Wanneer de dagen té lang duren

Transcriptie

1 Wanneer de dagen té lang duren Ouderen met psychische moeilijkheden: betere zorg door betere samenwerking Ervaringen vanuit (tiense) brug projecten ouderenzorg - GGZ Dr. An Haekens & Sarah Huysegems Alexianen Zorggroep Tienen 1

2 WHO: About ageing and the life-course Older people are a wonderful resource for their families, communities and in the formal or informal workforce. They are a repository of knowledge. They can help us avoid making the same mistakes again. WHO: Mental health and older adults Fact sheet Updated April 2016 Key facts Globally, the population is ageing rapidly. Between 2015 and 2050, the proportion of the world s population over 60 years will nearly double, from 12% to 22%. Mental health and emotional well-being are as important in older age as at any other time of life. Neuropsychiatric disorders among the older adults account for 6.6% of the total disability (DALYs) for this age group. Approximately 15% of adults aged 60 and over suffer from a mental disorder. 2

3 WHO: Mental health and older adults Fact sheet, Updated April 2016 Over 20% of adults aged 60 and over suffer from a mental or neurological disorder (excluding headache disorders) These disorders in the elderly population account for 17.4% of Years Lived with Disability (YLDs). Dementia and depression. Anxiety disorders Substance use problems among the elderly are often overlooked or misdiagnosed. Around a quarter of deaths from self-harm are among those aged 60 or above. Mental health problems are under-identified by health-care professionals and older people themselves The stigma surrounding mental illness makes people reluctant to seek help. Hoe zal de zorgvraag in de toekomst evolueren? Hier zijn heel wat redenen om aan te nemen dat de zorgvraag de komende jaren alleen maar zal toenemen. Als de prevalentie hetzelfde blijft zal de vraag alleen al toenemen omwille van vergrijzing van de bevolking. Er is een positieve evolutie wat betreft de vroegtijdige herkenning en een betere diagnostiek van psychische stoornissen op ouderen; ook dit maakt dat meer mensen in het circuit zullen terechtkomen. De aankomende generatie(s) ouderen zijn hoger opgeleid dan de vorige en ouderen worden ook mondiger --) beter/vaker indicatie voor GGZ De stap naar de hulpverlening is voor de nieuwe ouderen net iets makkelijker als voor de oude ouderen. Onderzoek toont aan dat er een toename is van alcoholgebruik bij ouderen; we zien nu al de zorgvraag met betrekking tot deze problematiek toenemen. Ook hier is een hogere zorgconsumptie te verwachten. (OZ naar factoren die zorggebruik voorspellen (LASA, NEMESIS) 3

4 De ideale wereld Principes van een goede dienstverlening voor ouderen WHO: CARITAS. Comprehensive = patient-centred Beoogt een vlotte doorstroming door de zorgketen: ingesteld op de noden van de patiënt, dubbel werk vermijden Wat willen ouderen (en hun context)? Betrokken worden bij planning, dienstverlening en evaluatie Individuele aanpak In hun waardigheid gelaten worden Hun wensen kunnen uitdrukken Adequate informatie Accessible: laagdrempelig Responsive: adequate (snelle) aanpak van zorgbehoefte Individualized: proberen te ondersteunen in de thuissituatie Transdisciplinary: bv ook samenwerking met vrijwilligers, Accountable: verantwoordelijkheid nemen voor gepaste zorg, met ethische en culturele gevoeligheid Systemic: flexibel samenwerken om continuïteit van zorg te voorzien De ideale wereld Principes van een goede dienstverlening voor ouderen WHO: About ageing and the life-course This will require a transformation of health systems away from disease based curative models and towards the provision of older-person-centred and integrated care. It will require the development, sometimes from nothing, of comprehensive systems of longterm care. It will require a coordinated response from many other sectors and multiple levels of government. And it will need to draw on better ways of measuring and monitoring the health and functioning of older populations Geïntegreerde zorg Één team van waaruit zorgplannen worden opgesteld die verschillende domeinen overstrekken: case management, geriatrisch, psychiatrisch, sociaal (& palliatief) Organisatie: structurele of functionele links tussen wijd spectrum aan hulpverleners Doel: meer efficiëntie door het vermijden van dubbele onderzoeken en service gaps Nood aan specifieke expertise ouderenpsychiatrie 4

