Ik haat mijn bipolariteit: het is geweldig!

Transcriptie

1 Ik haat mijn bipolariteit: het is geweldig! Gedragstherapeutische inzichten in het leven met bipolaire stoornis. Bipolaire stoornis Wordt gecatalogeerd onder de stemmingsstoornissen Chronische aandoening gekenmerkt door perioden van depressieve gevoelens (depressie) en manie of hypomanie Naast instabiliteit v/d gemoedstoestand ook een aantal functionele gevolgen: lagere levenskwaliteit en hogere suïcide risico vergeleken met de algemene bevolking Psychotrope medicatie blijft de basisbehandeling Prof. dr. Erik Franck EDOCH Farmacotherapie ALLEEN gaat slechts een minderheid van patiënten in remissie brengen En dus Aanvullende psychosociale interventies/therapie wordt meer en meer toegepast 40% zullen typisch hervallen binnen de 12 maanden Probleem van therapietrouw Onderzoek toont een meerwaarde naar outcomes minder herval hogere levenskwaliteit minder suïcide risico (Salcedo et al., 2016; Journal of AffectiveDisorders) 3 4 Outine Emotieregulatie Psychologische modellen rond bipolaire stoornis Automatische processen Oplossingen Overzicht cognitieve gedragstherapie Noot uit de positieve psychologie Stresstest 5 1

2 Negatief Positief 3/10/2016 Emotie-regulatie(systeem) Automatische processen door klassieke conditionering Automatisch gedrag door operante conditionering Wij stellen een bepaald gedrag omwille van de consequenties/gevolgen van dat gedrag Gedrag dat gevolgd wordt door POSITIEVE gevolgen zal in de toekomst toenemen Gedrag dat gevolgd wordt door NEGATIEVE gevolgen zal in de toekomst afnemen 9 10 Stemmingsschommelingen stemming Mani(e)(sch) Integratief model Uitlokkende gebeurtenis Verandering in interne gemoedstoestand (stemming, fysiologie, cognitie) Depressie(f) Meerderheid van de mensen Bipolaire stoornis Verhoogd gedrag Evaluatie obv persoonlijke betekenissen Overtuigingen over zichzelf, wereld en anderen (inclusief procedurele overtuigingen over affect en controle) Verlaagd gedrag tijd Levenservaringen (inclusief huidige context en reacties van anderen)

3 Cognitief SCHEMA VALKUIL Disfunctionele GEDACHTEN gedachten We WORDEN geleefd door AUTOMATISCHE PROCESSEN Gebeurtenis TRIGGER Vicieuze cirkel SLECHT GEVOELENS gevoel GEDRAG Onaangepast Gevolgen Korte Termijn Lange Termijn BEWUSTzijn, bewustzijn, BEWUST-ZIJN, BEWUST WORDING Algemene doel van psychotherapie bij BS OVERZICHT INZICHT UITZICHT Bewust worden van extreme pogingen om controle te krijgen over hun stemming en de onderliggende evaluaties (appraisals/gedachten) Helpen meer functionele en aangepaste manieren te vinden om om te gaan met die veranderende interne toestand Zicht krijgen op triggers (bewustworden) GEBEURTENIS Psychofarmaca Zicht krijgen op schommelingen in gemoed Meta-cognitieve monitoring GEVOEL GEDACHTEN GEDRAG Functioneel gedrag aanleren Emotie onafhankelijk gedrag Psycho-educatie Context rond cliënt GEVOLG Overzicht mogelijke psychologische behandelingen Psycho-educatie Cognitieve-gedragstherapie Geassocieerd met minder herval Interpersoonlijke en sociale ritme therapie Dialectische gedragstherapie Mindfulness-based cognitieve gedragstherapie Familie therapie => Allen blijken effectief in het reduceren van depressieve symptomen doch Specifiek effectief in het verbeteren van angsten depressieve symptomen 18 3

4 Psycho-educatie (Salcedo et al., 2016; JAD) Gebeurtenissen Doel is: Inzicht in psychologische model rond bipolaire stoornis: therapietrouw identificeren van prodromale symptomen stemmingsschommelingen structuur en gewoonte Meerdere studies tonen de meerwaarde van een behandelprogramma gericht op psycho-educatie aan wat betreft: uitgesteld herval minder herval minder depressieve en manische symptomen Adjuvant met online applicaties werkt ook Waarom is het belangrijk zicht te krijgen op de Triggers / uitlokkende gebeurtenissen? Omdat ze de aanzet zijn voor een cascade van automatische processen Doel is: zicht te krijgen op triggers om daarna niet in automatische gedachten of gedrag te vervallen Of een context met teveel uitlokkende triggers te vermijden Hoe? registratie-opdrachten (koppeling trigger-stemming) 20 Gedachten Doel is: metacognitieve monitoring van gedachtenprocessen piekeren voorkomen zelfdestructieve gedachten Hoe? Cognitieve technieken Mindfulness based cognitieve therapie Gedachten Experiment van de witte beren Kenmerkend aan onze hersenen is dat ze voortdurend GEDACHTEN produceren En dus NIET denken gaat NIET Automatisch en oncontroleerbaar, hoewel we de illusie bezitten dat we onze gedachten kunnen controleren 21 Met je AANDACHT naar EXTERN gaan ERIKsoniaanse ontspanningsoefening Noem 5 dingen die je ZIET: ik zie Noem 5 dingen die je HOORT: ik hoor Noem 5 dingen die je VOELT waar je lichaam contact maakt met de buitenwereld: ik voel Daarna 4-4-4, 3-3-3, 2-2-2, Gevoelens Doel is: zicht krijgen op stemming(schommelingen) Hoe? Stemmingsdagboek Sport en beweging (gedragsactivatie) 4

