daarom niet opgenomen in de bijlagen. 9

10 Bijlage 1: Relevante criteria uit bijlage V en XI van de herziene richtlijn banken De in bijlage V van de herziene richtlijn banken opgenomen technische criteria voor de organisatie en behandeling van risico's, betrekking hebbend op de governance (punt 1 van bijlage V), de behandeling van risico's (punt 2) en het liquiditeitsrisico (punten 14 tot en met 22): 1. Het in artikel 11 bedoelde leidinggevende orgaan treft regelingen met het oog op de scheiding van taken in de organisatie en de voorkoming van belangenconflicten. 2. Het in artikel 11 bedoelde leidinggevende orgaan hecht zijn goedkeuring aan en gaat periodiek over tot de evaluatie van de strategieën en gedragslijnen voor het aangaan, beheren, bewaken en verminderen van de risico s waaraan de kredietinstelling blootgesteld is of eventueel kan zijn, met inbegrip van de risico s die voortvloeien uit de macroeconomische omgeving waarin de instelling actief is en die verband houden met de stand van de conjunctuurcyclus. 14. Voor de vaststelling, de meting, het beheer en de bewaking van het liquiditeitsrisico over een passende reeks tijdshorizonten, waaronder intra- day, zijn er deugdelijke strategieën, gedragslijnen, procedures en systemen die ervoor zorgen dat de kredietinstellingen voldoende liquiditeitsbuffers aanhouden. Deze strategieën, gedragslijnen, procedures en systemen zijn toegesneden op de business lines, valuta s en entiteiten en bevatten deugdelijke mechanismen voor de allocatie van liquiditeitskosten [ ], -baten en -risico's. 14bis. De in punt 14 bedoelde strategieën, gedragslijnen, procedures en systemen staan in verhouding tot de complexiteit, het risicoprofiel en het werkterrein van de kredietinstelling en tot de door het leidinggevende orgaan vastgestelde risicotolerantie en houden rekening met het belang van de kredietinstelling in elke lidstaat waarin zij werkzaam is. De kredietinstellingen delen de risicotolerantie mee ten aanzien van alle relevante business lines. 15. Kredietinstellingen ontwikkelen methodieken voor de vaststelling, de meting, het beheer en de monitoring van financieringsposities. Deze methodieken omvatten de bestaande en geraamde materiële kasstromen in en voortvloeiende uit activa, passiva, posten buiten de balanstelling, waaronder voorwaardelijke verplichtingen, en de mogelijke gevolgen van het reputatierisico. 16. Kredietinstellingen maken een onderscheid tussen in pand gegeven en niet-bezwaarde activa die te allen tijde, en met name in noodsituaties, beschikbaar zijn. Zij houden ook rekening met de juridische entiteit waarin de activa zich bevinden, met het land waar de activa in een register of een rekening zijn ingeschreven, alsmede met hun toelaatbaarheid als eigen vermogen, en houden in het oog hoe de activa tijdig vrijgemaakt kunnen worden. 17. Kredietinstellingen nemen ook de bestaande wettelijke, bestuursrechtelijke en operationele beperkingen op mogelijke overdrachten van liquiditeit en niet-bezwaarde activa tussen entiteiten in en buiten de EER in aanmerking. 18. Een kredietinstelling overweegt verschillende middelen om het liquiditeitsrisico te limiteren, waarbij te denken valt aan een systeem van limieten en liquiditeitsbuffers voor uiteenlopende probleemsituaties, en aan een voldoende gediversificeerde financieringsstructuur en voldoende toegang tot financieringsbronnen. De desbetreffende instrumenten worden regelmatig tegen het licht gehouden. 10

11 19. Er worden alternatieve scenario s voor liquiditeitsposities en risicovermindering in overweging genomen en de hypothesen die aan beslissingen betreffende de financiële positie ten grondslag liggen, worden regelmatig opnieuw bezien. Daartoe wordt in deze scenario s met name gelet op posten buiten de balanstelling en andere voorwaardelijke verplichtingen, waaronder die van SSPE s en andere special purpose entities waarbij de kredietinstelling als sponsor fungeert of wezenlijke liquiditeitssteun verleent. 20. Kredietinstellingen kijken ook naar de mogelijke gevolgen van instellingsspecifieke, marktbrede en gecombineerde alternatieve scenario s. Daarbij worden verschillende tijdshorizonten en stressniveaus in aanmerking genomen. 21. Kredietinstellingen passen hun strategieën, interne gedragslijnen en liquiditeitsrisicolimieten aan en ontwikkelen effectieve calamiteitenplannen op basis van de resultaten van de in punt 19 bedoelde alternatieve scenario s. 22. Met het oog op eventuele liquiditeitscrises beschikken de kredietinstellingen over calamiteitenplannen met deugdelijke strategieën en uitvoeringsmaatregelen om mogelijke liquiditeitstekorten het hoofd te kunnen bieden. Deze plannen worden regelmatig getest, bijgewerkt op basis van de resultaten van alternatieve scenario s als beschreven in punt 19, en gemeld aan en goedgekeurd door de directie, zodat interne gedragslijnen en procedures dienovereenkomstig kunnen worden aangepast. De in bijlage XI van de herziene richtlijn banken opgenomen technische criteriainzake de evaluatie door de bevoegde autoriteiten, betrekking hebbend op de blootstelling aan en de meting en het beheer van het liquiditeitsrisico (punten 1 lid e en 1a): 1 lid e the exposure to, measurement and management of liquidity risk by the credit institutions, including the development of alternative scenario analyses, the management of risk mitigants (in particular the level, composition and quality of liquidity buffers) and effective contingency plans; 1a For the purposes of point 1(e), the competent authorities shall regularly carry out a comprehensive assessment of the overall liquidity risk management by credit institutions and promote the development of sound internal methodologies. While conducting those reviews, the competent authorities shall have regard to the role played by credit institutions in the financial markets. The competent authorities in one Member State shall duly consider the potential impact of their decisions on the stability of the financial system in all other Member States concerned. 11

12 Bijlage 2: Transponeringstabel toezichtnormen en de richtsnoeren van EBA en BCBS Onderstaande tabel geeft weer welke richtsnoeren van BCBS en EBA DNB zal gebruiken bij de beoordeling van de naleving van de criteria opgenomen in bijlage V (en andere relevante wetgeving) van de herziene richtlijn banken. De volgorde A tot en met I uit paragraaf 4 van de toelichting is aangehouden. Onderstaande tabel geeft alleen op hoofdlijnen weer welke richtsnoeren gebruikt zullen worden. Sommige richtsnoeren beslaan meer dan alleen het liquiditeitsrisico; in dat geval wordt verwezen naar de onderdelen die betrekking hebben op het liquiditeitsrisico of de beheersing daarvan. Bijlage V van de herziene richtlijn banken BCBS Richtsnoeren EBA Richtsnoeren 1. Functiescheiding ter voorkoming van belangenconflicten (tevens Bpr H4 artikel 18) H-3 C-1, 3 // I-IG8 2. Periodieke evaluatie van het risicomanagement door de personen die het dagelijks beleid H-3 C-1 // F // I-IG6 bepalen (tevens artikel 22 en 24a van de Wft) 14. In procedures en maatregelen vastgelegd risicomanagement gericht op het beheersen van het liquiditeitsrisico en mechanismen voor de allocatie van de kosten, baten en risico s van H-1, 3, 4, 12 C-1, 2, 3, 4, 16 // D-1 6 G-1 5 // I-IG1 IG21 liquiditeit 14b. Proportionaliteit van het risicomanagement gelet op de aard, complexiteit en het H-2, 3, 4 C-2, 3, 5, 12, 13 risicoprofiel van de onderneming en de vastgestelde risicotolerantie 15. Beheersing van financieringsposities en de mogelijke gevolgen van het reputatierisico. H-5, 6 C-3, 7, In aanmerking nemen van (niet-)bezwaarde activa, en de lokalisatie (rechtspersoon, H-6, 8, 9, 12 C-9, 10, 20 geografisch) en hoe de activa tijdig vrijgemaakt kunnen worden. 17. In aanmerking nemen van mogelijke beperkingen in de overdracht van actiefposten tussen H-6, 12 C-4 entiteiten in en buiten de EER 18. In aanmerking nemen van instrumenten voor het limiteren van het liquiditeitsrisico limieten en de periodieke evaluatie daarvan H-2, 3, 5, 7, 12 C-1, 12, 13, 16, 17 // D-1 6 E-1 15, 18, Ann In aanmerking nemen van alternatieve (stress) scenario s, inclusief m.b.t. gelieerde SPV s H-5, 10 C-8, 14 // E-12 // F-1 17, Ann In aanmerking nemen van de mogelijke gevolgen van ondernemingsspecifieke, marktbrede H-5, 10 C-8, 13, 14, 16 // D-2 // F-9 en gecombineerde stress scenario s 21. In aanmerking nemen van calamiteitenplannen op basis van de resultaten van de in punt 19 H-10, 11 C-14, 15 // F-3 bedoelde alternatieve scenario s. 22. De onderneming beschikt over calamiteitenplannen om mogelijke liquiditeitstekorten het H-11 C-15 hoofd te kunnen bieden. Openbaarmaking (artikel 3:74a Wft) H-13 C18 // I L0048:Art 145, Annex 12, deel 2 12

