Soorten rivieren vmbo-kgt34

Transcriptie

1 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 16 oktober 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Soorten rivieren Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Soorten rivieren Vooraf Leerdoelen Rivieren zijn natuurlijke waterstromen, die niet door de mens zijn aangelegd of gegraven. Maar ze zijn niet allemaal hetzelfde. Er zijn verschillen in aard en oorsprong en dat heeft onder meer te maken met het water dat ze afvoeren. Daarover gaat deze opdracht. Aan het eind van deze opdracht kun je: drie soorten rivieren beschrijven: regenrivieren, gletsjerrivieren en gemengde rivieren. omschrijven wat een wadi is en kun je aangeven waar je wadi s kunt vinden. de belangrijkste onderdelen van een rivier in Nederland noemen en hun functie beschrijven. de ligging herkennen van de belangrijkste rivieren in Nederland. Eindproduct Maak samen met een klasgenoot een kaart van Nederland met alle grote rivieren. Geef daarop aan welke rivieren regenrivieren zijn en welke gemengde rivieren. Beoordeling De docent beoordeelt de kaart op inhoud en vorm. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Bestudeer verschillende soorten rivieren. Beantwoord vragen Stap 2 Alleen Bekijk een filmpje over een wadi. Beantwoord de vragen. Stap 3 Alleen Bekijk de dwarsdoorsnede van een rivier. Beantwoord vragen over het landschap. Stap 4 Alleen Maak een sleepoefening. Stap 5 Met een klasgenoot Eindproduct: maak een kaart van Nederland met de belangrijkste rivieren. In de kaart plak je foto's van de rivier en daarbij geef je aan wat je in het landschap herkent van de begrippen die je hebt geleerd. Benodigdheden: - Tijd: Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig. Stap1 Pagina 2

4 Waar komt al dat water vandaan? Ga eens op een brug over een rivier staan en kijk naar het stromende water. Grote watermassa s en het blijft maar stromen. Hoe kan het dat het water niet op raakt? Bekijk deze twee grafieken en lees de toelichting. Drie soorten rivieren Sommige rivieren worden gevoed door het water dat als neerslag in hun stroomgebied valt. Dat zijn regenrivieren. Hun debiet, de hoeveelheid water die ze afvoeren, is afhankelijk van de neerslag. Valt er veel neerslag in hun stroomgebied, dan neemt hun debiet toe en stijgt hun waterpeil sterk. Valt er weinig regen in hun stroomgebied, dan is hun debiet klein en hun waterpeil laag. Het debiet van een regenrivier varieert dus sterk. Een voorbeeld van een regenrivier is de Maas. Er zijn ook rivieren die het smeltwater van gletsjers afvoeren. Dat zijn gletsjerrivieren. In de zomer smelten gletsjers het snelst, in de winter het langzaamst. Daardoor schommelt het debiet van deze rivieren. Tot slot zijn er de gemengde rivieren. Deze krijgen water aangevoerd dat als neerslag in hun stroomgebied valt, naar ook smeltwater van gletsjers. s Winters voeren ze weinig smeltwater af en veel regenwater. s Zomers is het precies omgekeerd. Daarom is het verschil in hun regiem niet zo groot als dat van regenrivieren. De Rijn is een gemengde rivier. Overigens geldt niet voor elke rivier dat het water niet opraakt. Beken en rivieren, die het vooral van smeltwater moeten hebben, vallen in de zomer vaak droog. En in perioden van grote droogte hebben ook regenrivieren weinig water. Vragen 1. Bekijk de grafiek van de Maas. Hoe groot is het verschil tussen het hoogste en het laagste debiet van de Maas in m 3 /s? 2. Bereken hoeveel procent het hoogste debiet hoger is dan het laagste debiet. 3. Bekijk de grafiek van de Rijn. Hoe groot is het verschil tussen de hoogste en het laagste debiet Pagina 3

5 van de Rijn in m 3 /s? 4. Bereken hoeveel procent het hoogste debiet hoger is dan het laagste debiet. 5. Bij welke rivier is het verschil het grootst? 6. Hoe komt dat? Stap2 De wadi, een bijzonder soort rivier Rivieren in Nederland vallen niet droog omdat er altijd water aangevoerd wordt, dag na dag, het hele jaar door. Dat geldt niet voor alle rivieren in de wereld. Bekijk een fragment uit de film Droge Gebieden: Woestijnen en Steppes en lees de tekst Wadi s. Wadi's Een wadi is een meestal drooggevallen rivierdal in droge gebieden als woestijnen. Alleen in natte periodes en tijdens regenbuien stroomt er veel water door. Dit kan vrij plotseling gebeuren. Woestijnreizigers die een wadi volgen, kunnen tijdens een regenbui door het water verrast worden en zo verdrinken in de woestijn. Bron: Wikipedia Vragen 1. Zoek op YouTube: flash flood first wave. Je ziet een wadi in de buurt van Jeruzalem. 2. Beschrijf wat er gebeurt. 3. Hoe kun je zien waar er af en toe water stroomt door een woestijn? 4. Waarom moeten reizigers voor hun veiligheid eerst naar het weerbericht luisteren als ze op hun tocht een wadi volgen? 5. Bij wat voor soort rivier kun je wadi s indelen als er water door stroomt? Stap3 Pagina 4