5 Gedrag Gedrag: MAPS/TEAMS Doel: Automatische gedragspatronen doorbreken door alternatief gedrag in het omgaan met stemmingsschommelingen Hoe? MAPS TEAMS Mindfulness MAPS (1) Monitoren van stemming en activteiten (2) Prodromen beoordelen (3) Herval voorkomen (4) SMART doelen formuleren (Castle & Gilbert, 2006) TEAMS (1) Een middle ground vinden (2) Alternatieve reacties op verhoogd en verlaagd gedrag (3) Metacognitieve strategieën (4) CBT technieken (Searson et al., 2012) 26 Gedrag: mindfulness VGZ Mindfulnesscoach => aandachtstraining Williams et a. (2008); Perich et al. (2013); Ives-Deliperi et al. (2013) Waardenvolle ACTIE Waarden zijn net een kompas: ze geven je richting en houden je op koers Ze zijn geen bestemming Bij een reis is niet de bestemming maar het reizen waar het uiteindelijk om draait Kompas-oefening Wat ik belangrijk vind in mijn leven Wat een mogelijk doel zou zijn binnen deze waarde Beschrijf je eigen grafsteen-oefening Hoe wil jij graag worden herdacht? Waar wil je dat jouw leven voor staat/heeft gestaan? CAVE Je kan de kwetsbaarheid nooit oplossen Acceptatie en Commitment Therapie (ACT) Wat is GELUKKIG zijn? 30 5

6 Wat bepaalt ons geluk? Wat bepaalt ons geluk? De GELUKKIGSTE MENSEN Wijden een groot deel van hun tijd aan familie en vrienden, koesteren hun relaties en genieten ervan Uiten hun dankbaarheid voor alles wat ze hebben Zijn vaak de eersten om collega s of voorbijgangers een helpende hand te bieden 6

7 Zijn optimistisch over hun toekomst Genieten bewust van de geneugten van het leven en proberen te leven in het hier en nu Doen wekelijks aan lichamelijke oefening, soms dagelijks Tot slot: ook de gelukkigste mensen kennen stress en levenscrises MAAR hun geheime wapen is de evenwichtigheid en de kracht die ze tonen wanneer ze onder grote druk staan Slotbeschouwing 1) Bipolariteit is een kwetsbaarheid 2) Een kwetsbaarheid niet kunnen accepteren => werkt averechts 3) Cognitieve gedragstherapie werkt! 1) Stemming en activiteiten monitoren 2) Prodromen opmerken 3) Herval voorkomen 4) SMART doelen 4) Inzetten op GEDRAG! 43 7

8 Referenties Salcedo, S., Gold, A.K., Sheikh, S., Marcus, P.H., Nierenberg, A.A., Deckersbach, T., & Sylvia, L.G. (2016). Empirically supported psychosocial interventions for bipolar disorder: Current state of the research. Journal of Affective Disorders, 201, Searson, R., Mansell, W., Lowens, I., & Tai, S. (2012). Think effectively about mood swings (TEAMS): A case series of cognitive-behavioural therapy for bipolar disorders. Journal of Behaviour Therapy and Experimental Psychiatry, 43, Castle, D.J., & Gilbert, M. (2006). Collaborative therapy: framework for mental health. British Journal of Psychiatry, 189, 467. Mansell, W. (2010). Bipolar disorder. In A. Grant, M. Townend, R. Mulhern, & N. Short (Eds.), Cognitive behavioural therapy in mental health care (2nd ed.). (pp.142e164) London: Sage Publications. Mansell, W., & Lam, D. (2006). I won t do what you tell me! : elevated mood and the assessment of advicetaking in euthymic bipolar I disorder. Behaviour Research and Therapy, 44, 1787e1801. Mansell, W., Morrison, A. P., Reid, G., Lowens, I., & Tai, S. (2007a). The interpretation of, and responses to, changes in internal states: an integrative cognitive model of mood swings and bipolar disorders. Behavioural and Cognitive Psychotherapy,35, 515e539. Mansell, W., Morrison, A. P., Reid, G., Lowens, I., & Tai, S. (2007b). An integrative cognitive model of mood swings and bipolar disorders: an illustrative case study. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 35, Supplementary materials. Mansell, W., Paszek, G., Seal, K., Pedley, R., Jones, S. A., Thomas, N., et al. (2011). Extreme appraisals of internal states in bipolar I disorder: a multiple control group study. Cognitive Therapy Research, 35, 87e97. Mansell, W., Powell, S., Pedley, R., Thomas, N., & Jones, S. A. (2010). The process of recovery from bipolar I disorder: a qualitative analysis of personal accounts in relation to an integrative cognitive model. British Journal of Clinical Psychology, 49, 193e