13 Bijlage 3 [C]: EBA Second part of technical advice to the European Commission on liquidity risk management (CEBS/EBA ) van 18 september 2008 Overarching principle The application of the following recommendations should reflect the principle of proportionality, as set out in the Pillar 2 provisions of Directive 2006/48/EC and highlighted in the introductory statements of CEBS s Guidelines on the Supervisory Review Process9. Both institutions and supervisors should take into account the diversity of institutions liquidity risk profiles. Governance Recommendation 1 The Board of Directors should approve the liquidity strategy, policies and practices developed by senior management. The Board should ensure that risk management policies are suited to the institution s level of liquidity risk, its role in the financial system, its current and prospective activities, and its level of risk tolerance. The Board should have a clear view of the risks implied by the institution s degree of reliance on maturity transformation and should ensure that an adequate level of long-term funding is in place. The strategy, policies and practices should consider both normal and stressed times and should be reviewed regularly, including (at a minimum) when there are material changes. The Board should ensure that senior management defines adequate processes and organisational structures to implement these strategies and policies. Recommendation 2 - Institutions should have in place an adequate internal mechanism supported where appropriate by a transfer pricing mechanism which provides appropriate incentives regarding the contribution to liquidity risk of the different business activities. This mechanism should incorporate all costs of liquidity (from short to long-term, including contingent risk). Recommendation 3 The organisational structure should be tailored to the institution and should provide for the segregation of duties between operational and monitoring functions in order to prevent conflict of interests. Special attention should be paid to the powers and responsibilities of the unit in charge of providing funds. All time horizons, from intraday to long-term, should be considered when tasks are allocated, as they entail different challenges for liquidity risk management. The institution should have sufficient well trained staff, adequate resources, proper coordination and overview, and independent internal control and audit functions. Recommendation 4 At the highest level of all groups there should be awareness of the strategic liquidity risk and liquidity risk management as well as adequate knowledge of the liquidity positions of members of the group and the potential liquidity flows between different entities in normal and stressed times, taking into account all potential market, regulatory, and other constraints. Recommendation 5 - Institutions should have appropriate IT systems and processes that are commensurate with the complexity and materiality of their activities and the techniques they use to measure liquidity risks and related factors. The adequacy of the IT systems and processes should be reviewed regularly. Influencing factors and operational components of liquidity management Recommendation 6 The liquidity of an asset should be determined based not on its trading book/banking book classification or its accounting treatment but on its liquidity-generating capacity. Supervisory distinctions between the trading and banking books should not have a major or undue impact on liquidity management. Recommendation 7 - When using netting arrangements institutions should consider and address all legal and operational factors relating to the agreements in order to ensure that the risk mitigation effect is assessed correctly in all circumstances. 13

14 Recommendation 8 - The liquidity risk due to documentation risk and possible implicit support should be taken into account in the overall liquidity risk management framework. In particular, covenants in contracts for complex financial products, such as those related to securitisation and/or originate to distribute business, should be identified and addressed explicitly in liquidity policies. Institutions should consider whether SPV s/conduits should be consolidated for liquidity management purposes. The related liquidity risk should be determined by stress tests and addressed in an appropriate Contingency Funding Plan. Institutions liquidity management should consider explicitly the extent to which contingent liquidity risk should be addressed by readily available liquidity reserves as opposed to other counterbalancing capacity. Covenants linked to supervisory actions or thresholds should be strongly discouraged. Recommendation 9 - In order to ensure sound collateral management institutions should: - have policies in place to identify and estimate their collateral needs as well as all collateral resources, over different time horizons; - understand and address the legal and operational constraints underpinning the use of collateral, including within control functions; - have an overall policy, approved by senior management, that includes a conservative definition of collateral and specifies the level of unencumbered collateral that should be available at all times to face unexpected funding needs; and - implement these policies and organise collateral management in a way that is suited to the operational organisation. Recommendation 10 - Institutions should have cash and collateral management systems that adequately reflect the procedures and processes of different payment and settlement systems in order to ensure effective monitoring of their intraday needs, at the legal entity level as well as at the regional or group level, depending on the liquidity risk management in place. Recommendation 11 - Regardless of whether an institution uses net or gross payment and settlement systems, it should actively manage its intraday liquidity positions to meet payment and settlement obligations on a timely basis under both normal and stressed conditions and thus contribute to the smooth functioning of payment and settlement systems. Recommendation 12 - Institutions should adopt an operational organisation to manage short-term (overnight and intraday) liquidity within the context of their strategic longer-term objectives of structural liquidity risk management. Institutions should also set up continuous monitoring and control of operations, have at their disposal sufficient intraday funding, assign clearly defined responsibilities, and establish adequate back-up procedures to ensure the continuity of operations. Special attention should be paid to monitoring sources of unexpected liquidity demands under stressed conditions. Internal methodologies to identify, measure, monitor and mitigate liquidity risk Recommendation 13 - Institutions should verify that their internal methodology captures all material foreseeable cash inflows and outflows, including those stemming from off-balance sheet commitments and liabilities. They should assess the adequacy of their methodology for their risk profiles and risk tolerance. Internal methodologies should be tested regularly according to predefined policies. If assumptions or expert opinions are used they should also be assessed regularly. These reviews should be documented adequately and their results communicated to senior management. Recommendation 14 - Institutions should conduct liquidity stress tests that allow them to assess the potential impact of extreme but plausible stress scenarios on their liquidity positions and their current or contemplated mitigants. They should regularly project cash flows under alternative scenarios of varying degrees of severity, taking into account both market liquidity (external factors) and funding liquidity (internal factors). To provide a complete view of various risk positions, stress testing of other risks may be usefully considered in constructing alternative liquidity scenarios. When 10 14

