1. Sociaal-Maatschappelijke dimensie

Transcriptie

1 1. Sociaal-Maatschappelijke dimensie docentenhandleiding De maatschappij dat ben JIJ Methode burgerschap voor het mbo Versie 3.0 augustus 2016

2 Aanleiding De samenleving verlangt van de school dat ze de jongeren kwalificeert voor een zelfstandig bestaan en socialiseert als burger. Bij het vak Burgerschap gaat het om het samen leven. Burgerschap gaat over kennis van onze politieke instituties, de spelregels die worden gehanteerd en het gedrag dat daarbij past. In een samenleving met veel diversiteit en dynamiek is een besef en bewustzijn onder jongeren van deze spelregels en essentiële waarden cruciaal. Het is een hele kunst om hen hier gemotiveerd mee aan de slag te laten gaan. Een samenhangende en aansprekende aanpak binnen het curriculum van de opleiding helpt daarbij. Met de methode De maatschappij dat ben JIJ behalen jongeren de kwalificatie-eisen voor Burgerschap. Maar veel belangrijker nog: jongeren worden gevormd tot een sociale zelfredzame burger met een goed beeld van hun rol in de samenleving. De burgerschapsmethode heeft als doel jongeren te vormen tot een sociale zelfredzame burgers met een goed beeld van hun rol in de huidige en toekomstige samenleving. Daarmee wordt de basis gelegd voor een bestendige toekomst. De jongeren krijgen kennis en vaardigheden aangereikt en er wordt veel aandacht besteed aan attitudevorming. Het uitgangspunt is dat jongeren inzien dat ze hun eigen rol voor een groot deel zelf (gunstig) kunnen beïnvloeden. De maatschappij dat ben JIJ is ontwikkeld door Codename Future. En is mede tot stand gekomen dankzij financiële steun van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 2

3 Inhoud Aanleiding... 2 Wat is De maatschappij dat ben JIJ?... 4 Speerpunten van de methode... 4 Hoe kom ik er aan?... 4 Samenhang met Loopbaan... 4 Wat moet ik doen als docent?... 5 Hoe zit de methode in elkaar?... 6 Werken in de Workspace... 6 Werkboek... 6 Toets... 7 Sociaal maatschappelijke dimensie Lessenoverzicht... 8 Overzicht kerntaken, werkprocessen, kritische denkvaardigheden... 9 Sociaal maatschappelijke dimensie 1.1 Jezelf zijn Sociaal maatschappelijke dimensie 1.2 Jezelf zijn met anderen Sociaal maatschappelijke dimensie 1.3 Verschillende culturen Sociaal maatschappelijke dimensie 1.4 Ik en de ander Sociaal maatschappelijke dimensie 1.5 Jij en ik zijn gelijk Sociaal maatschappelijke dimensie 1.6 Jouw vrijheid & die van de ander Sociaal maatschappelijke dimensie 1.7 Mijn idealen Sociaal maatschappelijke dimensie Gastlessen en verrijkingslessen

4 Wat is De maatschappij dat ben JIJ? De maatschappij dat ben JIJ is de nieuwe methode voor burgerschap in het mbo (niveau 3 en 4). De methode heeft als doel jongeren te vormen tot sociale zelfredzame burgers met een goed beeld van hun rol in de huidige en toekomstige samenleving. Speerpunten van de methode De methode De maatschappij dat ben JIJ biedt: een samenhangende en aansprekende inhoud, gericht op de belevingswereld van jongeren. De methode voorziet naast het theoretisch kader, een vertaling van begrippen naar de situatie van jongeren zelf. Door middel van praktische verwerkingsopdrachten leert de jongere zijn eigen rol kennen en wat het onderwerp voor hem of haar kan betekenen. Veel aandacht wordt besteed aan attitudevorming. Het uitgangspunt is dat jongeren inzien dat ze hun eigen rol voor een groot deel zelf (gunstig) kunnen beïnvloeden. structuur voor inhoud en vorm van de lessen burgerschap. De methode dekt de inhoudelijke eisen van het vak burgerschap. De vier dimensies de politiekjuridische dimensie, de sociaal- maatschappelijke dimensie, de economische dimensie en de dimensie vitaal burgerschap komen allemaal aan bod. Elke dimensie bestaat uit circa 7 lessen waarin u als docent met variërende werkvormen werkt (klassikaal, zelfstandig of in groepjes). structuur voor peer education : de jongere gaat individueel en in de groep aan de slag met burgerschap. Jongeren leren het meeste van eigen ervaringen of ervaringen van anderen. In de lessen en opdrachten worden leer- en reflectiemomenten gefaciliteerd door ervaringen, gedachten en meningen uitgewisseld in een klassengesprek. Dit gebeurt aan de hand van stellingen, de actualiteit, een filmpje of groepsopdracht. De meningen van klasgenoten en vrienden kunnen nieuwe inzichten voor de jongeren bieden om uiteindelijk een eigen standpunt in te nemen. Hoe kom ik er aan? U kunt de methode De maatschappij dat ben JIJ bestellen door contact met ons op te nemen (tel: of per mail martijn@codenamefuture.nl). Samenhang met Loopbaan De burgerschapsmethode De maatschappij dat ben JIJ sluit naadloos aan bij Werken aan je Toekomst, de methode voor een succesvolle loopbaanoriëntatie in het mbo. Werken aan je Toekomst heeft als doel de zelfredzaamheid van jongeren op de arbeidsmarkt te vergroten, om hen een reëel beeld te geven van hun toekomstperspectief en de wijze waarop zij daar zelf invloed op hebben. Kijk voor meer informatie op: 4

5 Wat moet ik doen als docent? De docent is een belangrijke schakel in het onderwijs en uiteraard ook voor goede vorming en socialisatie van jongeren. De methode De maatschappij dat ben JIJ biedt inhoud en structuur voor de lessen Burgerschap. De lessen bestaan met name uit klassikale digibordlessen en tijdens de klassengesprekken en groepsopdrachten vindt onder andere de peer-educatie plaats. Het werkboek van de leerlingen sluit aan op de structuur van de digibordlessen. De voornaamste rol van de docent is studenten coachen en hen te laten reflecteren. De digibordlessen ondersteunen de docent daarbij en met suggesties uit de handleiding legt de docent verbanden tussen de theorie, praktijk van de opleiding en de ervaringen van de jongeren. De methode ondersteunt en faciliteert de docent om de student te motiveren om een goed beeld te ontwikkelen van hun rol in de samenleving. Hoe? Klassengesprekken leiden In de lessen vinden regelmatig klassengesprekken plaats aan de hand van stellingen of filmpjes. Tijdens deze gesprekken bent u de facilitator. De onderlinge uitwisseling van gedachten en meningen van de jongeren is het doel van het gesprek. In de lesplannen staan gespreksuggesties. Stellingen via Mentimeter: De studenten geven hun mening met hun smartphone of tablet op een simpele en laagdrempelige manier via Het is een stemsysteem dat via internet werkt. De stellingen staan klaar bij mentimeter.com. Log in met dmdbj2016@gmail.com en het wachtwoord: docent2016. U ziet de stellingen per les klaar staan. Klik op een les, en daarna op Start presenting. Mocht er nog een uitslag staan van een collega, dan kunt u op Reset klikken, onderaan de pagina. Graag vragen we u om het wachtwoord NIET te veranderen ;) Afspeellijst YouTube: In de digibordlessen staan verschillende filmpjes. Deze staan ook op een afgeschermde afspeellijst op YouTube (sociaal-maatschappelijke dimensie: Lesplannen en gespreksuggesties gebruiken De handleiding biedt per les onder meer een lesplan en gesprekssuggesties waarmee u zich zowel volledig als snel kan voorbereiden op de les. Hulp krijgen bij plaats en organisatie van loopbaan & burgerschap in het curriculum Wij geven hulp bij plaats en organisatie van loopbaan & burgerschap in het curriculum. We bieden hiervoor een docententraining, waarin we met de docent(en) een plan van aanpak maken voor het curriculum loopbaanoriëntatie en burgerschapsvorming. Hierin wordt aandacht besteed aan het praktisch werken met de methode en de didactiek. Het resultaat is dat de docent direct aan de slag kan met de methode, in samenhang met de eventuele aanvullende activiteiten van binnen en buiten de school. Voor kosten en meer informatie: martijn@codenamefuture.nl. 5

