v rlies, v rdriet en rouw Als je definitief afscheid moet nemen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "v rlies, v rdriet en rouw Als je definitief afscheid moet nemen"

Transcriptie

1 v rlies, v rdriet en rouw Als je definitief afscheid moet nemen

2 Alles over verlies, verdriet en rouw Rouwzorg Vlaanderen Informatie en advies over rouwverwerking en mogelijke contacten met andere jongeren en volwassenen die een gelijkaardig verlies verwerken. Missing you Organiseert bijeenkomsten voor jongeren die een broer, zus, ouder of vriend verloren hebben. Op de website vind je advies en getuigenissen. Zelfdoding en verwerking Voor vragen over zelfdoding of de verwerking na een overlijden kan je alle dagen, 24 uur op 24 uur, terecht bij Zelfmoord1813. tel of je kan ook chatten via de website

3 Werkgroep Verder Werkgroep Verder helpt familieleden, vrienden en nabestaanden met alle vragen over zelfdoding. IJD Jongerenpastoraal Vlaanderen IJD organiseert ontmoetingsavonden voor jongeren die recent iemand verloren zijn. Tele-Onthaal Zit je met een aantal praktische vragen of wil je gewoon eens praten met iemand. Bij Tele-Onthaal kan je terecht voor een eerlijk gesprek. tel Awel, luistert naar kinderen en jongeren tel. 102 of Een uitgave van De Ambrassade, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel

4

5 Als je definitief afscheid moet nemen Als iemand van je familie of vrienden sterft, is dat een zeer ingrijpende gebeurtenis. De dood van je vader of moeder, je favoriete tante, je opa, je broer of zus, vriend of vriendin brengt verdriet mee, maar ook verwarring, kwaadheid en soms zelfs verwijten en angst. Verdriet en rouw zijn moeilijke gevoelens, en toch wordt iedereen er ooit wel eens mee geconfronteerd. Het is belangrijk dat je je verdriet niet zomaar wegduwt, maar je eigen manier zoekt om ermee om te gaan. We willen je met deze folder een stuk op weg helpen.

6 Waarom volgt er na een overlijden verwarring, leegte en verdriet? Als iemand sterft, word je ongevraagd en bruusk gescheiden van die persoon. Is dat iemand die je graag ziet of iemand die een grote betekenis in je leven heeft, dan doet dat heel erg pijn. De pijn, de leegte, het gemis dat je dan voelt, zijn een gevolg van de zeer goede band die je tot dan samen had. Je bent verdrietig omdat je je alleen gelaten voelt, omdat je definitief afscheid moet nemen van iemand bij wie jij je zeer goed voelde.

7 De eenzaamheid en het verdriet overweldigen je. Het zijn gevoelens waar de meeste jongeren niet veel ervaring mee hebben. Je weet niet goed hoe je er op moet reageren. Iedereen reageert anders op de dood. Zelfs broers of zussen of je hele goede vrienden kunnen helemaal anders omgaan met hun verdriet. Iedereen doet dat vanuit zijn eigen persoonlijkheid, zijn eigen verleden en zijn eigen levensvisie. Het is belangrijk dat je kan rouwen op de manier die bij je past. Rouwen wil zeggen dat je na het verlies van een geliefd persoon je eigen manier vindt om daarmee om te gaan. Het betekent je aanpassen aan die verplichte nieuwe situatie. Dat vraagt tijd, veel tijd. Geef jezelf die tijd. Sommigen kunnen het overlijden snel een plaats geven, anderen hebben het enkele jaren later nog best moeilijk. Iedereen reageert anders en het is helemaal niet abnormaal dat je verdrietig bent.

8 Moet je verdriet alleen verwerken of tonen aan je vrienden? Na een overlijden van iemand die veel voor je betekende, sta je voor een moeilijke periode. Dat is voor iedereen zo. Veel mensen hebben kort na een overlijden de behoefte om samen met vrienden of familie herinneringen op te halen en gevoelens te delen. Het is mogelijk dat jij dat niet hebt, omdat je geen zin hebt in contact of omdat je niet graag opvalt met je verdriet. Misschien wil je je verdriet liever alleen verwerken? Dat is in het begin zeker geen probleem, maar op langere termijn kan je dat niet volhouden. Later wordt het moeilijker om je verdriet te tonen. Je kan ook verkeerd begrepen worden door je omgeving die misschien denkt: Hij of zij gaat goed om met het verdriet en heeft de draad weer opgepikt. Terwijl je zelf niet liever zou willen dan je verdriet net dan te tonen. Rouwen is niet gemakkelijk, maar het betekent eigenlijk dat je je verdriet kan laten zien, op het moment dat en de manier waarop jij je gevoelens wil laten zien.

