Opleiding 2013 Duurzaam Gebouw Gezondheid en comfort

Transcriptie

1 Opleiding 2013 Duurzaam Gebouw Gezondheid en comfort Leefmilieu Brussel MICROBIOLOGISCHE POLLUENTEN PREVENTIE: VOCHTBESTRIJDING Sandrine HERINCKX WTCB - CSTC 28 februari 2013 Opleiding tot stand gebracht door de Stadswinkel vzw.

2 WTCB Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Prioritaire thema s: Energie en gebouwen Renovatie en onderhoud van muren en gevels Akoestisch comfort Toegankelijkheid van gebouwen Duurzaam materiaalgebruik Innovatieve prospectie Technology watch (in samenwerking met SIRRIS) Missie: Duurzame mobiliteit (in samenwerking met Rechtstreekse OCW) en multidisciplinaire technische ondersteuning Informatie en collectieve vorming Marktverkenning, informatieverspreiding en innovatiestimulering Doelgroep: Alle Brusselse ondernemingen actief in de bouwsector In samenwerking met de Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad Gesubsidieerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via InnovIRIS 2

3 Doelstellingen van de voordracht Frequente oorzaken van vochtproblemen in bestaande gebouwen herkennen en opnemen in de diagnose. Oplossingen (of eerder verbeteringen) voorstellen voor deze vochtproblemen, met kennis van hun voor- en nadelen. Verband tussen vochtproblemen en zoutproblemen herkennen. 3

4 Plan Inleiding: vocht en zouten in gebouwen Vochtdiagnose Behandeling tegen ops>jgend grondvocht Behandeling tegen regendoorslag Strijd tegen condensa>e en schimmelvorming Zoutdiagnose Behandeling van zouten Bibliografie 4

5 Vocht en zouten - inleiding Vocht is één van de meest frequente oorzaken van schade in gebouwen. Heel dikwijls is er een verband met de aanwezigheid van zouten, waarvan de vochtproblemen een oorzaak of een gevolg zijn. 5 5

6 Vocht en zouten - inleiding Vochtproblemen komen voor in oude, maar ook in recentere gebouwen. Vochtproblemen worden zeer nega>ef ervaren door de gebruikers, omwille van: De onmiddellijke impact op afwerkingen, Comfortproblemen: luchtvoch>gheid, condensa>es, schimmel, geurhinder, allergie, Belangrijke schade aan materialen, soms t.g.v. schijnbaar onschuldige bevoch>ging, Trage droging van de materialen (meerdere maanden) terwijl de bevoch>ging heel snel gebeurt (enkele minuten). 6 6

7 Vocht en zouten - inleiding Onmiddellijke impact op de afwerking: loskomen, vlekken, verkleuring, enz. 7 7

8 Vocht en zouten - inleiding Condensa>es, schimmel, algen, enz. 8 8

9 Vocht en zouten - inleiding Schade aan bouwmaterialen. 9 9

10 Vocht en zouten - inleiding Vochtoorzaken in gebouwen 10 10

12 me>ngen 12 dialoog Héél dikwijls samenloop van verschillende oorzaken!! GLOBALE AANPAK Vochtdiagnose - inleiding vaststellingen Dialoog Ouderdom, duur en frequen>e van de problemen Overeenkoms>ge omstandigheden (binnen/buiten) Historiek van het gebouw Wijzigingen (schrijnwerk, isola>e, enz.) Gebruik (densiteit, verwarming, ven>la>e, enz.) Vaststellingen Lokalisa>e en omvang van schade aan afwerkingen, schimmel Type en toestand beschadigde materialen (Vroegere) aanwezigheid van bepleistering, bebording, voorzetwand, enz. Me>ngen Vochtgehalte van lucht en materialen (lokalisa>e + intensiteit) Zouten: Cl -, NO 3-, SO 4 2- In de winter: oppervlaktetemperatuur Doel ALLE oorzaken en aangepaste behandelingen iden>ficeren Overbodige of zelfs nefaste ingrepen voorkomen 12

13 Vochtdiagnose - poten>ële oorzaken Slagregen (zie TV 224) Muren aan Z- W zijde, massief en/of in slechte staat Condensa>e (zie TV 153) Koudere ruimtes Hoeken, afgeschermde zones Koudebruggen Muren aan N- O zijde Ops>jgend grondvocht (zie TV 210) Alle muren in contact met de grond Hoogte rond 1,5 m Meest destruc>eve vochtoorzaak Andere Lokale lekken: sanitair, goten, enz. Hygroscopische zouten Bouwvocht 13 13

