Natuurgidscursus Les: Water

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Natuurgidscursus Les: Water"

Casper Martens
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Natuurgidscursus Les: Water

2 Lesonderdelen i. Een quiz over water ii. Het watersysteem iii. Water in het landschap iv. Soorten water v. Leven in het water

3 Instructie: Opbouw en inhoud Duur Inhoud Voorstelling 10 Voorstellen van lesgever, lesinhoud en lesmateriaal Deel 1 10 Waterquiz: eenvoudige vragen met verrassende antwoorden. Deel 2 30 Waterhuishouding en -balans: waterhuishouding, overstromingen, Sigmaplan, klimaatverandering, verdroging Deel 3 30 Water in het landschap: geomorfologie van beken en rivieren, de rol van water bij de vorming van het landschap; watererfgoed (watermolens, irrigatie) Onderbreking 15 Deel 4 35 Soorten water: watertypes (zeewater-regenwatergrondwater/kwel-oppervlaktewater) en herkenning op het terrein (kwel, ijzer, vervuiling, algenbloei). Deel 5 35 Leven in het water: macro-invertebraten en waterkwaliteitsmonitoring; exoten Afronding 15 Afsluiting, evaluatie en praktische afspraken over de volgende les of excursie

4 Waterquiz - Vraag 1 In Vlaanderen komen naar schatting soorten planten en dieren voor. Hoeveel daarvan zijn typische waterorganismen?

5 Waterquiz - Vraag 2 Oogwiertje of oogdiertje? Euglena is de Latijnse naam van dit microscopisch organisme. Hebben we hier te doen met een plant, een dier of geen van beide. Een plant Een dier Geen van beide 7

6 Waterquiz - Vraag 3 De bosbeekjuffer is een fraaie libel die gevonden wordt in en langs zuivere, zuurstofrijke beekjes en kleine rivieren. Een vrij zeldzame soort, maar is de soort daarom ook bedreigd? Dank zij de verbeterde waterkwaliteit wordt de bosbeekjuffer de laatste jaren op steeds meer plaatsen gespot. De bosbeekjuffer is e blijf nog altijd even zeldzaam. Als er geen actie ondernomen wordt, zal de bosbeekjuffer binnen enkele jaren uitgestorven zijn. 8

7 Vraag 4 Dit schattig kopschildkreeftje kan je tegenwoordig kopen op ebay, maar het komt ook nog voor in de natuur voor. In welk biotoop? Voedselarme zandvennen Regenwaterplassen Beschaduwde beekjes 9

8 Vraag 5 Kiezelwieren vertellen iets over het milieu. Zo zijn we te weten gekomen wanneer verzuring van het oppervlaktewater voor het eerst tot uiting kwam. Voor de vennen van de Kalmthoutse hei was dat:

9 ii. Het watersysteem Waterhuishouding en waterbalans Impact van de klimaatverandering Vlaanderen verzuipt Ruimte voor water in het Sigma-plan Vlaanderen leidt dorst

10 Waterhuishouding en -balans

11 Klimaatverandering in hoofdlijnen Wat zijn de gevolgen van de klimaatverandering op de waterhuishouding en balans? De zeewaterspiegel stijgt De winters worden (nog) natter De zomer (nog) droger, minder regendagen maar intenser Let op: regionale verschillen: minder uitgesproken in polders

12 Als de klimaatverandering zich doorzet

13 Overstromingen

14 Ruimte voor water in het Sigmaplan

15 Vlaanderen heeft dorst Ondanks overstromingen. heerst er in Vlaanderen een watertekort. Gemiddeld is er per jaar en per inwoner 834 m3 beschikbaar. Dat is minder dan in Spanje en Griekenland. De helft van ons drinkwater wordt opgepompt. De rest is oppervlaktewater, waarvan een groot deel uit het buitenland of andere regio s komt. Vooral het diepe grondwater dreigt uitgeput te geraken. Het is een eindige grondstof!