15 assessing the impact of these scenarios on their cash flows institutions should employ a set of reasonable assumptions that should be reviewed regularly. The results of stress tests should be reported to senior management and used to adjust internal policies, limits, and contingency funding plans when appropriate. Recommendation 15 - Institutions should have adequate contingency plans, both for preparing for, and for dealing with a liquidity crisis. These procedures should be tested regularly in order to minimise delays resulting from legal or operational constraints, and to have counterparties ready to be involved in any transaction. Recommendation 16 - Liquidity buffers are of utmost importance in time of stress, when an institution has an urgent need to raise liquidity within a short timeframe and normal funding sources are no longer available or do not provide enough liquidity. These buffers, composed of cash and other highly liquid unencumbered assets should be sufficient to enable an institution to weather liquidity stress during its defined survival period without requiring adjustments to its business model. Recommendation 17 - Institutions should actively monitor their funding sources to identify potential concentrations, and they should have a well diversified funding base. Potential concentrations should be understood in a broad sense, encompassing concentrations in terms of providers of liquidity, types of funding (secured vs. unsecured), marketplaces, and products, as well as geographic, currency, or maturity concentrations. Transparancy to the market Recommendation 18 - Institutions should have policies and procedures that provide for the disclosure of adequate and timely information on their liquidity risk management and their liquidity positions, both in normal times and stressed times. The nature, depth, and frequency of the information disclosed should be appropriate for their different stakeholders (liquidity providers, counterparties, investors, rating agencies, and the market in general). Supervisory approach to liquidity risk management and internal methodologies Recommendation 19 - Supervisors should have methodologies for assessing institutions liquidity risk and liquidity risk management. Appropriate resources should be allocated specifically to supervising liquidity risk and how it is managed by institutions. Recommendation 20 - When setting priorities for the supervision of liquidity risk, supervisors should take into account: - the liquidity risk profiles of institutions in order to apply a proportionate approach to their supervision; and - the level of systemic risk that they present. Recommendation 21 - When assessing an institution s liquidity risk profile, supervisors should pay special attention to the institution s process for identifying all liquidity risks and at a minimum to its reliance on wholesale sources of funding, the concentration of funding sources, the level of maturity transformation, the position within a group, and, more generally, its business profile, risk tolerance, and stress resistance. The overall exposure to other risks and its possible negative impact on the level of liquidity risk should be analysed in conjunction with the institution s funding profile. Special attention should be paid to collateral management. Recommendation 22 - Supervisors should verify the adequacy and effective implementation of the strategies, policies, and procedures setting out institutions liquidity risk tolerance and risk profiles, and ensure that they cover both normal and stressed times. 15

16 Recommendation 23 - When assessing the quality of liquidity risk management, supervisors should pay particular attention to the adequacy of the institution s liquidity risk insurance, especially for stressed situations. Supervisors should pay particular attention to the marketability of assets and the time that the institution would actually need to sell or pledge assets (taking into account the potential role of central banks). Recommendation 24 - Supervisors should verify that institutions have dedicated policies and procedures in place for crisis management. Supervisors should pay particular attention to the existence of appropriate stress tests, the composition and robustness of liquidity buffers, and the effectiveness of contingency funding plans. In particular, supervisors should verify that robust and well-documented stress tests are in place and that their results trigger action. The assumptions used should be appropriate and sufficiently conservative, and regularly reviewed. Supervisors should check that contingency funding plans build on the stress test exercises and are regularly tested. Recommendation 25 - Supervisors should consider whether their quantitative supervisory requirements, if any, could be supplemented or replaced by reliance on the outputs of institutions internal methodologies, providing that such methodologies have been adequately assessed and provide sufficient assurance to supervisors. Recommendation 26 - Under the proportionality principle, supervisors may consider their standardised regulatory approach (if they have one), as a key element in the internal liquidity risk management of less sophisticated institutions. Recommendation 27 - When using internal methodologies for supervisory purposes, supervisors should assess the adequacy of governance, the soundness of methodologies - including their conservatism and completeness-, the timeliness of reviews, the robustness of stress testing, and resilience to liquidity crises, taking into account external constraints on the transferability of liquidity and the convertibility of currencies. Recommendation 28 - Supervisors should have at their disposal precise and timely quantitative and qualitative information which allows them to measure the liquidity risk of the institutions they supervise and to evaluate the robustness of their liquidity risk management. Recommendation 29 The supervisors of cross-border groups should coordinate their work closely, in particular within the colleges of supervisors, in order to better understand groups liquidity risk profiles and endeavour to avoid unnecessary duplication of requirements, notably through enhanced exchanges of information. When appropriate, they should actively consider the delegation of tasks relating to the supervision of branches liquidity. Recommendation 30 - Supervisors should use all the information at their disposal in order to require institutions to take effective and timely remedial action when necessary. They should explore the possibility of having tools that provide them with early warnings to facilitate preventive supervisory action 16

17 Bijlage 4 [D]: EBA Guidelines on Liquidity Buffers & Survival Periods, december 2009 Guideline 1 A liquidity buffer represents available liquidity, covering the additional need for liquidity that may arise over a defined short period of time under stress conditions. Guideline 2 Institutions should apply three types of stress scenarios: idiosyncratic, market specific, and a combination of the two. The core of the idiosyncratic stress should assume no rollover of unsecured wholesale funding and some outflows of retail deposits. The market-wide stress should assume a decline in the liquidity value of some assets and deterioration in funding-market conditions. Guideline 3 A survival period of at least one month should be applied to determine the overall size of the liquidity buffer under the chosen stress scenarios. Within this period, a shorter time horizon of at least one week should also be considered to reflect the need for a higher degree of confidence over the very short term. Guideline 4 - The liquidity buffer should be composed of cash and core assets that are both central bank eligible and highly liquid in private markets. For the longer end of the buffer, a broader set of liquid assets might be appropriate, subject to the bank demonstrating the ability to generate liquidity from them under stress within the specified period of time. Guideline 5 Credit institutions need to manage their stocks of liquid assets to ensure, to the maximum extent possible, that they will be available in times of stress. They should avoid holding large concentrations of particular assets, and there should be no legal, regulatory, or operational impediments to using these assets. Guideline 6 The location and size of liquidity buffers within a banking group should adequately reflect the structure and activities of the group in order to minimize the effects of possible legal, regulatory or operational impediments to using the assets in the buffer. 17

18 Bijlage 5 [E]: EBA Guidelines on the Management of Concentration Risk under the Supervisory Review Process, september 2010 (sectie 4.4. inzake liquidity risk) General considerations and principles for concentration risk management Guideline 1 The general risk management framework of an institution should clearly address concentration risk and its management. Guideline 2 In order to adequately manage concentration risk, institutions should have an integrated approach for looking at all aspects of concentration risk within and across risk categories (intra- and inter-risk concentration). Guideline 3 Institutions should have a framework for the identification of intra- and inter-risk concentrations. Guideline 4 Institutions should have a framework for the measurement of intra- and inter-risk concentrations. Such measurement should adequately capture the interdependencies between exposures. Guideline 5 Institutions should have adequate arrangements in place for actively controlling, monitoring and mitigating concentration risk. Institutions should use internal limits, thresholds or similar concepts, as appropriate. Guideline 6 Institutions should ensure that concentration risk is taken into account adequately within their ICAAP and capital planning frameworks. In particular, they should assess, where relevant, the amount of capital which they consider to be adequate to hold given the level of concentration risk in their portfolios. Management and supervision of concentration risk within individual risk areas Guideline 7 Institutions should employ methodologies and tools to systematically identify their overall exposure to credit risk with regard to a particular customer, product, industry or geographic location. Guideline 8 The models and indicators used by institutions to measure credit concentration risk should adequately capture the nature of the interdependencies between exposures. Market risk Guideline 9 An institution s assessment of concentration risk should incorporate the potential effects of different liquidity horizons that can also change over time. Operational risk Guideline 10 Institutions should clearly understand all aspects of operational risk concentration in relation to their business activities. Guideline 11 Institutions should use appropriate tools to assess their exposure to operational risk concentration. 18

