SOCIALE ZEKERHEIDSRECHT

Transcriptie

1 SOCIALE ZEKERHEIDSRECHT Hoofdstuk 1 Het verschijnsel sociale zekerheid AFDELING 1. SOCIALE ZEKERHEID EN SOCIALE VERZEKERINGEN onderscheid tussen vervangingsinkomsten en vergoedingen van kosten dit is fundamenteel in het socialezekerheidsrecht dit berust voor een groot deel op conventie er is en IAO-Verdrag van 52 dat een inventaris bevat van de sociale risico s waartegen voorzieningen moeten worden uitgewerkt dit vormt dan de sociale zekerheid bv. er is de behoefte aan medische zorg daarnaast ook arbeidsongeschiktheidsuitkering, werkloosheidsuitkering ook het rustpensioen, overlevingspensioen arbeidsongevallen- en beroepsziektenvergoeding gezinsbijslagen; het verdrag spreekt niet over kinderbijslag; er is immers meer: het kraamgeld moederschapsuitkering: dit is het vervangingsinkomen dat men krijgt omdat men niet werkt vanwege het moederschap dit is wat men conventioneel beschouwt als sociale zekerheid er zijn echter zaken die er niet onder vallen, hoewel er nog andere bepaalde sociale risico s zijn bv. verlies van inkomen omwille van werkloosheid, vroegtijdige dood, teveel kosten omwille van kinderen, studiebeurzen, in het Belgisch recht concretiseert zich dat in verschillende sectoren van de sociale zekerheid

2 Deel 1. Eigenlijke sociale zekerheid Hoofdstuk 1. Structuur van de socialezekerheidsregelingen drie hoofdzaken: - personeel toepassingsgebied - administratieve organisatie - financiering ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE VAN DE SOCIALE ZEKERHEID de Belgische sociale zekerheid werkt met professionele categorieën men moet dus kijken naar de organisatie van de verschillende categorieën er is niet én enkele sociale zekerheid voor de hele bevolking er is de sociale zekerheid voor de werknemers, zelfstandigen, ambtenaren AFDELING I. SOCIALEZEKERHEIDSREGELING VOOR WERKNEMERS cf. slide voor de verschillende bijdragen en uitkeringen 2. Administratieve structuur van de socialezekerheidsregeling voor werknemers administratief gezien behoort de sociale zekerheid tot de bevoegdheid van de federale overheid dit geeft regelmatig tot problemen aanleiding vaak zullen er zaken zijn die nauw aanleunen bij de bevoegdheden van de Gemeenschappen bv. gezondheidszorg is een bevoegdheid van de Gemeenschappen probleem: verhouding tussen gezondheidszorg en ziektekosten? bv. erkenning van ziekenhuizen is een gemeenschapsbevoegdheid; dit heeft te maken met gezondheidszorg en niet met ziektekosten bv. diensten voor bescherming en preventie op het werk; deze interne en externe diensten vallen onder de gezondheidszorg; de erkenning daarvan gebeurt door de Gemeenschappen conclusie: er is een enorm verbrokkeld gezondheidsbeleid door de splitsing van bevoegdheden tussen de verschillende niveaus een soortgelijke problematiek is er bij het gezinsbeleid en jeugdbeleid de gezinsbijslagen behoren tot de sociale zekerheid Kind & Gezin behoort tot de Gemeenschapsbevoegdheden FOD sociale zekerheid en openbare instellingen van sociale zekerheid deze ressorteert onder een federale minister onder de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg valt het aspect werkloosheidsvoorzieningen onder deze instanties bevinden zich allerlei openbare instellingen: de sociale parastatalen

3 vroeger waren er alleen de verschillende openbare instellingen van de sectoren en had iedere sector zijn eigen administratieve autonomie dit ligt aan de basis van het weinig gecoördineerd zijn van de regelgeving in de verschillende sectoren via deze verschillende sectoren is de sociale zekerheid gedurende verschillende decennia organisch gegroeid op 28 december 1944 is de Besluitwet uitgevaardigd waarbij men voor het eerst een overkoepelende structuur heeft gemaakt de RSZ houdt zich bezig met het innen en verdelen van de bijdragen in de verschillende sectoren zijn verschillende instellingen: bv. RVA, RVP, RKW (rijksdienst voor kinderbijslag voor werknemers), RJV (Rijksdienst Jaarlijkse Vakantie), RIZIV die instellingen worden voor een groot deel paritair beheerd het beheerscomité is samengesteld uit een gelijk aantal vertegenwoordigers van werkgeversen werknemersorganisaties zij zijn de financiers van de sociale zekerheid daarnaast is er ook een regeringscommissaris (reden: er zijn ook staatssubsidies) bij de RKW en het RIZIV is het geen paritair beheer maar medebeheer van de werkgevers- en werknemersorganisaties reden: er zijn ook nog andere beheerders (bv. ziekenfondsen, zorgverstrekkers) in de sectoren van beroepsrisico s is er ook een paritair samengesteld orgaan men spreekt dan niet van een Rijksdienst maar van een Fonds reden in 44 heeft men arbeidsongevallen en beroepsziekten apart willen houden aan het hoofd van de Rijksdiensten en Fondsen staat een administrateurgeneraal deze worden geassisteerd door meewerkende instellingen dit is maar zo in bepaalde sectoren de werkelijke uitvinders van de sociale zekerheid zijn niet de wetgevers van de 20 E maar de particuliere initiatieven uit de 19 E deze leidden tot het ontstaan van bepaalde organisatie; deze heeft men in 44 behouden bv. in de werkloosheidsverzekering: samen met de vakbeweging is men onderling werklozenkassen gaan oprichten de overheid zag dit en begon dit systeem te subsidiëren de gemeenten wilden geld bijleggen maar wilden en controlesysteem invoeren, het zgn. stempelen vanaf 1907 kent ook de Staat steun toe aan die vrijwillig initiatieven inzake werkloosheid maar dit is nog geen echte sociale zekerheid in 44 heeft men die werklozenkassen behouden de aanvraag van een werkloosheidsuitkering wordt niet ingediend bij de RVA maar bij de werkloosheidskas van de vakbond waarbij de werkloze is aangesloten de vakbonden maken het dossier op en maken het over aan de RVA de vakbond fungeert hier dus als particuliere instelling van de sociale zekerheid opmerking: de werkloosheidskassen hebben wel rechtspersoonlijkheid, in tegenstelling tot de vakbonden wat als men niet bij een vakbond aangesloten is?

