DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE

Transcriptie

1 VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE KINDERDAGVERBLIJF DUIMELOT PEUTERSPEELZAAL KLEINE BEER BASISSCHOOL DE HAREN Locatie : kinderdagverblijf Duimelot : peuterspeelzaal Kleine : basisschool Brinnr. : 12TH Plaats : s-hertogenbosch Documentnummer : Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : Datum vaststelling rapport : 10 februari 2011 Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 1 van 8

2 1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: voorwaarden van VVE ouders kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen ontwikkeling, zorg en begeleiding kwaliteitszorg doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig ze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk ze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen ze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Kinderdagverblijf Duimelot: aantal peuters: 36, waarvan 12 doelgroeppeuters Peuterspeelzaal Kleine : aantal peuters: 27, waarvan 6 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters: 46, waarvan 15 doelgroepkleuters Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 2 van 8

3 2. HET TOTAALBEELD Kinderdagverblijf Duimelot, peuterspeelzaal Kleine en basisschool zijn gehuisvest in een brede school. Veel kinderen van de voorschool stromen door naar de vroegschool. Binnen 0-6 overleg is sprake van afstemming op organisatorisch niveau en over het aanbod. Zowel de voorschool als de vroegschool werken met het VVE-programma Piramide. thema s worden onderling afgestemd in een jaarrooster. leidsters van kinderdagverblijf Duimelot en peuterspeelzaal Kleine zijn geschoold of worden op dit moment geschoold voor het VVE-programma Piramide. leerkrachten van basisschool zijn niet geschoold voor VVE en hebben geen certificering voor het VVEprogramma Piramide. Een aantal aspecten van VVE zijn nog in ontwikkeling. Er wordt in het 0-6 overleg afgestemd op welke wijze ouderbetrokkenheid wordt vormgegeven in zowel de voorschool als de vroegschool. Er worden in zowel de voorschool als de vroegschool diverse activiteiten ondernomen om de ouderbetrokkenheid te stimuleren. Het pedagogisch klimaat in de vroegschool en de voorschool is voldoende ontwikkeld. Veel activiteiten binnen het dagelijks handelen worden intuïtief ingezet en nog niet planmatig. peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf en de basisschool kunnen dan ook meer rendement halen uit hun aanbod indien gebruik wordt gemaakt van een weekplanning waarin specifieke activiteiten worden opgenomen en waarin de brede doelstellingen evenredig worden verdeeld over de dagen. Het activiteitenaanbod binnen de groepen laat nog niet zien dat activiteiten opklimmen in moeilijkheidsgraad en dat er wordt gedifferentieerd naar leeftijd en ontwikkelingsniveau. Het is positief dat de kinderen van drie jaar en ouder van de peuterspeelzaal en het kinderdagverblijf voor een half uur buiten de groep activiteiten krijgen aangeboden die zijn afgestemd op de leeftijd van de kinderen. Op het kinderdagverblijf wordt tevens de mogelijkheid benut om buiten de groep een half uur individueel met kinderen te werken. Het is ook positief dat op de basisschool de kinderen die specifieke aandacht nodig hebben voor één dagdeel per week naar de schakelklas gaan. Het activiteitenaanbod binnen en buiten de groep vraagt echter om een meer planmatige aanpak die zichtbaar is afgestemd op observatiegegevens en toetsgegevens en die tegemoet komt aan de verschillen tussen de kinderen en zorgkinderen in het bijzonder. aankleding van de ruimtes in zowel de voorschool als de vroegschool zijn sfeervol en in het thema dat centraal staat. Er is nog winst te behalen in het bevorderen van een meer (talige)interactie tussen de kinderen door echte ervaringsmaterialen en themamaterialen in de speelhoeken te leggen die uitnodigen tot spel vanuit de echte wereld en het gebruik van de (kern)woorden van een thema. leidsters van de voorschool dragen zorg voor een warme overdracht van de kindgegevens naar de vroegschool. Er is een coördinator voor VVE tussen de voorschool en de vroegschool. Een keer in de zes weken zijn er contactmomenten tijdens het 0-6 overleg. ze worden benut voor organisatorische afstemming in aanbod en nog niet voor afstemming binnen het pedagogisch klimaat. locaties hebben in de regie al veel bereikt. Er is sprake van bereidwilligheid om meer tot onderlinge afstemming te komen om een doorgaande lijn te creëren voor kinderen van nul tot en met (in dit kader) zes jaar. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 3 van 8