19 Liquidity risk Guideline 12 In order to be able to identify all major kinds of liquidity risk concentrations, institutions need to have a good understanding of their funding and asset structure and be fully aware of all underlying influencing factors over time. When relevant, depending on its business model, an institution should be aware of the vulnerabilities stemming from its funding and asset structure, e.g. from the proportions of retail and wholesale funding on the liability side or large concentrations of single securities in their liquid assets buffer, that should be avoided. Also, when relevant, the identification of liquidity risk concentrations should include an analysis of geographic specificities. Finally, the identification of concentrations in liquidity risk should take into consideration off-balance sheet commitments. Guideline 13 In identifying their exposure to funding concentration risk institutions should actively monitor their funding sources. A comprehensive analysis of all factors that could trigger a significant sudden withdrawal of funds or deterioration in institutions access to funding sources (including, for example, in the form of asset encumbrance) should be performed. Guideline 14 The qualitative assessments of concentrations in liquidity risk should be complemented by quantitative indicators for determining the level of liquidity risk concentration. Guideline 15 Institutions should take into account liquidity risk concentrations when setting up contingency funding plans. Supervisory review and assessment Guideline 16 Supervisors should assess whether concentration risk is adequately captured in the institution s risk management framework. The supervisory review should encompass the quantitative, qualitative and organisational aspects of concentration risk management. Guideline 17 In cases where supervisory assessment reveals material deficiencies, supervisors, if deemed necessary, should take appropriate actions and/or measures set out in the Article 136 of the CRD. Guideline 18 Supervisors should assess whether institutions are adequately capitalised and have appropriate liquidity buffers in relation to their concentration risk profile, focusing on buffers (liquidity and capital) in relation to the unmitigated part of any concentration risk. Guideline 19 Supervisors should assess whether concentration risk is adequately captured in firmwide stress testing programmes. Guideline 20 In the case of a cross-border operating institution, appropriate discussions should be held between consolidating and host supervisors to ensure coordination of supervisory activities, and that concentration risk is adequately captured within the institution s risk management framework. Results of the assessment of the level of concentration risk and concentration risk management should be taken into account in the risk assessment of the institution and discussed in the relevant college of supervisors. Guideline 21 Supervisors in their reviews should pay particular attention to those institutions which are highly concentrated, e. g. by geographical region of operation, customer type and specialised nature of product or funding source (specialised institutions). 19

20 Bijlage 6 [F]: EBA Revised Guidelines on Stress Testing, 26 augustus 2010 Governance aspects of stress tests and use Guideline 1 The management body10 has ultimate responsibility for the overall stress testing programme of the institution. Its engagement is essential for the effective operation of stress testing. The management body should be able to understand the impact of stress events on the overall risk profile of the institution. Guideline 2 The stress testing programme should be an integral part of an institution s risk management framework and be supported by an effective infrastructure. Guideline 3 Stress testing programmes should be actionable and inform decision making at all appropriate management levels of an institution. Guideline 4 An institution should have clear responsibilities, allocated resources and written policies and procedures in place to facilitate the implementation of the stress testing programme. Guideline 5 The institution should regularly review its stress testing programme and assess its effectiveness and fitness for purpose. Stress testing methodologies Stress testing methodologies: sensitivity analysis Guideline 6 Institutions should perform sensitivity analyses for specific portfolios or risks. Stress testing methodologies: scenario analysis Guideline 7 Institutions should undertake scenario analysis as part of their suite of stress tests which should be (i) dynamic and forward- looking and (ii) incorporate the simultaneous occurrence of events across the institution. Guideline 8 An institution should identify appropriate and meaningful mechanisms for translating scenarios into relevant internal risk parameters that provide a firm-wide view of risks. Guideline 9 System-wide interactions and feedback effects should be incorporated within scenario stress testing. Stress testing methodologies: severity of scenarios Guideline 10 Stress testing should be based on exceptional but plausible events. The stress testing programme should cover a range of scenarios with different severities including scenarios which reflect a severe economic downturn. Stress testing methodologies: reverse stress testing Guideline 11 Institutions should develop reverse stress tests as one of their risk management tools to complement the range of stress tests they undertake. 20

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Na raadpleging van de betrokken representatieve organisaties;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Na raadpleging van de betrokken representatieve organisaties; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11626 30 juni 2011 Beleidsregel van De Nederlandsche Bank N.V. van 23 juni 2011, houdende uitgangspunten voor de evaluatie,

Nadere informatie

Self Assessment template ILAAP In te vullen door de onderneming CONCEPT

Self Assessment template ILAAP In te vullen door de onderneming CONCEPT Self Assessment template ILAAP In te vullen door de onderneming CONCEPT Naam van de onderneming Instructies De onderneming wordt gevraagd om een self-assessment uit te voeren van het liquiditeitsrisicomanagement

Nadere informatie

Datum 8 april 2010. Betreft: Liquiditeitstoezicht. Geachte heer/mevrouw,

Datum 8 april 2010. Betreft: Liquiditeitstoezicht. Geachte heer/mevrouw, Amsterdam Postbus 98 1000 AB Amsterdam Drs. H.J. Brouwer Directie Aan de instellingen zoals bedoeld in de artikelen 2:11, 2:12 en 2:13, eerste lid, artikel 2:19, artikel 3:111, eerste lid, en artikel 2:96

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

WERKDOCUMENT. NL In verscheidenheid verenigd NL

WERKDOCUMENT. NL In verscheidenheid verenigd NL EUROPEES PARLEMENT 2014-2019 Commissie begrotingscntrole 2.9.2014 WERKDOCUMENT over Speciaal Verslag nr. 11/2013 van de Rekenkamer (kwijting 2013) getiteld "Op weg naar correcte gegevens over het bruto

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 NCP contactdag, 19 april 2016 Thamar Zijlstra, Dick Hortensius NEN Milieu en Maatschappij Agenda Achtergrond NPR 9036

Nadere informatie

Gelet op de artikelen 3:17, tweede lid, aanhef en onderdeel c, 3:18a, en 3:111a van de Wet op het financieel toezicht;

Gelet op de artikelen 3:17, tweede lid, aanhef en onderdeel c, 3:18a, en 3:111a van de Wet op het financieel toezicht; DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Beleidsregel maximering ratio deposito s en uitzettingen Wft Beleidsregel van de Nederlandsche Bank N.V. van [PM] 2013, houdende maximering van de ratio van deposito s en de

Nadere informatie

2 e webinar herziening ISO 14001

2 e webinar herziening ISO 14001 2 e webinar herziening ISO 14001 Webinar SCCM 25 september 2014 Frans Stuyt Doel 2 e webinar herziening ISO 14001 Planning vervolg herziening Overgangsperiode certificaten Korte samenvatting 1 e webinar

Nadere informatie

Inhoud Deze pdf bevat de volgende Engelstalige voorbeeldrapportages van sectie II, deel 3 HRA:

Inhoud Deze pdf bevat de volgende Engelstalige voorbeeldrapportages van sectie II, deel 3 HRA: Handleiding Regelgeving Accountancy Engelstalige voorbeeldteksten Inhoud Deze pdf bevat de volgende Engelstalige voorbeeldrapportages van sectie II, deel 3 HRA: 1.1.1.4: Goedkeurende controleverklaring,

Nadere informatie

Toegang tot overheidsinformatie: de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor Nederland

Toegang tot overheidsinformatie: de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor Nederland Toegang tot overheidsinformatie: de gevolgen van Europese ontwikkelingen voor Nederland KvAG/NCG/Ravi studiedag Europese GI-projecten waaronder INSPIRE Bastiaan van Loenen B.vanloenen@geo.tudelft.nl 23