4 voor de niet georganiseerden bestaat er een hulpkas voor werkloosheidsuitkeringen dit is wel een officiële instelling iets soortgelijks is er in de ziekteverzekering men is ook geld gaan verzamelen (ziekenbeurzen) om zieke werknemers een inkomen te kunnen geven de wetgever is al in 1851 opgetreden met de Wet op de Maatschappijen van Onderlinge Bijstand deze ziekenbeurzen leunen minder aan bij de vakbonden zij zijn zich gaan organiseren volgens de zuilen de Besluitwet van 44 houdt dit systeem men krijgt de uitkeringen nu van het ziekenfonds deze fondsen zijn nationaal georganiseerd in landsbonden van ziekenfondsen is men niet aangesloten bij een politiek geïnspireerd ziekenfonds dan kan men naar professionele en neutrale ziekenfondsen bv. SECUREX is een onafhankelijk ziekenfonds er is ook een hulpkas voor ziekte- en invaliditeitsverzekering de NMBS heeft een eigen ziekenfonds een dergelijke evolutie deed zich ook voor in de sector van gezinsbijslagen de gezinsbijslagregeling is ook op particulier initiatief ontstaan, zij het ditmaal op initiatief door de werkgevers werkgevers gaven een toeslag aan werknemers met kinderen dit gebeurde aanvankelijk op totaal vrijwillige basis uiteraard is dit concurrentieel niet interessant daarom zijn de werkgevers zich gaan groeperen; men legde samen zodat iedere werkgever aan de werknemers met kinderlast een extraatje konden geven er werden kassen opgericht gefinancierd door de werkgevers: de compensatiekassen de Staat begint in dit systeem tussen te komen in 1930 in 44 heeft men deze kassen ook behouden er is ook een soort hulpkas: de RKW zelf vervult de rol van hulpkas wat vakantiegeld betreft zijn ook vakantiekassen opgericht alleen in België zit de vakantie ook in de sociale zekerheid arbeidsongevallenregeling dagtekent van 1903 voordien was er niets in het begin moest de werkgever de helft van de schade dragen er was een verdeling van objectieve aansprakelijkheid werkgevers konden zich daarvoor verzekeren in 71 heeft men dit verplicht gesteld de werkgever moet zich verzekeren; doet hij dit niet dan kan het Fonds voor Arbeidsongevallen tussenkomen bij de pensioenen komt alles rechtstreeks van de centrale instelling reden: historisch zijn er nooit meewerkende organisaties gegroeid AFDELING II. SOCIALEZEKERHEIDSREGELING VOOR ZELFSTANDIGEN

5 2. Administratieve structuur van de socialezekerheidsregeling voor zelfstandigen het gaat ook om een geleidelijke opbouw voor de zelfstandigen is de evolutie later gekomen de organisatie van de sociale zekerheid voor zelfstandigen is hoofdzakelijk ontstaan na de tweede wereldoorlog de sociale zekerheid voor zelfstandigen is georganiseerd onder de FOD Financiën in 1967 is er ook een overkoepelende regeling gekomen er is een volmachtenbesluit nr. 38 gekomen houdende de inrichting van het sociaal statuut voor de zelfstandigen de SZ voor zelfstandigen is minder uitgebreid dan die voor werknemers bv. voor zelfstandigen is er geen werkloosheidsverzekering, geen beroepsziekteverzekering en geen arbeidsongevallenverzekering in het KB nr. 38 heet men een overkoepelende structuur ingesteld: RSVZ Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering van Zelfstandigen voor wat de inning van de bijdragen betreft is er geen centraal inningsorgaan het RSVZ is dat niet (bij de werknemers is de RSZ wel het inningsorgaan) men werkt hier voor de inning met meewerkende instellingen de zelfstandigen kunnen zich bij zo n vrije kas aansluiten daarnaast is er ook nog een openbare Nationale Hulpkas voor de verschillende sectoren zijn er verschillende instellingen men werkt ook met ziekenfondsen, hulpkas, als overkoepelende instelling is er het RIZIV het gaat hier dus om dezelfde structuur de zelfstandige heeft dezelfde keuze van ziekenfondsen als de werknemer wat gezinsbijslag betreft is er geen RKW, geen Kinderbijslagfonds maar de sociale verzekeringskassen zorgen ook voor de uitbetaling van de gezinsbijslagen de uitbetaling van de zelfstandigenpensioenen gebeurt door de Rijksdienst voor Pensioenen sociale zekerheid voor ambtenaren AFDELING III. SOCIALEZEKERHEIDSREGELING VAN HET OVERHEIDSPERSONEEL 2. Administratieve structuur van de sociale zekerheid voor het overheidspersoneel in het algemeen heeft men de FOD sociale zekerheid bevoegd gemaakt voor de SZ van de ambtenaren vroeger was dit niet zo en zat de bevoegdheid vnl. bij de minister van Ambtenarenzaken vast benoemde ambtenaren hebben een zeer voordelige pensioenregeling het laagste pensioen van een ambtenaar met een volledige loopbaan is hoger dan het hoogste pensioen van een werknemer met een volledige loopbaan reden: het is de compensatie voor het weinig verdienen gedurende de loopbaan; men noemt dit pensioen het uitgesteld loon dit is grotendeels achterhaald

