21/03/2016. Werkgroep Verder. Rouwen op de werkvloer Studiedag bedrijven 18 maart Nabestaanden na zelfdoding. Overzicht. Wat als?

Transcriptie

1 Rouwen op de werkvloer Studiedag bedrijven 18 maart Werkgroep Verder Terreinorganisatie Expertisecentrum postventie Ellen Ruys Freelancer Werkgroep Verder Maakt deel uit van Zelfmoord 1813 Verschillende samenwerkingsverbanden Nabestaanden na zelfdoding Overzicht Direct indirect 6-25 /zelfdoding Risicogroep POSTVENTIE = PREVENTIE Rouwen na zelfdoding Rouwen op de werkvloer Werkgroep Verder Kennismaking Wat als? Rondje: wie is wie? Wat zijn jullie verwachtingen van deze vorming? Op welke vragen hopen jullie een antwoord te vinden? 1

2 Rouw? Onze rouwcultuur Rouw is...het geheel van reacties bij het verlies van iets of iemand waarmee men een betekenisvolle relatie had. (De Groot & De Keijser, 2005) Je moet het verwerken, loslaten Je komt er sterker uit Je moet de draad terug opnemen Rouw heeft een invloed op verschillende terreinen: Lichamelijk Emotioneel Cognitief Gedragsmatig Je moet verder (voor je kinderen) Het (pijn, verdriet) gaat wel over Tijd heelt alle wonden Geef het een plaats Je moet er doorheen Nieuwe visie op rouwen Nieuwe visie op rouw Duale procesmodel (Stroebe & Schut, 2001) Verlies & rouw = uniek geen vast patroon Dynamisch proces In voortdurende interactie met de omgeving Onbepaald in tijd, levenslang Rouwen als groeiproces, veranderingsproces Ook positieve gevoelens mogelijk De band met de overledene hoeft niet doorgesneden te worden Niet loslaten, maar verbinden & anders vasthouden Tijd heelt niet maar verzacht de wonden Rouwen na zelfdoding Rouwen na zelfdoding Specifieke rouwthema s Impact en intensiteit rouwproces, afhankelijk van: Leeftijd overledene Duur en intensiteit v/d relatie Aard v/d relatie Onverwacht karakter van overlijden Manier van overlijden (plaats, methode, tijd ) Reacties omgeving op rouwgedrag Persoonlijke factoren Geslacht, leeftijd, draagkracht, privéomstandigheden, eerder verlies Uitleg aan het kind over het overlijden Met welke rouwthema s bij nabestaanden na zelfdoding werd je als hulpverlener/collega/werkgever reeds geconfronteerd? Hoe ging je er mee om? 2

3 Shock en verbijstering Tgv onverwachte karakter of methode Ontkenning Verdriet Verlatenheid en eenzaamheid Schuldgevoelens Had ik maar Zelfverwijten: Zelfdoding niet voorkomen? Zelfdoding mee veroorzaakt? Te weinig gedaan? Niets gemerkt of signalen onvoldoende onderkend? Waarom? Zoeken verklaringen en oorzaken > controle, > innerlijke rust Reconstructie zelfdoding Plaats van de zelfdoding Afscheidsbrief Schaamte Negatieve indruk van omgeving < over praten & nieuwe contacten aangaan Vraag naar de omstandigheden Wat is er precies gebeurd? Hoe? Wat ging eraan vooraf? Wat was de aanleiding? Wie was er (eerst) bij? Hoe lang heeft het geduurd vooraleer hij/zij gestorven is? Heeft hij/zij veel geleden? Heeft hij/zij zich op het allerlaatste moment nog bedacht? Machteloosheid Angst Herhaling > zelfdoding als mogelijke oplossing Erfelijkheid Om nieuwe relaties aan te gaan Om zelf suïcidaal te worden Agressie en kwaadheid Afwijzing en beschuldiging Ervaren gevoelens Op zichzelf, overledene en omgeving, samenleving, media,... 3