6 In het echt De lessen worden versterkt door bijvoorbeeld gastlessen te organiseren, een bezoek aan een culturele instelling te plannen of bijvoorbeeld een moskee of synagoge te bezichtigen. Haal ook zoveel mogelijk de actualiteit aan, zodat deze middels het onderwerp of thema geduid kan worden. Een kleine selectie die wij voor u hebben gemaakt staat in de bijlage Gastlessen in deze handleiding. Verdieping Heeft u en uw leerlingen behoefte om door te gaan op een bepaald onderwerp? Per les wordt kort aangegeven welke lesmaterialen er beschikbaar zijn die passen bij een bepaald onderdeel uit de les. Hoe zit de methode in elkaar? Werken in de Workspace De digilessen staan klaar in de leeromgeving van Codename Future: de Workspace. De meeste lessen zijn klassikaal (aangegeven met les docent), zodat er discussie en afweging van verschillende meningen mogelijk is. Het inloggen gaat als volgt: 1. Ga naar 2. Vul gebruikersnaam en wachtwoord in, rechtsboven in venster. 3. Ga naar het tabblad School. 4. Ga naar het lesarrangement DMDBJ 1. Sociaal Maatschappelijke Dimensie. 5. Klik op de lestitel om de les te openen. Workspace-tips De les opent altijd op de plaats waar u de vorige keer gebleven was. De studenten (en u ook) kunnen hun wachtwoord (niet hun gebruikersnaam) wijzigen via > Persoonlijk > Instellingen > Wachtwoord wijzigen. Bureaublad van de leeromgeving wijzigen? > Persoonlijk > Instellingen > Workspace. Is een student het wachtwoord vergeten? U kunt het als docent altijd terugvinden: > Organisatie > Gebruikers > Naam invullen > Zoeken Hoe kom ik aan inloggegevens voor mijn studenten? Studenten hebben individuele inloggegevens nodig om gebruik te kunnen maken van de zelfstandige lessen. De inloggegevens worden door Codename Future aangemaakt. Om de inloggegevens aan te maken hebben wij een Excel bestand nodig met in aparte kolommen: voornaam, tussenvoegsel, achternaam en klas van uw studenten. Voorbeeld: Voornaam Tussenvoegsel Achternaam Klas Sarah van Dorpel IO1-3C Het Excel bestand met de leerlingengegevens kan verstuurd worden naar martijn@codenamefuture.nl. Binnen een week krijgt u per mail de individuele inloggegevens van uw studenten. Werkboek Een regelmatig terugkerend onderdeel is het werkboek. Het werkboek is te koop via verschillende kanalen (van Dijk, Lucie Wernergroep of Codename Future). Het werkboek heeft als ISBN

7 In het werkboek is de theorie kort en bondig samengevat en noteert de student zijn of haar inzichten die tijdens de klassikale lessen aan bod komen. U kunt de vragen in het werkboek tijdens de les laten invullen (als een soort kijkvraag-functie studenten actief tijdens de klassikale les te laten zijn) of pas laten invullen voordat de leerlingen aan de slag gaan met de opdrachten (als een soort overhoor-functie wat heeft hij/zij ervan opgestoken). Toets Aan het einde van elke dimensie is er een toets met 22 multiple-choice vragen beschikbaar. Deze toets is zowel in de Workspace als op papier beschikbaar. Tijdens de docententraining worden alle materialen aan u uitgeleverd (mocht dit niet zo zijn, neem dan contact met ons op). Gastlessen en verdiepingslessen Belangrijk bij het vak Burgerschap is de wereld van buiten te verbinden met de aangeboden theorie en de besproken ervaringen van de jongeren. Door deze verbinding wordt de betrokkenheid bij specifieke thema's sterk vergroot. Na elke dimensie (na les 7) is een overzicht toegevoegd van organisaties en lesmaterialen die aansluiten bij de lessen uit de dimensie. Tips & Tricks 1. Je kunt de inzet van studenten vergroten door vooraf duidelijk aan te geven dat opdrachten klassikaal nabesproken worden. De student moet zijn keuzes kunnen verantwoorden waardoor hij/zij meer nadenkt over de opdracht. Bij het nabespreken krijgt de student waardering voor het gemaakte werk. Hierdoor kan een klassengesprek gemakkelijker op gang worden gebracht. Dit geldt ook voor opdrachten die als afsluiter worden opgegeven zoals vraag die dan na op je stage. 2. Nadenken over jouw plek in de maatschappij is iets wat je altijd kunt doen: tijdens je studie, maar ook later als je een baan hebt. Je zou ervoor kunnen kiezen om bij elke opdracht een extra stap toe te voegen: Wat zou jouw ouder/verzorger/buurman/etc. invullen bij deze opdracht? 3. Soms is het voor studenten fijner om invulopdrachten groter afgedrukt te hebben. Mocht je altijd in hetzelfde lokaal zitten zou je ervoor kunnen kiezen om de posters aan de muur te hangen. Je kunt dan in andere lessen terugkoppelen naar de posters omdat ze daar nog hangen. 4. Wanneer in het boek verwezen wordt naar externa websites of tests, zorg dan dat je deze zelf ook een keer oefent. Daardoor wordt het gebruik met deze websites makkelijker. Bovendien is het leuk om je eigen uitslagen en ervaringen met de klas te delen! 5. Heb jij een opwarmertje nodig voor een bepaalde opdracht? Laat alle studenten een post-it of blaadje op hun rug plakken. Ze mogen door het lokaal lopen en bij elkaar op het blaadje schrijven. Je kunt dit voor allerlei opdrachten gebruiken. Een voorbeeld: Binnen een bepaald thema mogen studenten hun mening op elkaars rug schrijven. Bijvoorbeeld: Gezond eten is belangrijker dan sporten. Daarna moet de student zijn/haar beschreven briefje voorlezen. 7