6 er is de administratie van de pensioenen, een functionele dienst van de FOD Financiën reden: het is met het geld van de belastingen dat de pensioenen worden betaald MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING (randnummer 831 e.v.) Wat met personen die geen band hebben of nooit hebben gehad met de arbeidsmarkt? voor niet beroepsmatig actieven bestaat ook een bescherming tegen de sociale risico s dit wordt wel anders georganiseerd dan de werkende bevolking naar het einde van de jaren 60 is men een systeem van sociale bescherming gaan uitwerking voor de niet beroepsactieve bevolking dit wordt sociale bijstand genoemd m.b.t. bepaalde risico s bestaan sociale bijstandsvoorzieningen men zou kunnen beschouwen als tegenhanger van de werkloosheidsverzekering het leefloon dit is een vervangingsinkomen voor mensen die zonder inkomen zitten dit kan ook zijn voor mensen die gewerkt hebben als werknemermaar die geen recht hebben op werkloosheidsuitkering bv. iemand die zelf ontslag heeft genomen de werkloosheidsverzekering komt hier niet te pas in bepaalde gevallen kan men dan aanspraak maken op leefloon ook mensen die aanspraak maken op een onvoldoende uitkering bv. men heeft maar 4 jaar gewerkt; men krijgt dan maar een klein pensioen men kan dan een sociale bijstandsuitkering krijgen in aanvulling op de sociale zekerheidsuitkering dit is de inkomensgarantie voor ouderen tegemoetkomingen aan personen met een handicap dit voorziet in een vervangingsinkomen daarnaast is er de gewaarborgde gezinsbijslag vb. alleenstaande moeder die niet meer ten laste is van haar ouders, en niet gestudeerd heeft er is geen speciale bijstandsregeling voor ziektekosten de regeling voor werknemers is doorgetrokken tot de niet-actieven administratieve organisatie voor personen met een handicap de FOD neemt de beslissingen en doet de uitkeringen aan de gehandicapte inkomensgarantie voor ouderen de RVP neemt de beslissingen over de inkomensgarantie voor ouderen en betaalt uit gewaarborgde gezinsbijslag de RKW neemt de beslissing en betaalt de gezinsbijslag uit

7 het leefloon hier is er niet de FOD SZ maar een functionele FOD, de FOD Maatschappelijke Integratie leefloon wordt uitbetaald door het OCMW OCMW s staan onder de voogdij van de Gemeenschappen maatschappelijke dienstverlening dit gaat nog verder dan het leefloon

8 Hoofdstuk 4 Modernisering van de sociale zekerheid AFDELING I. ADMINISTRATIEVE VEREENVOUDIGING voor de betrokken actoren kan de veelheid van diensten tot grote problemen leiden er wordt over nagedacht om het systeem substantieel te vereenvoudigen probleem: er zijn veel te veel belangen bij betrokken omdat een centrale dienst onmogelijk te bereiken is men is ingeslagen naar de weg van de informatie-uitwisseling men moet minstens de gegevensstroom vereenvoudigen dit gebeurt niet door één grote databank te maken (dit is te gevaarlijk voor de privacy) de gegevens blijven bij de afzonderlijke instellingen maar kunnen gemakkelijk worden opgevraagd door iedere instelling, zonder dat de sociaal verzekerde zelf nog eens de gegevens moet produceren dit gebeurt door de Kruispuntbank van de Sociale Zekerheid het centrale aanknopingspunt is het rijksregister het rijksregisternummer komt voor op de SIS-kaart het is de bedoeling om van die SIS-kaart het instrument te maken dat de rechten vastlegt binnen alle stappen van de sociale zekerheid bedoeling is dat als bv. de arbeider werkloos is, dit geregistreerd wordt op zijn SIS-kaart AFDELING II. HANDVEST VAN DE SOCIAAL VERZEKERDE 1. Algemeen dit systeem van een transparantere gegevensuitwisseling wordt meer kracht bijgezet door de Wet op het Handvest van de Sociaal Verzekerde vroeger was men afhankelijk van de goodwill van de persoon van de sociale zekerheidsinstelling waarmee men in contact kwam bij vele instellingen werd er zelfs van uitgegaan dat men geen informatie of begeleiding moest geven omdat dit wettelijk niet verplicht werd de particuliere meewerkende instellingen deden het wel beter (want het was voor eigen leden) maar dit was juridisch niet onderbouwd bij de openbare instellingen (vb. hulpkassen) was de begeleiding en informatie niets de overheid zag in dat de personen die het mest behoefte hadden aan sociale zekerheidsprestaties zo niet of niet tijdig aan deze bijdragen raakten gevolg: Handvest van de Sociaal Verzekerde waarin men voor alle sectoren en instellingen van de SZ de rechten en verplichtingen zou bundelen dit is een vrij recente wet de wet is van groot belang omdat hij de rechten van de sociaal verzekerde t.o.v. alle SZinstellingen concretiseert 2. Verplichtingen van de instellingen van sociale zekerheid SZ-instellingen: art. 2 secundo Handvest: opsomming inhoud van de Wet