9 Verdriet hebben is ook meer dan tranen tonen. Na een overlijden krijg je soms onverwachte gevoelens zoals angsten, schuldgevoelens of jaloersheid. Het is belangrijk dat je weet dat die verband houden met je verdriet. Soms gebeurt het dat mensen, zowel jongeren als volwassenen, hun verdriet opkroppen en het pas echt kunnen uiten bij een volgende positieve of negatieve gebeurtenis. Op die momenten kan je omgeving verrast zijn, omdat ze denken dat je het verdriet al lang verwerkt hebt. Ze begrijpen dan je late verdriet niet. Op zo n momenten is het belangrijk dat je eerlijk vertelt waar je mee bezig bent. Wie te lang blijft rondlopen met onverwerkte gevoelens, kan daar later ook mee in de knoop geraken. Dat kan zich uiten in gedragsproblemen. Daarom is het belangrijk om bewust met je gevoelens bezig te zijn.

10 Wat doe ik met vrienden die mij niet begrijpen? Vrienden weten niet altijd goed hoe ze moeten reageren. Je kan hen dat zeker niet altijd kwalijk nemen. Sommigen durven je niet goed aanspreken, vinden de juiste woorden niet of begrijpen je verdriet niet. Zeker na een tijdje word je nog weinig aangesproken en moet je zelf het initiatief nemen om over je verdriet of gevoelens te praten. Het zal je deugd doen en de band met je goede vrienden zal er sterker door worden. In een rouwproces gebeurt het jammer genoeg ook dat je vrienden verliest. Mensen die totaal niet weten hoe ze met jouw verdriet moeten omgaan. In die intense periode kan die afwezigheid van je vrienden als een extra verlies aanvoelen. Probeer je daartegen te wapenen en je vooral op te trekken aan de mensen met wie je wel een sterke band hebt.

11 Is verwerken hetzelfde als vergeten? Rouwverwerking is zeker geen manier om de overleden persoon te vergeten. Iedereen die een overlijden meemaakte, weet dat het verdriet om iemand die sterft een heel leven meegaat. Je vergeet die persoon niet, maar het wil ook niet zeggen dat het je hele leven zal verlammen. In het begin, kort na het overlijden, lijkt het alsof je nooit meer zonder verdriet kan leven, alsof het je platwalst. Stap voor stap - en daar heb je heel wat tijd voor nodig - komt er een rustiger gevoel, tijd voor nieuwe relaties en interesses. Je verdriet wordt stiller. Op onverwachte momenten dat kan ook na jaren voel je plots weer heel sterk je verdriet. Vergeten doe je niet, maar je oorspronkelijke pijn maakt plaats voor goede herinneringen, die je wil koesteren en delen.

12 Verdwijnt verdriet na een tijdje? Verlies verwerken is letterlijk werken. Een grote misvatting die je toch heel veel hoort na een overlijden is: Geef het wat tijd of Het slijt wel. Dat is niet correct, want verdriet verdwijnt niet zomaar na een tijdje. Natuurlijk heb je tijd nodig, maar de vraag is vooral wat je met die tijd doet. Mensen die zelf een rouwproces doormaakten, herkennen vier stappen in hun verwerking. Aanvaarding van het verlies en afscheid nemen Dat is niet eenvoudig. Bij een totaal onverwacht of snel overlijden - zoals bij een ongeval, een zelfdoding of een ziekte - heb je als achterblijver veel vragen: wat is er gebeurd, hoe is het juist gegaan, wat is er nog wel of niet gezegd? Door die vragen te stellen, probeer je de situatie te begrijpen en te aanvaarden. Jongeren worden in onze maatschappij soms afgeschermd van verdriet. Een foute reactie, want je hebt aandacht en troost nodig, en uitleg waardoor je het verlies kan aanvaarden. Je hebt het recht om te weten wat er gebeurd is. Je mag alles vragen wat jij wil weten, ook al is het moeilijk of zelfs schokkend. Als je alles te weten komt, voel je dat je au sérieux genomen wordt en kan je afscheid nemen zoals jij dat wil.