14 Vochtdiagnose - poten>ële oorzaken Verband tussen vaststellingen en mogelijke oorzaken: bron: TV 210 (WTCB) 14 14

15 Vochtdiagnose - poten>ële oorzaken bron: TV 210 (WTCB) 15

16 Vochtdiagnose - me>ngen Me>ng van het vochtgehalte van materialen: Indica>eve me>ng: resis>eve / capaci>eve toestellen Kwan>ta>eve me>ng: carbidefles / massa 16

17 Vochtdiagnoses - me>ngen Me>ng van de temperatuur en het vochtgehalte van de lucht en van oppervlaktes: 17 17

19 Ops>jgend grondvocht - behandeling Plaatsing van een dich>ngsmembraan Injec>e Verluch>ngspijpen, atmosferische sifons Elektro- osmose Elektromagne>sche systemen 19 19

20 Ops>jgend grondvocht - behandeling 20 20

21 Ops>jgend grondvocht - membraan Plaatsing van een dich>ngsmembraan: Soepele folies Andere: Procédé Massari: vochtwerende hydraulische of harsmortel in twee reeksen elkaar overlappende gaten S7jve of hals7jve schermen 21 Shöner Turm procédé PAS OP: Enkel bij zeer goede stabiliteit Meestal nood aan een con>nu doorlopende horizontale voeg 21

22 Injec&eproducten: Ops>jgend grondvocht - injec>e Poriënvullende producten: moeizame migra>e in voch>ge materialen, bijwerkingen (vlekvorming, uitbloeiingen) en/of onbevredigende presta>es bitumineuze emulsies acrylamiden alkalische silicaten: vorming van hygroscopische carbonaten enz. Vochtwerende producten: verlagen de oppervlakte- energie van de poriën en maken ze waterafstotend silanen, siloxanen: > 90% van de markt organische metaalverbindingen (aluminiumstearaten) siliconaten: beperkte doeltreffendheid indien zouten, hoog vochtgehalte, dikke muren (te weinig CO 2 ) + vorming van zouten (carbonaten) 22 22

23 Ops>jgend grondvocht - injec>e Proeven op injec>eproducten: Op metselwerkwandjes geïmpregneerd met een zoutoplossing, injec>e van 5 maal minder product als in de realiteit, dan me>ng van de hoeveelheden vocht die door de behandelde zones migreren. Complementaire migra>eproeven op droge en voch>ge proefstukken. OBJECTIEVEN Ontwikkeling van een gestandaardiseerde procedure (OK). Vergelijkende doeltreffendheidsrapporten (sinds 2008). Ontwikkeling van een technische goedkeuring (BUAtg). Voorstel tot Europese procedure

24 Injec>eproducten: Ops>jgend grondvocht - injec>e 24 24

25 Ops>jgend grondvocht - injec>e Gestandaardiseerde procedure onwikkeld door het WTCB: Proefstukken uit kunstma>ge kalkzandsteen. Ini>eel vochtgehalte: 40%, 60% en 80% van verzadiging door capillariteit. De proefstukken worden op voorhand met zouten belast. 16 ml product waarvan 10% ac>eve bestanddelen, aangebracht zonder druk. 28 dagen herme>sch afgesloten, 7 dagen in labo. 2 opeenvolgende capillaire absorp>es (de eerste absorp>e verwijdert tensio- ac>eve bestanddelen, de tweede bepaalt de gemeten doeltreffendheid) Me>ng van het oppervlakte waarover het product zich heem verspreid (migra>e) op snijvlak Cavité forée de ø 20 mm et de 70 mm de profondeur Doeltreffendheid (%) = 100 % X (1- (m t24 - m td )/ (m n24 - m nd )) 100 mm Migra>e (%)= 100 X (behandelde oppervlakte/totale oppervlakte) 54 mm 100 mm 25

26 Ops>jgend grondvocht - injec>e Aanbrengen van de producten: 1. Verwijdering bestaande pleisterlagen: ten minste muurvoet, betrokken hoogte + 50 cm 2. Boren van de gaten: zo laag mogelijk boven de grond / langs binnen of buiten / horizontaal of schuin / tss afstand zie hieronder NB. baksteen en stenen: boren in de voegen / holle blokken: middenin de holtes / breuksteen: gaten in één lijn boren 26 26