5 De (ideale?) wereld in Tienen Tienen: ouderenzorg - GGZ Psychiatrische kliniek Broeders Alexianen afdeling ouderenpsychiatrie Subunit: ouderen met dementie (BPSD) Subunit: ouderen met algemene psychiatrische problemen: depressie, angst, verslaving (medicatie & alcohol) 2004: WZC --) nieuwbouw recht tegenover de kliniek Opportuniteit voor samenwerking 2010: Project gefinancierd door provincie: vroegdetectie van geheugenproblemen en ondersteuning van de mantelzorgers. Aanvankelijk vooral diagnostiek Op vraag van huisartsen, psychiater Na 2 jaar: projectmiddelen stopten Verdere financiering door WZC en PK (0,25FTE WZC en 0,25 PK) 5

6 Tienen: ouderenzorg - GGZ Project vroegdetectie geheugenproblemen en ondersteuning mantelzorgers Bij nieuwe aanwerving psychologe Toevallig ook een vacature voor psycholoog in mobiel team 2b Bewust keuze om 2 functies te combineren --) expertise FACT werking combineren met opstart mini mobiel team ouderen Waarom niet inschuiven in bestaande mobiel team? Waarom geen age inclusive GGZ? Ouderen met psychische problemen: aparte expertise! Waarom geen age inclusive GGZ? Wat is er dan anders bij ouderen? Hoge prevalentie van syndromen met bijkomende cognitieve stoornissen Ziektebeelden typisch voor de oudere leeftijd / onderscheid normale verouderingsprocessen en pathologische verouderingsprocessen Andere presentatie Groot gebruik van medicatie (interacties) Comorbiditeit / multipele pathologie / integratie tussen somatische en niet-somatische zorg / complexere karakter van de problemen op hogere leeftijd Levensfase met fragiliteit op verschillende domeinen (fysiek, cognitief, sociaal, financieel, zinvolle invulling van de dag, vrije tijd, cultuur, mobiliteit) en beperkt levensperspectief 6

7 Waarom geen age inclusive GGZ? Wat is er dan anders bij ouderen? Functionele veranderingen Levensfaseproblemen Ruimere levensgeschiedenis Grote interindividuele variabiliteit Personeelsomkadering: combinatie fysieke zorg en psychiatrische begeleiding Andere samenwerkingspartners (WZC, familie) Model niet zozeer gericht op herstel; wel gericht op behoud van functioneringsniveau en verbetering van levenskwaliteit, met meer aandacht voor spirituele aspecten, levensomgeving, sociale factoren. Meer tijd nodig, door complexiteit (psychiatrisch, somatisch, cognitief), ander tempo Waarom geen age inclusive GGZ? De ouderenpsychiatrie heeft een specifieke eigenheid en vraagt een specifieke deskundigheid. Professionals in de ouderenpsychiatrie hebben kennis, vaardigheden, en interesses die niet één op één gedeeld kunnen worden met hun collegae in de volwassenenpsychiatrie Verschillende bronnen geven evidentie aan van een specifiek beleid van ouderen met GGZ problemen Pediatrie, ggz voor kinderen en geriatrie schrappen is ook geen optie Noodzaak is nabijheid van zorg en ontschotting (structurele) samenwerking Persoonsgerichte, vraaggestuurde, geïntegreerde ondersteuning en zorg 7