4 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Duimelot: Piramide Kleine : Piramide : Piramide A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? A2 groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd Duimelot: 2,5 jaar voor VVE? Kleine : 2,5 jaar A5 Kwaliteit beroepskrachten A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vveprogramma) A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan Condities Er is van kinderdagverblijf Duimelot en peuterspeelzaal Kleine een recent GGD rapport (januari 2010). In het GGD-rapport zijn geen specifieke indicatoren voor VVE opgenomen (A0.2). In dit rapport zijn wel de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie meegenomen. leidsters van kinderdagverblijf Kruimel en peuterspeelzaal Duimelot zijn geschoold of worden op dit moment geschoold voor het VVE-programma Piramide. leerkrachten van basisschool zijn niet geschoold voor VVE en hebben geen certificering voor het VVEprogramma Piramide (A5.4). Er is in de vroegschool geen opleidingsplan specifiek voor VVE aanwezig waarin tot uitdrukking komt op welke wijze de kennis en vaardigheden van de leerkrachten wordt onderhouden (A5.5). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Ouders Er wordt in het 0-6 overleg afgestemd op welke wijze ouderbetrokkenheid wordt vormgegeven in zowel de voorschool als de vroegschool. Zowel de voorschool als de vroegschool hebben echter nog geen uitgewerkt ouderbeleid op papier vastgelegd waarin concreet de ouderpopulatie wordt gekenschetst en waarin specifieke doelen op het gebied van ouderbeleid worden beschreven (B1). Vanuit het 0-6 overleg worden wel diverse activiteiten ondernomen om de ouderbetrokkenheid te stimuleren. Enkele voorbeelden hiervan zijn de inloop in de ochtend, het meegeven van een Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 4 van 8

5 logeerbeer, thema-afsluitingen met ouders en ouderbrieven waarin ontwikkelingsstimulerende activiteiten staan die ouders samen met hun kind kunnen uitvoeren. peuterspeelzaal maakt bij de intake van de kinderen gebruik van het intakeformulier van Stichting peuterspeelzalen met voldoende relevante onderwerpen. basisschool maakt gebruik van een standaard intakeformulier met daarop de algemene gegevens van het kind en de moedertaal. Er zijn nog geen relevante onderwerpen opgenomen zoals de thuistaal van het kind, de samenstelling van het gezin en de plaats van het kind daarin, bijzonderheden van de ontwikkeling en specifieke kindkenmerken, gedragskenmerken en wijze van opvoeding en ontwikkelingsstimulerende activiteiten zoals voorlezen. Op het intakeformulier van het kinderdagverblijf zijn een aantal van deze aspecten aangetroffen, maar deze zijn niet bij alle kinderen ingevuld (B3). In de voorschool worden ouders op de hoogte gesteld van de ontwikkeling van hun kind tijdens de inloopmomenten, rond de verjaardag en bij de overdracht naar de vroegschool. Om ouders adequaat te informeren over de ontwikkeling van hun kind is minimaal twee keer per jaar een oudergesprek op uitnodiging van de voorschool vereist (B6). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spelen taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen Kwaliteit van de uitvoering van VVE voorschool en de vroegschool stemmen de thema s van Piramide af in een jaarrooster. Kinderdagverblijf Duimelot heeft van deze thema s voor de eigen locatie een jaarrooster gemaakt waarin ook de fasen van Piramide per thema zijn verdeeld over de weken. Op de peuterspeelzaal, het kinderdagverblijf en de basisschool wordt voor de groep geen gebruik gemaakt van een weekplanning waarin specifieke activiteiten worden opgenomen en waarin de brede doelstellingen evenredig worden verdeeld over de dagen. leidster die met de drie-plus kinderen van de Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 5 van 8