8 Sociaal maatschappelijke dimensie Lessenoverzicht Bereidheid en vermogen om op adequate wijze deel uit te maken van de eigen woon- en leefomgeving met acceptatie van verschillen en culturele bescheidenheid. Hiervoor heeft de student inzicht in en respecteert de kenmerken van verschillende culturenaspecten van breed geaccepteerde sociale omgangsvormen en weet deze tevens toe te passen. In de kern: Hoe gaan we met elkaar om? 1.1 Jezelf zijn (90 minuten) De leerling wordt zich bewust van zijn identiteit, als vertrekpunt van elke interactie met de omgeving. 1.2 Jezelf zijn met anderen (120 minuten) De leerlingen worden zich bewust van de groep(en) waar zij deel van uitmaken. 1.3 Verschillende culturen (90 minuten) De leerling weet wat cultuurverschillen zijn en gaat er respectvol mee om. 1.4 Ik en de ander (120 minuten) De leerling weet dat normen en waarden het samen leven in goede banen leiden. 1.5 Jij en ik zijn gelijk (100 minuten) De leerling weet dat discriminatie in Nederland verboden is. 1.6 Jouw vrijheid en die van de ander (90 minuten) De leerling weet wat vrijheid van meningsuiting is en dat er grenzen aan zijn. 1.7 Mijn idealen (90 minuten) De leerling wordt zich bewust van de bijdrage die hij/zij aan de samenleving kan geven. 8

9 Overzicht kerntaken, werkprocessen, kritische denkvaardigheden

10 Sociaal maatschappelijke dimensie 1.1 Jezelf zijn Workspace: Burgerschap 1.1 Jezelf zijn docent 90 minuten De leerling wordt zich bewust van zijn identiteit, als vertrekpunt van elke interactie met de omgeving, straat thuis en school. Leerdoelen De leerling leert wat identiteit en persoonlijkheid is en hoe die zich ontwikkelt. De leerling ontdekt allerlei aspecten van zijn eigen identiteit. De leerling reflecteert op zijn eigen identiteit: wat zijn handige eigenschappen/talenten en wat zit misschien in de weg? Doorloop - Introductie van het geven van etiketten aan jezelf; - Bespreken hoe je identiteit wordt gevormd en ontwikkeld; - Sociale identiteit: bij welke groepen hoor jij?; - Zelfstandig aan de slag met een mindmap/woordweb breng je identiteit in kaart ; - Klassikaal nabespreken en afsluiten. Globale tijdsindeling 40 minuten Klassikale introductie en bespreking identiteit 25 minuten Zelfstandig werken aan opdracht 1 10 minuten Reflectie en afsluiting Benodigdheden Docent: Digibord met geluid, internet / WiFi, A4 en A3 papier en kleurtjes (opdracht 1) Leerlingen: Werkboek Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door; Deel A4 tjes of A3 tjes uit (bladzijden 9 en 11). Zorg voor tekenmateriaal (gekleurde stiften) voor opdracht 1 Opdrachten Opdracht 1 Maak een mindmap/woordweb Wie ben ik? (bladzijden 11 en 12) - individueel en presenteren aan elkaar

11 Lesplanning Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 1.a Kort filmpje van MTV/Rode Kruis: over etiketten die mensen op elkaar en zichzelf plakken. (Staat ook in YouTube afspeellijst sociaalmaatschappelijke dimensie: 5 m Bespreek: Herken je dat labels geven? Heb je ervaring met (voor)oordelen? 1.b Korte opdracht: laat leerlingen eenzelfde soort kaartje maken van zichzelf op een A4 blaadje. 10 m Deel A4 tjes uit. Laat leerlingen in 1 woord opschrijven hoe ze denken dat anderen hen (onterecht) zien, een vooroordeel. Laat ze daarna de A4 s voorhouden. Bespreek kort; waarom denk je dat anderen jou zo zien? Wat vind je daarvan? Laat ze daarna dit woord doorkruisen en opschrijven hoe ze zichzelf zien. Laat ze de A4 s weer voorhouden. Bespreek kort: wat is jouw waarde? Zit er een verschil in hoe anderen jouw zien en hoe jij jezelf ziet?waarom wel / niet?! Doe zelf ook mee aan het labelen! Hoe denkt u dat de leerlingen op uw school u zien? Wat vindt u belangrijk in uw identiteit? 1.c Kort vertellen wat de inhoud is van de sociaalmaatschappelijke dimensie. 3 m Vertel: Dit deel van burgerschap heeft te maken met jezelf, hoe jij in elkaar zit, hoe je met anderen omgaat en anderen met jou. Dat gaan we in deze lessenserie ontdekken. 11

12 1.d De leerdoelen van deze les. 2 m ** Laat leerlingen de theorie in het rode kader lezen (bladzijde 9). Laat ze ook nog opschrijven wat hun label was.** 2.a Hoe wordt je identiteit gevormd? We beginnen met kijken naar JOU. 10 m Wat is identiteit? Je persoonlijke identiteit is wie jij bent. Je identiteit is voor een deel meegegeven bij je geboorte, en voor een deel gevormd door de omstandigheden en ervaringen die je in je leven hebt gehad. We nomen dit wel eens nature & nurture, oftewel aanleg & opvoeding. Voor een deel liggen je eigenschappen vast, voor een deel kun je je blijven ontwikkelen. Laat leerlingen iets benoemen dat heel belangrijk is geweest voor hun vorming: - iets dat is aangeboren - iets dat is gevormd/beïnvloed door bv opvoeding op opleiding! Denk zelf ook na hoe dat bij uzelf ziet. Leg dit voor, vertel hierover. 2.b Sociale identiteit, waar hoor je bij? 5 m Je hebt ook een sociale identiteit: je bewustzijn dat je bij een bepaalde groep hoort. Door anderen wordt je ook als lid van die groep behandeld. Laat leerlingen groepen benoemen waar je nog bij kunt horen. Denk bijvoorbeeld aan: de aanhangers van jouw religie, de leden van jouw etnische groep, de inwoners van jouw land, mensen die van dezelfde muziek houden of (leef)stijl. Vertel: Je hoort bij verschillende groepen en al die groepjes dragen iets bij aan jouw identiteit. 12