Nadere informatie

KPMG PROVADA University 5 juni 2018

KPMG PROVADA University 5 juni 2018 IFRS 16 voor de vastgoedsector Ben u er klaar voor? KPMG PROVADA University 5 juni 2018 The concept of IFRS 16 2 IFRS 16 Impact on a lessee s financial statements Balance Sheet IAS 17 (Current Standard)

Nadere informatie

Beleidsregel uitgangspunten toepassing tweede pijler Kapitaalakkoord Bazel 2

Beleidsregel uitgangspunten toepassing tweede pijler Kapitaalakkoord Bazel 2 DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Beleidsregel uitgangspunten toepassing tweede pijler Kapitaalakkoord Bazel 2 Beleidsregel van De Nederlandsche Bank N.V. van 15 juli, houdende uitgangspunten voor de evaluatie,

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Na raadpleging van de betrokken representatieve organisaties;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Na raadpleging van de betrokken representatieve organisaties; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 12186 8 juli 2011 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van 28 juli 2011 tot wijziging van de Regeling staten financiële

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

Business as (un)usual

Business as (un)usual Business as (un)usual Beperking van de impact van incidenten begint vandaag! Aon Global Risk Consulting Business Continuity Practice Continuiteit = basis voor succesvol ondernemen.voor u business as usual?

Nadere informatie

Openbare raadpleging

Openbare raadpleging Openbare raadpleging over de ECB-gidsen inzake de interne processen ter beoordeling van de kapitaaltoereikendheid en de liquiditeitstoereikendheid (ICAAP en ILAAP) Veelgestelde vragen 1 ICAAP en ILAAP:

Nadere informatie

De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie Beleidsregel ICAAP beleggingsondernemingen en beleggingsinstellingen 2 februari 2015

De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie Beleidsregel ICAAP beleggingsondernemingen en beleggingsinstellingen 2 februari 2015 De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie Beleidsregel ICAAP beleggingsondernemingen en beleggingsinstellingen 2 februari 2015 Inhoud 1. Reacties... 2 2. Toelichting... 3 2.1 Beleidsregel ICAAP voor beleggingsondernemingen

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

Algemene informatie over het governancesysteem (richtsnoer 21 en 27)

Algemene informatie over het governancesysteem (richtsnoer 21 en 27) Disclaimer Dit document bevat Guidance van DNB met betrekking tot de kwalitatieve rapportage die verzekeraars als onderdeel van de Preparatory Guidelines rapportages indienen in 2015. Deze Guidance beschrijft

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 12086 29 april 2014 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van 17 april 2014, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van

Nadere informatie

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE

Nadere informatie

European frameworks for VET

European frameworks for VET European frameworks for VET VLOR Brussels, 4 June 2014 Carlo Scatoli Vocational Training and Adult Learning 2002 The Copenhagen Declaration 30 November 2002 Strengthen the European dimension Improve transparency,

Nadere informatie

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency

NETWORK CHARTER. #ResourceEfficiency NETWORK CHARTER 1 WHAT IS THE EREK NETWORK? EREK stands for the European Resource Efficiency Knowledge Centre, a vibrant platform to enable and reinforce businesses and especially small and medium sized

Nadere informatie

It s CMMI Jim, but not as we know it! CMMI toegepast op een Compliance organisatie Door Jasper Doornbos Improvement Focus

It s CMMI Jim, but not as we know it! CMMI toegepast op een Compliance organisatie Door Jasper Doornbos Improvement Focus It s CMMI Jim, but not as we know it! CMMI toegepast op een Compliance organisatie Door Jasper Doornbos Improvement Focus Inhoud Compliance vakgebied en organisatie CMMI software en systems engineering

Nadere informatie

2010 Integrated reporting

2010 Integrated reporting 2010 Integrated reporting Source: Discussion Paper, IIRC, September 2011 1 20/80 2 Source: The International framework, IIRC, December 2013 3 Integrated reporting in eight questions Organizational

Nadere informatie

- 1 - Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van [PM] 2013, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van de Regeling staten financiële ondernemingen Wft

- 1 - Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van [PM] 2013, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van de Regeling staten financiële ondernemingen Wft - 1 - DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Wijziging Regeling staten financiële ondernemingen Wft 2011 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van [PM] 2013, kenmerk 2013/712998, tot wijziging van de Regeling staten

Nadere informatie

E-learning maturity model. Hilde Van Laer

E-learning maturity model. Hilde Van Laer E-learning maturity model Hilde Van Laer E-learning maturity model (emm) Self-assessment van online en blended leren met e-learning maturity model (emm) A driver for change? http://www.utdc.vuw.ac.nz/research/e

Nadere informatie

(10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst

(10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst Klantn 13 juni 1 aam 2013 (10 spatie s) voette kst wijzig en via Invoeg en Kopte kst en voette kst SEMINAR SOLVENCY II 01 02 03 04 05 06 07 08 09 13:00 13:45 Ontvangst 13:45 14:00 Opening 14:00 14:30 Solvency

Nadere informatie

Brigitte de Vries Staedion. Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter

Brigitte de Vries Staedion. Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter Brigitte de Vries Staedion Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter Kwaliteitsbeheersing voor de éénpitter Wat kunt u verwachten Wie ben ik en waar werk ik Mijn uitdagingen Ervaring met kwaliteitstoetsing

Nadere informatie

Strijd tegen het witwassen van geld en financiering van terrorisme

Strijd tegen het witwassen van geld en financiering van terrorisme Strijd tegen het witwassen van geld en financiering van terrorisme Aanpak en controle door de FSMA Focus: tussenpersonen en kredietgevers 12 oktober 2017 Inhoud 1. Basis voor het toezicht 2. Risk-based

Nadere informatie

Scope of this ISA 1 2 Toepassingsgebied van deze ISA 1 2. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7

Scope of this ISA 1 2 Toepassingsgebied van deze ISA 1 2. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 610 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 610 USING THE WORK OF INTERNATIONAL AUDITORS GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS (Effective for audits of financial

Nadere informatie

1. Overleg tussen VOC en SSVV over aanpassingen 2. Planning 2015 nieuwe versie gereed 3. Aansluitend nieuwe VCU 4. Waarschijnlijk meer nuancering dan

1. Overleg tussen VOC en SSVV over aanpassingen 2. Planning 2015 nieuwe versie gereed 3. Aansluitend nieuwe VCU 4. Waarschijnlijk meer nuancering dan 1. Overleg tussen VOC en SSVV over aanpassingen 2. Planning 2015 nieuwe versie gereed 3. Aansluitend nieuwe VCU 4. Waarschijnlijk meer nuancering dan schokkende wijzigingen Speerpunten VOC richting SSVV

Nadere informatie

Wat komt er op ons af?

Wat komt er op ons af? BUSINESS ASSURANCE ISO 45001 Wat komt er op ons af? Apply veiligheidsdag Hans Snoeren 25 mei 2016 1 EHS Conversion_01_Introduction_Rev 0 SAFER, SMARTER, GREENER Introductions Planning ontwikkeling ISO

Nadere informatie

DE NEDERLANDSCHE BANK NV HANDLEIDING SUPERVISORY REVIEW AND EVALUATION PROCESS PIJLER 2 VOOR BELEGGINGSONDERNEMINGEN

DE NEDERLANDSCHE BANK NV HANDLEIDING SUPERVISORY REVIEW AND EVALUATION PROCESS PIJLER 2 VOOR BELEGGINGSONDERNEMINGEN DE NEDERLANDSCHE BANK NV HANDLEIDING SUPERVISORY REVIEW AND EVALUATION PROCESS PIJLER 2 VOOR BELEGGINGSONDERNEMINGEN Oktober 2007 1 INHOUDSOPGAVE Pagina 1 INLEIDING 3 1.1 Waar gaat deze handleiding over?