6 peuterspeelzaal en het kinderdagverblijf werkt heeft dit wel op onderdelen gedaan. In de vroegschool worden weekplanningen gemaakt, maar deze zijn algemeen en weinig specifiek op de brede doelstelling. Daarnaast verschilt de inhoudelijke kwaliteit binnen de groepen (C1.2). Hoewel de activiteiten en mogelijkheden van het programma in het hoofd van de leidsters en leerkrachten zit, is het noodzakelijk om per week beredeneerd na te gaan welke doelstellingen bereikt moeten worden en of de brede ontwikkeling aan bod komt. Daarnaast moet een ander in staat kunnen zijn om de activiteiten over te nemen indien nodig. Vier keer per week ontvangen de kinderen van drie jaar en ouder van de peuterspeelzaal en het kinderdagverblijf voor een half uur een aanbod buiten de groep dat is afgestemd op de leeftijd van de kinderen. Dit gebeurt in de drie-plus groep. Het activiteitenaanbod binnen de groepen laat echter in de peuterspeelzaal en de basisschool niet zien dat activiteiten opklimmen in moeilijkheidsgraad en dat er wordt gedifferentieerd naar leeftijd en ontwikkelingsniveau. In de peuterspeelzaal wordt per dag bepaald of de kleine kring lukt. leidsters geven aan dat met het verdwijnen van een derde leidster voor de groep het lastig is om de kleine kring te realiseren. Op de basisschool neemt de onderwijsassistent de kinderen die specifieke aandacht nodig hebben voor één dagdeel per week mee voor passend aanbod. Het is niet duidelijk wat het aanbod is en of dit is afgestemd op de ontwikkeling van de individuele kinderen. Binnen de groepen wordt niet planmatig gewerkt met de kleine kring en een vooraf beredeneerd aanbod. kinderen van het kinderdagverblijf worden naast de drie-plus groep ook vier keer per week individueel begeleid door een leidster. Echter ook binnen het kinderdagverblijf kan de aandacht voor afstemming binnen de groep nog impuls krijgen. Het is noodzakelijk om zowel in de voorschool als de vroegschool planmatig de structuur van het aanbod gedifferentieerd naar leeftijd en ontwikkelingsniveau uit te denken (C1.4). aankleding van de ruimtes in zowel de voorschool als de vroegschool zijn sfeervol en in het thema dat centraal staat. Het ontbreekt aan echte ervaringsmaterialen in de speelhoeken die uitnodigen tot spel vanuit de echte wereld en die meer (talige) interactie tussen de kinderen bevorderen. Themamaterialen in de speelhoeken waarmee de kinderen kunnen spelen stimuleren het gebruik van de (kern)woorden (actieve woordenschat) tijdens spel. Ook de inrichting van een thematafel en themaboeken waarmee gespeeld mag worden is een aandachtspunt. Kinderen die weinig taalvaardig zijn hebben echte voorwerpen nodig om aan te raken, te voelen, mee te spelen en te manipuleren om diepe betekenisverlening te bereiken. In de basisschool mogen cijfers, letters en labels niet ontbreken (C2.5). In de voorschool is het educatief handelen van de leidsters op de groep met de leidster voor de drie-plus groep op elkaar afgestemd. afspraken binnen de groep moeten nog impuls krijgen zodat afstemming tijdens het werken met de kinderen niet nodig is (C3.1). In de peuterspeelzaal is een goed voorbeeld gezien van een leidster die samen met de kinderen speelt en het aanbod verreikt door bewuste spelinterventies en door het stellen van open vragen. taken tussen beide leidsters zijn op dat moment goed afgestemd. kinderen in het kinderdagverblijf en de basisschool hebben voornamelijk alleen gespeeld en interventies zijn gericht op gewenst speelgedrag (C3.4). In zowel de voorschool als de vroegschool is geen koppeling gemaakt tussen de kindobservaties en de planning van activiteiten. Het aanbod laat niet zien dat er bewust extra ondersteuning wordt ingezet afgestemd op de behoefte van het individuele kind. Op het kinderdagverblijf en de basisschool zijn initiatieven genomen, maar ontbreekt het aan voldoende frequentie en structurele afstemming met de leidster of leerkracht van de groep (C3.7). Daarnaast zou dit ook structureel binnen de groep aandacht moeten krijgen. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 6 van 8

