Op 29 mei 2013 was er een overleg tussen pastoresteam en het centraal kerkbestuur waar het voorstel tot parochiekerkenplan nogmaals werd besproken.

Transcriptie

1 Een toekomst voor de parochiekerken BORGLOON: parochiekerkenplan 1. Geschiedenis van totstandkoming van dit document De eeuwenlange aanwezigheid van de rooms-katholieke kerk heeft een duidelijke stempel gedrukt op onze regio. Door de toenemende ontkerkelijking is het evenwicht tussen het aanbod van parochiekerken en het gebruik ervan verstoord. Wij worden nu geconfronteerd met de uitdaging om de toekomst van de parochiekerken in Vlaanderen te vrijwaren en financieel haalbaar te houden. (Binnenlands Bestuur, Minister Bourgeois schreef daarom een brief aan alle Vlaamse gemeentebesturen, kerkfabrieken en centrale kerkbesturen om aandacht te vragen voor de ontwikkeling van een langetermijnvisie op de parochiekerken d.m.v. een lokale dialoog met alle betrokkenen (ook de kerkelijke overheid). Deze langetermijnvisie is des te belangrijker, gezien de aanpassing van de subsidieregelgeving voor kerken door opname van de voorwaarde dat restauratiepremies enkel worden toegekend als voor de kerken op het grondgebied van de gemeente een visie is geëxpliciteerd, indien de kerkfabriek voldoende kan motiveren welke de bestemming zal zijn van de parochiekerk na het beëindigen van de restauratiewerkzaamheden en indien de restauratie en de geplande bestemming sporen met de visie die is goedgekeurd door de stad. Dit document wordt beschouwd als het globaal plan m.b.t. de toekomstige bestemming van de kerken en de visie op een geïntegreerde aanpak op (het bestuur van) de parochiekerken om zo functioneel en doelgericht mogelijk te investeren in het kerkelijk patrimonium, evenals het beheer van het patrimonium en de werking van kerkbesturen en overheden dienaangaande te optimaliseren. Dit steeds in onderling overleg en met respect voor de bevoegdheden van resp. de kerkelijke overheden en de burgerlijke overheid. In een eerste fase heeft het federatieteam o.l.v. dhr. Deken o.b.v. een pastoraal plan een ontwerp parochiekerkenplan uitgewerkt voor wat betreft de toekomstige bestemming de kerkgebouwen te Borgloon. Het ontwerp van parochiekerkenplan werd meermaals door het pastoresteam besproken en aan de hand van instrumentarium 3 ook tweemaal op het federatieteam UFT. Het werd bezorgd aan alle kerkfabrieksleden in voorbereiding op de vergadering van kerkfabrieken en federatieteam samen op 28 november Er werd ook gevraagd aan de kerkfabrieken dit ontwerp van parochiekerkenplan in hun vergadering te bespreken. Dit is op de meeste plaatsen gebeurd; er is slechts van één plaats schriftelijk respons gekomen dat betrekking had op het pastoraal gebruik na Met name van kerkfabriek Gotem met de vraag of er nog huwelijken kunnen doorgaan. Het ontwerp werd in deze zin ook aangepast. Vanuit de respons van het vicariaat kan gesteld worden dat in het huidige meerjarenplan geen sprake is van definitieve herbestemming voor de kerken die nog voor de eredienst gebruikt worden, ook al is er voor Grootloon en Hendrieken-Voort geen zondagmis. Voor Kuttekoven is er wel al beslist tot herbestemming, gezien de kerk van Kuttekoven voor de federatie verder niet meer voor de eredienst zal gebruikt worden. Op 29 mei 2013 was er een overleg tussen pastoresteam en het centraal kerkbestuur waar het voorstel tot parochiekerkenplan nogmaals werd besproken. Het ontwerp parochiekerkenplan werd toegelicht op een overleg met Stad Borgloon en het CKB op datum van en voor een tweede keer besproken op datum van Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 1