9 Hoofdstuk. II: verplichtingen van de instellingen van de SZ art. 3: iedere SZ-instelling is verplicht inlichtingen te verstrekken aan de sociaal verzekerde omtrent zijn rechten en verplichtingen, wanneer hij erom verzoekt maar ook uit eigen beweging bv. men vraagt bij gemeentebestuur een pensioen aan op grond van deze wet moet het gemeentebestuur zelf voorstellen doen over deze pensioenaanvraag men moet dus bijkomende informatie geven de inlichting die men geeft moet nauwkeurig en compleet zijn zij moeten kosteloos verstrekt worden art. 4: ook raad geven wordt verplicht art. 5: het kon zijn da het verzoek om inlichtingen naar de verkeerde instelling is gestuurd deze moet de brief doorzenden naar de bevoegde instelling art. 6: de informatie die men geeft moet in een begrijpelijke taal zijn 3. Toekenningprocedure art. 8: algemeen principe de sociale prestaties worden toegekend, hetzij ambtshalve, hetzij op schriftelijk verzoek wanneer een sociale zekerheidsinstelling kennis krijgt van het feit dat men aan de voorwaarden voldoet om van de prestaties te genieten, moet zij zelf het initiatief nemen om die voordelen toe te kennen vb. RVP weet dat een man gehuwd is en de vrouw geen eigen pensioen heeft; de RVP weet dit omdat zij een gezinspensioen uitbetaalt de RVP verneemt dat de man overlijdt; dit wordt meegedeeld via het bevolkingsregister de vrouw kan aanspraak maken op overlevingspensioen vroeger moest men wachten tot de weduwe het pensioen kwam aanvragen nu moet de RVP dit automatisch toekennen vb. kinderbijslagfonds verneemt dat de rechthebbende werknemer werkloos is geworden onder bepaalde voorwaarden krijgt deze dan hogere kinderbijslag als het Kinderbijslagfonds dit te weten komt, moet het ambtshalve de verhoogde kinderbijslag toekennen art. 10: men moet over het verzoek een beslissing nemen dit moet in beginsel binnen vier maanden na ontvangst van het verzoek of nadat de instelling kennis heeft van het feit dat tot een ambtshalve beslissing kan leiden art. 11 heeft de instelling onvoldoende informatie dan moet ze erom ragen art. 12: daadwerkelijke uitkering van de prestaties in beginsel binnen vier maanden na de kennisgeving van de beslissing art. 13: de beslissing moet gemotiveerd worden en met redenen omkleed zijn bv. de wijze waarop de geldsommen berekend worden moeten worden weergegeven

10 art. 14: men kan tegen beslissingen inzake SZ verhaal aantekenen de beslissing zelf moet deze mogelijkheid vermelden alsook de wijze waarop plus de termijn bevoegde rechtbank: territoriaal bevoegde arbeidsrechtbank (Arbeidsrechtbank van de woonplaats van de sociaal verzekerde) moet ook adres van de bevoegde rechtscolleges vermelden de procedure wordt ingeleid bij verzoekschrift de arbeidsauditeur zal het dossier opvragen van de SZ-instelling de auditeur onderzoekt dit; wanneer hij zijn onderzoek beëindigd heeft brengt hij de zaak op de rol er is altijd een advies van het OM het arbeidsauditoraat heeft dus een dubbele rol - opvragen van het dossier - advies geven het gaat dus om een soort administratieve procedure voor een civiele rechtbank art. 728 Ger.W.: de meeste geschillen over bv werkloosheidsverzekering worden voor de werkloze behandeld door de vakbonden zij zijn vertegenwoordigingsgerechtigd art Ger.W.: kostenregeling zij zijn altijd voor de SZ-instelling, behoudens wanneer men te maken heeft met tergend en roekeloos geding het procederen is dus kosteloos samenstelling van de kamers van arbeidsgerechten 2 lekenrechters, 1 beroepsrechter 1 werknemer, 1 werkgever reden: zij financieren de sociale zekerheid bij sociale zekerheid van de financiën zijn de lekenrechters 2 zelfstandigen het gebeurt soms dat er een beslissing wordt genomen over een SZ-recht waarvan men later inziet dat men een vergissing heeft begaan vb. men denkt als kinderbijslagfonds te weten dat de rechthebbende werknemer werkloos is geworden en men kent ambtshalve en verhoogde kinderbijslagvergoeding toe blijkt nu dat de persoon wel werkloos is maar gen recht heeft op werkloosheidsvergoeding de verhoogde kinderbijslagvergoeding mag dus niet worden toegekend de betrokkene heeft deze echter al een jaar gekregen in principe zou er dus onverschuldigde betaling zijn men zou dus de beslissing waarbij men de verhoging toekent moeten herzien dit zou onbillijk zijn daarom neemt de instelling van SZ een nieuwe beslising die in principe uitwerking heeft op de datum waarop e verbeterde beslissing had moeten ingaan dus retroactief maar: art. 17, tweede lid: indien de vergissing aan de instelling van SZ te wijten is heeft zij uitwerking op de eerste dag van de maand na de kennisgeving van de nieuwe beslissing indien de prestatie kleiner is dan diegene die voorheen (verkeerdelijk) was toegekend het geldt dan dus enkel voor de toekomst

11 art. 20 betreft interest normaal is eerst een aanmaning vereist opdat men interesten zou krijgen (art BW) art. 20: in afwijking daarvan is voor SZ-prestaties van rechtswege interest verschuldigd vanaf het ogenblik dat men had moeten betalen art. 23: beroepstermijnen dit mag niet worden verward met hoger beroep tegen een rechterlijke beslissing het betreft beroep tegen beslissingen van de SZ-instellingen