8 Comparision of how old age psychiatry and general adult psychiatry services meet the needs of elderly people with functional mental illness: cross-sectional survey Walid Khalid Abdul-Hamid, Kelly Lewis-Cole, Frank Holloway and Ann Marisa Silverman The British Journal of Psychiatry (2015) 207, doi: /bjp.bp This study found that old age psychiatry services were better placed to meet the needs of elderly people with mental illness. This finding supports the need for a separate old age psychiatry service. Emancipatie of integratie van de ouderenpsychiatrie? Oude Voshaar, R. C. & Venema, H In : Tijdschrift voor Psychiatrie. 56, 4, p Pleidooi voor de verdere uitbouw van een hoogspecialistisch zorgprogramma voor ouderen met psychische moeilijkheden, niet alleen vanuit inhoudelijke argumenten, maar ook vanuit organisatorische redenen (ander maatschappelijk speelveld en andere ketenzorg). Tomko JK, Munley PH. Predicting conseling psychologists attitudes and clinical judgements with respect to older adults. Aging Ment Health 2013; 17: Studie toont aan dat onder professionals die niet specifiek met ouderen werken, er leeftijdsdiscriminatie wordt teruggevonden: klachten worden vaker als normale veroudering bestempeld, psychiatrische klachten van vergelijkbare ernst bij ouderen worden minder ernstig beoordeeld dan bij jongeren en de verwachting van behandeling is aanzienlijk lager. Outreach psychologe: evolutie: weergave van de noden? Screening en diagnostiek (vroegdetectie bij personen die zelf geen stappen zetten) Opvolging en toeleiding functie van zorgcoach/casemanager (Veel taken die niet tot takenpakket van psycholoog horen) Ondersteuning van mantelzorgers (omgaan met veranderend gedrag) Ondersteuning van eerste lijn werkers (gezinszorg, verpleegkundigen, ) Ondersteuning in eigen WZC, DVC Positieve feedback van huisartsen: ook voor hen een ondersteuning 8

9 Outreach psychologe: meerwaarde Opvolging van patiënten met dementie thuis gedurende verschillende jaren Expertise ontwikkeld rond bemoeizorg: veel zorgwekkende zorgweigeraars met vaak wanhopige families Vroegdetectie (dementie) is zinvol Samenwerking tussen disciplines bevorderend/ erg verbindend Afstemming met CGG: outreach in WZC PIOT: psychotherapie voor ouderen met depressie Regelmatig overleg ouderen psychologen (PZ, AZ, CGG) Ook huisartsen, geriater, neuroloog en psychiater gaan samenzitten --) zorgtraject dementie, project vroegtijdige zorgplanning Vraag van huisartsen: naar wie sturen we iemand met geheugenproblemen? 2014: opstart geheugenkliniek (neuroloog, psychiater, geriater) Duidelijk effect op samenwerking AZ PZ: patiënten sneller op juiste plek Toch: vele patiënten komen pas in laat stadium toe voor diagnostiek 9

10 Ondertussen voorzichtige voorbereiding van mobiel team In PK, op afdeling ouderenpsychiatrie: evolutie in richting van meer vermaatschappelijking Teamleden: steeds vaker outreachend werk voor patiënten in eigen circuit Patiënten met BPSD die ontslagen worden naar huis of naar WZC: bij problemen na ontslag ter plekke advies Patiënten met ernstige verslavingsproblemen (of andere) die in buurt wonen: huisbezoeken, opvolgen, bemoeizorg Aanpassingen functies outreach psychologe Standplaats van outreach psychologe op de afdeling, inbedding in team ouderenpsychiatrie Uitwisseling kennis, expertise en praktijkgerichte handvaten Meerwaarde bij outreachend werken (als team, expertise vanop meerdere vlakken) Deelname aan teamvergadering op afdeling: duidelijke meerwaarde van expertise uitwisseling + positief effect op continuïteit van zorg In WZC en DVC: afbakening van taken: vooral versterken van expertise Moeilijk evenwicht tussen nood, enthousiasme van team en tijd Moeilijk af te bakenen in tijd Expertisebevorderend werken is lange termijn doel Door opstart van geheugenkliniek: minder aanvragen voor diagnostiek 10

