Voorlezen aan jonge kinderen: hoe doe je dat?

Transcriptie

1 Voorlezen aan jonge kinderen: hoe doe je dat?

2 Colofon opdrachtgever Kunst van Lezen TEKST Lisa van der Winden, Stichting Taalvorming Vormgeving Lijn 1, Haarlem November 2016

3 Voorlezen aan jonge kinderen: hoe doe je dat? Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met voorlezen. Ook baby s en dreumesen kunnen enorm genieten van een momentje samen met een boek. Maar in de praktijk is het vaak niet zo gemakkelijk als het lijkt. Waarom zou je een boek voorlezen aan je zoontje van drie maanden als hij verhalen nog helemaal niet snapt? Hoe hou je de aandacht van je dreumes erbij als hij steeds wegkruipt of wegloopt? En hoe zorg je ervoor dat je baby ook mee kan doen als je je oudere kind voorleest? In deze filmfragmenten zie je ouders voorlezen aan hun jonge kinderen: niet zoals het eigenlijk zou moeten, maar gewoon zoals het vaak gaat. De kijkvragen erbij laten je goed letten op wat er gebeurt tijdens de filmpjes en laten je nadenken over voorlezen aan jonge kinderen, zodat je meer inspiratie opdoet voor nog meer fijne voorleesmomenten. Geef ouders veel ruimte om te vertellen en probeer zelf vooral door te vragen, of samen te vatten wat je ouders hoort zeggen. Overzicht van de filmfragmenten 1 Heeft voorlezen aan baby s zin? - Marloes met Siep (5 maanden) en Saar (4 jaar) 2 Contact tijdens het voorlezen aan jonge baby s - Margreet en baby Sebas (12 weken) 3 Aandacht behouden bij een boek - Michiel en peuter Evelyn (19 maanden) 4 Voorlezen aan twee kinderen van verschillende leeftijden - Marloes met Siep (5 maanden) en Saar (4 jaar) 5 Voorlezen als taal moeilijk is - Marloes & Siep (5 maanden) & Saar (4 jaar) 6 Voorlezen in het Nederlands of in je sterkste taal? - Hamdiya & Majidah De filmfragmenten zijn te bekijken via met het wachtwoord boekstart. Opzet van de fragmenten Inleiding: Geef de ouders eerst een kleine inleiding op het fragment dat ze gaan zien. Kijkvraag: Bij elk filmfragment horen een of meerdere kijkvragen waardoor je met meer focus gaat kijken naar de fragmenten en gerichter kan uitwisselen met de ouders over de beelden. Zet de kijkvraag eventueel op een bord. Bekijk daarna het filmfragment. Soms is het fijn om het filmfragment twee keer te bekijken: de tweede keer kan je nog preciezer bekijken wat er gebeurt. Geef ouders na het kijken de ruimte om te vertellen over wat ze gezien hebben. In de bijschrijving van de opdrachten staan steeds een aantal mogelijke observaties: natuurlijk is er veel meer te zien, ook deze observaties zijn meer dan welkom. Discussievraag: bij sommige fragmenten hoort ook een discussievraag, waarbij je met ouders nog dieper op een onderwerp in kan gaan. Geef ouders veel ruimte om te vertellen en probeer zelf vooral door te vragen, of samen te vatten wat je ouders hoort zeggen. Eigen ervaringen: bij sommige fragmenten is het fijn dat ouders hun eigen ervaringen uit kunnen wisselen. Bijvoorbeeld: Hoe zorgen de ouders er zelf voor dat hun kind gefocust blijft? Afsluiting: sommige filmfragmenten sluit je af met het bekijken van een interview met de voorlezers uit het fragment. Wat vinden de voorlezers er zelf van? 3 <