13 Pijn voelen Verdriet en pijn horen altijd samen. Niemand kan die pijn wegnemen en je moet er echt door om het verlies te verwerken. Doe je dat niet, dan kan je later problemen krijgen in de vorm van slapeloosheid, hoofdpijn, misschien gedragsproblemen, agressieaanvallen of slechte schoolresultaten. In een rouwproces voel je de pijn niet altijd en zeker niet altijd even scherp. Bij sommigen duurt de pijn langer, anderen kunnen ze snel achterlaten. Een leven opbouwen zonder de geliefde persoon Op een bepaald moment moet je je leven weer opbouwen. Zonder de persoon die je zo graag had. Je moet zelf een aantal praktische dingen organiseren. Taken die hij of zij vroeger deed, moet je nu zelf doen. De persoon waarvan je na het overlijden een ideaalbeeld had, wordt weer terug een mens. En vanaf nu moet jij verder zonder hem of haar. Nieuwe relaties opbouwen Je kan een overleden persoon niet vervangen door andere mensen. Je kan wel nieuwe relaties opbouwen en bestaande vriendschappen of relaties kunnen intenser worden. Natuurlijk mag dat en dat is zelfs goed. Na een tijdje zal je voelen dat je klaar bent voor nieuwe en andere mensen, zonder dat je je daarover schuldig voelt of angst hebt om ook hen te verliezen. Nieuwe relaties opbouwen vraagt wat tijd, maar het is een belangrijke stap in je verwerking.

14 Hoe verwerk je immens verdriet? Zoek uit wat jou het best helpt: praten, schrijven, tekenen, sporten, stil zijn, je tranen tonen, lachen, vrienden opzoeken... Smijt je niet te fanatiek in één manier om je te uiten, maar zoek uit waar jij je goed bij voelt en wissel het af tot een gezond evenwicht. Duw je gevoelens over de overleden persoon niet weg. Laat ze toe. In het begin voel je je waarschijnlijk overspoeld door verdriet, dat is niet erg. Probeer te doen waar jij je op dat moment goed bij voelt. Probeer je ritme weer te vinden. Natuurlijk verlopen de eerste dagen helemaal anders dan gewoonlijk, maar probeer na korte tijd de draad van het dagelijkse leven op te pakken: ga op je vaste uur slapen, eet de dingen die je altijd eet, enzovoort. Omdat het allemaal anders wordt, is het net belangrijk om je aan je kleine routines vast te houden. Ruim een aantal spullen van de overledene op en doe sommige dingen ook weg. Je doet dat op het moment dat jou het beste lijkt. Algemeen kan je zeggen dat je dat niet onmiddellijk na het overlijden doet, maar probeer het ook niet eindeloos uit te stellen, want dan

15 verschuif je heel veel gevoelens. Het wegdoen van persoonlijke spullen, doe je uiteraard best in overleg met je familie of vrienden. Maak duidelijk aan je vrienden of familie dat ze je op een verkeerde manier proberen te helpen. Mensen reageren op hun eigen manier. Heb je er niets aan of maken ze het je nog moeilijker? Laat het hen dan gewoon weten. Een eerlijke reactie is altijd de beste reactie. Op school, op je werk of zelfs in je vriendenkring zal je even tijd nodig hebben om weer helemaal normaal te functioneren. Probeer op school of op je werk afspraken te maken. Als je je gevoelens bespreekbaar maakt, zal je meer begrip krijgen, en worden sommige dingen makkelijker. Heb je nood aan contact of troost van lotgenoten? Zoek ze op en vertel je verhaal. Gedeelde emoties zijn makkelijker te dragen. Soms krijg je wel eens kwetsende opmerkingen van je omgeving of mensen die je minder goed kent. Probeer dat te begrijpen als onhandigheid of onwetendheid, wat meestal ook zo is. In je verwerking mag je kieskeurig zijn in de contacten die je hebt. Zoek mensen op bij wie je zelf een goed gevoel hebt, praat met mensen van wie je weet dat ze je begrijpen, zo vermijd je ontgoochelingen. Neem in het begin geen belangrijke beslissingen. Geef jezelf tijd en ruimte om je verlies te verwerken, dan kan je beter de gevolgen van je beslissingen zien.

16 Hoe verwerk je een zelfdoding? Stapt er iemand in je omgeving bewust uit het leven door zelfdoding, dan beleef je heel veel gevoelens op dezelfde manier als andere mensen die rouwen. Maar er zijn ook grote verschillen. Bij zelfdoding word je nog meer geconfronteerd met schuldgevoelens, angst of kwaadheid. Misschien had je de zelfdoding verwacht, maar heel vaak komt ze als een donderslag bij heldere hemel. Het onverwachte, dat plotse verlies zorgt vaak voor een moeilijke aanvaarding. Wie achterblijft kan heel moeilijk aanvaarden dat zelfdoding de enige uitweg bleek. Je bent dan lang bezig met te weten te komen waarom die persoon uit het leven wilde stappen. Zelfdoding zorgt voor intense en complexe gevoelens. Het is vaak een schokreactie, die je confronteert met je eigen leven. Toch zal je moeten proberen te begrijpen waarom hij of zij niet verder wilde. Jij moet verder met de onomkeerbaarheid van dit eenzame sterven en met het feit dat er heel wat vragen onbeantwoord zullen blijven.