6 Dwarsdoorsnede van een rivier Je hebt gezien welke soorten rivieren er zijn. In Nederland kom je twee soorten tegen: de gemengde rivier (Rijn) en de regenrivier (Maas). Voordat er dijken langs de rivieren gebouwd werden, had de rivier aan beide kanten vlak bij de oever een hoger gelegen strook grond, de oeverwal. Deze oeverwal kwam zelden onder water te staan. Achter de oeverwal lag een laaggelegen strook van komgronden. Deze strook kwam in de herfst en de winter soms onder water te staan. Nog steeds vind je langs rivieren oeverwallen en komgronden, overgebleven uit de tijd vóór de aanleg van dijken. Nu liggen er dijken langs de rivieren. Op de afbeelding zie je dat. Kijk naar de twee dwarsdoorsneden van een rivier - één in de zomer en één in de winter - en beantwoord de vragen. Huidige situatie dijken: Vragen 1. Wat is de functie van de winterdijk? 2. Wat is de functie van de zomerdijk? 3. In welk deel van de rivierbedding staat het hele jaar door water? 4. Wat is de functie van de uiterwaarden? 5. Bedenk hoe de rivier eruitzag zonder dijken. De uiterwaarden waren er niet. Welk deel van het rivierlandschap had toen dezelfde functie als de uiterwaarden nu? Stap4 Sleepoefening Maak nu de onderstaande sleepoefening. Pagina 5

7 Sleepoefening maken.wikiwijs.nl/p/questionnaire/standalone/ De Maas die alleen de neerslag in zijn stroomgebied afvoert, noemen we een. Van dit soort rivieren schommelt het sterk omdat de hoeveelheden neerslag in het stroomgebied varieert. Of anders gezegd: hun is groot. Een rivier die alleen smeltwater van gletsjers afvoert is een. De Rijn voert zowel smeltwater van gletsjers als regenwater af en is dus een. Een rivier die het grootste deel van het jaar helemaal geen water afvoert is een. Het deel van de rivierbedding van een rivier met dijken in Nederland, waar het hele jaar door water in staat is het. Aan beide kanten van dit gedeelte is een aangelegd. Tussen deze dijk en de winterdijk liggen de, gebieden die onder water komen te staan als het waterpeil van de rivier hoog is. Het hele gebied tussen de winterdijken aan weerszijden van de rivier is het. Beschikbare keuzes: uiterwaarden, gletsjerrivier, regenrivier, regiem, gemengde rivier, zomerbed, wadi, winterbed, zomerdijk, debiet Stap5 Eindproduct Maak samen met een klasgenoot een kaart van Nederland met alle grote rivieren. Geef daarop aan welke rivieren regenrivieren zijn en welke gemengde rivieren. Doe het zo: 1. Ga naar zoek de kaart Grote rivieren en wateren in Nederland. Oefen met de kaart tot je de rivieren kent. 2. Zoek op internet een kaart van Nederland, kopieer die en plak hem in een tekenprogramma op de computer of print hem op een A4. 3. Teken in de kaart de volgende rivieren: Rijn, Waal, Maas, IJssel, Nederrijn, Lek. Nieuwe Maas. 4. Kleur de regenrivieren blauw en de gemengde rivieren paars. 5. Zoek foto's van de rivieren Rijn, Waal, Maas en IJssel. Je moet op de foto's in het landschap onderdelen van de rivier die je geleerd hebt, kunnen zien. Geef met pijlen aan wat er te zien is Pagina 6

8 van wat je geleerd hebt: zomerbed, winterbed, zomerdijk, winterdijk, uiterwaarden. 6. Plak de foto's op de kaart op de plek in de kaart waar de foto gemaakt is. Bijvoorbeeld een foto van de Waal bij Nijmegen, plak je bij Nijmegen. Beoordeling Laat de kaart aan je docent zien. De docent beoordeelt de kaart op: 1. de inhoud: zijn de namen goed ingevuld, hebben de rivieren de juiste kleur enzovoort. 2. de vorm: hebben jullie netjes gewerkt, zodat de gegevens duidelijk zijn. Pagina 7

9 Antwoorden Antwoorden: Sleepoefening 1 De Maas die alleen de neerslag in zijn stroomgebied afvoert, noemen we een regenrivier. Van dit soort rivieren schommelt het debiet sterk omdat de hoeveelheden neerslag in het stroomgebied varieert. Of anders gezegd: hun regiem is groot. Een rivier die alleen smeltwater van gletsjers afvoert is een gletsjerrivier. De Rijn voert zowel smeltwater van gletsjers als regenwater af en is dus een gemengde rivier. Een rivier die het grootste deel van het jaar helemaal geen water afvoert is een wadi. Het deel van de rivierbedding van een rivier met dijken in Nederland, waar het hele jaar door water in staat is het zomerbed. Aan beide kanten van dit gedeelte is een zomerdijk aangelegd. Tussen deze dijk en de winterdijk liggen de uiterwaarden, gebieden die onder water komen te staan als het waterpeil van de rivier hoog is. Het hele gebied tussen de winterdijken aan weerszijden van de rivier is het winterbed. Aantal punten juist antwoord: 1 Pagina 8

10 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 oktober 2017 om 11:55 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau Leerinhoud en doelen Eindgebruiker Moeilijkheidsgraad Studiebelasting Trefwoorden VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Waterkringloop; Water; Nederland waterland; Aardrijkskunde; leerling/student gemiddeld 2 uur en 0 minuten leerlijn, rerrangeerbare Pagina 9