(On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen in Nederland Ledenvergadering Swifter Schapenstamboek, , Nijkerk. Piet Vellema

Transcriptie

1 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen in Nederland Ledenvergadering Swifter Schapenstamboek, , Nijkerk Piet Vellema

2 GD in cijfers Omzet circa 50 miljoen 400 medewerkers 4,3 miljoen lab-bepalingen per jaar 400 verschillende laboratorium methodes 100 klantprojecten per jaar klanten

3 Klanten Veehouders Veehouders 16% Dierenartsen Dierenartsen 18% Industrie Industrie 62% Overheid 4%

4 Laboratorium Laboratorium GD Eén van de grootste veterinair diagnostische laboratoria ter wereld Sinds 1994 Ster-lab geaccrediteerd (ISO 17025)

5 Monitoring Veterinaire kennis, advies en R&D informatie Laboratorium Data-analyse

6

7

8 Werkzaamheden sector Kleine Herkauwers Monitoring (Veekijker, secties, laboratoriumuitslagen, data-analyse) Projecten Afgelopen jaren: Scrapie, BTV, Q-fever en B. melitensis Opdrachtgevers: o.a overheid, productschappen, sector,.. In samenwerking met: o.a. CVI, FD, nvwa, veehouders, dierenartsen,.. Bedrijfsbezoeken (2e lijns diergeneeskunde) Certificeringsprogramma s Consignatiediensten Internationale werkzaamheden: Oost-Europa, EFSA, SVS, ECSRHM

9 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen?

10 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen? - Ras - Conditie en gewicht/ontwikkeling - Ram - Mineralen - Voeding - Besmettelijke ziekten: vooral abortusverwekkers

11 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen? - Ras - Zou bij de Swifter goed moeten zijn - Conditie en gewicht/ontwikkeling - Ram - Mineralen - Voeding - Besmettelijke ziekten: vooral abortusverwekkers

12 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen? - Ras - Conditie en gewicht/ontwikkeling - Niet te vet - Voldoende ontwikkeld: 60% en 80% volwassen gewicht - Ram - Mineralen - Voeding - Besmettelijke ziekten: vooral abortusverwekkers

13 i

14 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen i

15 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen i

16 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen i

17 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen i

18 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Conditie belangrijk: Niet te ruime conditie tijdens dekperiode Eerste drie maanden dracht: niet laten vervetten Laatste maanden dracht: conditie op peil houden Flushen alleen nodig als conditie te laag is

19

20 3,5: dwarsuitsteeksel net niet net wel te voelen

21 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen? - Ras - Conditie en gewicht/ontwikkeling - Ram - Vaak de oorzaak van problemen - Mineralen - Voeding - Besmettelijke ziekten: vooral abortusverwekkers

22 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen? - Ras - Conditie en gewicht/ontwikkeling - Ram - Mineralen - Emmers met mineralen nodig? - Eerst diagnose: Cu, Co, Se - Voeding - Besmettelijke ziekten: vooral abortusverwekkers

23 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen? - Ras - Conditie en gewicht/ontwikkeling - Ram - Mineralen - Voeding - Niet los te zien van conditie - Vochtgehalte gras in herfst en winter - Besmettelijke ziekten: vooral abortusverwekkers

24 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Welke zaken spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid van schapen? - Ras - Conditie en gewicht/ontwikkeling - Ram - Mineralen - Voeding - Besmettelijke ziekten: vooral abortusverwekkers, risico voor de mens

25 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Abortusverwekkers (%) schaap 18,8 2,9 geit 13,2 0,0 2,9 39,1 3,7 0,0 26,5 18,8 11,8 0,0 39,1 18,8 13,2 18,8 0,0 0,0 31,6 20,3 20,3 Chlamydophila Campylobacter Toxoplasma Listeria Yersinia Overig Q-fever

26 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Recent uitgevoerd onderzoek abortusoorzaken bij schaap en geit in Nederland inzendingen abortusmateriaal schaap geit

27 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Besmettelijke oorzaak bij: - 48% van de inzendingen schaap - 34% van de inzendingen geit Indien vruchten en placenta s ingestuurd, stijging van het aantal diagnoses: - Met 17% bij schapen - Met 21% bij geiten

28 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen De belangrijkste besmettelijke oorzaken bij schapen waren: - Chlamydia abortus - Campylobacter spp. - Toxoplasma gondii - Listeria spp. - Yersinia pseudotuberculosis

29 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen De belangrijkste besmettelijke oorzaken bij geiten waren: - Coxiella burnetii - Listeria spp - Chlamydia abortus - Toxoplasma gondii - Campylobacter spp.

30 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Daarnaast werd bij 12% van de inzendingen van schapen en 10% van de inzendingen van geiten een ontsteking van de nageboorte gezien. Dit wijst op een besmettelijke oorzaak maar in deze gevallen werd geen besmettelijke oorzaak gevonden.