17 Bij een zelfdoding weet de omgeving vaak nog minder hoe ze moet reageren en mensen hebben de neiging om de confrontatie uit de weg te gaan. Dat kan je eenzaam maken en het rouwproces onnodig verzwaren. Een begripvolle omgeving is ook bij zelfdoding zeer belangrijk als steun voor wie achterblijft.

18 Hoe kan ik iemand anders helpen of steunen? Hoe kan je best helpen of troosten als er iemand sterft in de omgeving van een van je vrienden of vriendinnen? Je wil iets zeggen, maar je weet niet goed wat of wanneer. Dat is niet abnormaal. Het zijn situaties waar we niet genoeg op voorbereid zijn. Toch is die steun heel belangrijk, want mensen - en zeker andere jongeren - hebben nood aan aandacht of troost. De ene praat er graag over, de andere weent veel of is net heel stil en teruggetrokken. Wat doe je best om je vriend, je klasgenoot of je neef of nicht te helpen? Contact maken met iemand die rouwt is niet gemakkelijk. Toch moet je het proberen te doen op jouw manier, want voor die persoon is de aandacht die jij aan hem of haar besteedt heel belangrijk. Vind je het echt te lastig, stuur dan eerst een kaartje of zelfs een sms kan al deugd doen. Schrijf heel eerlijk wat jij voelt of denkt. Ga je jouw vriend of vriendin bezoeken, dan kan het zijn dat hij of zij misschien veel wil praten of net helemaal

19 geen zin heeft om iets te zeggen over het overlijden. Wat jullie zeggen is helemaal niet belangrijk. Je mag gerust zeggen: Ik weet eigenlijk niet wat ik moet zeggen, maar ik wilde wel even langskomen. Verplicht je vriend of vriendin tot niets en geef zeker geen goede raad of tips die hij niet vraagt. Probeer vooral te luisteren en vraag waarmee je kan helpen. Probeer vooral te luisteren en vraag waarmee je kan helpen Laat de persoon die je wil steunen zelf vertellen, als hij dat zelf wil. Respecteer de spullen of herinneringen die hij koestert. Wil hij op dat moment liever niet praten, maak dan duidelijk dat het voor jou niet hoeft. Let wel op voor signalen die je ziet.

20 Probeer ervoor te zorgen dat je vriend of vriendin zijn of haar gevoelens kan uiten, op welke manier ook. Probeer geen oplossingen voor te stellen. Begrijpen wat iemand in zo n omstandigheden voelt is heel moeilijk en soms komt het verkeerd over als je dat zegt. Als je luistert naar iemands verhaal of verdriet, zal je al heel veel betekenen voor die persoon. Let op met wat je zegt en hoe je het zegt. In een rouwperiode kan elk woord hard aankomen. Vermijd uitspraken zoals binnenkort voel je je weer beter of je verdriet zal wel voorbijgaan. Dat geeft het gevoel dat je vriend of vriendin maar een beperkte tijd heeft om verdrietig te zijn, waardoor hij of zij geen gevoelens meer durft te tonen. Zeg dat je altijd wil praten en luisteren en laat verstaan dat jij weet dat niemand ooit de overledene kan vervangen. Als iemand zijn moeder gestorven is, mag er nog altijd over gepraat worden. Ze verdwijnt wel, maar blijft altijd in de herinnering bestaan. Het blijft zijn of haar moeder. Dat is een heel belangrijk gevoel.

21 Vrienden weten niet altijd goed hoe ze moeten reageren

22 Het is aan jou als vriend om die signalen juist in te schatten. Niet gemakkelijk, maar wel belangrijk Iemands dood verwerken is iets heel persoonlijks. Er bestaan geen regels voor. Iedereen doet dat op zijn of haar manier en het is belangrijk dat je dat ook laat aanvoelen. Als jullie praten, stel je best open vragen (vragen waarmee iemand kan beginnen vertellen). Begin niet zomaar jouw godsdienstige kijk op sterven te verduidelijken. Dat klinkt heel prekerig en je vriend heeft er misschien helemaal geen boodschap aan op dat moment. Anderzijds, als je weet dat je vriend of vriendin wel gelovig is, bied er dan de ruimte voor. Je hoeft niet akkoord te