4 Aandacht en concentratie Geïrriteerd Slaapmoeilijkheden Moeilijker omgaan met dagelijkse problemen Preoccupatie met suïcide Identificatie Gevaar voor kopieergedrag! Depressie en/of suïcidaliteit Opluchting 1/10 Overledene is vrij van lijden Einde aan zorgen en angst, ondraaglijke/hopeloze situatie Eigen leven terug in handen nemen De omgeving Taboe en stigma Vermijdingsgedrag omgeving Onzekerheid Confrontatie dood zelfdoding Bang voor heftige emoties Zelfstigmatisering Eerdere negatieve reacties uit omgeving Anderen niet willen belasten met verhaal Alleen andere nabestaanden begrijpen mij Bemoeilijkte rouw Rouwen op de werkvloer = chronische, vastgelopen rouw Allesoverheersend verdriet Het dynamische karakter van het rouwproces ontbreekt Vermijden van de realiteit Gepreoccupeerd blijven met de overledene Situaties vermijden die herinneren aan het verlies Hevige en langdurige kwaadheid Depressiviteit & suïcidale ideaties... Belang van een rouwprotocol! 3 situaties: door zelfdoding Hulpverlener verliest een cliënt/patiënt door zelfdoding Medewerker komt te overlijden door zelfdoding Doorverwijzing naar professionele hulpverlening! 4

5 Welke stappen nemen jullie al in jullie organisatie/bedrijf? Welke stappen willen jullie nemen? In de periode tussen overlijden en uitvaart In de periode na de uitvaart Het simpele bloempje op mijn bureel bij mijn terugkeer door een collega, die niet persoonlijk kon deelnemen aan de uitvaart, was zo n mooi gebaar De persoonlijke rouwkaartjes met een eigen woordje van vrienden en collega s van de werkvloer betekenden een grote steun voor mij Ik was blij dat men mij bleef betrekken bij de sociale activiteiten van het bedrijf, maar mij de vrijheid liet om er al dan niet aan deel te nemen Tips voor collega s - omgaan met een rouwende collega: Basishouding = open & empathisch Luisteren er zijn Zoek zelf en durf contact op te nemen Niet: hoe gaat het?, wel: hoe voel je je? Mijd persoon niet, doe gewoon en spreek over alledaagse dingen Maak het verlies bespreekbaar + naam noemen Niet veroordelen en minimaliseren Ups en downs zijn eigen aan het rouwproces Kom af en toe terug op het verlies Respecteer de privacy van het gesprek Wees niet rancuneus als de collega er niet met jou over praat Geef toe dat je niet weet hoe te reageren Checklist voor werkgevers: 1. Het bericht komt binnen 2. Informeren 3. Contact met getroffen medewerker 4. Organisatorische aanpassingen 5. Tussen overlijden en uitvaart 6. Uitvaart 7. Praktische regelingen 8. Ondersteunen terugkeer 9. Organisatie eerste werkdag 10. Rouwbegeleiding & nazorg 11. Ziekmelding 12. Evaluatie 1. Het bericht komt binnen Juist en volledig? Medewerker op het werk? 2. Informeren Medewerker informeren Hoe, wie, waar en wanneer? Naaste collega s en manager Directie en afdeling HR ivm registratie afwezigheid 3. Contact met getroffen medewerker Huisbezoek Rouwverlof, bezoek, uitvaart, hulpverleningsmogelijkheden 4. Organisatorische aanpassingen Afspraken regelen of afzeggen Prioriteiten takenpakket Overname werkzaamheden Communicatie naar klanten 5. Tussen overlijden en uitvaart Rouwregister, stille ruimte Personeel informeren over uitvaart + wie gaat? Rouwkrans of bloemstuk voorzien 6. Uitvaart Bijdrage leveren Napraten 5

6 7. Praktische regelingen Ondersteuning bij juridische, financiële zaken? 8. Ondersteunen terugkeer Regelmatig contact bij afwezigheid Bespreken re-integratie: wanneer, hoe, tempo, aanpassing werkzaamheden, afspraken Voorbereiding op mogelijke reacties (welke info werd gegeven) 9. Organisatie eerste werkdag Kleine attentie Gezamenlijke start met de afdeling Briefen (medewerker, HR) Tijd en ruimte voor contact met collega s 10. Rouwbegeleiding & nazorg Verliesverwerking functioneringsgesprek Extra aandacht op bijzondere dagen Wensen en mogelijkheden mbt (professionele) rouwzorg Vervolggesprek mbt reïntegratie 11. Ziekmelding Omstandigheidsverlof (3 dagen) Vervolgens ziekteverlof 12. Evaluatie 1 jaar later: kaartje, bloemetje, verlofdag Bijzondere dagen Tips voor werkgevers: Voorzie een draaiboek/rouwprotocol (en gebruik het!) Kennis over rouwproces Voorzie opleiding en interne aanspreekpunten Informeer nieuwe werkgevers en -nemers Heb geduld en toon begrip Neem zelf initiatief en neem contact Draag zorg voor de andere collega s! Inlichten over bestaan van Werkgroep Verder Welke stappen nemen jullie al in jullie organisatie/bedrijf? Welke stappen willen jullie nemen? In de periode tussen overlijden en uitvaart In de periode na de uitvaart De leidinggevende van mijn partner belde me op met de vraag of ze aan de afscheidsplechtigheid mochten deelnemen en later was er een verder contact met de vraag of ze ook een inbreng mochten doen in de afscheidsceremonie. Overlijden elders, maar ook in de gebouwen of op de terreinen van de organisatie! Impact op collega s, klanten Zorg en aandacht voor nabestaanden én collega s ~ tips medewerker verliest een dierbare We werden opgevangen door slachtofferhulp en hielden vervolgens een groepsgesprek met een externe psycholoog. Op de afdeling werd een rouwregister en een stille ruimte geopend. 6