4 1 Heeft voorlezen aan baby s zin? Marloes met Siep (5 maanden) en Saar (4 jaar) Doelen Ouders bewust maken van het belang van voorlezen aan hele jonge kinderen Ouders laten inzien dat boekjes voelen en proeven een belangrijke fase is van de leesontwikkeling en daardoor echt bij voorlezen op deze leeftijd hoort. Inleiding Marloes leest baby Siep van vijf maanden al vanaf zijn geboorte voor, maar altijd met zijn grote zus Saar erbij. Ze leest Siep eigenlijk nooit alleen voor. Vandaag leest ze voor het eerst alleen met Siep een boekje. Kijkopdracht Bekijk eerst het interview. Marloes heeft een duidelijke visie op voorlezen. Bespreek met de ouders wat haar opvattingen over voorlezen kunnen zijn 1. Wat hoort volgens haar bij voorlezen en wat niet? Opvattingen van Marloes die uit het filmpje te halen zijn: - Bladzijdes voelen is geen voorlezen. - Baby s hoef je nog niet voor te lezen, omdat je pas echt iets aan voorlezen hebt, als je het verhaal kunt volgen. Als kinderen de plaatjes in combinatie met het verhaal kunnen volgen. - Baby s kun je net zo met een bal met plaatjes laten spelen als met een boek: die plaatjes kun je net zo goed benoemen. Een boek heeft voor haar geen meerwaarde op deze leeftijd. Kijkopdracht Bekijk het fragment waarin Marloes voor het eerst toch een boekje voorleest aan Siep, zonder zijn grote zus. Let daarbij vooral goed op Marloes. Kun je haar opvattingen over voorlezen terug zien in dit fragment? Mogelijke observaties: Marloes laat Siep zijn gang gaan met het boek. Maar ze speelt niet echt in op wat hij doet. Dat zou kunnen komen door haar opvattingen over wat voor - lezen is en hoe je dat doet. Die opvatting lijkt haar spontane of intuïtieve reacties op Siep in de weg te zitten: - Marloes wil graag dat de bladzijdes worden omgeslagen. Ze zegt twee keer: Gaan we nog een bladzijde omslaan? Kennelijk is dat voor haar een van de dingen die lezen en spelen van elkaar onderscheidt. - Siep is vooral geïnteresseerd in het boek in zijn mond stoppen en ermee knisperen. Marloes zegt als Siep het boekje in zijn mond stopt: Wil je hem niet meer lezen? Ga je er nu mee spelen? Ja, het maakt een leuk geluidje, he? Marloes vindt het onderzoeken van het boekje met zijn mond, handen en oren geen voorlezen, maar spelen. 1 Werk je met minder taalvaardige ouders, dan kan dit een pittige opdracht zijn. Je kunt dan in > 4 plaats van samen met de ouders de opvattingen van Marloes bespreken, ook zelf vertellen welke visies op voorlezen Marloes waarschijnlijk heeft.

5 Discussievraag Marloes ziet de meerwaarde niet van voorlezen als een kind het verhaal nog niet begrijpt. Want dan kunnen ze toch net zo goed naar plaatjes kijken op een bal? Ben je het eens met Marloes? Of heeft het volgens jou wel zin om zulke kleine kinderen al voor te lezen? Is een boek voelen en proeven ook voorlezen? Voorlezen aan baby s verloopt inderdaad anders dan het voorlezen aan peuters en kleuters. Een baby kan nog niet naar een verhaal luisteren of praten over de mooie plaatjes die er in een boekje staan. Dreumesen en baby s reageren nog niet (goed) verstaanbaar op het samen bekijken van een boekje en zeker bij baby s zijn ouders eerder geneigd om te denken dat voorlezen niet erg zinvol kan zijn, want hij kan toch nog helemaal niet praten. Waarom is het dan toch belangrijk om voor te lezen aan baby s? - Ontdekken van boeken is een belangrijke fase in de voorleesontwikkeling. Een baby ziet een boek nog als een ding om te ontdekken, net zoals alle andere dingen. Een baby doet dat met heel zijn lijfje, handelend en met al zijn zintuigen. Daarom zwaait hij ermee, of gaat hij erop slaan of doet hij het boekje in de mond. Als een baby ouder is gaat hij merken dat een boek ook nog iets anders is, dat er interessante dingen in staan. Een oudere baby leert plaatjes interpreteren, begrijpt wat er is afgebeeld en is daardoor meer gericht op de plaatjes. Dan is het goed dat hij er al vertrouwd mee is. - Bij het voorlezen van babyboeken wordt een begin gemaakt met de routine van het voorlezen: zo doen wij dat altijd. Kinderen wennen eraan dat het hanteren van boeken regelmatig terugkomt en dat dit een plezierig moment is, waarop de ouder anders praat dan bijvoorbeeld tijdens de verzorging. Op deze routine wordt straks voortgebouwd als de ouders verhaaltjes gaan voorlezen. Zo wordt een basis gelegd voor plezier in boeken en (voor)lezen. - Ook het voorlezen van babyboeken en het samen een boekje bekijken en erover praten en vertellen, draagt bij aan een goede taalontwikkeling. Als de ouder afbeeldingen benoemt en aanwijst, dan kan het kind op die directe manier woorden leren. Het kind kan de woorden nog niet uitspreken (expressieve woordenschat), maar wel begrijpen (receptieve woordenschat). Maar bovenal: baby s vinden voorlezen heel plezierig. Leesplezier is heel belangrijk: het leidt tot meer lezen, meer taal, meer interactie, meer contact en hechting. Leesplezier zit m voor een baby vooral in het gezellige en het knusse samenzijn, het krijgen van aandacht en het hebben van contact. Wanneer beginnen kinderen dan wel verhaaltjes te begrijpen? Als je kind 2 à 2,5 jaar is begint het verbanden te leggen tussen de pagina s. Hij begint te begrijpen dat het konijntje aan het begin van het boek dezelfde is als die aan het einde en dat dat konijntje het verhaal heeft meegemaakt. Eenvoudige stapelverhaaltjes, met veel herhaling in acties en repeterende tekst zijn gemakkelijker en eerder te begrijpen dan verhaaltjes met een probleem en oplossing. Afsluiting Sluit af door een aantal belangrijke observaties en meningen te herhalen. 5 <