2 Het Bisdom Hasselt heeft dit voorstel in het juiste format formulier parochiekerkenplan bezorgd aan Stad Borgloon en het centraal kerkbestuur als basis voor verdere bespreking. Het finale ontwerp parochiekerkenplan wordt ter goedkeuring voorgelegd aan het Bisdom Hasselt en de gemeenteraad van Stad Borgloon. Het parochiekerkenplan kan niet los gezien worden van de algemene en specifieke afsprakennota s tussen kerkbesturen en Stad Borgloon. Meer bepaald de engagementen en afspraken die daarin werden aangegaan voor de periode en die uitwerking behoeven/genieten in dit parochiekerkenplan. De verslagen van en , de algemene afsprakennota tussen Stad Borgloon en het Centraal kerkbestuur en de specifieke afsprakennota tussen Stad Borgloon, kerkfabriek Kuttekoven, dhr. Deken en het Centraal Kerkbestuur gaan als bijlage en vormen integraal deel uit van dit parochiekerkenplan. 2.Voorstel van inhoud van de toekomstvisie voor de parochiekerken op het grondgebied van de gemeente 2.1. Inventaris van de kerkgebouwen op het grondgebied van de gemeente Deel 1: inventaris CRKC overzicht per gemeente GEMEENTE DEELGEMEENTE NAAM KF / PAROCHIE AANTAL KERKEN IN BEHEER Borgloon Bommershoven Sint-Alfons Borgloon Broekom Sint-Lambertus 1 niet ingevuld OPRICHTINGSDATUM PAROCHIE Borgloon Gors-Opleeuw Sint-Martinus 1 opgericht in de elfde eeuw Borgloon Gotem Sint-Dionysius Borgloon Hendrieken Sint-Lambertus 1 11 de eeuw kerk gebouwd in 1963 Borgloon Hoepertingen Sint-Vedastus Borgloon Jesseren Kruisverheffing 1 niet ingevuld Borgloon Kerniel Sint-Pantaleon 1 De parochie is opgericht vóór De exacte oprichtingsdatum van de parochie is niet gekend Borgloon Kuttekoven Sint-Jan Baptist 1 De parochie is opgericht in (info: De kerktoren is gebouwd in de twaalfde eeuw.) Borgloon Rijkel Sint-Jozef 1 voor het eerst sprake van een kerk in Rijkel 1139 Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 2

3 Borgloon Sint-Odulphus (beheert ook kerk van Grootloon) 2 Odulphus: prior 11 e eeuw. De exacte oprichtingsdatum van de parochie is niet gekend. Sint-Servatius: niet ingevuld Borgloon Sint-Pieter 1 8 e eeuw (en tot in 19 e eeuw moederkerk van o.a. Bommershoven) Deel 2: geïnventariseerde gegevens door Stad Borgloon Aantal Naam Plaatsnaam Adres Eigendom Beschermd 1. Sint-Alfons Bommershoven Alfonsstraat 59 KF B 2. Sint-Odulphus Borgloon Speelhof 12 SB B 3. Sint-Lambertus Broekom Broekomstraat 31 SB B 4. Sint-Martinus Gors-Opleeuw Martinusstraat 1 KF B 5. Sint-Dionysius Gotem Gotemstraat 54 SB B 6. Sint-Servatius Grootloon Grootloonstraat 100 SB B 7. Sint-Pieter Haren Singelstraat 18 KF B 8. Sint-Lambertus Hendrieken- Voort Lambertusstraat 123 KF NB 9. Sint-Vedastus Hoepertingen Vedastusstraat 4 KF B 10. Kruisverheffing Jesseren Jesserenstraat 48 KF NB 11. Sint-Pantaleon Kerniel Zilverstraat 17A SB B 12. Sint-Jan Baptist Kuttekoven Kuttekovenstraat Sint-Jozef Rijkel Dionysius van Leeuwenstraat 25 SB KF B NB 14. Gasthuiskapel Borgloon (OCMW) Graethempoort 3bis SB B Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 3