27 Ops>jgend grondvocht - injec>e Aanbrengen van de producten (vervolg): 3. Aanbrengen van het product: inspuiten onder druk (0,05 à 0,6 MPa) of door diffusie o.i.v. de zwaartekracht / hoeveelheid aangegeven door fabrikant of Q(liter) = lengte muur (m) x dikte muur (m) x c (c = 10 à 20 ar. van homogeniteit) / homogene verdeling over de gaten: debietmeter (injec>e) of vaste hoeveelheid (diffusie) 4. Opvullen van de gaten: mortel of zwellend PUR- hars 5. Aantal maanden wachten en droging controleren: als lacunes, oorzaak vinden en behandelen/ als chloriden of nitraten: beschermingsmembraan voorzien 6. Na droging, besmefe pleisterlagen verwijderen en normaal herpleisteren als het metselwerk niet te veel zouten bevat. Onderaan de muur: hydrofobe mortel

28 Opmerkingen: Ops>jgend grondvocht - injec>e Injec>e van solventgedragen producten: rekening houden met risico op geur en allergie, goed verluchten zelfs in de winter! Beter: alifa>sche gedesaroma>seerde solventen (maar: toch aantal gevallen met heel vervelende en hardnekkige geur, verbonden aan schimmelontwikkeling). In geval van allergie of onvoldoende ven>la>e- mogelijkheden (bijvoorbeeld bewoonde lokalen >jdens de winter): watergedragen producten. Heel dikke muren met holle ruimten: twee fases (1) injec>e van hydraulische specie, zwellend PUR- hars, enz. (2) injec>e van gewoon vochtwerend product

29 Ops>jgend grondvocht - injec>e Problemen na behandeling: Ondanks de doeltreffendheid van injec>eproducten, voldoen sommige interven>es niet onmiddellijk aan de wensen van de klant. 25 jaar ervaring leert dat het in dit geval dikwijls gaat om: Een doeltreffende injec>ebehandeling, Besmete pleisterlagen (oud of recent) die niet verwijderd werden, Pleisterlagen die werden aangebracht vooraleer de muren voldoende droog waren, Controles met ontoereikende apparatuur (resis>ef of capaci>ef), Aanwezigheid van hygroscopische zouten (chloriden of nitraten), Overbrugging van de behandelde zone met poreuze materialen, Andere vochtoorzaken (nieuw of op voorhand niet geïden>ficeerd)

30 Ops>jgend grondvocht - andere Verluch>ngspijpen / Atmosferische sifons: verdampingsbevorderende technieken. Twijfelach7ge doeltreffendheid 7jdens labo en in situ testen, o.a. verklaarbaar door: Het onstaan van koudebruggen die lokale condensa>es veroorzaken, De bevordeing van verdamping, waardoor de capillaire ops>jging versnelt en de migra>e van zouten bevorder wordt, hetgeen leidt tot lokale concentra>es rond de pijpen. Elektro- osmose: In het laboratorium werd aangetoond dat de capillaire bewegingen van water in een poreus materiaal een poten>aalverschil veroorzaken. Elektro- osmose probeert dit verschil uit te schakelen of om te keren om het ops>jgend vocht te blokkeren of terug te dringen. Onderzoek bij het WTCB en tal van andere interna>onale laboratoria hebben het principe beves>gd, maar unaniem wordt vastgesteld dat doeltreffendheid in de prak>jk zeer wisslevallend is. => Nagenoeg niet meer gebruikt in België

31 Ops>jgend grondvocht - andere Elektromagne>sche systemen: gebaseerd op theorieën van interferen>e van elektromagne>sche velden. Het geplaatste toestel zou de magne>sche velden in het metselwerk moeten neutraliseren. - > Weinig informa>e betreffende de geldigheid (>jdens testen door firma s worden steevast complementaire ingrepen uitgevoerd, bvb. beter ven>la>e). Een test loopt momenteel onder toezicht van het WTCB

32 Ops>jgend grondvocht - samenvahng 32 TV 3210

33 Ops>jgend grondvocht - opmerking Ondoorlatende bepleisteringen, ver>cale membranen, lambrisering of thermische isola>e plaatsen zonder voorafgaande behandeling van het ops>jgend grondvocht kan de hoogte van de capillaire ops>jging fors doen toenemen (theore>sch tot 15m). 33 Modifica>e van het evenwicht tussen verdamping an capillaire ops>jging. 33