23 zijn met levensopvattingen die niet de jouwe zijn, maar je moet wel begrip en respect tonen voor die andere levensvisie. In een rouwsituatie moet je niemand proberen te overtuigen van jouw kijk op het leven. Zo n intense momenten kunnen voor vrienden wel een aanleiding zijn tot heel eerlijke gesprekken over levensvisie en geloof. Dat kan versterkend en leerrijk zijn, maar je doet het enkel als je voelt dat je vriend er nood aan heeft. Slaagt je vriend er na een tijdje niet in om de draad weer op te pakken en weer vooruit te kijken, verwijt hem of haar dat dan zeker niet. Wijs hem niet op zijn passieve of negatieve houding en vermijd zeker pijnlijke terechtwijzingen zoals zet je er nu toch eens over. Benader hem of haar op een positieve manier. Tegen iemand zeggen je doet dat goed, is bevestigend. Nodig je vriend uit om concrete dingen samen te doen.

24 Omdat het zo persoonlijk is, kan een rouwproces heel lang of soms kort duren. Als vriend moet je daar begrip voor hebben. Probeer te begrijpen dat boosheid, passiviteit, vermoeidheid, negativisme of soms zelfs een depressie ook vormen van verdriet zijn. De manier waarop iemand zijn verdriet verwerkt, hangt vaak af van de steun van de omgeving en uiteraard ook van het karakter van die persoon. Als hij zich niet begrepen voelt, kan hij zich heel eenzaam voelen. Het is aan jou als vriend om die signalen juist in te schatten. Niet gemakkelijk, maar wel belangrijk. In het geval van een zelfdoding is het heel belangrijk dat je de juiste woorden gebruikt. Probeer dezelfde woorden te gebruiken als je vriend die net iemand verloren heeft: zelfdoding, zelfmoord, uit het leven stappen, een einde maken aan zijn leven. Het ligt soms erg gevoelig. Rond zelfdoding bestaan nog altijd veel taboes, maar probeer die toch te doorbreken. In de eerste plaats door er eerlijk en open over te praten. Vertel wat je weet over

25 de reden of misschien over de doodsoorzaak. Stel je vriend vragen over wat er gebeurd is, waarom die persoon uit het leven wilde stappen. Een open en eerlijk gesprek haalt je vriend uit zijn isolement. Praten is altijd een manier om al die vragen te ontwarren. Weet je niet goed hoe je over zelfdoding moet praten? Misschien moet je een boek of een paar artikels lezen over dood (en zelfdoding). Dat helpt om je vriend of vriendin beter te begrijpen. Sta je sterk genoeg in je schoenen om naar de ouders van de overleden vriend of vriendin te stappen of hen een bericht te sturen? Ouders hebben er vaak heel veel aan als leeftijdsgenoten van hun overleden kind nog contact blijven houden.

26 Kan je ook in groep rouwen als je samen iemand verliest? Als iemand in je klas, je jeugdvereniging of je sportclub sterft, gaat de groep vrienden door een periode van verdriet. Iedereen zal op zijn of haar manier het verlies verwerken, maar toch is het zeer belangrijk dat je elkaar door die moeilijke periode helpt. Jullie kunnen op dat moment een belangrijke troost voor elkaar zijn. Omdat iedereen dezelfde relatie had met de overledene, zullen jullie elkaar het best begrijpen. Het is zeer belangrijk dat jullie niet weglopen van het verdriet, maar samen de gestorven vriend of vriendin blijven herinneren. De manier waarop kies je zelf. Het kan op een eenvoudige of opvallende manier: laat zijn bank staan in de klas, hang een foto in het jeugdhuis of noem zijn of haar naam als het feest is in de sportclub.

27 Jullie zullen elkaars verdriet het best begrijpen Die herinnering doet iedereen deugd en helpt om het verdriet te verwerken. Het zijn aanknopingspunten om geregeld over de overleden persoon te praten en hem zo bij jullie te houden. Ook rouwen in groep kan lang duren: een aantal maanden intensief tot een aantal jaren meer sluimerend. Plots gaat het niet goed op school, de klasresultaten zijn slecht, er ontstaan lastige ruzies in de sportclub, een fijne persoon wordt regelmatig agressief enzovoort. Geen makkelijke situaties, maar het zijn ook momenten om nog eens over de klasgenoot of vriend te praten. In de ene groep zal dat beter gaan dan in de andere. Het is vooral een uitdaging om emoties bespreekbaar te maken, want emoties (of het nu gaat om verdriet, boosheid, angst...) zijn een belangrijk stuk van het dagelijkse leven. Daar moet je dus in groep over kunnen praten.