12 PERSONEEL TOEPASSINGSGEBIED het Belgisch systeem is categoriaal georganiseerd: werknemers, zelfstandigen, ambtenaren ambtenaren vallen voor een groot deel onder de SZ voor werknemers er zijn ook zelfstandigen die daaronder vallen reden: de SZ voor werknemers is de meest voordelige en meest complete AFDELING I. SOCIALEZEKERHEIDSREGELING VOOR WERKNEMERS 1. Personeel toepassingsgebied cf. W. 28 december 1944: Besluitwet waarbij men aan uniformisering wou doen, ook op het vlak van het personeel toepassingsgebied het personeel toepassingsgebied zit in een opvolger van deze wet: W. 27 juni 1969 (RSZ-Wet) deze basiswet heeft een organiek uitvoeringsbesluit: KB 28 november 1969 (zeer belangrijk op examen: RSZ-Wet en KB) A. Algemeen er is de algemene regel: werknemers vallen onder het toepassingsgebied van de SZ men heeft dit toepassingsgebied uitgebreid tot niet-werknemers er zijn ook beperkingen: hoewel men werknemer is, wordt bepaalde bescherming voor bepaalde sectoren tot bepaalde personen beperkt er zijn ook uitsluitingen: bepaalde werknemers zijn uitgesloten cf. art. 1 en 2 RSZ-Wet voor de beginselen uitbreidingen, beperkingen en uitsluitingen in het KB Beginsel art. 1 RSZ-Wet deze wet vindt toepassing op de werknemers en de werkgevers (dan betreft het alleen de financiering) die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst in principe vallen alle mogelijke AO en onder deze definitie dit is zo ongeacht de werkgever: of het nu gaat om een particuliere of een publieke werkgever, het is van belang dat men verbonden is door een arbeidsovereenkomst dus ook mensen die op contractuele basis voor de overheid werken statutairen vallen per definitie niet onder de RSZ-Wet B. Uitbreiding de uitbreidingen hebben betrekking op personen die geen AO hebben maar waarvan men vindt dat het wenselijk is hen onder de SZ voor werknemers te brengen het gaat om twee categorieën cf. art. 2 1, primo RSZ-Wet - personen die tegen loon arbeidsprestaties onder het gezag van een ander persoon verrichten, maar er is geen AO vb. statutaire ambtenaren, bepaalde opleidingsovereenkomsten (vb. art. 3 KB bij RSZ- Wet) de Koning heeft dus de mogelijkheid om de SZ uit te breiden tot ambtenaren - personen die arbeid verrichten onder gelijkaardige voorwaarden als een AO

13 personen die dus niet onder gezag werken maar in sociaal-economische voorwaarden werkzaam zijn die erg gelijken op die van een werknemer let wel: men valt daarom niet onder alle sectoren van de SZ voor werknemers er zijn twee soorten statutair personeel: - tijdelijk statutair personeel vb. assistenten aan een openbare universiteit - vast benoemd statutair personeel vb. provinciegouverneur dit onderscheid komt het best tot uitdrukking wanneer men spreekt over de aanspraken op een pensioen ten laste van de Schatkist: dan gaat het om vast benoemd statutair personeel de SZ-bescherming ligt veel anders voor de tijdelijk benoemde statutairen er zijn verschillende publieke werkgevers de SZ-regeling voor statutaire ambtenaren in dienst van die verschillende werkgevers is ook verschillend geregeld bij tijdelijk benoemde statutaire werknemers vallen deze onder de SZ-regeling voor werknemers wat de meeste sectoren betreft maar niet voor gezinsbijslagen en jaarlijkse vakantie reden: men wil het tijdelijk personeel het vakantieregime laten volgen van het overheidspersoneel omdat dit veel minder is gezinsbijslagen is min of meer een fictieve uitsluiting: zij worden immers samen met het loon betaald gevolg: als bv. een assistent ziek wordt, volgt hij het regime van de particuliere sector idem voor werkloosheidsuitkering bij vast benoemde statutairen is er maar één sector van de SZ voor werknemers toepasselijk: de ziektekostenregeling een ambtenaar die arbeidsonbekwaam wordt krijgt op basis van zijn statuten zijn loon materieel gezien is dit een socialezekerheidsregeling maar het vloeit voort uit zijn statuut: de werkgever betalt gewoon het loon door de ambtenaar heeft recht op een aantal ziektedagen per gewerkt jaar hij kan deze ziektedagen opsparen gezinsbijslagen: voor vastbenoemde ambtenaren is het hetzelfde als voor de tijdelijke ambtenaren maar men valt niet onder gezinsbijslagenregeling voor de werknemers werkloosheidsuitkering de vastbenoemde ambtenaar valt hier niet onder omdat hij in principe niet werkloos kan worden vanwege zijn vastheid van betrekking er bestaat wel een regeling om vastbenoemde ambtenaren te beschermen tegen werkloosheid de vastbenoemde ambtenaar kan wel zijn job verliezen bij afzetting bv.wegens afschaffen van de functie, deze wordt dan retroactief onder de werkloosheidsverzekering voor werknemers gebracht de tewerkstellende overheid gaat retroactief bijdragen betalen aan de werkloosheidsverzekering alsof de ambtenaar verzekerd was voor de werkloosheid dit is een zeer vreemde constructie