7 D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1.2 begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1.3 evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht voor de taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 leidstersleerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Ontwikkeling, begeleiding en zorg In de voorschool wordt regelmatig en systematisch de ontwikkeling van de kinderen gevolgd aan de hand van een bij het programma behorend observatie-instrument. In de vroegschool wordt een eigen observatie-instrument gehanteerd met onvoldoende ijkpunten en dat niet voldoende is geoperationaliseerd en genormeerd (D1.1). In zowel de voorschool als de vroegschool wordt aan de hand van de resultaten van de observaties en toetsen bepaalt welke kinderen extra zorg nodig hebben. In het kinderdagverblijf gebeurt dit tijdens de kindbesprekingen en op de basisschool wordt samen met de intern begeleider een handelingsplan opgesteld. Voor het bepalen van de begeleiding wordt te weinig gebruik gemaakt van de mogelijkheden binnen de groep. Daarnaast is de begeleiding buiten de groep niet zichtbaar afgestemd op de gesignaleerde zorgkinderen (D1.3). In de voorschool wordt de aangeboden zorg niet zichtbaar geëvalueerd. In het kinderdagverblijf worden de algemene vorderingen van de kinderen wel besproken tijdens de kindbesprekingen. In de vroegschool worden de handelingsplannen geëvalueerd op basis van de resultaten van de Cito-toetsen. Het is wenselijk dat evaluaties in kortere perioden plaatsvinden. Hierdoor zijn de te bereiken doelstellingen klein maar meer gedetailleerd en realistisch te formuleren, waardoor beter geëvalueerd kan worden en successen sneller te realiseren zijn. Tevens kan sneller dan nu het geval is, ingespeeld worden op de tot nu toe gevolgde aanpak voor begeleiding (D1.3). E Kwaliteitszorg binnen de voor- c.q. vroegschool E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E2 voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E3 voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken Kwaliteitszorg: voorschool en de vroegschool hebben geen concrete doelstellingen voor VVE geformuleerd. kwaliteit van VVE wordt niet geëvalueerd. Met name het educatief handelen, de vaardigheden van de leidsters en leerkrachten en de effecten van de extra begeleiding en zorg dienen regelmatig geëvalueerd en indien nodig opgefrist te worden (E2). In het kinderdagverblijf is onlangs een kwaliteitskaart VVE afgenomen bij alle leidsters. Dit is een goed initiatief richting de evaluatie van de kwaliteit van VVE. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 7 van 8

8 Op gemeentelijk niveau zijn geen afspraken gemaakt over de te bereiken doelen, waarop de vooren vroegschool de opbrengsten van de kinderen evalueert (E3). inspanningen rondom VVE worden niet planmatig geëvalueerd waardoor er geen beredeneerde verbeteractiviteiten op basis van deze evaluatie in gang worden gezet (E4). Het ontbreekt bij de voorschool en de vroegschool naast kwaliteitsverbetering dan ook aan borging om de bereikte resultaten vast te houden (E5). In de kwaliteitszorg van de vroegschool wordt VVE niet specifiek benoemd (E6). F Doorgaande lijn F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool F3 voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht F3 voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar afgestemd Doorgaande lijn: voorschool en de vroegschool stemmen aan het begin van het schooljaar de thema s af die op beide locaties behandeld worden volgens het jaarrooster. leidsters en de leerkrachten komen nog niet bij elkaar in de groepen kijken. contactmomenten tijdens het 0-6 overleg worden benut voor organisatorische afstemming in aanbod en nog niet voor afstemming binnen het pedagogisch klimaat. Hierdoor is de afstemming tussen het pedagogisch klimaat en het educatief handelen in mindere mate aanwezig (F5). Er is sprake van een warme overdracht van de kindgegevens van de voorschool naar de vroegschool. Bij zorgkinderen neemt de intern begeleider deel aan de zorgbesprekingen, tenminste een halfjaar voordat het kind naar de vroegschool gaat. interne begeleiding binnen de voorschool en de vroegschool zijn nog niet voldoende op elkaar afgestemd. wijze waarop de zorg georganiseerd is verschilt van elkaar. Er wordt geen eenzelfde observatie-instrument gebruikt (F7). G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 resultaten worden gemeten conform de afspraken G2 resultaten zijn van voldoende niveau G3 Verlengde kleuterperiode Opbrengsten van VVE Er zijn op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt over de gewenste opbrengsten van VVE in de vroegschool (G1, G2). 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. Odin: Onderzoeksdatum: Pagina 8 van 8