Vochtbestrijding in gebouwen. Diagnose en behandeling

Transcriptie

1 Vochtbestrijding in gebouwen Diagnose en behandeling Samuel Dubois

2 Inleiding

3 Inleiding Pathologieën die te wijten zijn aan de aanwezigheid van vocht en zouten 1. Capillaire opstijging 2. Zoutkristallisatie 3. Infiltraties 4. Oppervlaktecondensatie 5. Inwendige condensatie

4 Inleiding Pathologieën die te wijten zijn aan de aanwezigheid van vocht en zouten Enkele voorbeelden

5 Inleiding Ingewikkeld probleem! Condensatie Opstijgend vocht Hygroscopiciteit Kristallisatie Koudebruggen? Diagnose Infiltraties Zouten Dauwpunt Vochtwerend

6 Vochttransport

7 Vochttransport Poreusheid van materialen Een mineraal of plantaardig materiaal = netwerk van hydrofiele poriën

8 Vochttransport Hygroscopiciteit Het materiaal kan water uit de lucht absorberen, zelfs zonder in contact te komen met een bron van vloeibaar water Relatieve vochtigheid van de omgevingslucht

9 Vochttransport Hygroscopiciteit Een evenwicht tussen vochtgehalte en condities van de omgevingslucht Het verschijnsel is significant bij plantaardige materialen!

10 Vochttransport Soorten transport Water stroomt van nature van vochtige zones naar droge zones In droge en weinig vochtige materialen gebeurt het transport hoofdzakelijk in de vorm van damp in de ruimte met de grootste poriën In heel vochtige materialen gebeurt het transport hoofdzakelijk in vloeibare vorm in de fijnste poriën

11 Vochttransport Capillariteit Extreem geval waarbij het materiaal direct in contact komt met een bron van vloeibaar water Mogelijk getransporteerde hoeveelheid water is zeer groot! Een heel bekend verschijnsel, hoofdzakelijk te wijten aan de fijnste poriën!

12 Vochttransport Capillariteit Illustratie in een bouwblok uit kalkzandsteen

13 Vochttransport Identiteitskaart van de materialen Chemische aard en poriëngrootteverdeling van de materialen! Elk materiaal vertoont in meer of mindere mate capillair en hygroscopisch gedrag. Hout Gips

14 Schade door opstijgend vocht en hoe dit te behandelen

15 Opstijgend vocht Oorsprong van de schade Bij oude gebouwen (<1945) Metselwerk in contact met een bron van vloeibaar water (bijvoorbeeld water dat in de bodem wordt vastgehouden) werkt als een pomp die water door capillariteit absorbeert De grens tussen de zone waar opstijgend vocht optreedt en de droge zone stemt overeen met het evenwichtspunt tussen beide verschijnselen (absorptie en verdamping) Typisch 1 m hoog Waar het water verdampt, zet het alle onzuiverheden die het bevat af, waaronder de oplosbare zouten

16 Opstijgend vocht Illustraties Evenwichtsgebied?

17 Opstijgend vocht Illustraties Opstijgend vocht komt bijzonder vaak voor, vooral in gebouwen die dateren van vóór 1945

18 Opstijgend vocht Illustraties Schimmelvorming als gevolg van opstijging

19 Opstijgend vocht Illustraties Een bedekking kan het probleem verplaatsen!

20 Opstijgend vocht Illustraties Opgelet voor ontwerpfouten!

21 Opstijgend vocht Behandeling De watertoevoer blokkeren via: 1. Een fysiek vochtscherm

22 Opstijgend vocht Behandeling De watertoevoer blokkeren via: 1. Een fysiek vochtscherm

23 Opstijgend vocht Behandeling De watertoevoer blokkeren via: 1. Het injecteren van een waterafstotend product In vloeibare vorm In de vorm van crème/gel Let op welke actieve component u gebruikt! Sommige producten werken niet of onvoldoende!

24 Schade door oplosbare zouten en wat eraan te doen

25 Oplosbare zouten Oorsprong van de schade In vloeibaar water kunnen oplosbare zouten zitten Vocht op zich veroorzaakt al heel wat problemen, maar bij aanwezigheid van oplosbare zouten wordt de situatie nog aanzienlijk erger! Oorsprong van de zouten: De grond (bv. landelijk milieu, maar zeker niet exclusief daar) Strooizouten Zeewater

26 Oplosbare zouten Oorsprong van de schade Corrosie van een metalen onderdeel door vocht in combinatie met de aanwezigheid van zouten

27 Oplosbare zouten Oorsprong van de schade Opgelet: eenzelfde zout kan verschillende soorten verschijnselen veroorzaken, naargelang van de omgevingsomstandigheden