13 2.c Wat draagt deze groep bij aan je identiteit? Sociale identiteit, welk label heeft dit? 10 m Vertel: Je zelfbeeld is vaak wel anders dan het beeld dat de buitenwereld heeft. Bijvoorbeeld: je bent lid van de groep 'voetbalfans'. Zelf zien jullie dit als positief, maar de buitenwereld heeft misschien een heel ander beeld. Ook dit heeft te maken met (voor)oordelen, de labels. Vraag: Wat is voor jou een belangrijke groep? Hoe wordt deze groep gezien? Hoe zie je dit zelf? Wat draagt deze groep bij aan je identiteit?! Heeft u misschien zelf ook een voorbeeld van een groep waar u bij hoort en die bijdraagt aan uw identiteit? 2.d Jongeren en identiteit: Waarom denk je dat deze periode in je leven belangrijk is voor het vormen van je identiteit? 10 m Zelfstandig: Laat leerlingen de theorie lezen en vragen maken op bladzijde 9 en 10 van het werkboek. Achtergrondinformatie De leeftijd van pakweg 12 tot 20, is heel belangrijk in je identiteitsvorming. Je gaat steeds meer onafhankelijke keuzes maken en komt meer los van je ouders. Dat kan tot onzekerheid leiden: maak ik de goede keuzes? Welke toekomst zie ik voor me? Ben ik echt wel goed in X of Y? Moet ik mijn relatie houden of verbreken? Hoe dat komt? Groot sociaal netwerk Jongerencultuur Los komen / afzetten van je ouders Meer verantwoordelijkheden (studie, loopbaan, financiën, toekomst, relaties) Zelfstandig worden Uitgaan, hormonen, relaties Grenzen verleggen Dingen uitproberen, ervaringen opdoen Extreme sporten uitproberen Wat werkt wel en niet voor mij 13

14 Hoe omgaan met teleurstellingen? Hoe omgaan met tegenslagen? Of juist met succes? Iedereen kan het wel vertellen, maar je weet het zelf pas als je het zelf mee maakt. 2.e Hoe werkt dit? Identiteitsontwikkeling? 5 m Vertel: De puberteit is een transitie naar volwassenheid. Jongeren zijn als het ware volwassenen zonder ervaring. De puberteit is noodzakelijk om je eigen identiteit te ontdekken en te vormen. Uit te zoeken waar je grenzen liggen, wat je leuk vindt, waar je goed in bent en te leren omgaan met teleurstellingen en tegenslagen. Je brein is pas volwassen als je 25 bent! Als puber ben je vaak echt een slaaf van je emoties: de ontwikkeling in hormonen en hersens maakt het bijna onmogelijk om een stabiel leven te leiden. 3.a Opdracht 1: Mindmap/woordweb maken Wie ben ik? 20+ m De leerlingen maken deze opdracht op papier (A2 of A3). Mocht er tijdens de les niet genoeg tijd zijn dan kan dit een huiswerkopdracht zijn! Leg uit: Jullie gaan nu jezelf in kaart brengen. Dat is stap 1. Dat doe je door een mindmap te maken van allemaal dingen die bij jou horen. Schrijf op, teken, knip en plak. Ga daarna, bij stap 2, nadenken over al die stukjes van jezelf. Wat is nou het meest belangrijk? Wat zit je misschien juist in de weg? Wat maakt je uniek? Wat kreeg je mee vanuit je familie? Alternatief: leerlingen maken een muur (soort prikbord) op Padlet.com. Hier kunnen leerlingen tekst en plaatjes verzamelen. Ze kunnen hun werkstuk opslaan en exporteren of printen. 14

15 4.a Presenteer aan elkaar de mindmaps/woorweb of bespreek een paar klassikaal. 10 m Laat enkele leerlingen opnoemen wat het meest belangrijke onderdeel van hun identiteit is.! Zoek in de klas naar overeenkomsten. En juist verschillen. Vraag: hoe ga je daar mee om? Hoe houd je het met elkaar uit? In de klas, op je sportclub, straks op je werk moet je toch met elkaar omgaan.! Probeer met een open blik naar jezelf en anderen te kijken, (ver)oordeel niet te snel. Bespreek ook met elkaar de onzekerheden. Hier gaat het om dat ze van elkaar ontdekken dat iedereen wel onzeker is. Dat ze niet de enige zijn. 4.b Korte terugblik van de les. Laat leerlingen onderaan bladzijde 12 opschrijven wat deze les voor hen betekent. 5 m Afsluiting en bruggetje naar les 2. Hoe hou je het met elkaar uit? Hoe gaan we met elkaar om? 15

16 Sociaal maatschappelijke dimensie 1.2 Jezelf zijn met anderen Workspace: Burgerschap 1.2 Jezelf zijn met anderen docent 120 minuten De leerlingen worden zich bewust van de groep(en) waar zij deel van uitmaken. Leerdoelen De leerlingen weten wat cultuur is, wat subculturen en tegenculturen zijn; De leerlingen kunnen een stelling verdedigen in een debat, ongeacht hun eigen mening. Doorloop - Exactitudes bekijken, mensen met allemaal dezelfde stijl. Ben je wel zo uniek?. - Leerlingen leren wat cultuur is en bijbehorende gewoontes en tradities (opdracht 2) en wat een subcultuur en tegencultuur is. - Introductie op het Grondrecht Vrijheid van cultuur, religie. - Leerlingen gaan zelfstandig aan de slag. Zij bedenken argumenten bij stellingen (opdracht 3). - Er wordt een debat gevoerd waar de drie stellingen centraal staan. - Afsluiting van de les. Globale tijdsindeling 10 minuten Klassikale introductie 10 minuten Klassikale uitleg culturen en gewoontes 20+ minuten Opdracht minuten Klassikale uitleg tolerantie en tolerantietest 25+ minuten Stellingen en debat (opdracht 3). 5 minuten Reflectie en afsluiting Benodigdheden Docent: Digibord met geluid, internet / WiFi Leerlingen: internet voor tolerantietest (kan ook thuis) Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door. Opdrachten Opdracht 2 Ken je medelanders (bladzijde 15) twee- of drietallen / presentaties (2-3m) Opdracht 3 Stellingen (bladzijden 16 en 17) tweetallen/ klassikaal 16

17 Lesplanning Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 1.a Grasduinen door exactitudes : portrettenseries 10 m. 1.b van mensen met exact dezelfde stijl. Bekijk de foto s: ries/zoom/139/2 ries/zoom/107/8 ries/zoom/109/5 ries/zoom/102/5 Vraag: Wat valt op? Ze lijken allemaal op elkaar. De foto s zijn gegroepeerd op eenzelfde kledingstijl. Achtergrondinformatie: Wat zijn exactitudes? Fotograaf Ari Versluijs en styliste Ellie Uytenbroek hebben tientallen groepen mensen gefotografeerd voor hun serie Exactitudes. Elke exactititude bestaat uit twaalf foto s die op dezelfde manier zijn gemaakt. De modellen staan voor een witte achtergrond en hebben dezelfde houding. Dan valt op hoe ze op elkaar lijken. Ze kunnen van elke leeftijd en elke culturele achtergrond zijn, van oma s met een permanentje tot gabbers. 1.c Iedereen is uniek, maar hoe uniek? Vrijwel iedereen hoort ook bij een groepje. Bespreek kort: Welke groepen ken je? Wil jij bij een groep horen? Welke stijl / uitgangspunten heeft dat groepje? Laat leerlingen deze vragen beantwoord en op bladzijde 13 in het werkboek. Laat ze ook de theorie lezen. Maak alvast een bruggetje naar subculturen. Vraag: Welke uitgangspunten horen bij de stijl die jij uitdraagt? 17