Nadere informatie

Full disclosure clausule in de overnameovereenkomst. International Law Firm Amsterdam Brussels London Luxembourg New York Rotterdam

Full disclosure clausule in de overnameovereenkomst. International Law Firm Amsterdam Brussels London Luxembourg New York Rotterdam Full disclosure clausule in de overnameovereenkomst Wat moet worden begrepen onder full disclosure? - Full disclosure van alle informatie die tussen de verkoper en zijn adviseurs werd overlegd gedurende

Nadere informatie

Beleidsregel uitgangspunten toepassing tweede pijler Kapitaalakkoord Bazel 2

Beleidsregel uitgangspunten toepassing tweede pijler Kapitaalakkoord Bazel 2 DE NEDERLANDSCHE BANK N.V. Beleidsregel uitgangspunten toepassing tweede pijler Kapitaalakkoord Bazel 2 Beleidsregel van De Nederlandsche Bank N.V. van [datum], nr. [rondonummer], houdende uitgangspunten

Nadere informatie

GMPZ herziening 2013 H7 Uitbestede werkzaamheden Pagina 1 van 6

GMPZ herziening 2013 H7 Uitbestede werkzaamheden Pagina 1 van 6 -Z Hoofdstuk 7 Uitbestede werkzaamheden Inleiding Voor het uitbesteden van de gehele bereiding of een onderdeel daarvan geldt de. De -principes van dit hoofdstuk zijn van toepassing op het uitbesteden

Nadere informatie

EFSI Info-session for the Flemish Region

EFSI Info-session for the Flemish Region EFSI Info-session for the Flemish Region Publieke financiering van infrastructuurprojecten voor transport, ziekenhuizen, onderwijs, water en energie,... Brussels, 14 September 2015 1 Eligibility voor EFSI

Nadere informatie

Onderwerp: Toelichting op Toetsingskader Informatiebeveiliging 2014

Onderwerp: Toelichting op Toetsingskader Informatiebeveiliging 2014 Confidentieel 1 van 5 Onderwerp: Toelichting op Toetsingskader Informatiebeveiliging 2014 1. INLEIDING Sinds 2010 onderzoekt DNB de kwaliteit van informatiebeveiliging als thema binnen de financiële sector.

Nadere informatie

Seriously Seeking Security

Seriously Seeking Security Seriously Seeking Security The Quest for the Holy Grail? Aart Bitter 27 november 2007 SBIT congres: Taking Security Seriously Aart.Bitter@information-security-governance.com Agenda Taking Security Seriously

Nadere informatie

Impact PSD2 op IT audit. Marcel van Beek 5 juli 2018

Impact PSD2 op IT audit. Marcel van Beek 5 juli 2018 Impact PSD2 op IT audit Marcel van Beek Wie is Marcel van Beek? Bsc in Hydrographic Surveying (Amsterdam London) en IT audit TIAS Sinds 1 januari 1987 werkzaam in de financiële sector 1987 2005: 19 jaar

Nadere informatie

02/10/2015. Co-operative Compliance en de rol van Compliance Management Systemen

02/10/2015. Co-operative Compliance en de rol van Compliance Management Systemen Co-operative Compliance en de rol van Compliance Management Systemen 1 Uitgangspunten Co-operative Compliance Vertrouwen, Begrip en Transparantie Governance Control Responsief Handhaven VERTROUWEN versus

Nadere informatie

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP

Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Besluitenlijst CCvD HACCP/ List of decisions National Board of Experts HACCP Dit is de actuele besluitenlijst van het CCvD HACCP. Op deze besluitenlijst staan alle relevante besluiten van het CCvD HACCP

Nadere informatie

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles

Nadere informatie

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT KEMPEN N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V. Vastgesteld door de RvC op 8 december 2017 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel

Nadere informatie

VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV. Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, en te wijzigen als volgt: Toelichting:

VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV. Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, en te wijzigen als volgt: Toelichting: VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING UNIQURE NV Voorgesteld wordt om de artikelen 7.7.1, 8.6.1, 9.1.2 en 9.1.3 te wijzigen als volgt: Huidige tekst: 7.7.1. Het Bestuur, zomede twee (2) gezamenlijk handelende

Nadere informatie

Welke functies moeten ingevuld worden?

Welke functies moeten ingevuld worden? Welke functies moeten ingevuld worden? De herziene Wod van papier naar praktijk! Jan-Bas Prins 17 juni 2014 Relevante documenten Europa 2010/63/EU EC Implementation, interpretation and terminology of Directive

Nadere informatie

Implementatiewet Europees kader voor herstel en afwikkeling van banken en beleggingsondernemingen (34 208) het "Wetsvoorstel"

Implementatiewet Europees kader voor herstel en afwikkeling van banken en beleggingsondernemingen (34 208) het Wetsvoorstel Additionele vragen inzake Wijziging van de Wet op het financieel toezicht en enige andere wetten ter implementatie van richtlijn nr. 2014/59/EU van het Europees Parlement en de Raad van 15 mei 2014 betreffende

Nadere informatie

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II

Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Risicomanagement functie verzekeraars onder Solvency II Hoofdindeling: Leidraden Opgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM) Vastgesteld door: Commissie Enterprise Risk Management (ERM)

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Na raadpleging van de betrokken representatieve organisaties;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Na raadpleging van de betrokken representatieve organisaties; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 17099 29 oktober 2010 Regeling van De Nederlandsche Bank N.V. van 26 oktober 2010 tot vaststelling van de voorwaarden

Nadere informatie

Een nieuwe rol voor het auditcomité en een aangepast audit rapport

Een nieuwe rol voor het auditcomité en een aangepast audit rapport Een nieuwe rol voor het auditcomité en een aangepast audit rapport Jean-François CATS Inhoud van de uiteenzetting Nieuwe opdrachten van het auditcomité ingevoerd door de Audit Directieve en het Audit Reglement

Nadere informatie

CREATING VALUE THROUGH AN INNOVATIVE HRM DESIGN CONFERENCE 20 NOVEMBER 2012 DE ORGANISATIE VAN DE HRM AFDELING IN WOELIGE TIJDEN

CREATING VALUE THROUGH AN INNOVATIVE HRM DESIGN CONFERENCE 20 NOVEMBER 2012 DE ORGANISATIE VAN DE HRM AFDELING IN WOELIGE TIJDEN CREATING VALUE THROUGH AN INNOVATIVE HRM DESIGN CONFERENCE 20 NOVEMBER 2012 DE ORGANISATIE VAN DE HRM AFDELING IN WOELIGE TIJDEN Mieke Audenaert 2010-2011 1 HISTORY The HRM department or manager was born

Nadere informatie

CobiT. Drs. Rob M.J. Christiaanse RA PI themabijeenkomst Utrecht 29 juni 2005 9/2/2005 1

CobiT. Drs. Rob M.J. Christiaanse RA PI themabijeenkomst Utrecht 29 juni 2005 9/2/2005 1 CobiT Drs. Rob M.J. Christiaanse RA PI themabijeenkomst Utrecht 29 juni 2005 9/2/2005 1 Control objectives for information and related Technology Lezenswaardig: 1. CobiT, Opkomst, ondergang en opleving

Nadere informatie

Digital municipal services for entrepreneurs

Digital municipal services for entrepreneurs Digital municipal services for entrepreneurs Smart Cities Meeting Amsterdam October 20th 2009 Business Contact Centres Project frame Mystery Shopper Research 2006: Assessment services and information for

Nadere informatie

IT risk management voor Pensioenfondsen

IT risk management voor Pensioenfondsen IT risk management voor Pensioenfondsen Cyber Security Event Marc van Luijk Wikash Bansi Rotterdam, 11 Maart 2014 Beheersing IT risico s Het pensioenfonds is verantwoordelijk voor de hele procesketen,