28 Oplosbare zouten Uitbloeiende zouten Zouten afgezet waar het water verdampt "Aangevreten" ondergrond

29 Oplosbare zouten Uitbloeiende zouten Uitbloeiing op baksteenmetselwerk, door kristallisatie van zouten en cycli van bevriezen-dooien

30 Oplosbare zouten Hygroscopische zouten Zouten die in contact komen met vocht uit de lucht Meestal nitraten/chloriden Oppervlakkige vochtvlekken

31 Oplosbare zouten Hygroscopische zouten Verkleuring van kalkverf, te wijten aan de aanwezigheid van hygroscopische zouten die het vocht uit de lucht halen

32 Oplosbare zouten Behandelingen langs binnen Als het alleen gaat om uitbloeiende zouten na droging: verwijdering door droog borstelen of afkappen van de afwerklagen en aanbrengen van nieuwe afwerklagen zoals gewoonlijk Bij hygroscopische zouten een vochtbestendige bescherming aanbrengen, die de migratie van de zouten blokkeert Bij afwerking vóór volledige droging: saneerpleister

33 Oplosbare zouten Behandelingen langs buiten Bij uitbloeiende zouten na droging: verwijdering door droog borstelen of laten afregenen Bij hygroscopische zouten het metselwerk bij voorkeur zichtbaar laten. Anders kiezen voor een niet-filmvormende afwerking en proeven doen indien mogelijk

34 Schade door oppervlaktecondensatie en wat eraan te doen

35 Oppervlaktecondensatie Geheugensteuntjes In gebouwen wordt waterdamp geproduceerd door allerhande activiteiten (keuken, douches, menselijke bewoning en zo meer) De relatieve luchtvochtigheid wordt gedefinieerd als de verhouding tussen de hoeveelheid waterdamp in de lucht bij een bepaalde temperatuur en de maximale hoeveelheid die in de lucht kan zitten bij dezelfde temperatuur De temperatuur die overeenstemt met een relatieve vochtigheid van 100% wordt het "dauwpunt" genoemd Wanneer een volume vochtige lucht in contact komt met een zone waar de temperatuur lager is dan zijn dauwpunt treedt condensatie op

36 Oppervlaktecondensatie Geheugensteuntjes "Normale" omstandigheden: temperatuur in de buurt van 20 C en relatieve vochtigheid tussen 30 en 60%

37 Oppervlaktecondensatie Oorsprong van de schade De vorming van condens en/of schimmels heeft hier plaats op oppervlakken waarvan de temperatuur lager is dan het dauwpunt van de lucht Het gaat meestal om: enkel glas; koudebruggen, hoeken van vertrekken; ingesloten zones achter de meubelen Verschijnsel verergert als er onvoldoende wordt verlucht

38 Oppervlaktecondensatie Illustraties Schimmelvorming ter hoogte van een hoek

39 Oppervlaktecondensatie Illustraties Schimmelvorming op de koudste plaatsen

40 Oppervlaktecondensatie Behandeling Curatieve actie: de getroffen elementen verwijderen, oppervlakken reinigen (geen droge reiniging om de sporen niet te verspreiden). Zorgen voor basisverwarming/de temperatuur plaatselijk verhogen Plaats (en gebruik!) luchtafzuiging voor de piekproductie in de badkamer en keuken (dampkap) en vermijden dat de lucht uit warme en vochtige kamers naar de woonvertrekken gaat Algemene ventilatie verhogen indien nodig Dit kan een preventieve ingreep zijn wanneer de luchtdichtheid toeneemt door energiebesparende werken (dakisolatie, nieuwe ramen, enz.) Algemene thermische isolatie verhogen, indien nodig, bij voorkeur langs buiten anders heel voorzichtig zijn!

41 Oppervlaktecondensatie Behandeling Voorbeeldoplossing: gedecentraliseerde ventilatie met warmteterugwinning

42 Schade door inwendige condensatie en wat eraan te doen

43 Inwendige condensatie Oorsprong van de schade Waterdamp verspreidt zich via bouwelementen onder invloed van een drukverschil (in de damp) tussen de binnenen buitenomgeving Wanneer vochtige lucht tegen een koud oppervlak in een bouwonderdeel komt, dreigt er inwendige condensatie Kan zich voordoen na renovatiewerken Buiten Binnen Zone met inwendige condensatie 1 Vloer 2 Vloerbalk 3 Condensatie

44 Inwendige condensatie Illustraties

45 Schade door infiltraties en wat eraan te doen

46 Infiltraties Oorsprong van de schade Relatief belang van slagregens gedurende één jaar in functie van de oriëntatie (op basis van hun intensiteit vermenigvuldigd met de gemiddelde duur).

47 Infiltraties Oorsprong van de schade Infiltraties langs de gevel: Hoofdzakelijk bij massieve muren: in slechte staat, waarvan de dikte niet meer dan één baksteen bedraagt Spouwmuren: slechte plaatsing van het dichtingsmembraan, onvoldoende waterafvoeropeningen, ophoping van afval in de spouw, gebrek in de luchtdichtheid Ook ter hoogte van het schrijnwerk, de daken enz.