18 1.d Bespreek eventueel kort de leerdoelen van deze les. 2.a Wat is cultuur? Je groeit op tussen andere mensen. Die mensen vormen groepen en elke groep heeft zijn eigen cultuur. 10 m. Definitie van cultuur: Al die dingen die mensen denken, doen en hebben, bijvoorbeeld gewoonten en gebruiken, godsdienst, normen en waarden, bestaanswijze, muziek en voorwerpen, eetgewoonten, kleding en bouwwerken. Nederland heeft een eigen cultuur, die veel lijkt op andere West-Europese culturen. Bekijk bladzijde 14 en beantwoord bovenaan de bladzijde de vragen. Vraag: Kun je iets noemen dat typisch Nederlands is? Eetgewoonte: bv brood als ontbijt en lunch, eigen brood mee naar school of werk, stamppotten, stroopwafels, erwtensoep. Kleding: niet te sjiek, niet te duur, vaak informeel; een enkeling draagt nog klompen ;-) Bouwwerk: rijtjeshuis, grote nieuwbouwwijken, grachtenpand. 2.b Gewoontes en tradities Een cultuur bestaat voor een deel uit gewoontes en tradities. In Nederland heb je tradities als koningsdag en Sinterklaas. Daar was de afgelopen tijd veel over te doen: je merkt dan dat mensen erg gehecht zijn aan hun tradities. Gemeenschappelijke tradities, gewoontes en symbolen zijn heel belangrijk voor het groepsgevoel : het gevoel dat je ergens bij hoort. 18

19 Vraag: Welke Nederlandse tradities/gewoonten herken je? Verjaardag vieren, vuurwerk met oud en nieuw, hagelslag op je brood Heb je in je eigen familie of vriendengroep een gewoonte, traditie of ritueel? 2.c Opdracht 2 Ken je medelanders (bladzijde 15) FunX heeft een serie Ken je medelanders van alle culturele groepen in Nederland. 20+m. Klassikaal: bespreken filmpje over Surinamers. Uitleg opdracht 2 (zie ook bladzijde 15): Kies met een groepje een filmpje uit de serie Ken je medelanders van FunX. (Staan in de YouTube afspeellijst sociaal-maatschappelijke dimensie: Leerlingen schrijven de kenmerken van de cultuur uit het filmpje, die in de interviews genoemd worden op. Ze maken een korte presentatie (2-3 minuten) over deze cultuur en presenteren dit aan de klas. 2.d Wat is tolerant? Laat de leerlingen dit begrip proberen te verwoorden. 2.e Bekijk daarna de uitleg van tolerantie op bladzijde 14. Leg daarbij uit: Zelfs wanneer je een hekel hebt aan bepaalde meningen of gedrag, kun je toch tolerant zijn. Tolerant zijn is niet makkelijk. Het kost moeite en je moet som bereid zijn om een beetje overlast toe te laten. Niemand is voor 100% tolerant. Tolerantie betekent niet dat burgers geen kritiek op elkaar kunnen hebben. Integendeel: in een democratie is het belangrijk dat mensen met elkaar praten over meningen en gedrag. Bron: Ben je tolerant? U kunt de leerlingen de test laten maken (zie bladzijde 14 van het werkboek): 19

20 2.f Vrijheid en tolerantie Nederland staat bekend als tolerant land. Tolerant betekent: verdraagzaam tegenover mensen of gewoonten die anders zijn dan jij. Zo kun je vreedzaam met elkaar leven en van elkaar leren. 10 m. In hoeverre dat klopt, kun je moeilijk zeggen, maar buitenlanders hebben vaak het gevoel dat hier veel mag. Ook van oudsher kwamen hier mensen naartoe die in hun eigen land onderdrukt werden. Je zou kunnen zeggen dat dit ook bij onze cultuur hoort. Vrijheid van cultuur, religie is in Nederland in ieder geval vastgelegd in een aantal belangrijke grondrechten. Vraag: Kun je voorbeelden geven van NL als wel/niet tolerant? Bijvoorbeeld: tolerant ten opzichte van homo s gay pride, homohuwelijk hier als eerste toegestaan, tolerant ten opzichte van softdrugs, tolerant ten opzichte van prostitutie. Steeds minder tolerant ten opzichte van andere culturen. Extra: Pro-tolerantiecampagne van SIRE AE-daar-knapt-heel-nederland-van-op 2.g Subcultuur De cultuur van een kleinere groep, noem je een subcultuur. Nederlandse metalfans, maken deel uit van de Nederlandse cultuur, maar ook van de metal-subcultuur. Ze delen hun kleding- en muzieksmaak met metalfans in Azië, de VS of Noorwegen. Hoor jij bij een subcultuur? Welke kenmerken heeft deze subcultuur? 20

21 2.h Tegencultuur Naast subculturen zijn er ook tegenculturen. Kenmerk hiervan is het verzet tegen de overheersende ( doorsnee ) cultuur. Bijvoorbeeld punk. Een voorbeeld van een tegencultuur was punk. Vraag: Ken je andere voorbeelden van een tegencultuur? Anarchisten, anti-globalisten, jihadisten Is er een tegencultuur onder jongeren? Op dit moment hebben we niet zoveel tegenbewegingen onder jongeren. Interessant om door te vragen: Waarom laten jongeren minder zien of horen dat ze tegen iets zijn? 3.a In tweetallen aan de slag met opdracht 3 (bladzijden 16 en 17). 10 m. Leg uit: Ga in tweetallen nadenken over de drie stellingen, en schrijf argumenten voor en argumenten tegen op. 4.a De leerlingen gaan straks met elkaar in debat. Bepaal met elkaar de regels van de discussie. - luister naar elkaar - laat elkaar uitpraten - de discussieleider geeft de beurt - maximale tijd van de discussie per stelling is 5 minuten! - het gaat niet om je eigen mening, maar om het oefenen met argumenten en het verdedigen van een standpunt.! Werkvorm: Verdeel de klas bij elke stelling voor en tegen, ongeacht wat de persoonlijke mening van elke leerling is. Zo moeten ze zich verplaatsen in een mening die misschien niet van henzelf is en gaan ze oefenen met argumenten. Meer weten over debatteren: 21

22 4.b De leerlingen gaan met elkaar in debat, de discussie hebben zij voorbereid met het verzinnen van argumenten. 10 m. Oefen met voor en tegen-argumenten. Bespreek de eerste stelling klassikaal. Stelling 1 Argumenten VOOR (voorbeelden) - Het gaat om de persoon, niet kleur of achtergrond. - Het is jouw keuze, als jij er gelukkig mee bent. - Een andere achtergrond kan juist verrijkend zijn. Argumenten TEGEN (voorbeelden) - Relaties zijn al ingewikkeld genoeg zonder dit soort verschillen. - Je krijgt misschien kinderen en hebt dan heel andere ideeën over opvoeding. - Als je uit elkaar gaat, geeft dat misschien grote problemen. Leid de discussie. Blijf de regels bewaken! Let op de tijd! 4.d Stelling 2: Nederland is een tolerant land 10 m. Mogelijke argument VOOR: Er is hier veel toegestaan dat in andere landen verboden is, bv softdrugs, prostitutie. Mogelijke Argumenten TEGEN: Op papier mag zogenaamd veel, maar in de praktijk wordt het wel veroordeeld. 4.e Stelling 3 : Van andere culturen kun je belangrijke dingen leren 10 m. Mogelijke argument VOOR: Het is altijd goed om je eigen ideeën en overtuigingen met die van anderen te vergelijken. Andere culturen kunnen waardevolle dingen hebben. Mogelijke Argumenten TEGEN: Als je eigen cultuur goed bevalt, waarom zou je andere dingen willen overnemen? Door dingen over te nemen, verwatert je eigen cultuur. 5.a Sluit af met een conclusie, bijvoorbeeld dat je met een (te snel) oordeel jezelf in de weg zit en de kans misloopt om iets te leren. 22