14 men betalt immers niets voor werkloosheid tot hij wordt ontslagen vakantieregeling is in een aparte regeling ondergebracht art. 2 RSZ-Wet: zegt dat de Koning de toepassing van de wet kan uitbreiden gelijkaardige voorwaarden : een aantal categorieën personen die niet echt onder gezag werken maar die zich sociaal-economisch in gelijkaardige voorwaarden bevinden als de werknemer deze categorie wordt de schijnwerknemers genoemd het betreft personen die onder de SZ-regeling van werknemers worden gebracht alsof ze werknemers waren deze uitbreiding wordt door de Koning gedaan sinds kort is één van de categorieën door de RSZ-Wet zelf onder de werknemersregeling gebracht: de kunstenaars de sociaalrechtelijke situatie van kunstenaars is altijd al problematisch geweest kunstenaars beschouwen zich als zelfstandigen zij gaan zich niet sociaal gaan beschermen daarom heeft de wetgever tot voor 1 juli 2003 in het KB RSZ-Wet een bepaalde categorie kunstenaars onder die socio-economische gelijkgestelde schijnwerknemers gebracht de regeling was onbevredigend: ze gold alleen voor de uitvoerende kunstenaars bovendien leidde dit tot praktische problemen: de uitvoerende kunstenaars werden onder de werknemersregeling gebracht; bijgevolg moest iedereen die hen contacteerde worden gelijkgesteld met een werkgever bijgevolg zullen RSZ-bijdraen moeten worden betaald op de royalty s die men hen geeft men moet dan een inschrijving nemen bij de RSZ veel organisatoren lieten dan ook na dit te doen sinds 1 juli 2003 heeft men een nieuw statuut voor de kunstenaars gemaakt dit geldt voor alle kunstenaars cf. art. 1bis RSZ-Wet zowel de uitvoerende als de scheppende kunstenaars vallen dus onder de regeling in tegenstelling tot vroeger is dit onderbrengen in de SZ-regeling voor werknemers niet absoluut men kan ook opteren voor de regeling van zelfstandigen men moet bewijzen dat de werken niet worden geleverd in een socio-economische voorwaarde zoals bij werknemers men heeft ook artistieke agentschappen gecreëerd die als tussenpersoon kunnen optreden voor het vervullen van de administratieve voorwaarden men kan dit dus delegeren aan het agentschap dat gemachtigd wordt de administratieve formaliteiten te vervullen de andere uitbreidingen staan in het KB RSZ-Wet art. 3, 5 KB RSZ-Wet stel: transportbedrijf heeft chauffeurs nodig hij kan de chauffeur met een AO in dienst nemen nadeel is dat men te maken heeft met het arbeidsrecht en met de dure bijdrageregeling

15 ofwel gaat men de chauffeur op zelfstandige basis laten rijden feitelijk gezien is het verschil miniem: het gezag bij een chauffeur is niet verschillend bij arbeider en zelfstandige sociaal-economisch is er dus geen verschil vandaar deze zelfstandige chauffeur ook onder de beschermingsregeling voor werknemers plaatsen bv. onderneming houdt zich bezig met verplaatsen van wagens zelfstandigen brengen de auto s ter plaatse op grond van art. 3, 5 vallen zij onder de regeling voor werknemers als men iets factureert moeten SZ-bijdragen worden betaald art. 3, 5 bis KB RSZ-Wet dit betreft taxichauffeurs die rijden met een voertuig waarvan zij gen eigenaar zijn, ofwel eigenaar zijn maar de aankoop gefinancierd of gewaarborgd door een derde, of wel eigendom maar men krijgt diensten van het taxibedrijf (bv. dispatching) arbeidsrechtelijk is men zelfstandig socialezekerheidsrechtelijk wordt men onder de werknemersregeling gebracht art. 3, 8 KB RSZ-Wet betreft voltijdse studenten die niet krachtens een AO arbeid verrichten het gaat dus om zelfstandige studenten zij vallen toch onder de regeling van werknemers dus een student als zelfstandige tewerkstellen gaat niet, wat sociale zekerheid betreft C. Beperking art. 2, 1, 2 RSZ-Wet: de Koning kan ook voor zekere categorieën werknemers de toepassing van de RSZ-Wet beperkten tot één of meer van de in art. 5 opgesomde regelingen dit zijn de klassieke sectoren, plus arbeidsongevallen en beroepsziekten dit is ook gebeurd reden: in sommige gevallen is men niet veel met die bescherming in andere gevallen om de last wat te verminderen vb. art. 4 KB RSZ-Wet betreft mensen met een leerovereenkomst (dus personen tussen de 16 en de 18 jaar) het is niet nodig om hen zelf en recht te geven op ziektekosten omdat zij een afgeleid recht hebben op ziektekostenvergoeding, ten laste van hun ouders dus zij hebben toch dekking tegen ziektekosten; waarom hen dan nog eens zelf daarvoor laten betalen? dit is niet nodig gezinsbijslagen: idem: er is een recht op gezinsbijslag via hun ouders pensioenen: de pensioenloopbaan wordt maar gerekend vanaf 20 jaar; men moet ze er dus niet onder brengen werkloosheid: ze zijn nog aan deeltijdse leerplicht onderworpen maar ze zijn wel en alleen onderworpen aan de jaarlijkse vakantie: ze moeten dus enkel de bijdrage voor jaarlijkse vakantie betalen vb. dienstboden deze doet huishoudelijk werk