11 uurszorggarantie met zorgcoach Nachtcontrole door zorgkundigen Zorgcoach Crisisopvang en kortverblijf Ergotherapie aan huis Flexibele gezinszorg 24/24 permanentie Aangepaste dagopvang Financiële en psychosociale begeleiding Vrijwilligerswerk Professionele alarmopvolging 2015 Zorgcoach: Zorg op maat: Situatie in kaart brengen (d.m.v huisbezoek, overleg andere diensten ) Organiseren van die zorg, ondersteuning op maat Contactpersoon voor cliënt en mantelzorger(s) Contactpersoon voor zorgverleners rond de cliënt Samenbrengen van de zorgverleners in overlegmomenten Opvolging en evaluatie Psychologe: Aanwezig op teamvergadering: expertise GGZ bevorderen Mogelijkheid tot huisbezoek Iets meer uitzuivering van functie 11

12 Ondertussen VLABO: bevraging eerste lijn: knelpunten in samenwerking met GGZ rond ouderen (terugkoppeling voorjaar 2016) Lange wachttijden en wachtlijsten voor aanmelding Crisissituaties eindigen vaak op spoed AZ Deskundigheidsbevordering van de eerstelijnsmedewerkers (thuis en woonzorgcentra) Overleg thuiszorgdiensten en opname-afdelingen Medicatiegebeuren Bij wie waarvoor terecht kunnen (sociale GGZ-ouderen kaart) Kloof van de zorg tussen de volwassenen (tot 65) en ouderen Ondertussen VLABO: bevraging eerste lijn: knelpunten in samenwerking met GGZ rond ouderen Mobiliteitsprobleem bij de ouderen Kost eerstelijnspsycholoog Lokaal de multiculturaliteit (taal en cultuur) als bemoeilijkende factor Nood aan nachtopvang Vaak verslavingsproblematiek: geneesmiddelen en alcohol Discrepantie beleving probleem eerste lijn en GGZ Moeilijke opname in WZC (gedeeld) beroepsgeheim 12

13 Op dit ogenblik April 2016: naar aanleiding van terugkoppeling VLABO-bevraging sel/goal Tienen: grootste nood: mobiel team ouderen Opstart overleg over mobiel team ouderen --) Nadenken over recept ook al zijn er geen middelen om te koken --) met huisartsen, eerste, tweede en derde lijnspartners VVP Brief naar overheid VLABO Actie ondernemen om overheid en beleidsmakers te overtuigen van noodzaak voor specifieke expertise ouderen GGZ (brief) Initiatieven & Projecten initiëren/faciliteren om knelpunten weg te werken Mobiel team ouderen? Vroegtijdige psychodiagnostiek Geheugenkliniek Supportteam Mobiel Team Ouderen Zorgcoördinatie PIOT Mutualiteiten Zorgbrug en Zorg Mobiel Team Ouderen Behandeling TL CGG & Piot Doorgangshuis Mobiel Team Ouderen HUISARTS Ondersteuning persoonlijk netwerk Ondersteuning professioneel netwerk Crisisinterventie Daginvulling Mobiel Team Ouderen Mobiel Team Ouderen Mobiel Team Ouderen WZC Kortverblijf, CDV, TOD CGG, mutualiteiten Thuiszorg diensten Bed Op Recept AC CAW, CGG, mutualiteiten Consultdesk TL LDC, CDV 13

14 Toekomst Park Passionisten Een nagelnieuwe woonzorgwijk in het centrum van Tienen. Comfortabel wonen en kwaliteitsvolle zorgverlening worden er elegant met elkaar vervlochten Samenwerkingsproject sociale huisvesting - AZT Assistentiewoningen, sociale woningen, WZC Ouderen en jongeren Dienstverlening 3 WZC --) mogelijkheden tot differentiatie van doelgroepen Besluit Ouderen met psychische problemen - Belangrijke problematiek - Aparte expertise! - Nood aan multidisciplinaire mobiele teams - Bruggen bouwen 14