23 Sociaal maatschappelijke dimensie 1.3 Verschillende culturen Workspace: Burgerschap 1.3 Verschillende culturen docent 90 minuten De leerling weet wat cultuurverschillen zijn en gaat er respectvol mee om. Leerdoelen De leerling leert uit welke aspecten een cultuur bestaat; De leerling onderzoekt een andere cultuur. Doorloop - Hoe kijken anderen naar Nederland? Hoe is ons gedrag, waarden en normen?. - Leerlingen leren wat zichtbare en niet zichtbare aspecten van een cultuur; - Leerlingen bekijken invloeden van culturen in hun eigen omgeving;. - Wat zijn de waarden van een cultuur, in hoeverre moet je deze in stand houden of respecteren?; - Leerlingen gaan zelfstandig aan de slag met een cultuur, zij doen kort onderzoek hiernaar en bereiden een presentatie voor volgens een stappenplan (opdracht 5); - Presentaties van verschillende culturen; - Afsluiting van de les. Globale tijdsindeling 5 minuten Klassikale introductie 20 minuten Klassikale uitleg over verschillende culturen (opdracht 4) 20 minuten Zelfstandig werken: onderzoek (opdracht 5) (15 minuten) Presenteren van de verschillende culturen 5 minuten Reflectie en afsluiting Benodigdheden Docent: Digibord met geluid, internet / WiFi Leerlingen: werkboek en een computer en internetverbinding (opdracht 5) Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door. Opdrachten Opdracht 4 Onderzoek de definitie van cultuur (bladzijde 20) individueel Opdracht 5 Onderzoek naar culturen (bladzijde 21 en 22) - twee- of drietallen / presentaties (2-3m) 23

24 Lesplanning Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 1.a Bekijk van een stukje film uit Greg Shapiro s Planet Nederland (Staat in YouTube afspeellijst sociaalmaatschappelijke dimensie: 10 m. Vraag: Hoe kijkt hij naar Nederland? Hij kijkt als een soort natuuronderzoeker/bioloog. Wij als inwoners van Nederland vinden onze gewoonten natuurlijk volstrekt normaal, maar voor buitenstaanders zijn we een soort exotische diersoort. En andersom geldt dat ook. Waar heeft hij naar gekeken? Gedrag, waarden en normen.! Andere culturen zijn interessant, als je meer weet, ga je ook je eigen gedrag relativeren. Je verruimt je blikveld. In deze les gaan we onderzoek doen naar andere culturen. 1.b Leerdoelen van deze les. Laat leerlingen de theorie op bladzijde 18 lezen. En bespreek het begrip: multicultureel. 2.a Verschillende landen hebben verschillende culturen. Des te verder landen uit elkaar liggen, en des te minder contact er tussen culturen is, des te meer zullen ze waarschijnlijk verschillen. 10 m. Een cultuur bestaat uit verschillende zaken. Sommige zijn tastbaar en zichtbaar, andere zijn abstract. Vraag: Kun je een verschil en overeenkomst noemen tussen Nederland en Duitsland? Verschil bijvoorbeeld de taal, maar ook de hiërarchie en beleefdheid - je noemt je docent of baas niet bij de voornaam in Duitsland, maar Herr Janssen of iets dergelijks. 24

25 Overeenkomst: vergelijkbare woon- en eetgewoonten, religie, muziek, taal. En tussen Nederland en Vietnam? Verschil: Aziatische cultuur meer gezagsgetrouw en hiërarchisch, de groep gaat boven het individu, familiebanden zeer belangrijk. Liegen is beter dan gezichtsverlies. Overeenkomsten veel minder dan NL-Dld, maar bijvoorbeeld: Het westerse schoonheidsideaal wordt door Aziatische vrouwen ook nagestreefd.! Trek met de leerlingen de conclusie dat culturen die verder weg liggen, vaak minder op de onze lijken. Laat leerlingen de vragen op bladzijde 18 uit het werkboek beantwoorden. Welke culturen lijken veel op de Nederlandse cultuur en welke minder? Europese culturen van de landen om ons heen (bv Duitsland, België). Culturen van verderaf lijken minder op de onze (bv Japan, Vietnam). 2.b Als er veel contact is tussen culturen gaan ze meer op elkaar lijken. In landen waar de Europeanen in het verleden kolonies hadden, is de invloed nog steeds te zien. De Amerikaanse cultuur komt iedere dag via de media bij ons binnen. We nemen daar van alles van over. Vraag: Zijn er invloeden uit andere culturen in jouw omgeving zichtbaar of merkbaar? bijvoorbeeld: Turkse, Antilliaanse of Chinese winkels, moskeeën, met elkaar in koffiehuis zitten, jongerencultuur op straat 25

26 2.c Verschillende culturen leven samen in Nederland. 10 m. Laat leerlingen reageren op de stelling (bladzijde 19).! Geef de voorwaarden aan voor de discussie in de klas: - luister naar elkaar - geef je mening respectvol Stelling: Mensen die in Nederland komen wonen mogen hun eigen cultuur behouden, maar moeten de belangrijkste waarden van de Nederlandse cultuur respecteren. Welke waarden zijn dit? vrijheid, gelijkheid en tolerantie Ieder geeft een eigen waarde daaraan, maar wat voor jou persoonlijk geldt is misschien anders dan anderen 2.d Zichtbare aspecten van een cultuur Een cultuur heeft allerlei onderdelen. Sommige zijn tastbaar en zichtbaar, andere zijn abstract. 10 m. Voorbeelden van zichtbare aspecten zijn bijvoorbeeld: Eten en drinken Bouw en architectuur Kleding Muziek Leg uit: Dingen die je niet ziet, zijn bijvoorbeeld waarden en normen (niet-zichtbare aspecten): Hoe belangrijk is je familie Wat vind je beleefd of onbeleefd Is het individu belangrijk of juist de groep Maak opdracht 4 (bladzijde 20) en bespreek de antwoorden kort. Tastbaar/Zichtbaar Kleding Muziek Voorwerpen Kleding Eten Bouwwerken Abstract/niet-zichtbaar Denken Gewoonten Gebruiken Normen en waarden Godsdienst Bestaanswijze 26