28 Dit is een folder van Jongerengids. Jongerengids is de snelste weg naar betrouwbare informatie. Voor een antwoord op al jouw vragen, surf naar Deze folder kwam tot stand met de medewerking van IJD Jongerenpastoraal Vlaanderen. Najaar 2015: V.U. Eva Vereecke, Leopoldstraat 25, 1000 Brussel met steun van: Folders bestellen? Surf naar

v rlies, v rdriet en rouw Als je definitief afscheid moet nemen

v rlies, v rdriet en rouw Als je definitief afscheid moet nemen v rlies, v rdriet en rouw Als je definitief afscheid moet nemen Alles over verlies, verdriet en rouw Rouwzorg Vlaanderen Informatie en advies over rouwverwerking en mogelijke contacten met andere jongeren

Nadere informatie

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website

Nadere informatie

Iemand gaat dood. Wat is rouw?

Iemand gaat dood. Wat is rouw? verlies & rouw Je kan rouwen om de dood van je vader. Je kan ook treuren om een vriend die je verliest door een ruzie of om het gezin van je kinderjaren dat je verliest door de scheiding van je ouders.

Nadere informatie

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfdoding en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfdoding De Zelfmoordlijn tel. 02 649 95 55 www.zelfmoordlijn.be Werkgroep Verder Voor wie achterblijft na

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Rouwen. Praten en delen met lotgenoten

Rouwen. Praten en delen met lotgenoten Rouwen Als een dierbaar iemand pas gestorven is en je afscheid van hem of haar hebt moeten nemen, dan voel je je vaak heel wezenloos. Je vraagt je af waarom dit moest gebeuren maar je krijgt geen antwoord.

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Verl e gen zijn Tijd voor meer assertiviteit!

Verl e gen zijn Tijd voor meer assertiviteit! Verl e gen zijn Tijd voor meer assertiviteit! Alles over verlegen zijn Vereniging voor Verlegen Mensen tel. 0478 05 41 29 www.vvm-vzw.be Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.clb.be Tele-Onthaal tel.

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht

Nadere informatie

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten?

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Psychische problemen bij ouders Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Alles over psychische problemen bij je ouders IKMAAKDEKLIK.be Een onlineplatform voor kinderen van ouders met psychische problemen.

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene

Nadere informatie

Mishandeling en seksueel. Laat het niet zomaar gebeuren

Mishandeling en seksueel. Laat het niet zomaar gebeuren Mishandeling en seksueel geweld Laat het niet zomaar gebeuren Alles over mishandeling en seksueel geweld Meldpunt Geweld, Misbruik en Kindermishandeling tel. 1712 elke werkdag van 9 tot 17 uur Dit nummer

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft

Nadere informatie

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens Zelfverwonding Anders omgaan met negatieve gevoelens Alles over zelfverwonding Over zelfverwonding www.zelfverwonding.be Fora voor mensen die zichzelf verwonden of verwond hebben www.zelfbeschadiging.nl

Nadere informatie

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden. Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien Nummer 1 December 2011 Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien LANDELIJK HEEFT 16% VAN DE JONGEREN PSYCHOSOCIALE PROBLEMEN. Scoop richt zich bij coaching, counseling en training

Nadere informatie

Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding

Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Voorwoord Erger je je ook wel eens blauw als je net je kind bent gaan halen bij je ex-partner? Voel je je ook machteloos als hij of zij beslissingen

Nadere informatie

Het verlies van een dierbare

Het verlies van een dierbare Het verlies van een dierbare Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal

Nadere informatie

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk Een kind helpen na een misdrijf of verkeersongeluk Slachtofferhulp H E L P T na een misdrijf of een verkeersongeluk 0900-0101 (lokaal tarief) Een misdrijf of een verkeersongeluk kan een diepe indruk bij

Nadere informatie

Cambriana online hulpprogramma

Cambriana online hulpprogramma Dit is deel 1 van het online hulpprogramma van Cambriana. Verwerking van een scheiding 'Breaking up is hard to do' Neil Sedaka Een scheiding is een van de pijnlijkste ervaringen die je kunt meemaken in

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Als je verliefd op iemand bent is dat vaak een fijn gevoel. Als de ander dan ook verliefd op jou is, wordt dit gevoel alleen maar sterker. Het is echter niet altijd

Nadere informatie

Dounia praat en overwint

Dounia praat en overwint Dounia praat en overwint Deze informatiefolder is een uitgave van Pharos, Expertisecentrum gezondheidsverschillen, in samenwerking met: Stichting Hindustani, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders,

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Een dierbare verliezen Over de gevoelens die u kan ervaren en tips om goed voor uzelf te zorgen INFORMATIEBROCHURE VOOR DE NABESTAANDEN Een dierbare verliezen U hebt kort geleden iemand verloren. Dat

Nadere informatie

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Mijn leven veranderde zo n drie jaar geleden. Juist de dag voor mijn mama s verjaardag kreeg ze van mijn vader een kogel door het hoofd. Wonder boven wonder overleefde

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of

Nadere informatie

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen 1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl

Nadere informatie

Verl e gen zijn Tijd voor meer assertiviteit!