6 2 Contact tijdens het voorlezen aan jonge baby s Margreet en baby Sebas (12 weken) Doelen Ouders bewust maken van het belang van contact tussen baby en ouder tijdens het voorlezen Ouders inspiratie geven over leeshoudingen en type boekjes die dat contact bevorderen Inleiding Sebas zit fijn bij zijn moeder Margreet: hij geniet zichtbaar van het lichamelijk contact en haar stem. Margreet leest twee verschillende boekjes voor aan baby Sebas van bijna 3 maanden. Eerst leest ze Kijk eens hoeveel ik van je hou en daarna een knisperboekje van Kikker van Max Velthuijs. Kijkopdracht Bekijk het filmpje en let op waar Margreet en Sebas naar kijken: waar kijken ze naar? Welke verschillen zie je tussen het voorlezen van het eerste en het tweede boekje? Waar denk je dat dat aan kan liggen? Mogelijke observatie: - Margreet kijkt tijdens het voorlezen van het boekje over Kikker veel vaker naar Sebas: bijna de hele tijd. Tijdens het lezen van het eerste boekje kijkt ze vooral naar het boek: pas aan het einde kijkt ze naar (het achterhoofd) van haar zoon. Mogelijke verklaringen: Ze heeft Sebas anders vast: op deze manier kan ze veel beter zien waar Sebas naar kijkt. Zeker voor jonge kinderen is dat belangrijk: je kan zo beter benoemen wat je kind doet tijdens het lezen en zien waarin je kind geïnteresseerd is of wanneer hij klaar is met kijken naar een pagina. Je kan je kindje zo veel beter volgen. Het boekje over Kikker heeft geen tekst, dus hoeft ze niet naar de tekst te kijken en heeft ze tijd over om naar Sebas te kijken en te kunnen zien wat hem interesseert. - Sebas kijkt langer naar de plaatjes van het knisperboekje over Kikker. Mogelijke verklaring: Voor jonge baby s zijn contrasten goed te zien: vooral zwart-wit patronen zijn voor hen goed waar te nemen. Pastelkleurige plaatjes zoals in het boek Kijk eens hoeveel ik van je hou zijn waarschijnlijk een stuk minder goed zichtbaar voor Sebas dan de zwart-witte plaatjes in het knisperboekje. Als je een boekje uitkiest voor een jonge baby kun je hier rekening mee houden: boekjes met simpele plaatjes met grote contrasten zijn voor deze leeftijd geschikter dan drukke plaatjes met weinig contrast. - Sebas lijkt nog niet echt uitgekeken als Margreet de bladzijdes omslaat. Jonge baby s hebben tijd nodig om rustig te kunnen kijken. Probeer de baby de baas te laten zijn over het boek: zolang je baby nog naar een bladzijde kijkt, hou je het boek stil. Zie je dat je kind ergens anders naar kijkt? Dan kan je de bladzijdes omslaan. Kijkt je baby helemaal niet meer naar het boek of is hij moe? Stop er gewoon mee: het boek hoeft natuurlijk niet persé helemaal uitgelezen te worden. > 6