Nadere informatie

ICT-Risico s bij Pensioenuitvo ering

ICT-Risico s bij Pensioenuitvo ering ICT-Risico s bij Pensioenuitvo ering Seminar Instituut voor Pensioeneducatie 13 juni 2018 Introductie en kennismaking Ali Alam + Senior Consultant bij KPMG IT Assurance & Advisory + Ruime ervaring met

Nadere informatie

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 167 Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 Task clarity 1. I understand exactly what the task is 2. I understand exactly what is required of

Nadere informatie

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Safe production of Marine plants and use of Ocean Space 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Waarom dit project? De 2050 Challenge 2050: 10 billion people Voedsel Water

Nadere informatie

STICHTING LIGHTREC NEDERLAND MANAGER LIGHTREC

STICHTING LIGHTREC NEDERLAND MANAGER LIGHTREC STICHTING LIGHTREC NEDERLAND MANAGER LIGHTREC LIGHTREC Energiezuinige lampen zijn goed voor het milieu, maar mogen niet worden afgedankt bij het gewone huisvuil. De materialen uit energiezuinige verlichting

Nadere informatie

CRD IV factsheet toelichting methodologie van implementatie keuzevrijheden CRD IV en CRR

CRD IV factsheet toelichting methodologie van implementatie keuzevrijheden CRD IV en CRR CRD IV factsheet toelichting methodologie van implementatie keuzevrijheden CRD IV en CRR Relevant voor: ba, bo Geldigheid: geldig Datum: 15 januari 2014 Status: Factsheet Auteur: Koen Holtring, Maurit

Nadere informatie

it would be too restrictive to limit the notion to an "inner circle" in which the individual may live his own personal life as he chooses and to exclude therefrom entirely the outside world not encompassed

Nadere informatie

JC 2014 43 27 May 2014. Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA)

JC 2014 43 27 May 2014. Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA) JC 2014 43 27 May 2014 Joint Committee Richtsnoeren voor de behandeling van klachten door de effectensector (ESMA) en de bankensector (EBA) 1 Inhoudsopgave Richtsnoeren voor de behandeling van klachten

Nadere informatie

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V.

REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V. REGLEMENT RISICOCOMMISSIE VAN LANSCHOT N.V. EN F. VAN LANSCHOT BANKIERS N.V. Vastgesteld door de RvC op 23 juni 2016 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel 5 van het

Nadere informatie

De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie. CRD II Implementatie (nieuwe) Regeling Hybride kapitaalinstrumenten banken 2010

De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie. CRD II Implementatie (nieuwe) Regeling Hybride kapitaalinstrumenten banken 2010 De Nederlandsche Bank N.V. Consultatie CRD II Implementatie (nieuwe) Regeling Hybride kapitaalinstrumenten banken 2010 28 juni 2010 1 Regeling van De Nederlandsche Bank NV van [datum], tot vaststelling

Nadere informatie

DE ALGEMENE VERORDENING GEGEVENSBESCHERMING

DE ALGEMENE VERORDENING GEGEVENSBESCHERMING ELAW BASISCURSUS WBP EN ANDERE PRIVACYWETGEVING DE ALGEMENE VERORDENING GEGEVENSBESCHERMING Gerrit-Jan Zwenne 28 november 2013 general data protection regulation een snelle vergelijking DP Directive 95/46/EC

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist.

Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist. Opleiding PECB IT Cyber Security Specialist www.bpmo-academy.nl Wat doet een IT Cyber Security Specialist? De Cyber Security Specialist is verantwoordelijk voor de beveiliging van de technologische infrastructuur

Nadere informatie

Managen van digitale competenties (e-skills) 2017 Paul P.M. Willockx MSc. AGENDA

Managen van digitale competenties (e-skills) 2017 Paul P.M. Willockx MSc.  AGENDA Managen van digitale competenties (e-skills) 2017 Paul P.M. Willockx MSc. www.ict-mastery.eu AGENDA e-skills / e-competenties ICT spraakverwarring e-cf raamwerk Kwaliteitsraamwerk I(v) Benutting van e-cf

Nadere informatie

Paragraph. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7

Paragraph. Effective Date 5 Ingangsdatum 5. Objectives 6 Doelstellingen 6. Definitions 7 Definities 7 ISA 610 v0.1 INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 610 USING THE WORK OF INTERNAL AUDITORS (Effective for audits of financial statements for periods beginning on or after December 15, 2009) CONTENTS Paragraph

Nadere informatie

Opgave 2 Geef een korte uitleg van elk van de volgende concepten: De Yield-to-Maturity of a coupon bond.

Opgave 2 Geef een korte uitleg van elk van de volgende concepten: De Yield-to-Maturity of a coupon bond. Opgaven in Nederlands. Alle opgaven hebben gelijk gewicht. Opgave 1 Gegeven is een kasstroom x = (x 0, x 1,, x n ). Veronderstel dat de contante waarde van deze kasstroom gegeven wordt door P. De bijbehorende

Nadere informatie

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW)

INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) INFORMATIEBIJEENKOMST ESFRI ROADMAP 2016 HANS CHANG (KNAW) EN LEO LE DUC (OCW) 14 november 2014 2 PROGRAMMA ESFRI Roadmap, wat is het en waar doen we het voor? Roadmap 2016 Verschillen met vorige Schets

Nadere informatie

Referentiekader voor de beoordeling van het interne controlesysteem bij kredietinstellingen

Referentiekader voor de beoordeling van het interne controlesysteem bij kredietinstellingen Bijlage Circulaire _2009_19-1 dd. 8 mei 2009 Referentiekader voor de beoordeling van het interne controlesysteem bij kredietinstellingen Toepassingsveld: Erkende commissarissen. Basisregelgeving Inhoudsopgave

Nadere informatie

Activant Prophet 21. Prophet 21 Version 12.0 Upgrade Information

Activant Prophet 21. Prophet 21 Version 12.0 Upgrade Information Activant Prophet 21 Prophet 21 Version 12.0 Upgrade Information This class is designed for Customers interested in upgrading to version 12.0 IT staff responsible for the managing of the Prophet 21 system

Nadere informatie

Verwachtingen rapport

Verwachtingen rapport Het proces van aanwerving en selectie van de kandidaten voor de functie: Project: Exemplary recruitment process 17.04.2014 14:11 1. INTRODUCTIE Dit rapport vertegenwoordigd de verwachtingen van de toekomstige

Nadere informatie

Support Center GIS-Flanders

Support Center GIS-Flanders Support Center GIS-Flanders Our mission: Ensuring the optimal use of geographic information in Flanders Het Ondersteunend Centrum GIS-Vlaanderen is

Nadere informatie

Effectief Toezicht ervaringen van een commissaris

Effectief Toezicht ervaringen van een commissaris Effectief Toezicht ervaringen van een commissaris Margot Scheltema September 2014 22-9-2014 Scheltema - VITP 1 Wanneer is toezicht effectief? (1) Samenstelling RvT Profielschets Competenties; verschil

Nadere informatie

Alcohol policy in Belgium: recent developments

Alcohol policy in Belgium: recent developments 1 Alcohol policy in Belgium: recent developments Kurt Doms, Head Drug Unit DG Health Care FPS Health, Food Chain Safety and Environment www.health.belgium.be/drugs Meeting Alcohol Policy Network 26th November