7 Checklist voor werkgevers: Overlijden op de werkvloer Checklist voor werkgevers: Overlijden elders 1.Melding aan bevoegde instanties Politie Wetsgeneesheer Begrafenisondernemer 2.Overige: zie overlijden elders 1. Het bericht komt binnen 2. Contact met nabestaanden 3. Slechtnieuwsmelding personeel 4. Opvang personeel en info over zelfdoding 5. Organisatorische aanpassingen 6. Tussen overlijden en uitvaart 7. Uitvaart en/of herdenkingsplechtigheid 8. Nazorg 9. Evaluatie 1. Het bericht komt binnen Juist en volledig? Partner op het werk? Plaats van overlijden Crisisteam samenroepen 2. Contact met nabestaanden Directie neemt dezelfde dag contact op + huisbezoek 1 ste gesprek Bespreken: info collega s (openheid maar geen details), rouwverlof Ruimte voor gevoelens 2 de gesprek plannen voor verdere afspraken 2 de gesprek Bespreken: verwachtingen tav het bedrijf, bezoekmogelijkheden, afscheid nemen, bijwonen uitvaart 3. Slechtnieuwsmelding personeel Directe collega s eerst (afwezigen!) Hulp van: preventieadviseur, externe dienst, externe hulpverleners Doel: Boodschap overbrengen Ruimte geven voor reacties, emoties Informeren over praktische gang van zaken Informeren over hulpverleningsmogelijkheden Hoe: Direct en to the point Correcte info Feitelijk, niet sensationeel of gedetailleerd Laten ventileren 4. Opvang personeel en info over zelfdoding Tijdens als na slechtnieuwsmelding Belang van correcte info over zelfdoding en hulpverlening Alertheid voor signalen bij medewerkers en risicomedewerkers 5. Organisatorische aanpassingen Afspraken regelen of afzeggen Prioriteiten takenpakket Overname werkzaamheden Communicatie naar klanten Opruimen werkplek (gewenst met nabestaanden) 6. Tussen overlijden en uitvaart Herdenkingsplek inrichten, collega herdenken Personeel informeren over uitvaart + wie gaat? Rouwkrans of bloemstuk voorzien 7. Uitvaart en/of herdenkingsplechtigheid Korte afscheidingsplechtigheid in het bedrijf, evt. met nabestaanden Napraten 7

8 8. Nazorg Verliesverwerking functioneringsgesprek Extra aandacht op bijzondere dagen Alertheid signalen en risicomedewerkers Wensen en mogelijkheden mbt (professionele) rouwzorg Herdenking op de werkvloer op speciale dagen Wie, wat, wanneer, waar, hoe? Ervaringen met de pers? Aandachtspunten? 9. Evaluatie Rustig moment, na de uitvaart Oog voor wat beter kon + aanvullen of bijstellen rouwprotocol 3 cruciale momenten: Vooraf de persmededeling 1. Vooraf de persmededeling 2. Tijdens de persmededeling 3. Na de persmededeling 1.Benoem een communicatieverantwoordelijke (CV) & woordvoerder crisisteam Woordvoerder = directeur of bestuurslid CV zorgt voor praktische en inhoudelijke voorbereiding v/d persmededeling Kent de feiten Volgt de actualiteit Coördineert de verspreiding van informatie Vooraf de persmededeling 2. Alleen de woordvoerder staat de media te woord Medewerkers verwijzen journalisten door naar CV Zorg voor vertrouwenspersoon of klankbord voor medewerkers 3. Communiceer eerst intern, dan pas naar buiten Vooraf de persmededeling 4.Stel een persbericht op Omvat: 1) titel, 2) inleiding, 3) tekst, 4) contactgegevens woordvoerder, (5) bijlagen 6W s & hoe Let op: Beperkt tot de feiten Met respect voor overledene, (wensen) familie... Geen speculaties over oorzaken imitatiegedrag! 8