7 Extra observaties tijdens het filmfragment: Sebas krijgt niet de kans het boek aan te raken. Hij grijpt nog niet, maar het is voor kinderen van die leeftijd fijn om alle zintuigen te kunnen inzetten tijdens het ontdekken van boeken. Sebas maakt af en toe een geluidje. Margreet reageert daar niet duidelijk op. Tijdens het voorlezen kan je de geluidjes van je kind nadoen en afwachten of je kind daarop reageert met geluid. Interactie met je kind tijdens het lezen is al vanaf heel klein mogelijk. Eigen ervaringen uitwisselen Hoe zorgen jullie dat er veel contact is tijdens het lezen? Wat werkt er voor jullie goed? Laat de ouders tips uitwisselen. Afsluiting Bekijk het interview met Margreet over het voorlezen aan Sebas. Ze vertelt onder andere over voorleeshoudingen en over wat voor soort boekjes Sebas interessant vindt. Bespreek met elkaar of de antwoorden die de moeder geeft overeenkomen met jullie observaties tijdens het kijken naar de filmpjes. Wat komt er overeen en wat juist niet? Geeft het interview met Margreet nieuwe inzichten op wat jullie bespraken? 3 Aandacht behouden bij een boek Michiel en peuter Evelyn (19 maanden) Doel Ouders bewust maken van welke dingen invloed hebben op de aandacht die een kind voor een boek heeft: o.a. het type boek, leesomgeving en wat je met het boek doet en hoe je met je kind omgaat. Inleiding Michiel en dochter Evelyn zitten in de speelhoek en Michiel wil voorlezen. Evelyn heeft duidelijk andere plannen, ontvoert de boekjes en gaat op avontuur. Maar haar vader weet haar aandacht uiteindelijk toch bij een boekje te krijgen. Kijkopdracht Wat doet de vader om haar aandacht bij een boekje te krijgen? Wat werkt niet en wat werkt wel bij Evelyn in dit fragment? Mogelijke observaties: - Wat niet werkt: Ze lezen een boekje in de speelhoek: Evelyn ziet zoveel leuke andere dingen dat haar aandacht niet bij het boekje blijft. Hij probeert Evelyn vast te houden en haar te laten zitten. Michiel probeert ook het boekje Wie heeft er op mijn kop gepoept vast te houden, zodat Evelyn er niet mee weg kan lopen. Michiel pakt een ander boekje erbij over een toverfee en leest dat verhaal voor, maar ook met dat boek gaat ze er vandoor. Hij probeert Evelyn er al pratend bij te trekken. Michiel zegt: Zit jij het boekje te pakken, Evelyn? en Kom je even zitten nog? Maar Evelyn is duidelijk: Nee. 7 <