34 Ingegraven metselwerk Drie sporen om kelders bewoonbaar te maken: 1. Oplossen van de vochtproblemen, vervolgens behandeling van de met zout belaste droge muren. Meestal totaal irrealis>sch. 2. Verplaatsen van de zoutkristallisa>e naar een saneerpleister. 3. Blokkeren van de verdamping naar de binnenkant van de kelder en elimina>e van de zoutkristallisa>e door het aanbrengen van een oplossing die ondoorlatend is voor waterdamp: coa>ng, kelderdich>ng, bepleistering op membraan, eventueel in combina>e met thermische isola>e. Onvermijdelijk indien er vochtgevoelige materialen in de kelder moeten worden opgeborgen (papier, hout, tex>el, enz)

35 Dit houdt in: Ingegraven metselwerk - oplossen van de vochtproblemen 1. Het «inpakken» van het deel van het gebouw onder het maaiveld, liefst m.b.v. een dich>ngsmembraan. 2. Opbreken van de vloer en herleggen, met de nodige waterdich>ngen. 3. Behandelen van het ops>jgend vocht in de muren (dit kan niet door inpakken worden opgelost. 4. Zoutbestendige binnenafwerkingen (bepleistering op membraan, voorzetwand)

36 Ingegraven metselwerk - oplossen van de vochtproblemen 36 36

37 Ingegraven metselwerk - saneerpleisters Pleistertype ontwikkeld om: 1. Vochtresistent te zijn: ze kunnen worden aangebracht op een voch>ge achtergrond. 2. Water- en waterdampdoorlatend te zijn: op die manier wordt het vochtprobleem niet verplaatst naar andere zones. 3. Zoutkristallisa>e toe te laten binnen de poriënstructuur zonder al te veel schade te veroorzaken. Limites: 1. Duurzaamheid beperkt tot 5-15 jaar, arankelijk van de situa>e. 2. Hygroscopische zouten kunnen nog steeds vochtvlekken veroorzaken. 3. Enkel vochtdoorlatende verven kunnen worden aangewend

38 Ingegraven metselwerk - waterdampondoorlatende Het doel is: oplossingen Om verdamping naar de binnenkant van de kelder te verhinderen, zodat de rela>eve luchtvoch>gheid in de kelder daalt en degrada>es t.g.v. zoutkristallisa>e geblokkeerd wordt. Mogelijkheden: Coa>ng, kelderdich>ng, bepleistering op membraan, eventueel in combina>e met thermische isola>e

39 Ingegraven metselwerk - waterdampondoorlatende oplossingen PAS OP! 39 39

40 Ingegraven metselwerk - waterdampondoorlatende oplossingen Vocht zoekt zijn weg en vindt hem al>jd! 40 40

41 Ingegraven metselwerk - waterdampondoorlatende Preven&eve injectering: oplossingen Wordt toegepast op meestal droge muren, om te verhinderen dat het vocht via de muren naar boven komt als de verdamping naar de kelder geblokkeerd wordt. Deze ingreep is niet nodig wanneer de muren van het gelijkvloers reeds beschikken over een beschermingsmaatregel (membraan). De uitvoering is analoog aan klassieke injec>es, maar het niveau kan verschillen

42 Ingegraven metselwerk - waterdampondoorlatende oplossingen Pas op: niets is 100% waterdicht voor de eeuwigheid

44 Regendoorslag - behandeling Herstel van het metselwerk (voegen!) Aanbrengen van een verflaag (hydrofobe en waterdamp- doorlatende verf) Waterwerende behandeling (kleurloos) Bebording N.B. Enkel de laatste behandeling kan beschouwd worden als een 100% efficiënte oplossing, de rest zijn verbeteringen

45 Regendoorslag - waterwerende behandeling Waterwerende behandeling: Waterafstotend maken van poreuze materialen zonder hun uitzicht of waterdampdoorlaatbaarheid gevoelig te wijzigen. TV