27 3.a Opdracht 5 (bladzijde 21 en 22) De leerlingen gaan in groepjes van 2-3 aan de slag. 20 m. Elk groepje gaat de cultuur van een bepaald land onderzoeken, op de zichtbare en minder zichtbare aspecten. Kies daarvoor een land die hieronder staat.! Het doel is je medeleerlingen wegwijs te maken in de cultuur van dat specifieke land, met de focus op werk. Geef ieder groepje een land (laat kiezen of laat bijvoorbeeld kaartjes trekken zodat het willekeurig wordt). Landen: 1. Brazilië 2. Nederlandse Antillen 3. China 4. Turkije 5. Rusland 6. Kenia 7. Indonesië 8. Irak 9. Schotland 10. Zweden De leerlingen doen onderzoek via internet. Ze bereiden een presentatie voor. 3.b De eindpresentatie bestaat uit de volgende dia's (loop deze samen door): 1. Welk land hebben jullie bestudeerd? 2. Welke aspecten zijn zichtbaar in de cultuur? 3. Welke aspecten zijn niet zichtbaar in de cultuur? 4. Wat moet je weten over de cultuur als je hier gaat werken? a. Wat zijn de grootste verschillen qua werk met Nederland? b. Wat zijn de overeenkomsten qua werk met Nederland? 5. Wat is er mooi of bijzonder aan deze cultuur? 6. Zijn er invloeden van deze cultuur in de Nederlandse cultuur te vinden? 27

28 4.a De leerlingen presenteren hun resultaten. 1 Nodig de groepjes 1 voor 1 uit om voor de klas kort en bondig in 1 a 2 minuten - te presenteren wat zij hebben ontdekt over de cultuur van het land. 4.b Sluit klassikaal af met een kort gesprek: Welke cultuur verschilt het meeste met de Nederlandse cultuur qua werken? China, Kenia, Irak, Indonesië Welke cultuur komt het meest overeen met de Nederlandse cultuur? Zweden, Schotland Waarom is dat zo denk je? Afstand zorgt meestal voor grotere cultuurverschillen. Als er veel contact is tussen culturen gaan ze meer op elkaar lijken. Koloniale geschiedenis kan invloed hebben. 28

29 Sociaal maatschappelijke dimensie 1.4 Ik en de ander Workspace: Burgerschap 1.4 Ik en de ander docent 120 minuten De leerling weet dat normen en waarden het samen leven in goede banen leiden. Leerdoelen De leerling weet wat normen en waarden zijn en kan voorbeelden geven. De leerling wordt zich bewust van hun eigen normen en waarden. Doorloop - Klassikaal bekijken van filmpje van SIRE: de maatschappij dat ben jij over (a)sociaal gedrag. - Quiz Hollands Hufterigheid volgens het vijf-tegen-vijf principe. - Normen en waarden, wat vind jij belangrijk? - Leerlingen krijgen achtergrondinformatie over: Hoe leer je normen en waarden? En wat zijn wettelijke normen en waarden. - Leerlingen gaan aan de slag: welke normen zijn belangrijk in de klas? Zij maken een top drie. Globale tijdsindeling 5 minuten Klassikale introductie 10 minuten Quiz: Hollandse Hufterigheid 30 minuten Klassikale uitleg en opdrachten. 25 minuten Reflectie en afsluiting Benodigdheden Docent: Digibord met geluid, internet / WiFi, Leerlingen: Werkboek Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door; Nodig voor de quiz: een zandloper of andere tijdsindicatie. Opdrachten Opdracht 6 Welke waarden kun je bedenken? (bladzijde 23) Opdracht 7 - Welke normen vind jij belangrijk? (bladzijde 24) individueel Opdracht 8 Ongeschreven regels (bladzijde 25) groepsopdracht Opdracht 9 Fatsoensnorm of wettelijke norm? (bladzijde 26) Opdracht 10 Wat vind jij belangrijk? (bladzijde 27) - individueel 29

30 Lesplanning Nr Screen Inhoud & didactische aanwijzingen Tijd 1.a Bekijk het filmpje van SIRE van de campagne de maatschappij, dat ben jij op (De drie filmpjes staan ook in YouTube afspeellijst sociaal-maatschappelijke dimensie: Vraag: Maak je dit wel eens mee? Wat vond je het meest niet kunnen? Gedraag je jezelf wel eens zo? 1.b De leerdoelen van deze les. 2.a Quiz Hollands Hufterigheid waar erger je je aan in je leefomgeving? 1! Verdeel de klas in groepen (max 5). Bepaal de volgorde van aan de beurt komen. Leg de spelregels uit. Spelregels: - Om de beurt mag een groep raden - Staat hun antwoord erbij? Schrijf t bij het nummer op het bord. Dit team verdient de punten. - Staat het antwoord er niet bij? Beurt overslaan, de volgende groep is aan de beurt. - Alle antwoorden geraden, tel de score op. - Geen antwoorden meer te verzinnen? Onthul ze, kort! Schrijf nummer 1 t/m 10 onder elkaar op het bord, maar nog niet welke ergernis erbij hoort. Schrijf de score erachter. 30

31 olitiek-schuldig-aan-afglijden-maatschappij.html Score: Nr 1: 8 punten Nr 2: 6 punten Nr 3: 4 punten Nr 4 t/m 10: 2 punten Speel de quiz. 2.b Lees de theorie door op bladzijde 23. Normaal betekent letterlijk: volgens de norm. Die normen kunnen verschillen en dus kan normaal ook verschillen. Normaal is ook cultureel bepaald: een boer na het eten laten is bijvoorbeeld in China een compliment voor de kok: het heeft gesmaakt! 10 m. 2.c Normen en waarden Sommige eigenschappen of uitgangspunten vinden we goed en belangrijk. Bijvoorbeeld eerlijkheid, betrouwbaarheid, respect voor anderen. 10 m. Die uitgangspunten noem je waarden. Bij waarden hebben we vaak een vaag beeld. Veel duidelijker zijn de normen die bij die waarden horen. Bij eerlijkheid hoort dat je niet liegt, of nog duidelijker: dat je de barman een seintje geeft als je ziet dat 'ie de helft van je drankjes is vergeten op de rekening te zetten. Laat leerlingen op bladzijde 23 opschrijven wat normen en waarden zijn (in eigen woorden). Normen: horen Waarden: Gedrag die bij een waarde Uitgangspunt van wat ik belangrijk vind 31

32 2.d Opdracht 6: (bladzijde 23) Schrijf zoveel mogelijk waarden op. Norm: iets teruggeven (in goede staat) dat je van mij hebt geleend > Waarde : verantwoordelijkheid. Norm: als iemand op straat iets laat vallen, raap je het op. Waarde: behulpzaamheid. Norm: niet vreemd gaan, waarde: trouw. Norm: als de kassière je te veel teruggeeft, zeg je dat. Waarde: eerlijkheid. Norm: ouderen aanspreken met u, Waarde: respect/beleefdheid.! Bedenk ook zelf voorafgaand aan de opdracht een waarde die u belangrijk vindt, bijvoorbeeld communicatie in de klas. 2.e Hoe leer je dat? Normen leren gaat eigenlijk vanzelf. In je opvoeding krijg je vaak te horen hoe het hoort. Soms zeggen ze ook welke waarde erbij hoort, bijvoorbeeld: zeg eens netjes dankjewel, dat is beleefd. Als je je gedraagt volgens de normen en waarden van de groep, word je beloond, met een glimlach, een compliment, waardering. Als je er tegenin gaat, krijg je vaak een negatieve reactie. Zo leer je vanzelf de gedragsregels van de groep. Vraag: Wat vonden jouw opvoeders heel belangrijk? Zijn er bepaalde normen die je van je vrienden hebt overgenomen?! Vertel welke normen vanuit uw opvoeding belangrijk waren. 2.f Laat leerlingen individueel opdracht 7 maken (bladzijde 24). (Zie voor antwoorden ook opdracht 6, slide 2.d)). 10 m. En bespreek kort: - Welke norm hoort bij welke waarde? - Welke waarden heb je meegekregen uit jouw opvoeding? - Welke waarden zou je je kinderen later leren? 32