16 Diepe ondergrond is leeggepompt

17 iii. Water in het landschap IJstijd-superrivier Opbouw van een riviervallei Meanders en draaikolken Rivierduinen en komgronden

18 Instructie: Water in het landschap

19 Ijstijd-superrivier

20 Opbouw van een Kempische riviervallei 23

21 Water is energie De kracht van het water is potentiële energie (opgebouwd in de waterkringloop). Die wordt omgezet in kinetische energie (stroming) Waarmee materiaal (klei, zand) verplaatst wordt van bron naar monding.

22 Meanderen in 3 dimensies Horizontaal profiel: Meanders, stootoevers, kronkelwaarden, afgesneden rivierarmen, winter- en zomerbed Verticaal profiel: pool (kuilen) en riffle (dammen) Dwarsprofiel: draaikolken 25

23 Meanderen in het labo

24 En in het echt

25 Stootoever - binnenbocht

26 Pool - riffle

27 Oeverwallen, komgronden en rivierduinen Zomerbed/winterbed: zomerdijk, winterdijk Oeverwallen: niet te verwarren met rivierduinen (donken) Komgronden: achter de oeverwal; fijn materiaal 30

28 Watererfgoed

29 iv. Soorten water Zeewater oppervlaktewater grondwater regenwater: mineralen (o.a. calcium). Trofie (eutroof- mesotroof- oligotroof): voedselrijkdom, vooral bepaald door fosfaten en nitraten. Saprobie: bepaald door hoeveelheid afbreekbaar organisch materiaal. Zuur-neutraal-basisch: buffering

30 Voorbeelden PH van O-14 ph 14: natronloog van 1 mol/l ph 13: natronloog of kaliloog van 0,1 mol/l ph 12: ovenreiniger ph 11,5: huishoudammonia (verdunde ammonia) ph 10,5: zeepsop ph 9,5: bleekwater ph 8,5: zeewater, darmsap (iets verhoogde ph door gal) ph 7,4: menselijk bloed ph 7: zuiver, gedestilleerd water (neutraal) ph 6,7: melk ph 6: natuurlijke regen, urine ph 5,5: huid ph 4,5: tomaten, druiven, yoghurt (3,7-4,5) ph 4: zure regen, tomatensap, bier ph 3: consumptieazijn, wijn, zuurkool ph 2,8: cola ph 2: maagzuur, citroensap ph 1: zwavelzuur (accuzuur) ph 0: zoutzuur (1 mol/l), zwavelzuur (1 N)

31 Kwel en kwelindicatoren Neerslag van opgelost ijzer (ros water, ijzerbacteriën) Mineraalrijk, fosfaatarm Constante temperatuur (winter en zomer) Constant niveau Kwelindicatoren

32 IJzer kleurt het water

33 Waterkwaliteit meten met een schepnet 37

34 Indicatorsoorten Eendagsvlieg Steenvlieg Kokerjuffer

35 Waterkwaliteit op kaart

36 Vistrappen tegen versnippering 40

37 Nog veel knelpunten weg te werken

38 Waterwegen voor exoten 42

39 Ra, ra, ra

40 Leerplatform Documentatie Focus op Water : een bundel artikels uit het vaktijdschrift Natuur.focus. Bekenwatch: artikel en powerpoint van een bekenproject in de provincie Antwerpen Werkgroepen Hyla: de amfibieën- en reptielenwerkgroep van Natuurpunt. De werkgroep coördineert o.m. de paddenoverzetacties. Micrasterias: een werkgroep over kranswieren en sieralgen. Voor de sieralgen, een groep microscopische groenwiertjes, werd een determinatiesleutel gemaakt. Op de blog van de werkgroep staan ook berichten over andere microscopisch waterleven. Poelenwerkgroep: is vooral actief in de Zuiderkempen. Naast het bemonsteren van poelen, verzorgt de werkgroep ook (determinatie)cursussen.

41 Interessante links (educatief) Meester Henk: met zoekkaarten Kleuteridee De Sloot: met een Interactieve praatplaat, filmpjes (o.a. over paddentrek) en kinderliedjes

Vergelijkbare documenten

Natuurgidscursus Les: Water

Natuurgidscursus Les: Water Lesonderdelen i. Een quiz over water ii. Het watersysteem iii. Water in het landschap iv. Soorten water v. Leven in het water 1 Waterquiz - Vraag 1 In Vlaanderen komen naar