16 wanneer men een petsvrouw tewerkstelt die onder de regeling voor werknemers valt, moet men niet betalen voor gezinsbijslagen reden: men ging er vroeger van uit dat dienstboden geen kinderen kregen vb. sportbeoefenaars; art. 6 en 6 bis zij vallen niet onder de jaarlijkse vakantie vb. gelegenheidsarbeiders inde tuinbouw geen jaarlijkse vakantie dit is om de loonkost te verlagen vb. werknemers in dienst van de overheid contractanten bij de overheid worden gelijkgesteld met de tijdelijk statutairen wat SZ-bijdraen betreft dit is anders dan voor werknemers D. Uitsluiting art. 2, 1, 4 RSZ-Wet: de Koning kan sommige categorieën van werknemers onttrekken aan de toepassing van de RSZ-Wet er zijn zo twee categorieën: - bijkomstige betrekkingen - kortstondige betrekkingen er is al een bescherming elders waarom dan nogmaals verplichten te betalen voor dit accessorium of waarom nogmaals bijdragen laten betalen terwijl het de moeite niet loont om daarvoor onder de SZ-regeling te vallen sommige SZ-rechten worden immers opgebouwd via langdurig werken voor kortstondige betrekkingen is dit dus zinloos ook is soms een bepaald volume aan activiteiten nodig bv. voor pensioenen, ziekte-uitkeringen Uitsluitingen: art. 16 e.v. KB RSZ-Wet let wel: uitgesloten worden wil zeggen geen rechten en geen verplichtingen men moet niet betalen, maar men heeft ook nergens recht op occasionele arbeid is zeer eng gedefinieerd cf. art. 16,2 KB RSZ-Wet art. 16bis het systeem van PWA wordt vervangen door dienstencheques art. 17 quinquies KB RSZ-Wet vrijwilligers zijn geen werknemers; men moet ze dan ook niet uitsluiten want ze vallen niet onder de wet maar waarom dan deze regel?

17 men wil een regeling uitwerken voor vrijwilligerswerk omdat veel vrijwilligers een soort kostenvergoeding krijgen; probleem is waar de kosten eindigen en de vergoeding van arbeid begint art. 18 KB RSZ-Wet dit heeft het expliciet over dienstboden art. 117bis: studentenarbeid e bruto vergoeding zal ook netto vergoeding zijn (los van de fiscaliteit) de vakbonden staan hier niet achter reden: dit maakt een deel van de gewone werknemers te duur men zal liever met studenten werken dan met gewone werknemers omwille van de uitsluiting beconcurreren de studenten de gewone arbeidskrachten vandaar dat, indien de gewone bijdragen niet moeten worden betaald, toch een solidariteitsbijdrage zal moeten worden betaald bovenop wat in de RSZ-Wet en KB RSZ-Wet staat, zijn er ook uitbreidingen in de verschillende sectoren zelf met de RSZ bedoelt men de vijf sectoren maar niet arbeidsongevallen en beroepsziekten deze twee laatste zijn apart gehouden en hebben een eigen personeel toepassingsgebied de arbeidsongevallenwet is van toepassing op degenen die vallen onder de RSZ-Wet men heeft dan problemen met bepaalde categorieën bv. dienstboden, studenten,.. zij zouden niet gedekt zijn voor arbeidsongevallen daarom gat men degene die uitgesloten worden in de RSZ-Wet toch beschermen in de arbeidsongevallenwet in concreto betekent dit dat de werkgever zich verplicht zal moeten verzekeren de uitsluiting van de studenten en dienstboden betekent dus niet dat men volledig is vrijgesteld op het vlak van de SZ men moet immers een arbeidsongevallenverzekering afsluiten vb. men vraagt aan buurman om het dak te herstellen tegen een kleine vergoeding buurman valt van het dak het Fonds voor Arbeidsongevallen zal dit kwalificeren als een arbeidsovereenkomst aangezien er geen arbeidsongevallenverzekering is zal men het Fonds moeten terugbetalen in de ziektekostenregeling komt er en uitbreiding voor tot de gewezen werknemers op grond van de RSZ-Wet en het KB RSZ-Wet is er alleen een uitbreiding voor ambtenaren e.d. de gewezen werknemers, bv. gepensioneerden, vallen niet onder de RSZ-Wet maar toch zal men onder de ziektekostenverzekering vallen idem voor bepaalde soorten arbeidsongeschiktheidsuitkeringen vb. een werkloze die ziek wordt men gaat ook tot de niet actieven uitbreiden

18 in sommige sectoren is er en uitbreiding tot personen die verbonden geweest zijn met een overleden werknemer bv. overlevingspensioenen men is getrouwd geweest met de werknemer vb. ziektekostenverzekering nabestaanden kunnen recht krijgen op een ziektekostentegemoetkoming in bepaalde sectoren is er een uitbreiding ot personen die niets te maken hebben met het arbeidsproces vb. ziektekostenverzekering gehandicapten zijn qualitate qua gerechtigd op ziektekosten studenten die niet op grond van een andere hoedanigheid recht hebben op ziektekostenvergoeding er is zelfs een residuaire categorie bij de ziektekostenverzekering ingezetenen hebben recht op een tegemoetkoming, gewoon door het feit dat ze in België wonen dit is het ruimste toepassingsgebied ter wereld ook hun personen ten laste hebben recht op een ziektekostentegemoetkoming AFDELING II. SOCIALEZEKERHEIDSREGELING VOOR ZELFSTANDIGEN 1. Personeel toepassingsgebied A. Algemeen niet alle zelfstandigen vallen onder de afzonderlijke SZ-regeling voor zelfstandigen sommige zelfstandigen vallen onder de werknemersregeling wat is een zelfstandige? wat de aard van de arbeidsverhouding betreft mag men op het begrip zelfstandige niet zomaar één benaming plakken er bestaat niet zoiets als en overeenkomst voor zelfstandigen vb. aannemingscontract, lastgeving, makelaarscontract, commissieovereenkomst, een zelfstandige is een socialezekerheidsbegrip er is een volmachtenbesluit, KB nr. 38 houdende het sociaal statuut van de zelfstandigen er is ook een uitvoeringsbesluit van 19 december 1967 (Algemeen Reglement Sociaal Statuut van de Zelfstandigen) art. 1 zegt wat de sociale zekerheid voor zelfstandigen omvat er is geen vakantieregeling voor arbeidsongevallen en beroepsziekten is er voor de zelfstandigen de ziekteverzekering buiten art. 1 zijn de voordelen niet te vinden in het KB de voordelen maken het voorwerp uit van aparte wetten art. 1 zegt dat er twee figuren zijn die vallen onderhet Sociaal Statuut van de Zelfstandigen:

19 - zelfstandigen - helpers B. Zelfstandige 1. BEGINSEL in art. 3 geeft men een definitie van zelfstandigen iedere natuurlijke persoon die een beroepsactiviteit uitoefent het begrip beroepsactiviteit wordt niet gedefinieerd er moet dus een winstoogmerk bij zijn bovendien moet de activiteit op regelmatige basis worden gesteld er wordt niet gespecificeerd wat de regelmaat moet zijn vb. professor geeft voordrachten tegen betaling en geeft advies tegen betaling hij was verbonden aan de vrije universiteit; was dus werknemer maar daarnaast kan men ook zelfstandige zijn discussie was of er voldoende regelmaat en winstoogmerk was in die activiteiten derde voorwaarde: men mag niet verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst of een statuut het begrip gezag is dus determinerend 2. VERMOEDENS er bestaan bepaalde vermoedens het eerste vermoeden is fiscaal dit is weerlegbaar vb. men kan bewijzen dat men toch onder gezag werkte een tweede vermoeden is van toepassing op vennootschapslasthebbers vb. bestuurders, zaakvoerders bv. wat is de sociaalrechtelijke positie van een vennoot in een BVBA? deze positie is neutraal immers, men moet zich eerst afvragen of de vennoot arbeid verricht gebeurt dit onder gezag, dan is men werknemer gebeurt dit beroepsmatig, dan kan men zelfstandige zijn een BVBA wordt vertegenwoordigd door en zaakvoerder de lastgeving is geen arbeidsovereenkomst, maar dit betekent nog niet dat dit een zelfstandige is maar er is een onweerlegbaar vermoeden dat men zelfstandige is dit is zo, zelfs wanneer men en kosteloos mandaat heeft de NV is een kapitaalvennootschap; het gebeurt minder dat de vennoten daarin werken zij zijn in de regel sociaalrechtelijk neutraal de algemene vergadering stelt een raad van bestuur aan wat is de sociaalrechtelijke positie van de bestuurder van een vennootschap? hij wordt onweerlegbaar vermoed zelfstandige te zijn

20 hij kan werknemer zijn als hij onder gezag werkt van de raad van bestuur, buiten zijn bestuurdersmandaat een bestuurder van een NV is dus altijd een zelfstandige; daarnaast kan hij werknemer zijn wanneer hij, los van de vertegenwoordiging op grond waarvan hij exclusief zelfstandige is, een andere activiteit verricht (bv. gedelegeerd bestuurder onder gezag,..) de vennootschap zelf is geen zelfstandige maar de wetgever heeft zich laten doen door het fenomeen van de professionele vennootschappen bepaalde beroepen (bv. geneesheren, advocaten, acountants,..) gaan, zelfs al zijn ze alleen, een vennootschap hebben cf. eenpersoons-bvba (interessant om fiscale redenen) dit heeft SZ-implicaties de vennootschap is geen zelfstandige een vennootschap betaalt geen SZ-bijdragen op haar inkomsten men kan dus de inkomsten in de BVBA laten; daarop moet men geen SZ-bijedragen betalen om die reden heeft men beslist dat ook vennootschappen, hoewel dit geen zelfstandigen zijn, een bepaalde bijdrage moeten betalen aan het Sociaal Statuut van de Zelfstandigen daardoor wordt de vennootschap geen zelfstandige de vennootschap gaat ook geen uitkeringen krijgen er is dus een betaling zonder dat daar rechten tegenover staan C. Helper een helper is volgens art. 6 KB nr. 38 een persoon die en zelfstandige bijstaat of vervangt zonder met hem verbonden te zijn door een arbeidsovereenkomst de gezagsverhouding is zo ruim dat men al gauw gezag heeft dit is dus een moeilijke definitie vb. helper van een schrijnwerker-zelfstandige; men gaat zeer snel gezag hebben de figuur van de helper is in de praktijk dus zeer moeilijk hanteerbaar men aanvaardt de helper wel in familiaal verband dit wordt ook toegepast op de meewerkende echtgenoot vb. meewerkende echtgenoot in principe zou dit leiden tot sociaal statuut van de zelfstandige als zelfstandige kan men een deel van zijn beroepsinkomsten toekennen aan de meewerkende echtgenoot men vond dit absurd omdat dit leidt tot twee maal betalen, maar de facto niet leidt tot twee keer het krijgen van rechten reden: in bepaalde sectoren van de SZ geniet men ook bescherming als gezinsgenoot bv. ziektekosten: als de meewerkende echtgenoot daar nogmaals voor betaalt, maakt dit niets uit; de meewerkende echtgenoot krijgt toch dezelfde vergoeding als gezinslid ten laste vb. pensioen; de overlevende echtgenoot zal een overlevingspensioen krijgen ze heeft wel geen eigen rustpensioen vb. ziekte-uitkering en moederschapsuitkering krijgt de meewerkende echtgenoot toch al men vond het dus vervelend dat men tweemaal moest betalen (zelfstandige en helper), terwijl men op veel gebieden toch beide al en bescherming geniet daarom is er een evolutie gekomen in het statuut van de meewerkende echtgenoot