33 2.g Sociaal gedrag is plezierig voor de groep en daardoor krijg je er positieve reacties op. Asociaal gedrag is precies het tegenovergestelde. Je gedraagt je op een manier waar anderen last van hebben. Ze zullen er dan ook niet blij mee zijn. Laat leerlingen nadenken over het eigen gedrag in de afgelopen weken. 2.h In de wet? Normen en waarden zijn vaak ongeschreven regels. Sommige normen zijn bij wet vastgelegd, dan zijn het dus geen ongeschreven regels meer. Houd je je niet aan zo n wettelijke norm, dan is dit strafbaar. 10 m. Voorbeelden: Krijg je een boete als je je buren niet groet in de lift? Nee. Moet je naar de gevangenis als je iemand uitlacht op straat? Nee. Waarden en normen zijn niet meteen wetten. Maar geluidsoverlast veroorzaken voor je buren of troep op straat gooien, kan je wel een straf opleveren. Sommige dingen doe je gewoon of doe je gewoon niet, andere dingen leveren zo veel overlast of hinder op, dat in de wet is vastgelegd dat het niet mag. Maak opdracht 8 (bladzijde 25) in een groepje van drie of vier leerlingen. 2.i Maak opdracht 9 (bladzijde 26). Van de top 10 ergernissen kijken welke een fatsoensnorm is en welke een wettelijke norm (=strafbaar) is. 10 m. Vernieling van openbaar bezit Afval op straat gooien Geen richting aangeven Hondenpoep Onbeleefd taalgebruik Fietsen zonder licht Voordringen Gebruik van smartphone in gezelschap Bumperkleven Luidruchtig mobiel bellen in het openbaar Fatsoen s-norm? x x x x Wettelijke norm? x x x x x x 33

34 3.a 3.b 3.c Fatsoensnormen: Buren groeten, iemand niet uitlachen op straat, niet pesten Wettelijke normen: geen geluidsoverlast veroorzaken, wildplassen Bekijk de foto s en filmpjes en beoordeel of er sprake is van sociaal of asociaal gedrag. Foto 1 dit is asociaal gedrag, de jongen zou moeten opstaan voor de mevrouw met het kinds, zodat zij kan zitten. Het gaat hier over een fatsoensnorm, de jongen krijgt geen boete of straf voor het niet opstaan. Het gedrag lijkt onbewust. Denkt alleen aan zichzelf. Foto 2 hier is het niet zo duidelijk, de jongen met de witte trui neemt wel erg veel ruimte in op de stoep en heeft fuck op zijn sweater, dat zal mensen storen. Hij doet dit misschien bewust om te provoceren. Er is geen wet die dit verbiedt. Filmpje 3 dit is sociaal gedrag, alleen heeft de vrouw in de auto het niet in de gaten. De man kiest bewust voor dit gedrag en is er niet wettelijk toe verplicht. (Staat in YouTube afspeellijst sociaalmaatschappelijke dimensie: 10 m. 3.d Maak Opdracht 10 op bladzijde 27 van het werkboek. Stemmen: Welke normen zijn voor deze klas belangrijk? 3.e Onze top 3 van normen Welke normen zijn voor deze klas het belangrijkst? We gaan nu zien welke als nummer 1 en 2 zijn geëindigd. 10 m Vraag: Welke waarden horen bij de gekozen normen? Antwoorden: Bij norm 1: geduld, beleefdheid Bij norm 2: trouw Bij norm 3: eerlijkheid, betrouwbaarheid Bij norm 4: vriendelijkheid Bij norm 5: wederkerigheid Bij norm 6: beleefdheid, respect Bij norm 7: vriendelijkheid, zorgzaamheid 34

35 Bij norm 8: netheid Bij norm 9: respect, beleefdheid Bij norm 10: gehoorzaamheid 4.a Laat enkele leerlingen aan het woord wat ze hebben geantwoord onderaan bladzijde 27: Wat heb je geleerd over jezelf op het gebied van waarden en normen? 35

36 Sociaal maatschappelijke dimensie 1.5 Jij en ik zijn gelijk Workspace: Burgerschap 1.5 Jij en ik zijn gelijk docent 100 minuten Leerdoelen De leerling weet dat gelijkheid in artikel 1 van de grondwet is vastgelegd; De leerling kent het verband tussen discriminatie, stereotypen en vooroordelen; De leerling weet dat discriminatie in Nederland verboden is; De leerling wordt zich bewust van eigen stereotypen en vooroordelen. Doorloop - Introductie over de Grondwet, wie weet wat er in staat? - Online stemmen op de vraag wie weet wat er in Artikel 1 staat van de Grondwet. - Leerlingen oriënteren zich op artikel 1 gelijkheid en discriminatie en vooroordelen. - Leerlingen denken na over het verschil tussen vooroordelen en discriminatie. - Naar buiten: oefenen en bewust worden van eigen oordelende gedachten. - Ervaringen delen en afsluiting. Globale tijdsindeling 15 minuten Klassikale introductie 20 minuten Klassikale uitleg en opdrachten. 40 minuten Reflectie en afsluiting (incl. opdracht 12) Benodigdheden Docent: Digibord met geluid, internet / WiFi Leerlingen: werkboek, leerlingen hebben een smartphone, tablet of computer nodig om te stemmen via mentimeter (en WiFi). Stellingen met Mentimeter.com In de les worden de leerlingen geconfronteerd met stellingen waarop zij hun mening kunnen geven. De stellingen vormen ook de basis voor een klassikaal gesprek dat u met de leerlingen aangaat. Peil de onderlinge verschillen en laat de leerlingen argumenteren. U kunt de leerling laten stemmen met hun smartphone of tablet op een simpele en laagdrempelige manier via Het is een stemsysteem dat via internet werkt. Wij hebben de stellingen al voor u klaar gezet! Log in met het account: dmdbj2016@gmail.com en het wachtwoord: docent2016. U ziet daar de stellingen klaar staan. Klik op een stelling, en daarna rechts bovenaan op Show presentation. Mocht er nog een uitslag staan van een collega, dan kunt u op Clear results klikken in het menu, links onderaan de bladzijde. Voorbereiding en organisatie Neem de les van tevoren door. Leerlingen moeten voor opdracht 12 naar buiten, deze opdracht kun je ook als huiswerk meegeven. 36