9 Vooraf de persmededeling Tijdens de persmededeling 5. Nodig de pers uit Neem zelf initiatief en houd controle Zo snel mogelijk In de organisatie, maar afgeschermd Telefoon? Noteer de vragen, bereid voor en bel terug Zorg ervoor dat je voldoende op de hoogte bent van de feiten (naam, leeftijd, functie, etc. van de overledene) Noteer een aantal kernwoorden, zodat je niets vergeet te zeggen Bereid je voor op een aantal standaardvragen zoals: Wat zijn de reacties van familie, collega s,... op het overlijden? Welke maatregelen ter preventie van zelfdoding neemt de organisatie? Hoe vermijdt u een dergelijk voorval in de toekomst? Betuig je medeleven met de familie en vrienden van de overledene Tijdens de persmededeling Wees eerlijk over de doodsoorzaak, maar geen details Boodschap kort en bondig, niet: geen commentaar Zeg beter: In het belang van het onderzoek kan ik u deze informatie nog niet geven Benadruk je eigen boodschap: Het belangrijkste om te onthouden is... De kern is... Tijdens de persmededeling Bewustzijn van schadelijke gevolgen van mediaberichtgeving! Moedig journalisten aan om op een correcte en respectvolle manier te berichten over zelfdoding. Dit doen ze door: De daad niet te dramatiseren of te romantiseren; De complexiteit van zelfdoding te beschrijven (er is nooit één oorzaak), en de risicofactoren en signalen te benoemen; Tijdens de persmededeling Moedig journalisten aan om op een correcte en respectvolle manier te berichten over zelfdoding. Dit doen ze door: Hoop te geven, te benoemen dat praten kan helpen en (professionele) hulp beschikbaar is (zowel in de organisatie als erbuiten); Het gratis en anonieme nummer van de Zelfmoordlijn (1813) en de bijhorende website ( te vermelden; De Mediarichtlijnen inzake zelfdoding van Werkgroep Verder te raadplegen ( Blijf positief en vriendelijk, en stel je niet defensief op Na de persmededeling Wees alert voor online reacties Reageer correct bij onjuistheden in de pers Melden aan Werkgroep Verder 9

10 En tot slot Nood aan meer informatie of ondersteuning? Je kan je best voorbereiden want 02/ Werkgroep Verder WGV 2016 (1) Gespreksgroepen: open gesloten 1 mei wandeling 2010: Grobbendonk (Antwerpen) 2011: Lombardsijde (West-Vlaanderen) 2012: Zutendaal (Limburg) 2013: Deinze (Oost-Vlaanderen) 2014: Gaasbeek (Vlaams-Brabant) 2015: Kalmthoutse Heide (Antwerpen) 2016: Zoniënwoud (Brussel) WGV 2016 WGV

11 Dag van de Nabestaanden 15 de Dag van de Nabestaanden Zaterdag 19 november 2016 Elewijt Zemst Conferentie- en ontmoetingsdag voor nabestaanden na zelfdoding hulpverleners & politie WGV 2016 Online gespreksgroep ook voor jongeren Online forum Iedere laatste woensdag van de maand tussen 19u-21u WGV 2016 Herinneringssite Website

12 Webwinkel Boeken: kinderen, jongeren, volwassenen Rouwbandjes Troostknuffels Ik draag je mee Left 2 soon (2) Media Mediawatch Medewerking aan interviews Gastcolleges mediarichtlijnen Uitreiking mediaonderscheiding Mediaonderscheiding 2004: Veerle Beel (De Standaard) 2005: Guinevere Claeys (Knack) 2006: Bart De Myttenaere 2007: Veerle Maes (Goed Gevoel) 2008: Lea Van Hoeymissen (VRT ter Zake) 2009: Gitte Van Hoyweghen (VRT Koppen) 2010: Maud Vanhauwaert (VRT Alaska) 2011: Nathalie Basteyns (Canvas Taboe) 2012: Filip Rogiers (De Standaard) 2013: Stefanie De Jonge (Humo) 2014: De Ridder (Fictie reeks Eén) 2015: Ine Renson (De Tijd) 2016:? Te raadplegen op OPROEP: insturen laureaten info@werkgroepverder.be (3) Deskundigheidsbevordering Vormingsmodules: Rouw na zelfdoding Hulpverlener als nabestaande Rouwen op de werkvloer Mediarichtlijnen Op vraag & op maat (4) Sensibilisering Contact Folders Affichecampagnes Radio- en tvspots Elke zelfdoding is een verhaal dat te vroeg stopt Werkgroep Verder: info@werkgroepverder.be Beertsestraat Halle T Wie achterblijft, moet verder Livia Anquinet: liviaanquinet@werkgroepverder.be G