46 Objec>even: Regendoorslag - waterwerende behandeling (In alle gevallen gaat het om een VERBETERING!) Bewoonbaarheid: Reduc>e van het vochtgehalte van materialen, Verbetering van het binneklimaat (hygrothermisch), Strijd tegen schimmel en houtrot. Duurzaamheid: Verbetering van de vorstweerstand, Daling van de schade berokkend door vervuiling, Vertraging van biologische ontwikkeling. Thermische isola&e: Verbetering van de isola>ewaarde van massieve muren (beperkt effect). Aspect: Bevordering van het zelfreinigend karakter, Reduc>e van de penetra>e van vervuiling, Bevordering van onderhoud op basis van zachte methodes

47 Regendoorslag - waterwerende behandeling Samenstelling: Siliconaten: jaren 60, witach>ge waas (carbonaten), uitspoeling door regen snel na behandeling; Monomere siliconen - silanen: heel delicate reac>e; Oligomere siliconen - siloxanen: meer dan 90% van de markt; Polymere siliconen: onvoldoende indringing; Fluorcopolymeren: voor leer en tex>el, hydrofoob (waterwerend) en oleofoob (vetafstotend); Samengestelde producten

48 Regendoorslag - waterwerende behandeling Onderzoek door het WTCB: proefgevel uit natuursteen TV

49 Regendoorslag - waterwerende behandeling Onderzoek door het WTCB: proefgevel uit natuursteen 49 49

50 Regendoorslag - waterwerende behandeling Onderzoek door het WTCB RILEM 25 PEM methode. 98 mm water = wind 40 m/ s me>ng na 5, 10 en 15 minuten Δ 15-5 (ml) of >jd tot absorp>e van 4 ml (indien < 15 ) TV

51 Regendoorslag - waterwerende behandeling Onderzoek door het WTCB: proefgevel uit natuursteen => Goede doeltreffendheid, zeer goede duurzaamheid. 51 TV

52 Regendoorslag - waterwerende behandeling Onderzoek door het WTCB: werfopvolging => Goede doeltreffendheid, goede duurzaamheid Onderzoek door het WTCB: systema>sche proeven op gecommercialiseerde producten - doeltreffendheid, duurzaamheid, neveneffecten op 4 representa>eve materialen => Uiteenlopende resultaten 52 52

53 Regendoorslag - waterwerende behandeling Productkeuze: Siloxanen: polyvalent. Silanen indien lage porositeit of heel fijne poriën (beton), o.d.v.v. gels of crèmes. Aanbrenging: 5-30 C, beschut tegen wind, neerslag en zon. Aanbrenging tot ogenblikkelijke verzadiging, spuiten onder lage druk, stroken 2-3 m breed, van boven naar beneden. 3 droge dagen voor behandeling. 53 TV

54 Voordelen: Regendoorslag - waterwerende behandeling Duidelijk merkbare verbetering in de meeste gevallen. Beperkte wijziging van het aspect en de waterdampdoorlatendheid. Beperkte kost, eenvoudige en snelle aanbrenging. Goede tot zeer goede duurzaamheid. Effect op de droogsnelheid: Over de gehydrofobeerde diepte kan het voctransport enkel nog plaatsvinden o.d.v.v. waterdamp. Dit vertraagt het droogproces (aanzienlijk). TV

55 Regendoorslag - waterwerende behandeling Pas op! Zouten: de aanwezigheid van sulfaten (uitbloeiende zouten) kan kristallisa>e teweegbrengen onder de waterwerende zone, met als gevolg afschilfering of verpeodering. Ook chloriden en nitraten (hygroscopische zouten) kunne nevenverschijnselen veroorzaken. Oppervlaktes met openingen > 0.3 mm: onmogelijk waterwerend te maken. Horizontale oppervlaktes of in permanent contact met water: idem. Ops>jgend grondvocht: moet eerst behandeld worden, anders risico op vorstschade. Idem voor infiltra>es achter de waterwerende oppervlaktes via scheuren, voegen in slechte staat, horizontale of onbehandelde zijvlakken, lekkende goten, enz. Zeer weinig of niet poreuze materialen: blauwe hardsteen, glas, - > vlekvorming. Vormt geen bescherming tegen graffi>. Niet systema>sch te gebruiken ter vervanging van een bebording. 55

56 Regendoorslag - waterwerende behandeling Metselwerk behandeld zonder voorafgaande behandeling tegen ops>jgend grondvocht: resultaat 12 maanden na behandeling. Diest, Begijnhof (foto KIK) 56 56