31 Zoönosen Zoönosen: - ziekten die van dier op mens kunnen overgaan - letterlijke betekenis van het woord zoönose is dierziekte (ζώον, zoön = dier; νόσοϛ, nosos = ziekte) - het woord verwijst kennelijk naar een afkomst uit de humane geneeskunde

32 Zoönosen kleine herkauwers Chlamydia abortus Listeria monocytogenes Campylobacter spp Salmonella spp Brucella melitensis en ovis Toxoplasma gondii Leptospira hardjo Mycobacterium avium subsp paratbc? Coxiella burnetii

33 Chlamydia abortus In 1990: inventarisatie verworpen vruchten in Noord-Nederland: geen enkel positief geval 2004: Chlamydophila abortus: een (toenemend) risico voor de volksgezondheid en een schadepost voor de schapen- en geitenhouderij 2011: opnieuw inventarisatie

34 Chlamydia abortus Resultaten voorlopige inventarisatie 2011: - in totaal zijn 492 bedrijven onderzocht - 82 niet-melkleverende geitenbedrijven: 3,7% pos - 47 melkgeitenbedrijven: 43,5% pos niet-melkleverende schapenbedrijven: 6,4% pos - 3 melkschapenbedrijven: 66,7% pos

35 Aanleiding onderzoek Chlamydia abortus

36 Between

37 T Between

38 T Between

39 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen Wat te doen bij abortus: Betreft advies bij meerdere verwerpers Sectie nageboorte en vrucht Eventueel bloedonderzoek Eerst diagnose en dan behandelen Voorzichtig met zwangere vrouw op bedrijf

40

41

42

43

44 Abortus bij herkauwers Diagnostische benadering en resultaten Hans Van Loo, DVM 11/01/2012 Abortion 44

45 11/01/ Abortusprotocol Kleine Herkauwers

46 MATERIAAL EN METHODE Voorwaarden Volledige en recent verworpen foetus Placenta met cotyledonen vaginale swab als geen foetus of placenta beschikbaar Bloedstaal van de ooi met ID gestold anamnese: Bedrijfsgegevens Gegevens rond abortus Gezondheid kudde Abortus-storm? 11/01/

47 MATERIAAL EN METHODE FOETUS Bacteriologie op long, lebmaag en lever Opportunistische bacteriën (Columbia agar) Listeria monocytogenes (Selektivagar+Palcam agar) Gisten en schimmels (Sabouraud agar+bacto agar) Campylobacter (lever) Q-koorts (PCR CODA-CERVA) Histologie (HE-kleuring, indien nodig PAS) Hersenen: Toxoplasma 11/01/

48 MATERIAAL EN METHODE Virologie BTv op milt (PCR CODA-CERVA) 11/01/

49 MATERIAAL EN METHODE PLACENTA Cotyledonen gekleurd door Ziehl-Neelsen kleuring STAMP kleuring 11/01/

50 MATERIAAL EN METHODE Bloedstaal moederdier Serum: Brucella melitensis (CBR) Toxoplasma (IgG IF IgM IF) Chlamydophila (Elisa) Neospora (Elisa) Q-koorts (Elisa CODA) 11/01/

51 4. Conclusies 1. Mits goede kwaliteit stalen: 40-60% diagnose 2. Histologie waardevolle manier om vermoedelijke diagnose te bevestigen 3. Huidig protocol: goed om bedrijfsprobleem snel bloot te leggen 4. Goede monitoring brucellose 5. Goede opvolging ziekteprevalentie 11/01/

52 (On)vruchtbaarheid en abortus bij schapen i

53 Leverbotprognose Alleen leverbot bij verhoogd waterpeil De Werkgroep Leverbotprognose verwacht geen of een lichte leverbotinfectie vanwege de extreme droogte in het voorjaar. Op bedrijven in gebieden met een verhoogd waterpeil wordt een ernstige leverbotbesmetting verwacht. In deze gebieden zijn de eerste schapen al door acute leverbot gestorven.

54 encysted metacercaria cercaria redia egg miracidium sporocyst

55 Lymnaea/Galba truncatula

56 Leverbotprognose Alleen leverbot bij verhoogd waterpeil Het droge voorjaar van 2011 heeft de normale verjonging van de slakkenpopulatie vertraagd tot juli. Ondanks de zeer natte zomer is er pas eind juli weer een geringe toename van de slakkenpopulatie waargenomen. De omstandigheden in het najaar hebben niet voor een uitbreiding van het aantal leverbotslakken gezorgd.

57 Leverbotprognose Alleen leverbot bij verhoogd waterpeil Onder normale omstandigheden kan er vanaf eind september een lichte infectie op het gras zijn afgezet. Op bedrijven in gebieden met een verhoogd waterpeil, waar in het voorjaar de grond vochtig is gebleven, wordt een ernstige leverbotbesmetting verwacht. Schapen die vanaf augustus in deze gebieden hebben gelopen, lopen een verhoogde kans op sterfte door leverbot.

58 Leverbotprognose

59 Leverbotprognose Alleen leverbot bij verhoogd waterpeil Bij twijfel wordt geadviseerd om nu bloedonderzoek of vanaf eind januari 2012 gepoold mestonderzoek te laten verrichten. Per diersoort (bij voorkeur dieren na hun eerste weideseizoen) zijn voor een goed onderzoek vijf monsters per leeftijdscategorie nodig.

60

61 Dank u voor uw aandacht