48 Infiltraties Illustraties Grote breuken...

49 Infiltraties Illustraties Kleine scheuren...

50 Infiltraties Illustraties

51 Infiltraties Behandelingen Herstelling van het metselwerk (voegen!) Bepleistering/schilderen van de gevels (waterdampdoorlatende verf, eventueel zelfs een vochtafstotende verf) Aanbrengen van een (onzichtbare) vochtafstotende behandeling Aanbrengen van een gevelbekleding NB Alleen de laatste behandeling kan worden beschouwd als een oplossing die steeds werkt. Bij de drie anderen moet men ervan uitgaan dat ze de situatie aanzienlijk kunnen verbeteren, alhoewel zij ook veelal het probleem gans kunnen oplossen.

52 Infiltraties Behandelingen Aanbrengen van een oppervlaktewaterafstotend product

53 Andere oorzaken van schade

54 Andere oorzaken van schade Bouwvocht 5000 l bij een traditionele eengezinswoning! + onvrijwillige bijdragen!

55 Andere oorzaken van schade Slechte ingrepen Een ondoordachte ingreep kan de toestand verergeren! Afschilfering van het baksteenoppervlak door de cycli bevriezen-dooien en door opgehoopt vocht achter een met een vochtwerend product behandeld oppervlak

56 Andere oorzaken van schade Slechte ingrepen Een ondoordachte ingreep kan de toestand verergeren! Uitbloeiing op baksteenmetselwerk te wijten aan zoutkristallisatie na opvoegen met cement

57 Belang van de diagnose

58 Belang van de diagnose Dialoog, bevindingen en metingen! Dialoog Hoe oud zijn de problemen, hoelang duren ze al en frequentie van de problemen Woonomstandigheden (dichtheid, verwarming, verluchting enz.) Recente wijzigingen (ramen, thermische isolatie enz.) Geschiedenis van het gebouw Bevindingen Soort, plaats en omvang van de schade Aanwezigheid van pleisters, gevelbekleding enz. Sporen van vroegere ingrepen Staat, configuratie en details Maatregelen Vocht in de materialen: plaats en intensiteit, aan de oppervlakte en in de diepte Relatieve luchtvochtigheid en temperatuur van de binnenlucht In de winterperiode: oppervlaktetemperatuur Zouten: Cl -, NO 3-, SO 4 2-

59 Belang van de diagnose Vocht in de materialen: kwalitatieve meting Resistieve of capacitieve metingen: snel lokaliseren van mogelijke "risico"- zones, door te vergelijken met andere zones van eenzelfde materiaal

60 Belang van de diagnose Vocht in de materialen: kwantitatieve meting Carbidefles: nemen van een monster, vorming van acetyleengas door reactie tussen calciumcarbide en het aanwezige vocht: aflezen van de veroorzaakte gasdruk Gravimetrische bepaling: monstername, weging voor en na droging De resultaten van beide werkwijzen niet met elkaar vergelijken: bij gravimetrische bepaling wordt een (licht) hoger vochtgehalte verkregen

61 Belang van de diagnose Vocht in de materialen: kwantitatieve meting Metingen met de carbidefles: bevestiging van het vochtgehalte in de materialen in de zones die als risicozone werden aangemerkt

62 Behandelen van opstijgend vocht De aanwezigheid van oplosbare zouten opsporen

63 Behandelen van opstijgend vocht Hygrothermische omgevingscondities Meten van de temperatuur en de relatieve vochtigheid van de omgeving, bij voorkeur gedurende een bepaalde tijd

64 Behandelen van opstijgend vocht Hygrothermische omgevingscondities Meten van de temperatuur en de relatieve luchtvochtigheid van de omgeving, bij voorkeur gedurende een bepaalde tijd (sensorennetwerk)

65 Behandelen van opstijgend vocht Oppervlaktetemperatuur Meten van de oppervlaktetemperatuur met een warmtebeeldcamera

66 Belang van de diagnose Opletten met interpretaties! Spatwater aan de voet van muren zonder goten...

67 Belang van de diagnose Opletten met interpretaties! Overbrugging ter hoogte van de bepleistering na injecteren

68 Belang van de diagnose Opgelet voor de opstapeling van problemen! Achterblijvende hygroscopische zouten na de behandeling tegen opstijgend vocht

69 Belang van de diagnose Opletten voor ondoeltreffende oplossingen! Elektromagnetisch systeem om capillaire opstijging te bestrijden... Plaatsing van buisjes/drainage in het metselwerk: werkt soms en soms niet!

70 Ik dank u voor uw aandacht. sdu@bbri.be