4 15. Klooster Kolen (abdij Mariënhof) Kolen-Kerniel Colenstraat Zusters B Deel 3: Analyse van deze gegevens omtrent de parochiekerken op hoofdlijnen - Stad Borgloon zit met een erg hoog aantal kerkfabrieken/parochies. Deze structuur beantwoordt niet meer aan de hedendaagse maatschappelijke en kerkelijke realiteit. - Het aantal (beschermde) kerkgebouwen ligt zeer hoog. De financiële middelen zijn beperkt. Investeringen moeten daarom gekoppeld worden aan het effectieve gebruik van de gebouwen, zonder afbreuk te doen aan de wettelijke verplichtingen. De parochiefederatie heeft volgende elementen van informatie toegevoegd: I.v.m. Statuut Zijn beschermd: Borgloon St.-Odulphus Hoepertingen St.-Vedastus; ook gelegen in beschermd dorpsgezicht Gotem St.-Dionysius; ook gelegen in een beschermd dorpsgezicht Kuttekoven St.-Baptist; ook gelegen in een beschermd dorpsgezicht Grootloon St.-Servatius; ook gelegen in een beschermd dorpsgezicht Bommershoven St.-Alfons, als dorpsgezicht Haren St.-Pieter Gors-Opleeuw St.-Martinus als dorpsgezicht Kerniel St.-Panteleon Broekom St.-Lambertus Zijn niet beschermd: Jesseren Kruisverheffing Rijkel St Jozef Hendrieken-Voort, St Lambertus I.v.m. globale toestand van de kerken Borgloon centrum De kerk St Odulphus van het centrum: deze is elke dag open ; is ook aangesloten bij de vereniging open kerken. Op de open kerkendag is er rondleiding of een bijzondere activiteit. Er is een bezoekersboek en een overzichtskaart voor bezienswaardigheden en een intentieboek dat veelvuldig benut wordt. Naast de erediensten zijn er schoolvieringen en klasbezinningen voor de lagere school en ook voor het college. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 4

5 De kerk werkt mee met de dienst cultuur van de stad voor het organiseren van tentoonstellingen beperkt in tijd en ook qua ruimte, en passend bij de hoofdbestemming. Meermaals per jaar gaan er ook koorconcerten door van gastkoren of initiatieven van het plaatselijk koor cantilone: adventvesper, of bij palmpasen. Er zijn ook gelegenheidsbezinningen ivm vredesweek e.d. Er wordt ook gezocht naar tentoonstellingen ivm religieuze uitstraling vb Damiaantentoonstelling. Hendrieken-Voort Deze kerk is toe buiten de erediensten Wordt ook gebruikt voor uitvaarten en liturgie van de grote levensmomenten. Er is momenteel één vaste eucharistie in de week. Sporadisch zijn er vieringen van eerste communie, samenkomst van vormelingen of laagdrempelige vormingsmomenten waarbij een groot scherm wordt gebruikt. Groot-loon Alleen op hoogdagen is er nog eredienst. Er is sporadisch gebruik voor uitvaart, doopsel, huwelijk In overeenkomt met de kerkfabriek en Stad en provincie loopt een driejarige geluidstentoonstelling proximity. Dit kerkje wordt ook gewaardeerd om stilte ervaring en mogelijkheid tot meditatief gebed. De kerk is alle dagen open en vele wandelaars (ligt langs wandelroute) lopen even binnen. Rijkel Buiten de erediensten is de kerk gesloten De kerk van Rijkel wordt, in samenhang met het nabijgelegen parochiecentrum, reeds gebruikt voor andere activiteiten dan de eredienst. Enkele voorbeelden: - vormingsbijeenkomsten voor de federatie of dekenaat - activiteiten voor de catechese voor de vormelingen - bezinningsactiviteiten voor een ruimer publiek ( poëzie, geloofsverdieping, e.a.) Kerniel Het portaal van de kerk is dagelijks open van begin april tot eind september, de kerk zelf is afgesloten door een glazen deur. In het portaal is er een kleine kapel t.e.v. de H. Odilia waar men een kaarsje kan branden en het H. Sacrament is uitgestald. De kerk wordt zelden voor andere activiteiten gevraagd en dus ook niet gebruikt. Gors-Opleeuw De kerk is altijd dicht buiten de erediensten Wordt 1 a 2 maal per jaar gebruikt voor een optreden tvv Ziekenzorg Jesseren Is altijd dicht buiten de uren van de eredienst Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 5