Verl e gen zijn Tijd voor meer assertiviteit! Verl e gen zijn Tijd voor meer assertiviteit! Alles over verlegen zijn Vereniging voor Verlegen Mensen tel. 0478 05 41 29 www.vvm-vzw.be Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.clb.be Jongeren Advies Centrum

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.

Deze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten. Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan

Als je ouders uit elkaar gaan Scheiding Als je ouders uit elkaar gaan Alles over scheiden Als je ouders apart gaan wonen www.tweehuizen.be De Kinderrechtswinkel, voor informatie over jouw rechten tel. 070 21 00 71 www.kinderrechtswinkel.be

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Vertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen;

Vertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen; Pesten op school Veel gestelde vragen Wat doe je als je kind gepest wordt? Maak voldoende tijd voor een gesprek; laat je kind vertellen wat er zich afspeelt en hoe het zich voelt; Neem het verhaal van

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND

VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND Verlies lijden en verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meeste van ons op een bepaald moment in hun leven meemaken en

Nadere informatie

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun

Nadere informatie

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

jongeren vanaf 12 jaar

jongeren vanaf 12 jaar Na de schok... de draad weer oppakken Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar die betrokken zijn geweest bij een schokkende of ingrijpende gebeurtenis. Na de schok de draad weer oppakken Informatie voor

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar DOELSTELLINGEN De deelnemers worden zich bewust van hun eigen omgang met rouw en verlies en de rol die hun geloof of levensoriëntatie hierbij heeft. De deelnemers weten dat ieder op een eigen manier rouwt

Nadere informatie

Verlies & Rouw. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website:

Verlies & Rouw. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: Verlies & Rouw HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Verlies is wanneer je iemand of iets die veel voor

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud

Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud Bijlage 3.1. Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud Het instinct voor zelfbehoud is heel gezond. Als we dat niet hadden, zou niemand van ons

Nadere informatie

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

on track again Opnieuw op weg na een zelfmoordpoging

on track again Opnieuw op weg na een zelfmoordpoging on track again Opnieuw op weg na een zelfmoordpoging Ben je alles even moe? Zag je geen uitweg meer? Dacht je aan zelfmoord als een oplossing voor je problemen? Dit boekje laat jou zien dat je een heleboel

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts.

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. Thema 5 Les 1: De angst: Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. De schrik: Als iemand ineens achter je staat, dan schrik je. Je bent dan ineens

Nadere informatie

v e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan

v e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan v e rslaafd? Wat als je niet meer zonder kan Alles over verslavingen Voor vragen over alcohol, illegale drugs, gokken en medicijnen: De DrugLijn tel. 078 15 10 20 www.druglijn.be SOS Nuchterheid tel. 09

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig

Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig Beertje Anders zit stil in een hoekje als Beertje Bruin langskomt. Beertje Bruin zegt dan: Ik heb van moeder Beer gehoord dat je erg verdrietig bent. Kan ik je helpen, want ik ben je vriend en vrienden

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

OPGELUCHT STAAT NETJES

OPGELUCHT STAAT NETJES OPGELUCHT STAAT NETJES Krop de boel niet op, praat het van je af! Een dobbelspel voor wie durft... OPGELUCHT STAAT NETJES Je hart luchten is fijn: je voelt je minder alleen en samen kun je op een rijtje

Nadere informatie

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'

Vragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren' De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe

Nadere informatie

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens

Zelfverwonding. Anders omgaan met negatieve gevoelens Zelfverwonding Anders omgaan met negatieve gevoelens Alles over zelfverwonding Over zelfverwonding www.zelfverwonding.be Fora voor mensen die zichzelf verwonden of verwond hebben www.zelfbeschadiging.nl

Nadere informatie

Waarde-volle zorg is ook nog JONG!

Waarde-volle zorg is ook nog JONG! Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

HELPEN IN ROUW EN VERDRIET

HELPEN IN ROUW EN VERDRIET HELPEN IN ROUW EN VERDRIET Manu KEIRSE Mensen in rouw en hun omgeving stellen zich allerlei vragen: Is het normaal dat ik mij na maanden nog zo verdrietig voel? Zal ik nog ooit opnieuw kunnen genieten

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten?