8 Op de achtergrond staat de televisie aan met bewegende beelden: op een gegeven moment loopt ze daar naartoe. Televisie is vaak een grote afleider tijdens het voorlezen. - Wat wel werkt: Michiel kiest een andere leesomgeving: ze gaan op de bank zitten. Evelyn wurmt zich nog steeds van haar vaders schoot af, maar ze blijft wel bij het boekje staan. Michiel kiest een ander soort boek uit: zonder verhaal, maar met veel losse plaatjes. Dat boek krijgt wel de aandacht van Evelyn. Michiel betrekt Evelyn bij het plaatjesboek door haar de plaatjes te laten benoemen, en er geluiden en gebaren bij te laten maken: ze mag meedoen met het boek, in plaats van dat ze alleen passief kan luisteren. Eigen ervaringen uitwisselen Wat werkt er bij jullie om de aandacht bij een boekje te houden? En wat werkt niet zo goed? Laat de ouders onderling tips uitwisselen. Discussievragen Bij wie moet de regie liggen tijdens het voorlezen? Het kind of de voorlezer? Of bij allebei? Idealiter ligt de regie bij beide: leg de regie van het voorlezen bij je kind, maar bekijk goed wanneer het nodig is dat je zelf even de regie neemt. Een voorbeeld: kijk tijdens het bekijken van plaatjes goed naar je kind of de aandacht nog bij een bladzijde ligt en sla de bladzijde pas om als je kind is uitgekeken. Maar wil je kind elke seconde een andere pagina? Neem dan de regie over en bedenk wat je kunt doen om de aandacht van je kind iets langer bij een pagina te houden. Is het erg als een kind er met een boek vandoor gaat voordat het uit is? Is de aandacht er niet meer? Dan kan je het beste stoppen met lezen en een volgende keer verder gaan. Ga na waardoor er geen aandacht meer was, zodat je daar de volgende keer rekening mee kan houden: - Was je kind moe? Kies eens een ander moment uit om voor te lezen. - Misschien koos je een verkeerd boek uit voor je kind? Was het te ingewikkeld of te simpel? Te veel plaatjes of juist te weinig? Te ingewikkeld verhaal of juist helemaal geen verhaal? Experimenteer met verschillende soorten boekjes. - Lag het aan de manier waarop je voorlas? Had je kind dit keer meer zin in plaatjes kijken, terwijl jij echt het verhaaltje wilde voorlezen? Of had je kind meer zin in zelf dingen doen in plaats van dat hij braaf moest luisteren? Voorlezen is zoveel meer dan alleen de woorden oplezen: bekijk wat goed werkt voor jouw kind. Moeten kinderen persé op schoot tijdens het voorlezen? Het kan zijn dat een kind de rust niet heeft om op schoot te blijven zitten en graag wil staan of bewegen. Doe vooral wat bij jullie werkt. > 8 Kan je een kind voorlezen met een speen in zijn mond? Speentje, verhaaltje en slapen! En je kind hoeft toch alleen maar te luisteren, dus dat kan toch prima met een speen in zijn mond? Voorlezen is bij uitstek een moment om met elkaar te kletsen (ook als je kind nog niet praat): de interactie is een van de fijnste en belangrijkste momenten tijdens het voorlezen. Met een speen in je mond, kan je slecht praten, dus leg de speen even opzij als jullie samen lezen.

9 Afsluiting Bekijk het interview met vader Michiel over het voorlezen aan Evelyn: over welke boekjes het leukst zijn voor haar op dit moment en hoe hij haar aandacht terugkreeg. Bespreek met elkaar of de antwoorden die Michiel geeft overeenkomen met jullie observaties tijdens het kijken naar de filmpjes. Wat komt er overeen en wat juist niet? Geeft het interview met de vader nieuwe inzichten op wat jullie bespraken? Verdiepend onderwerp - zelfreflectie Vraag je bij jezelf eens af hoe jij het doet: je probeert vooral de aandacht van het kind te krijgen. Of je probeert vooral je kind de aandacht te geven. Denk daarbij aan wat Michiel zegt in het filmpje: Ik vind dat wel fijn in plaats van Wat zal Evelyn fijn vinden dat ik doe? En Hoe krijg ik haar aandacht dan weer terug? in plaats van Hoe kan ik haar de aandacht geven die ze nu nodig heeft om plezier te hebben met het boek? Hoe is dat bij jou? Om het voorlezen te laten lukken werkt het goed als je in jezelf een knop omzet: het gaat er nu niet om of ik het leuk vind, maar wat kan ik doen om het voor mijn kind fijn te laten zijn. In het eerste geval probeer je te bereiken dat je kind zich aanpast aan wat jij wilt doen. In het laatste geval begrijp je vooral wat je kind wil doen en daar doe je in mee. Het voorlezen wordt dan vanzelf ook leuk voor jou omdat je kind het naar de zin heeft. (Bijvoorbeeld als Evelyn het boek wegtrekt en er mee wegloopt, had Michiel kunnen zeggen: Ik zie dat jij het boek zelf wilt vasthouden. Dat is leuk. En je wilt lopen met het boek. Als je in het boek wilt kijken kom je maar weer terug bij mij. Dan ga ik met jou lezen. Als Evelyn al eerder heeft ervaren dat het leuk is zoals papa met haar leest, komt ze op een bepaald moment bij hem terug met het boek.) 4 Voorlezen aan twee kinderen van verschillende leeftijden Marloes met Siep (5 maanden) en Saar (4 jaar) Doel Ouders inspiratie geven voor het betrekken van hun baby bij het voorlezen aan een ouder kind Inleiding Marloes, Siep van vijf maanden en Saar van vier jaar zitten op de bank en lezen boekjes. Moeder Marloes weet baby Siep ook bij het voorlezen te betrekken. Kijkopdracht Hoe zorgt ze ervoor dat baby Siep ook mee kan doen met het voorlezen? Hoe verdeelt Marloes haar aandacht tussen baby Siep en zijn grote zus? Mogelijke observaties: - Zowel Saar als Siep genieten tijdens het lezen. - Marloes heeft haar focus vooral liggen bij grote zus Saar, maar geeft Siep ook aandacht. Ze doet dat op verschillende manieren: 9 <