6 Wordt enkele malen per jaar gebruikt voor een concert Haren Is altijd dicht buiten de uren van de eredienst Wordt door de fanfare gebruikt om een concert te geven met beperkt publiek, ook reeds enkele malen gebruikt als repetitieruimte voor de fanfare Gotem De kerk is altijd dicht buiten de erediensten. De kerk wordt gebruikt voor misvieringen tweede en vierde weekend van elke maand, dinsdag- en donderdagavonden voor huwelijken/doopselvieringen/begrafenissen Hoepertingen Deze kerk is alleen geopend tijdens de vieringen, d.w.z. iedere zondagvoormiddag. Regelmatig vinden hier afgesproken vieringen plaats, bv. voor de school, bewoners van het Kasteel, speciale vieringen, enz. Er worden afspraken gemaakt met het Kasteel om deze kerk ook daar een functie te laten vervullen. Er worden ook regelmatig concerten aangevraagd : zangkoren, fanfare etc. Huwelijken en doopsels vinden er regelmatig plaats. De kerkfabriek probeert in de toekomst ook rondleidingen te organiseren; de toren is derhalve uniek. Toren kan alleen opengesteld worden nadat trappen, ladders en platforms in de toren aangepast zijn aan de huidige veiligheidsvoorschriften. Broekom De kerk is geopend om de veertien dagen, zaterdagavond voor een H. Mis. Sporadisch voor doopsels. Soms ook op Hoogdagen voor Eucharistie, maar niet altijd. Bommershoven Geen bijkomende informatie aangebracht door parochiefederatie. Kuttekoven Geen bijkomende informatie aangebracht door parochiefederatie Inventaris vanuit de pastorale realiteit Het pastoraal plan voorziet dat in het huidige meerjarenplan in alle kerken die nog open zijn voor de eredienst de sacramentenbediening van eucharistie, doopsel en huwelijk en ook uitvaarten kunnen doorgaan. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 6

7 Er zijn momenteel nog wekelijks zondagmissen te Borgloon en Hoepertingen, twee tot driemaal in de maand te Bommershoven, Kerniel,Jesseren, Rijkel, tweemaal in de maand te Gors-Opleeuw, Haren, Broekom en Gotem. Weekdageucharistie wordt gevierd in Borgloon, Rijkel, Haren, Jesseren, Gotem, Broekom. Voor meer toelichting zie bijlage (pastoraal plan). 3. Bundeling van de inventaris van de kerkgebouwen met de pastoraal-kerkelijke visie 3.1. Beleidsvisie op hoofdlijnen We voorzien drie kerken als hoofdkerk voluit voor de eredienst nodig te hebben na De middelen voor investeringen van Stad Borgloon worden prioritair gerangschikt rond de drie hoofdkerken. De centrumkerk van Borgloon, gezien de centrumfunctie, de dekenale functie, de historische waarde en de modaliteiten die in het masterplan van de kerkfabriek zijn geopteerd betreffende kerkinrichting en site rond de kerk. De Vedastuskerk van Hoepertingen (van de kerkfabriek en beschermd) gezien de goede ligging, ruime parkeermogelijkheid; en omwille van de tweede grootste parochie van de gemeente Borgloon. De kerk Kruisverheffing van Jesseren (van de kerkfabriek, niet beschermd), gezien de capaciteit, de situering t.o.v. de omliggende dorpen. Deze drie kerken dienen dan ook goed onderhouden en waardig ingericht te worden voor de erediensten in de ruimere zin als pastorale verzamelpunten; ze moeten dienst doen voor liturgische initiatie, sacramentenbediening, de eucharistische gemeenschap. Naast deze drie kerken opteren wij om ook de volgende twee kerken voor een beperkte eredienst te bewaren o.v. geografische ligging: begrafenissen/huwelijken. De kerk van Hendrieken-Voort (van kerkfabriek en niet beschermd) is gelegen in de nabijheid van de nieuwe begraafplaats. Het is bovendien de enige moderne kerk in onze federatie, met mogelijkheden tot gebruik van multimedia, voorstellingen conferenties Een nevenbestemming in de tijd, echter geen ruimtelijke nevenbestemming is hier op termijn mogelijk. Het kerkje van Gotem (van gemeente en beschermd) is geschikt voor vieringen met kleine groepen, goed te verwarmen Wij opteren om hier vanaf 2019 de weekvieringen te laten doorgaan. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: 7