57 Regendoorslag - waterwerende behandeling Vorstgevoelig metselwerk: verhoogd risico op schade t.g.v. de langere droog>jd (resultaat 9 jaar na behandeling). Lampernisse, H. Kruisverheffingskerk (foto KIK) 57 57

58 Regendoorslag - waterwerende behandeling Deels behandelde gevels: te vermijden! 58 58

59 Regendoorslag - waterwerende behandelingen Deels behandelde gevels: te vermijden! 59 59

61 Condensa>e en schimmel - voorwaarden Voorwaarden voor schimmelontwikkeling: Aanwezigheid van sporen: OK. Voldoende zuurstof: OK. Temperatuur tussen 5 en 25 C: OK. Voedingsbodem: OK. Voldoende luchtvochtgehalte:!!! Bronnen van vocht: Bovenvermelde pathologieën, Menselijke ac>viteit: 5 à 10 liter per dag per persoon (ademhaling, douche, keuken, schoonmaak, strijk, enz.)

62 Condensa>e en schimmel - condensa>e Vorming van oppervlaktecondensa>e: Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp het kan bevaten (in absolute hoeveelheid). Elke luchtemperatuur komt overeen met eenn maximale hoeveelheid waterdamp per volume lucht, d.i. de verzdigingswaarde. De rela>eve luchtvoch>gheid bedraagt dan 100%. De rela>eve luchtvoch>gheid (ϕ) is gedefinieerd als: ϕ = p/p s (θ) x 100, met p de par>ële dampdruk in de lucht (dit komt overeen met een zeker hoeveelheid waterdamp per volume lucht) en p s (θ) de maximale par>ële dampdruk in de lucht bij de temperatuur θ. Bij verzadiging geldt p = p s (θ)

63 Condensa>e en schimmel - condensa>e Vorming van oppervlaktecondensa>e: Als lucht dat een vaste absolute hoeveelheid waterdamp χ (g/kg) bevat, geleidelijk op een lagere temperatuur wordt gebracht, s>jgt de rela>eve luchtvoch>gheid totdat ze 100% bedraagt. Op dat moment kan de lucht niet meer alle waterdamp bevaten en wordt er condens gevormd. De luchtemperatuur waarbij de rela>eve luchtvoch>gheid 100% bereikt heet dauwpunt. Voor elke absolute hoeveelheid vocht χ (g/kg) per volume lucht, bestaat er een overeenkoms>g dauwpunt, d.i. een temperatuur waarbij de waterdamp begint te condenseren

64 Condensa>e en schimmel - condensa>e Vorming van oppervlaktecondensa>e: Dauwpunt = 12 C 64 Koud oppervlakte: θ = 10 C Binnenlucht: θ = 20 C, ϕ = 60% TV

65 Condensa>e en schimmel - condensa>e Vorming van oppervlaktecondensa>e: In gebouwen treedt het fenomeen hierboven op in contact met wanden die kouder zijn dat de binnenlucht. Dit gebeurt typisch op enkele beglazing, in hoeken, op koudebruggen en in afgeschermde zones (achter een kast, bed, enz.). Glasoppervlak (enkele beglazing): condens wordt gevormd en is onmiddellijk zichtbaar. Geen schimmelgroei. Poreuze materialen (behangpapier, pleisterwerk, baksteen, beton, enz.): het condens wordt door de materialen opgenomen en is niet zichtbaar, maar het materiaal wordt voch>g. Als het fenomeen regelma>g optreedt, neemt het vochtgehalte van het materiaal toe in de diepte en kan schimmelgroei ontstaan

66 Condensa>e en schimmel - condensa>e Mogelijke interven>es, in chronologische volgorde: Cura>eve ac>e: verwijderen van de getroffen elementen, aanbrengen van een biocide. Nakijken of de temperatuur lokaal verhoogd moet worden. Lokale luchtextrac>e plaatsen voor de piekproduc>e in badkamers en keukens (afzuigkap), en vermijden dat lucht vanuit die warme en voch>ge ruimtes naar de leefruimtes kan stromen. Indien nodig: verhogen van de globale ven>la>e. Dit kan als preven>eve maatregel dienen bij het verhogen van de luchtdichtheid door energe>sche ingrepen (dakisola>e, vervangen van het schrijnwerk, enz.)