10 Voor ouders die lezen lastig vinden is de babytijd vaak de beste tijd om hun associaties met lezen een positieve draai te geven. Doordat ouders in deze leeftijd ontdekken dat lezen eigenlijk heel leuk kan zijn, kunnen ze meegroeien met hun kind. Siep kan voelen aan de pagina s Marloes vertelt wat Siep doet: Ga je het pakken, Siep? Marloes stimuleert de onderlinge interactie: Wat is dit, Saar? Vertel het eens tegen Siep. Ze zegt tegen Saar: Kijk, Siep wil de schaapjes pakken, zie je dat? Als tweede boekje kiest ze een boekje dat meer geschikt is voor baby s dan voor vierjarigen. - Met de behoeftes van baby Siep wordt niet altijd rekening gehouden: de bladzijdes worden omgeslagen op het moment dat Saar klaar is met kijken. Ze checken daarbij niet of Siep is uitgekeken of niet. Siep lijkt dit overigens niet zo erg te vinden: hij geniet van het voorlezen en van de vingers van zijn moeder. Eigen ervaringen uitwisselen Wie leest er ook wel eens voor aan kinderen van twee verschillende leef tijden? Wat werkt er goed bij jullie? Laat ouders onderling tips uitwisselen. Afsluiting Bekijk het interview met Marloes en hoor hoe zij het vindt om twee kinderen tegelijk voor te lezen. Bespreek met elkaar of de antwoorden die de moeder geeft overeenkomen met jullie observaties tijdens het kijken naar de filmpjes. Wat komt er overeen en wat juist niet? Geeft het interview met Marloes nieuwe inzichten op wat jullie bespraken? 5 Voorlezen als taal moeilijk is Marloes & Siep (5 maanden) & Saar (4 jaar) Doelen Ouders en professionals laten zien dat ook ouders die minder goed zijn in lezen plezier kunnen hebben in lezen Ouders en professionals er bewust van maken dat juist in de babytijd met gemakkelijke en passende babyboekjes de leesattitude van deze ouders kan veranderen Inleiding Marloes is dyslectisch: lezen kost haar meer moeite dan veel andere mensen. Ze hapert bij zinnen en woorden, leest af en toe zinnen verkeerd en moet deze tussendoor corrigeren. Maar ze laat zich niet uit het veld slaan: ze leest toch voor en vindt het leuk om te doen. Kijkvraag Marloes leest twee verschillende boeken voor. Let vooral op het taalgebruik van Marloes en op het contact met haar kinderen. Zie je verschil tussen de twee boeken? Mogelijke observaties: - Bij het eerste boekje lijkt ze veel aandacht nodig te hebben voor de woorden, waardoor ze weinig contact heeft met haar kinderen en soms geen aandacht geeft aan reacties van haar kinderen, maar ondertussen biedt ze haar kinderen wel veel taal aan. > 10