Nadere informatie

RICHTSNOEREN VOOR TESTS, DOORLICHTINGEN OF EXERCITIES DIE KUNNEN LEIDEN TOT STEUNMAATREGELEN EBA/GL/2014/ september 2014

RICHTSNOEREN VOOR TESTS, DOORLICHTINGEN OF EXERCITIES DIE KUNNEN LEIDEN TOT STEUNMAATREGELEN EBA/GL/2014/ september 2014 EBA/GL/2014/09 22 september 2014 Richtsnoeren voor de soorten tests, doorlichtingen of exercities die kunnen leiden tot steunmaatregelen uit hoofde van artikel 32, lid 4, onder d), punt iii) van de richtlijn

Nadere informatie

Patiëntenparticipatie in

Patiëntenparticipatie in Patiëntenparticipatie in Europees perspectief Marleen Kaatee Oprichter & voorzitter Patiëntenparticipatie in Europa: 1. PSC Patients Europe 2. EMA 3. ERNs, European Reference Networks Noodzaak: internationaal

Nadere informatie

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende

Nadere informatie

- 1 - De Nederlandsche Bank NV (DNB) legt een bestuurlijke boete als bedoeld in artikel 1:80 en 1:81 van de Wft, op aan:

- 1 - De Nederlandsche Bank NV (DNB) legt een bestuurlijke boete als bedoeld in artikel 1:80 en 1:81 van de Wft, op aan: - 1 - Beschikking tot het opleggen van een bestuurlijke boete aan Matrix Asset Management B.V. als bedoeld in artikel 1:80 van de Wet op het financieel toezicht Gelet op artikel 1:80, 1:81, 1:98 en 3:72,

Nadere informatie

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement.

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement. Welkom Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement Digitale programma: www.contractmanagementdag.nl #cmdag18 #cmdag18 Programma 09.45 Welkom door Prof. Dr. Arjan van Weele

Nadere informatie

EXAM & VAT. Michel De Bisschop ESA Executive Director

EXAM & VAT. Michel De Bisschop ESA Executive Director EXAM & VAT Michel De Bisschop ESA Executive Director VAT EU Directives on VAT VAT = interpretation Differences from country to country Exam organiser based in Belgium EXAM Exempted of VAT? Belgian VAT

Nadere informatie

Aantoonbaar in control over uw IT én de veiligheid van uw deelnemergegevens! Rocus van Oossanen (DNB) en Jeroen Biekart (NOREA)

Aantoonbaar in control over uw IT én de veiligheid van uw deelnemergegevens! Rocus van Oossanen (DNB) en Jeroen Biekart (NOREA) Aantoonbaar in control over uw IT én de veiligheid van uw deelnemergegevens! Rocus van Oossanen (DNB) en Jeroen Biekart (NOREA) Agenda Over uw sprekers; De toezichtaanpak van DNB: Focus! IT risico in Focus!

Nadere informatie

copyright DJB International

copyright DJB International copyright DJB International copyright DJB International Your Insurance Cy, since 19XX Still going strong copyright DJB International copyright DJB International Directive 2009/138/EC of 25 nov 2009 On

Nadere informatie

EU-evaluatie van w.s. als basis voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen

EU-evaluatie van w.s. als basis voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen 1 EU-evaluatie van w.s. als basis voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen Herman Fontier Event 1000 e vergadering Erkenningscomité, 17 juni 2017 2 Inhoud Hoe gebeurt de evaluatie van de werkzame

Nadere informatie

BABOK meets BiSL. Marcel Schaar, IIBA Dutch Chapter Mark Smalley, ASL BiSL Foundation Jan de Vries, ASL BiSL Foundation. Kennissessie, 19 januari 2016

BABOK meets BiSL. Marcel Schaar, IIBA Dutch Chapter Mark Smalley, ASL BiSL Foundation Jan de Vries, ASL BiSL Foundation. Kennissessie, 19 januari 2016 BABOK meets BiSL Kennissessie, 19 januari 2016 Marcel Schaar, IIBA Dutch Chapter Mark Smalley, ASL BiSL Foundation Jan de Vries, ASL BiSL Foundation 1 Agenda 1. Presentatie white paper hoofdlijnen 2. Intro

Nadere informatie

Vertaling NEDERLANDS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 402. Paragraph. Inleiding

Vertaling NEDERLANDS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 402. Paragraph. Inleiding INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING 402 AUDIT CONSIDERATIONS RELATING TO AN ENTITY USING A SERVICE ORGANIZATION (Effective for audits of financial statements for periods beginning on or after December 15,

Nadere informatie

Toezichthouderhandleiding

Toezichthouderhandleiding UITGANGSPUNTEN VOOR HET INTERNAL LIQUIDITY ADEQUACY ASSESSMENT PROCESS (ILAAP) Toezichthouderhandleiding De Nederlandsche Bank N.V. Datum: 1 juli 2012 Versie: 2.1 (vervangt alle voorgaande versies 1 )

Nadere informatie

WERKDOCUMENT. NL In verscheidenheid verenigd NL

WERKDOCUMENT. NL In verscheidenheid verenigd NL EUROPEES PARLEMENT 2014-2019 Commissie begrotingscontrole 22.10.2014 WERKDOCUMENT over speciaal verslag nr. 11/2013 van de Rekenkamer (kwijting 2013) getiteld "Op weg naar correcte gegevens over het bruto

Nadere informatie

Erasmus+ Higher Education (ECHE) in de praktijk! José Ravenstein, NA Erasmus+, Juni 2015

Erasmus+ Higher Education (ECHE) in de praktijk! José Ravenstein, NA Erasmus+, Juni 2015 Erasmus+ Higher Education (ECHE) in de praktijk! José Ravenstein, NA Erasmus+, Juni 2015 Programma! Welkom en doelstelling bijeenkomst Programma Erasmus+ Kernpunten uit de ECHE Monitoring van de ECHE Bologna

Nadere informatie

Academisch schrijven Inleiding

Academisch schrijven Inleiding - In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze Algemene inleiding van het werkstuk In this essay/paper/thesis I shall examine/investigate/evaluate/analyze To answer this question,

Nadere informatie

Resultaten Derde Kwartaal 2015. 27 oktober 2015

Resultaten Derde Kwartaal 2015. 27 oktober 2015 Resultaten Derde Kwartaal 2015 27 oktober 2015 Kernpunten derde kwartaal 2015 2 Groeiend aantal klanten 3 Stijgende klanttevredenheid Bron: TNS NIPO. Consumenten Thuis (alle merken), Consumenten Mobiel

Nadere informatie

Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations

Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations Examenreglement Opleidingen/ Examination Regulations Wilde Wijze Vrouw, Klara Adalena August 2015 For English translation of our Examination rules, please scroll down. Please note that the Dutch version

Nadere informatie

4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen

4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen 4 JULI 2018 Een eerste kennismaking met gemeentefinanciën en verbonden partijen voor raadsleden - vragen Alkmaar Bergen Castricum Heerhugowaard Heiloo Langedijk Uitgeest Hoe verhoud het EMU saldo zich

Nadere informatie

Implementeren van complianceen risicomanagement met Panoptys

Implementeren van complianceen risicomanagement met Panoptys Implementeren van complianceen risicomanagement met Panoptys Michiel Bareman 11 september 2014 1 Panoptys is alziend Argus Panoptys was een reus uit de Griekse mythologie die over zijn gehele lichaam honderd

Nadere informatie

Evaluatie in de Europese Commissie. Dhr. Johan Geyskens, Europese Commissie, DG Budget, Evaluation Unit

Evaluatie in de Europese Commissie. Dhr. Johan Geyskens, Europese Commissie, DG Budget, Evaluation Unit Evaluatie in de Europese Commissie Dhr. Johan Geyskens, Europese Commissie, DG Budget, Evaluation Unit 1 INHOUD Basis concepten in de Commissie Evaluatie capaciteit Evaluatie netwerk Wettelijk kader and

Nadere informatie