8 Wat betreft de andere kerken is er sprake van her- of nevenbestemming. Investeringen gebeuren enkel indien absoluut noodzakelijk en hoogdringend. Het federatieteam heeft enkele mogelijkheden van eventuele nevenbestemming of herbestemming geformuleerd: De kerk van Rijkel(van kerkfabriek, niet beschermd) voor nevenbestemming; de nabij gelegen pastorie en parochiezaal in beheer van de kerkfabriek zijn een functionele meerwaarde. Het kerkje van Grootloon is zeer geschikt voor stiltebeleving, meditatie, persoonlijk gebed, liturgie in kleine groep en wordt gewaardeerd om zijn sobere romaanse stijl. Nevenbestemming is mogelijk. De kerken van Bommershoven, Haren, Kerniel, Gors-Opleeuw, Broekom worden tijdens het meerjarenplan nog gebruikt voor zondagliturgie,, sacramentenbediening. Op langere termijn echter zullen zij deze functie verliezen. Herbestemming kan overwogen worden. Een dossier waarin in onderling overleg met de bevoegde instanties reeds een aantal belangrijke afspraken werden gemaakt betreft de herbestemming van Kuttekoven is ruim 6 jaar buiten dienst ten gevolge van instorting gewelf. Het heeft geen zin meer om deze kerk opnieuw voor liturgie te openen. Een plan tot herbestemming en daartoe onttrekking aan de eredienst werd uitgewerkt en wordt uitgevoerd in overeenstemming met de specifieke afsprakennota Kuttekoven (zie verder). Alle parochiekerken zijn ongeschikt voor een nevenbestemming in de ruimtelijke zin (compartementering); nevenbestemming in de tijd is wel te overwegen voor activiteiten die de waardigheid van deze gebouwen voor eredienst niet in het gedrang brengen. Er dient creatief gezocht naar doeleinden die beantwoorden aan noden in onze federatie: een kerk die gebruikt wordt om alle religieuze objecten, die in andere kerken niet meer benut worden veilig onder te brengen en optimaal te bewaren; samenwerking met de erfgoedcel kan hier zeer nuttig zijn. Zo is er ook nood aan archiefruimte voor de parochiale en dekenale archieven Wij opteren voor een neven- en herbestemmingsstudie Deze studie moet minstens onderzoeken op welke wijze en tegen welke kostprijs een kerkgebouw kan herbestemd worden als archiefruimte en/of als loods voor kostbaar erfgoed van de kerkbesturen. De Stad zal deze studie bekostigen. Dit gebeurt in overleg met het CKB. Opheffing/samenvoeging parochie en onttrekking aan de eredienst van het kerkgebouw Kuttekoven - overeenkomst Met betrekking tot de herbestemming van het kerkgebouw te Kuttekoven werd reeds een overeenkomst gesloten. Dit kerkgebouw is ruim 6 jaar buiten dienst ten gevolge van instorting gewelf. Afgewogen aan pastorale/kerkelijke criteria werd besloten dat het geen zin heeft dit gebouw opnieuw voor liturgie te openen. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 8