11 - Marloes lijkt helemaal geen last te hebben van haar dyslexie als ze het babyboekje voorleest: daarin staan veel minder moeilijke woorden en geen lange zinnen. Ze heeft daardoor veel meer tijd voor het contact met haar kinderen. Voor ouders die lezen lastig vinden is de babytijd vaak de beste tijd om hun associaties met lezen een positieve draai te geven. Het voorlezen van babyboekjes, vertellen wat er te zien is en benoemen wat de baby met het boekje doet, is namelijk voor niemand echt moeilijk en het draait vooral om contact met je kind. Doordat ouders in deze leeftijd ontdekken dat lezen eigenlijk heel leuk kan zijn, kunnen ze meegroeien met hun kind. Eigen ervaringen uitwisselen Wat zijn goeie tips voor ouders die (voor)lezen moeilijk vinden? Laat de ouders/professionals onderling tips uitwisselen. Bijvoorbeeld: Kies een boek dat past bij je kind, maar vooral ook bij jou: kies een boek dat je zelf snapt en leuk vindt. Kies een boek zonder tekst: deze boeken kan je vaak ook goed begrijpen door naar de plaatjes te kijken. Vertel zelf over de plaatjes en laat je kind ook vertellen, als hij dat al kan. De medewerkers van de bibliotheek kunnen je helpen met het uitzoeken van een boek. Bekijk het boek voordat je gaat voorlezen eerst zelf. Je kunt zo het verhaal rustig lezen of bekijken, zodat je je daarna tijdens het voorlezen makkelijker op je kind kan concentreren. Bedenk waar je zelf goed in bent en zet dat in tijdens het lezen. Hou je van zingen? Zoek een liedje op dat past bij een boek en zing met je kind. Hou je van bewegen: bedenk een spelletje met het boek. Kan je goed koken: maak samen met je kind iets klaar uit het boek. Etc. Niks moet, alles mag: het belangrijkste bij het voorlezen is dat je samen plezier hebt. Afsluiting Bekijk het interview met Marloes over voorlezen met dyslexie. Bespreek met elkaar of de antwoorden die de moeder geeft overeenkomen met jullie observaties tijdens het kijken naar de filmpjes. Wat komt er overeen en wat juist niet? Geeft het interview met Marloes nieuwe inzichten op wat jullie bespraken? 6 Voorlezen in het Nederlands of in je sterkste taal Hamdiya & Majidah (16 maanden) Doel Ouders erover laten nadenken in welke taal meertalige ouders zouden moeten voorlezen: in het Nederlands of juist in de sterkste taal Ouders bewust maken dat je wel kan voorlezen, ook al kan je de tekst niet (goed) lezen. 11 <

12 Voor kinderen is het ingewikkeld om te luisteren naar een zwaar accent en de ouder heeft weinig aandacht voor hen, wat het voorlezen minder leuk maakt. Inleiding Hamdiya en Majidah van 16 maanden lezen boekjes in de bibliotheek. Ze spreken thuis vooral Hausa: de moedertaal van moeder Hamdiya die geboren is in Ghana. Majidah leert van haar grotere zussen die al op school zitten ook Nederlands. De moeder leest vaak voor in het Hausa, maar ook wel eens in het Nederlands. In het filmfragment lees ze een eerste boekje in het Nederlands voor. Bij het boek De gele olifant, een boek zonder tekst, vertelt ze in het Hausa over wat er op de plaatjes gebeurt. Over de gele olifant en de muis die rennen en springen en samen een sapje drinken 2. Kijkopdracht In het fragment lezen ze twee boeken. Bekijk het filmfragment en let vooral op dochter Majidah: wat doet ze tijdens het voorlezen en waar ligt haar aandacht? Is er verschil tussen de twee boeken? Waar zou dat aan kunnen liggen? Mogelijke observaties: - Eerst leest de moeder in het Nederlands voor. Haar dochter wil naar een andere bladzijde, de moeder voorkomt dit door het boek dicht te houden. Majidah probeert vervolgens het boekje uit haar handen te pakken, kijkt steeds weg en lijkt niet geïnteresseerd in het voorlezen. Het zou kunnen liggen aan de taal waarin ze voorleest: het accent van de moeder is moeilijk te verstaan en alle aandacht van de moeder ligt bij de woorden en de zinnen, omdat ze het voorlezen lastig vindt. Voorlezen in het Nederlands is moeilijk, als je het niet goed spreekt. Voor kinderen is het ingewikkeld om te luisteren naar een zwaar accent en de ouder heeft weinig aandacht voor hen, wat het voorlezen minder leuk maakt. Ga maar eens na: hoe snel zou jij afhaken als iemand zou voorlezen in een onbekende taal? - Bij het tweede boek, De gele olifant, kijkt Majidah aandachtig naar de plaatjes, ze lacht een klein glimlachje. Het voorlezen ziet er voor beiden plezieriger uit dan bij het eerste boekje. De moeder benoemt bij de plaatjes wat er gebeurt en vertelt zelf een verhaal erbij. Plaatjes interpreteren is waardevol voor een kind van 16 maanden, omdat ze daar zelf rond die tijd ook mee start. Lees voor in je sterkste taal: daarin voel je je het meest competent en daarin kun je het gemakkelijkst plezier maken. Discussievraag Hamdiya leest voor in het Nederlands en in haar eigen moedertaal. Wat vind jij: moet je in het Nederlands voorlezen als het niet je moedertaal is? Waarom niet of waarom wel? Wanneer niet en wanneer wel? Het ligt eraan wat je doel is met het voorlezen. - Is het doel dat je plezier hebt tijdens het lezen? Dan moet je het doen in de taal waarin je het meeste plezier kan overbrengen. Vaak is dat je moedertaal: die ligt het dichtste bij je. Je kunt ouders het beste adviseren om voor te lezen met leesplezier als hoofddoel. Uit onderzoek blijkt dat je je kind daar het beste mee helpt: want als een kind zo vroeg al plezier in lezen 2 Vertaling van het voorlezen in Hausa: Dit is olifant en ze springt. Dit is muis en hij is aan het rennen. Olifant vraagt: Muis, waar ga je heen? Olifant zegt: We gaan ergens iets drinken. En ze gaan een sapje drinken. > 12