Psychische. problemen. bij ouders. Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Psychische problemen bij ouders Wat doe je met ouders die in de knoop zitten? Alles over psychische problemen bij je ouders Similes Vereniging voor gezinsleden van mensen met psychiatrische problemen tel.

Nadere informatie

Inknippen van je tongriempje

Inknippen van je tongriempje Wilhelmina Kinderziekenhuis Inknippen van je tongriempje Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Inknippen van het tongriempje 6 Tips 9 Wil je meer

Nadere informatie

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Onder druk Geen uitweg voor Aïsha

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Onder druk Geen uitweg voor Aïsha Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Onder druk Geen uitweg voor Aïsha Lees blz. 5, 6, 7, 8 Wat denk je dat Aïsha wilde doen? Waarom is dat niet gelukt? Is het goed dat de deur van het dak altijd op slot

Nadere informatie

13 Jij en pesten. Ervaring

13 Jij en pesten. Ervaring 82 13 Jij en pesten Wat doe ik hier vandaag? P Ik word me ervan bewust hoe erg het is om iemand te pesten en gepest te worden. P Ik leer dat ik met anderen steeds weer respectvol moet omgaan. P Ik ken

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN AMIGA4LIFE Hooggevoelig, wat is dat? 7-10 jaar WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN 1 voorlichtingsbrochure hooggevoeligheid - www.amiga4life.nl Ik heb een talent! Ik kan goed

Nadere informatie

Partner ondersteuning 1

Partner ondersteuning 1 Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid

Nadere informatie

Als opvoeden even lastig is

Als opvoeden even lastig is Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen?

Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? Wat is kindermishandeling? Hoe kan kindermishandeling stoppen? Wie kan je hierbij helpen? In deze folder vind je een antwoord, en lees je ook bij wie je terecht kan als je over mishandeling of verwaarlozing

Nadere informatie

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.

Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een

Nadere informatie

Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan.

Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Over rouw en rouwen Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Emoties zijn belangenbehartigers: signaal dat er iets belangrijks aan de hand is; toegangsweg

Nadere informatie

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Nina José Verhoeven Elk kind dat oud genoeg is om van iemand te houden, is oud genoeg om te rouwen. Alan

Nadere informatie

VERLIES NAAR WINST. bij rouw op het werk. inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010

VERLIES NAAR WINST. bij rouw op het werk. inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010 VAN WELKOM VAN VERLIES NAAR WINST bij rouw op het werk inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010 Enkele overwegingen Wie een kind baart, kan vier maanden

Nadere informatie

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal

Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal De mensen van voorbij Zij worden niet vergeten De mensen

Nadere informatie

Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou.

Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou. Voor jou! 9 Voor jou! Dit boek is voor jou. Het gaat over God. En over God en jou samen. Over Gods liefde voor jou. Het boek gaat over geloven. Het gaat over jouw geloof! Lees en bekijk alles goed. Je

Nadere informatie

Aandacht voor jonge nabestaanden na zelfdoding. Joke Vandenhoute Suïcidepreventiewerker van de CGG PassAnt vzw

Aandacht voor jonge nabestaanden na zelfdoding. Joke Vandenhoute Suïcidepreventiewerker van de CGG PassAnt vzw Aandacht voor jonge nabestaanden na zelfdoding Joke Vandenhoute Suïcidepreventiewerker van de CGG PassAnt vzw Werkgroep verder In Vlaanderen elk jaar + 8.000 nabestaanden na zelfdoding Direct betrokkenen

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

Een dierbare verliezen en daarover verdriet hebben

Een dierbare verliezen en daarover verdriet hebben Een dierbare verliezen en daarover verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meesten van ons op een bepaald moment in het leven meemaken. Dit kan een ingrijpende ervaring zijn. Het kan moeilijk zijn

Nadere informatie

Lieve ouder, De inhoud van wat je schrijft is persoonlijk. Probeer eerlijk te zijn in wat je schrijft en je gevoelens toe te laten.

Lieve ouder, De inhoud van wat je schrijft is persoonlijk. Probeer eerlijk te zijn in wat je schrijft en je gevoelens toe te laten. Lieve ouder, Langs de één of andere weg ben je in het bezit gekomen van dit boekje, omdat je je kindje verloor door abortus en je het daar moeilijk mee hebt. Dit boekje is een soort dagboek, een leidraad

Nadere informatie

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting

Nadere informatie

Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot.

Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot. Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot. Rouw van naastbestaanden van personen met dementie Gerke VERTHRIEST Een pluim voor jou, mantelzorger! We staan stil bij: - Rouwen als iemand nog niet dood

Nadere informatie