Armoede en sociale uitsluiting in de jeugd: Omvang, achtergronden en beleid

Transcriptie

1 Armoede en sociale uitsluiting in de jeugd: Omvang, achtergronden en beleid Annette Roest Onderzoeksgroep Arbeid, Inkomen en Sociale Zekerheid Congres Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland Utrecht, 25 maart 2011

2 Opzet presentatie Beleid Kinderen doen mee! Het project Armoede en sociale uitsluiting bij kinderen Wat is het verschil tussen armoede en sociale uitsluiting? Hoeveel kinderen zijn arm? Hoeveel kinderen zijn sociaal uitgesloten? Wat zijn de oorzaken van sociale uitsluiting bij kinderen? Wat kunnen beleid en uitvoering doen? 2

3 Beleid Kinderen doen mee! 3

4 Aanleiding Politieke aandacht: sept 07 PvdA-notitie Alle kinderen een goede start sept 07 Tweede Kamer neemt motie aan dec 07 Aboutaleb stelt 2x 40 miljoen beschikbaar Beleid Kinderen doen mee! Doel: Meer arme kinderen mee laten doen aan vrijetijdsactiviteiten (die geld kosten). 4

5 SCP-Project ASOUK Armoede en sociale uitsluiting bij kinderen 5

6 SCP-Project Evaluatie beleid Kinderen doen mee! Nulmeting 2008 (Jehoel-Gijsbers 2009) Vervolgmeting 2010 (rapportage 2011) Verdiepend onderzoek Omvang en oorzaken van sociale uitsluiting (Roest, Lokhorst en Vrooman 2010) Langetermijneffecten van opgroeien in armoede (rapportage 2011) 6

7 Verschil tussen armoede en sociale uitsluiting 7

8 Armoede versus Sociale Uitsluiting Armoede Sociale Uitsluiting Niet genoeg financiële middelen om het minimaal noodzakelijke te kunnen realiseren. Achterstelling op centrale terreinen van het leven. mogelijkheden absoluut één dimensie realisaties relatief meerdere dimensies Daarom geldt in theorie: Iemand kan arm zijn zonder dat sprake is van sociale uitsluiting, en omgekeerd. Armoede is één van de risicofactoren voor sociale uitsluiting. Sociale uitsluiting kan ook worden veroorzaakt door andere factoren (zoals slechte gezondheid, lage opleiding, etnische herkomst etc.). 8

9 9 Hoeveel kinderen in Nederland zijn arm?

10 Armoedegrens Het niet-veel-maar-toereikendcriterium: Besteedbaar inkomen is niet genoeg om minimale uitgaven voor voedsel, kleding, wonen en sociale participatie te betalen. Netto maandbedrag in 2009: paar eenoudergezin één kind twee kinderen (Armoedesignalement 2010) 10

11 Armoede naar leeftijd, (in %) arme kinderen in

12 12 Hoeveel kinderen zijn sociaal uitgesloten?

13 x Aantal sociaal uitgesloten kinderen (5-17 jaar) 36% 18% 42% onvoldoende sociale participatie 8% 4% 5% materiële achterstelling 5% 9% geen prettige, veilige woonomgeving gebrek aan normatieve integratie 11% 3% overkoepelende maatstaf sociale uitsluiting kinderen zijn tamelijk tot zeer sterk sociaal uitgesloten kinderen zijn enigszins tot zeer sterk sociaal uitgesloten 13

14 Wat zijn de oorzaken van sociale uitsluiting bij kinderen? 14

15 Oorzaken Sociale Uitsluiting Risicogroepen: Maar ook: Arme gezinnen (met name bijstandsgezinnen) Eenoudergezinnen Niet-westerse gezinnen Laagopgeleide ouders Ouders zonder betaald werk Materiële achterstelling bij ouders Onvoldoende sociale participatie bij ouders 15

16 Oorzaken Sociale Uitsluiting 16

17 17 Wat kunnen beleid en uitvoering doen?

18 Implicaties voor beleid en uitvoering Huidig beleid is vrij smal (gericht op maatschappelijk meedoen ) Verbreden naar: - meer aspecten van sociale participatie (bijv. verjaardag kunnen vieren, uitstapjes maken) - andere aspecten van sociale uitsluiting (materiële achterstelling, onprettige en onveilige buurt) Armoedebeleid is niet automatisch sociaal uitsluitingsbeleid: er zijn ook veel niet-arme kinderen sociaal uitgesloten, armoede is maar één factor van sociale uitsluiting Andere risicofactoren in beleid/uitvoering betrekken: zoals eenoudergezinnen, een niet-westerse herkomst, ouders zonder werk, materiële achterstelling van ouders, geringe sociale participatie door ouders Doorbreken financieel-economische route vaak het meest perspectiefvol Maar als t gaat om sociale participatie ook de sociaal-cognitieve route doorbreken: want geringe sociale participatie ouders leidt tot geringe participatie kinderen 18

19 Tot slot Vragen? Kan ook per Annette Roest 19

20 Onderzoek Gegevens zijn verzameld in 2008 Landelijke steekproef van 1500 arme en 700 niet-arme kinderen van 5 t/m 17 jaar Interviews thuis met kind en één van de ouders Administratieve gegevens van het CBS zijn achteraf gekoppeld Armoede: < 120% v/h sociaal minimum (criterium in veel gemeenten) 20

21 Typen Sociale Uitsluiting Onvoldoende sociale participatie Geen sport, hobby, club, uitstapjes, vakantie, afspreken met vrienden, verjaardag vieren. Materiële achterstelling Geen of weinig geld voor kleding, schoenen, vakantie, cadeautjes, uitgaven voor school. Tekortschietende sociale rechten Geen prettige/veilige leefomgeving: overlast van verkeer of medebewoners, hangjongeren, slechte contacten met buurtgenoten, weinig saamhorigheid in de buurt, weinig of slechte speelplekken, niet genoeg te doen in de buurt. Gebrek aan normatieve integratie Overtreden van regels van school en samenleving: spijbelen, geschorst worden, diefstal, openbare vernieling, geweld gebruiken, pesten. 21