13 heeft, is de kans groter dat je kind later ook met plezier zelf gaat lezen. Leesplezier op jonge leeftijd is een grote voorspeller voor later school - succes van kinderen. - Is het doel dat je kinderen er meer Nederlands van moeten leren? Dan moet je in het Nederlands lezen. Maar dat kan natuurlijk alleen als je het Nederlands goed genoeg beheerst. Eigen ervaringen uitwisselen Hamdiya leest een boek voor in haar eigen taal: ze vertelt wat ze ziet op de plaatjes, want het boek is niet geschreven in het Hausa. In sommige talen zijn heel weinig kinderboeken verschenen of ze zijn niet te leen bij de bibliotheek. Wie leest er wel eens een boek voor terwijl je niet de woorden uit het boek gebruikt? Wat doe je dan met een boek? Laat ouders uitwisselen over wat voor dingen je allemaal kan doen met een boek. Denk aan: plaatjes benoemen, je kind zelf laten vertellen wat ze zien of wat de personages zullen denken, liedjes zingen, bewegingen maken etc. Afsluiting Bekijk het interview met Hamdiya over het voorlezen aan haar kinderen. Bespreek met elkaar of de antwoorden die de moeder geeft overeenkomen met jullie observaties tijdens het kijken naar de filmpjes. Wat komt er overeen en wat juist niet? Geeft het interview met Hamdiya nieuwe inzichten op wat jullie bespraken? Als een kind zo vroeg al plezier in lezen heeft, is de kans groter dat je kind later ook met plezier zelf gaat lezen. Leesplezier op jonge leeftijd is een grote voorspeller voor later school succes van kinderen. Vertaling van de Engelse tekst Ik lees ze voor als ze in bed liggen. Ze liggen comfortabel op hun bed. Als je ze voorleest, vallen ze in slaap. Ik lees voor in het Nederlands. Om dat het een Nederlandse les is. Mijn Nederlands is niet goed. Eigenlijk, als ik in het Nederlands lees, voel ik me er niet gemakkelijk bij. Omdat ik fouten maak en mijn uitspraak niet goed is. Ik voel me beter in mijn eigen taal, omdat ik dan weet wat ik zeg. Als ik voorlees in mijn eigen taal, gebruik ik mijn eigen hersenen om een verhaal te vertellen. Ik gebruik mijn eigen woorden in mijn eigen taal. Het verhaal zit in mijn hoofd. Ze houden heel erg van verhalen. Soms als ze moe zijn, vragen ze: Vertel ons een verhaal! Zonder verhaal kunnen we niet slapen Dus ik moet dan wel opstaan en een verhaal vertellen. Als ik moe ben, is het moeilijk om te lezen. Als ik een Nederlands boek lees, vertaal ik niet. Ik gebruik mijn eigen fantasie om een verhaaltje te maken, zodat ze het begrijpen. Ik ben niet opgegroeid met boeken. Ik ben opgegroeid met verhalen bij het vuur. En s nachts zaten we met onze ouders in het donker. En dan vertelden ze Anansi verhalen en veel andere verhalen. Ik lees voor, omdat het belangrijk is voor de kinderen. Ze krijgen er meer k ennis door. Het helpt hen met lezen. Daarom lees ik voor. En het is ook nog leuk. 13 <

14