9 Met name is de kerk niet meer bruikbaar voor de eredienst/pastoraal gebruik, ook wegens vervallen toestand, hetgeen geleidt heeft tot de beslissing om de overdracht aan de burgerlijke overheid of eigenaar te realiseren in het kader van een overeenkomst tot herbestemming, waarin een plan tot herbestemming en daartoe onttrekking aan de eredienst werd uitgewerkt. Het betreft de specifieke afsprakennota Kuttekoven en afspraken die gemaakt werden in navolgende overlegmomenten met dhr. Deken en de vertegenwoordiger van het Bisdom. De parochie zal worden samengevoegd met de bestaande parochie St.- Odulphus. Wij opteren om in coherentie met de beleidsvisie versterkende maatregelen op bestuurlijk vlak te stimuleren. Vanuit de kerk en de pastorale realiteit wordt de hoger door de Minister geschetste problematiek erkend. Momenteel beschikt men nog over in essentie ongewijzigde structuren van oudsher die niet meer beantwoorden aan de realiteit van vandaag. Een lappendeken van parochies die grotendeels als autonome eenheden functioneren en een zo volledig mogelijk aanbod willen bieden aan de lokale geloofsgemeenschap. Kerkbesturen en andere structuren geraken soms moeilijk bemand met vrijwilligers/jonge vrijwilligers. Zonder ingrepen te voorzien en uit te voeren wordt de pastorale zorg voor de steeds kleiner wordende geloofsgemeenschappen sterk bemoeilijkt. De schaarste aan financiële en personele middelen dwingt ertoe tot een meer gerichter inzet ervan in functie van duidelijke pastorale prioriteiten. Het aantal organisatorische verbanden staat niet meer in verhouding tot de pastorale noodwendigheden. Een nieuwe/aangepaste organisatie en structuur wordt daarom beoogd door vereenvoudiging en schaalvergroting op organisatorisch vlak. De nodige stappen moeten worden gezet om de voorwaarden te creëren waarin dit mogelijk is. 3.2.Investeringen o Welke investeringen/maatregelen zijn er nodig om dit gebruik mogelijk te maken? Investeringen moeten prioritair ingezet worden op kerken die in de toekomst gebruikt worden voor erediensten. Doordachte investeringen in neven- en/of herbestemming moeten nader onderzocht worden. Maatregelen op organiek vlak gaan hiermee gepaard. o Welke investeringen zijn er nu reeds gepland voor de volgende beleidsperiode? Zijn deze investeringen conform de (toekomstige) bestemming van de kerk? De investeringen worden bepaald in de algemene afsprakennota. Deze liggen in lijn van de toekomstvisie. Meer bepaald gaat de focus uit op de bouwkundige restauratie en veiligheidsbevorderende investeringen m.b.t. de drie hoofdkerken. Voorbereiding van her- en/of nevenbestemming van de kerken is een ander aandachtspunt en, hieraan gelieerd, het inpassen van de structuren aan de geformuleerde visie. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 9

10 Gelet op de financiële draagkracht van de Stad en de niet geringe omvang van de gevraagde investeringen zullen volgende principes worden gehanteerd bij het opnemen ervan in de MJP: Beperking tot hoogdringende en absoluut noodzakelijke investeringen aan kerkelijk patrimonium voor erediensten die geen of in erg beperkte mate een liturgische functie vervullen en/of uitdovend zijn Investeringen worden prioritair gerangschikt in functie van liturgisch gebruik van het kerkelijk patrimonium voor erediensten conform enerzijds de toekomstvisie m.b.t. kerkelijk patrimonium van Stad Borgloon en anderzijds de financiële draagkracht van de Stad. Er worden 2 grote investeringsdossiers gevraagd, m.n. kerkfabriek St.-Odulphus en St.-Vedastus. In het huidige MJP wordt voorrang gegeven aan de investeringsdossiers m.b.t.de dakwerken exterieur en restauratie binnenkerk St.-Odulphus. Voor Jesseren is tevens een investering voor elektriciteitswerken (veiligheid) voorzien. Goedgekeurd door de heer Bisschop op datum van XXXXXXX. Goedgekeurd door de gemeenteraad in zitting van XXXXXXXX. Bisdom Hasselt Vrijwilligersplein 14 B-3500 Hasselt T: E: pkp@bisdomhasselt.be 10