68 Zoutdiagnose - probleemstelling Zoutproblemen zijn onlosmakelijk verbonden met vochtproblemen. Uibloeiende zouten verschijnen o.d.v.v. kristallen wanneer de zouten o.i.v. droging naar het oppervlakte van de materialen worden gebracht indien kristallisa>e aan het oppervlakte (uitbloeiingen): weinig schade, behalve esthe>sch indien kristallisa>e onder het oppervlakte (crypto- uitbloeiingen): mogelijk diepe schade aan de materialen meestal sulfaten en carbonaten 68 68

69 Zoutdiagnose - probleemstelling Uitbloeiende zouten: esthe>sche schade (links) en degrada>e van de materialen (rechts)

70 Zoutdiagnose - probleemstelling Zoutproblemen zijn onlosmakelijk verbonden met vochtproblemen. Hygroscopische zouten nemen omgevingsvocht op o.i.v. de rela>eve luchtvoch>gheid vorming van vochtvlekken in func>e van de variërende rela>eve luchtvoch>gheid, en zonder aanwezigheid van een bron van vloeibaar water vermoedelijke schade aan de afwerking: verkleuring, slechte duurzaamheid meestal chloriden en nitraten (of nitrieten bij recentere besmegng) 70 70

71 Zoutdiagnose - probleemstelling Hygroscopische zouten: vochtvlekken en beschadigde materialen 71 71

72 Zoutdiagnose - zoutstrips (snelle methode) Op de werf: kwalita>eve analyse In het laboratorium: semi- kwan>ta>eve analyse 72 72

74 Zoutbehandeling - noodzaak van een ingreep «Kri>sche» waarden heel moeilijk te bepalen want func>e van: het aanwezige (mengsel) zout(en) de bouwmaterialen en omstandigheden (gebruik, omgeving, enz.) Bovendien kan de concentra>e aan zout(en) binnen een bouwwerk sterk variëren. De tabel hieronder (gebaseerd op de Oostenrijkse Önorm B ) geem een eerste indica>e. TV

75 Zoutbehandeling - interven>es Om te beginnen, indien mogelijk, verwijdering van de zoutbron Behandeling tegen ops>jgend grondvocht Herstelling van lekken en infiltra>es enz. Verwijdering van zouten aan het oppervlakte (enkel voor uitbloeiende zouten): Droog borstelen of cycli van borstelen/spoelen Spoelen: met water / met een verdunde zuuroplossing (10% HCl, pas op: voorverzadigen van het materiaal met water en naspoelen!!) voor carbonaten / met een alkalische oplossing voor sulfaten (moeilijk) Zoutextrac>e (voor oplosbare zouten, beschermde monumenten): Zoutcompres: cellulose, klei, enz. Saneringspleisters: bijkoms>g effect Electroforese: migra>e van ionen in een elektrisch veld 75 75

76 Zoutbehandeling - interven>es Afzonderen van de zouten (vooral voor hygroscopische zouten): «An>- zout» membranen Zout- en vochtbestendige afwerking Chemische an>- zout behandeling 76 76

77 Zoutbehandeling - andere zouten Candlot zout (Al 2 O 3 3CaSO 4 31H 2 O) Reac>e tussen sulfaten en cementcomponenten. Opzwelling, afschilfering, stukspringen van het metselwerk. Geen behandeling. Ijzerzouten (meestal oxida>e van pyriet FeS 2 ) Bruine sporen, stukspringen indien nodules. Reinigen met oxaalzuur, fosforzuur, ammoniumbifluoride, Mangaanzouten (baksteenpigment) Bruine of zwarte sporen. Azijnzuur + waterstofperoxide. Vanadiumzouten (baksteenpigment) Groen, geel, blauwe uitbloei. KOH

79 Bibliografie WTCB Publica>es Gids voor de Restaura7e van Metselwerk, WTCB, 2002 Inleiding Deel 1: Standzekerheid Deel 2: Ops7jgend grondvocht en zouten Deel 3: Gevelreiniging Deel 4 a et b: Restaura7e van gevelmaterialen Technische Voorlich7ng TV 224 Waterwerende oppervlaktebehandeling TV 210 Vocht in gebouwen: bijzonderheden van ops7jgend vocht TV 197 Gevelreiniging Ar7kels Uitbloeiingen in baksteenmetselwerk, G. Muzzin, WTCB- Magazine, December

80 Sandrine Herinckx Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf