Kleine Herkauwers. Coxiella burnetii aangetoond in placenta van ooi. Kort Nieuws

Transcriptie

1 Kleine Herkauwers Hoofdpunten Rapportage Eerste halfjaar 2015 Schmallenbergvirus in voorjaar 2015 aangetoond in lam met aangeboren afwijkingen In 2011 werd het schmallenbergvirus (SBV) voor het eerst aangetoond in Nederland, kort nadat het in Duitsland was gevonden als oorzaak van diarree bij runderen. Het SBV, een orthobunyavirus, zorgde vanaf eind november 2011 ook voor de geboorte van lammeren en kalveren met aangeboren afwijkingen. In het voorjaar van 2012 en 2013 werd het SBV wederom aangetoond in misvormd geboren lammeren die voor pathologisch onderzoek waren aangeboden. In het voorjaar van 2014 was dat niet het geval. Later in 2014 werd zowel in Nederland als in Duitsland viruscirculatie aangetoond. In februari 2015 werd een lam voor pathologisch onderzoek aangeboden dat symptomen vertoonde die passen bij een tijdens de dracht doorgemaakte SBVinfectie. Nadere diagnostiek toonde het SBV aan in de hersenen van het ingestuurde lam. Ook bevatte het foetale serum afweerstoffen tegen SBV. Met deze bevinding in 2015 is vast komen te staan dat het SBV nog steeds een risico vormt voor het ontstaan van aangeboren afwijkingen bij lammeren in Nederland. Coxiella burnetii aangetoond in placenta van ooi die à terme twee doodgeboren lammeren bracht In juli 2015 is Coxiella burnetii aangetoond als oorzaak van placentitis op een schapenbedrijf met twaalf fokooien. De schapenhouder constateerde bij de eerste ooi die aflamde afwijkingen aan de nageboorte. Hij stuurde om die reden de twee doodgeboren lammeren en de nageboorte in voor pathologisch onderzoek. De schapen waren niet gevaccineerd tegen Q-koorts. De bevinding is gemeld bij de NVWA. In Nederland geldt een vaccinatieplicht voor Q-koorts voor alle melkschapen- en melkgeitenbedrijven met meer dan vijftig dieren, bedrijven met een publieksfunctie en dieren die naar een keuring of show gaan. Sinds 2009 was C. burnetii niet meer aangetoond bij pathologisch onderzoek op placenta s van ingestuurde vruchten. Q-koorts bij kleine herkauwers is meldingsplichtig op basis van artikel 15 van de GWWD. De meldplicht geldt voor afwijkende abortusaantallen. In dit geval was er geen sprake van een afwijkend aantal abortussen. Toch bleek C. burnetii de oorzaak van de ontsteking van de nageboorte. Dit geval toont aan dat het niet alleen bij het optreden van abortus, maar ook bij afwijkingen aan de placenta zinvol is om pathologisch onderzoek uit te voeren. Van alle dieren op het bedrijf zijn vaginaalswabs, melk- en bloedmonsters genomen en onderzocht. Alleen de vaginaalswab van de betreffende ooi was PCR-positief. Alle melkmonsters waren PCR-negatief. De ELISA van de betreffende ooi was positief en van alle andere dieren negatief. Kort Nieuws Andere bijzondere bevindingen in de huidige rapportageperiode zijn verder listeriose uitval op een melkgeitenbedrijf, meerdere meldingen van melkziekte en stijve overhouders in de winter van 2015, nieuw pestivirus in Turkije, salmonellose en bijwerkingen na toediening diergeneesmiddelen. Bevindingen die zijn opgevolgd in de huidige periode betreffen scrapie en veranderende regelgeving in de EU en antibiotica in de bokkenmesterij. Lees verder op pagina 3 De informatie die in de monitoring wordt gebruikt, wordt op verschillende manieren verzameld. Hierbij ligt het initiatief gedeeltelijk bij dierenartsen en veehouders en gedeeltelijk bij GD. De informatie wordt integraal geïnterpreteerd om de doelstellingen van de monitoring, het snel signaleren van diergezondheidsproblemen enerzijds en het volgen van meer algemene trends en ontwikkelingen anderzijds, te bereiken. Overheid en bedrijfsleven geven financiële ondersteuning aan de monitoring.

2 Caprine herpesvirus 2 aangetoond In een voor pathologisch onderzoek aangeboden melkgeit werd een histologisch beeld in hersenen en nieren gezien dat zou kunnen passen bij een infectie met het caprine herpesvirus (CHV). Ter confirmatie is weefsel van de milt van de geit naar een extern laboratorium gestuurd. In het weefsel van de milt werd het CHV-2 aangetoond. In Nederland is dit, voor zover ons bekend, het eerste geval van een infectie met CHV-2 die bij een geit tot een beeld passend bij boosaardige catarrhaal koorts (BCK) leidde. In de regel leidt aanwezigheid van het eigen herpesvirus, onder natuurlijke omstandigheden, zelden tot klinische verschijnselen bij de betreffende diersoort, hoewel bij volwassen geiten abortus en bij lammeren sterfte door CHV- 1 zijn beschreven. In de wetenschappelijke literatuur is beschreven dat contact met geiten die het CHV-2 uitscheiden tot BCK bij herten kan leiden. Van het ovine herpesvirus 2 is bekend dat het bij runderen en herten kan leiden tot BCK. De exacte betekenis en mogelijke consequenties van de huidige bevinding zijn op dit moment niet geheel duidelijk. Abortusdiagnostiek in 2014/2015 Sinds de start van de Q-koortsuitbraak in 2007 is er veel belangstelling voor abortus bij kleine herkauwers. Dit komt doordat een groot deel van de besmettelijke oorzaken van abortus bij kleine herkauwers voor de mens gevaarlijk is (zoönosen). Het belang van abortusdiagnostiek heeft daarom niet alleen te maken met de bedrijfseconomische gevolgen voor de houder, maar ook met de gezondheid van houder, zijn gezin, erfbetreders en soms zelfs mensen in de omgeving. Het aantal abortusinzendingen voor pathologisch onderzoek vertoont al enkele jaren een dalende lijn. Uit een eerste analyse blijkt dat in het seizoen 2014/2015 het aantal abortusinzendingen van schapen en geiten dat is aangeboden voor Figuur 1. Stand van zaken bluetongue in Europa Nederland blijft BTV-vrij; BTV-4 uitbraak Zuid-Europa Ook in 2014 toonde GD de afwezigheid van blauwtongvirus (BTV) circulatie in de Nederlandse rundveehouderij aan, zoals voorgeschreven is op basis van EU regelgeving 1108/2008/EC. Tussen 1 december 2014 en 6 januari 2015 zijn 381 bloedmonsters van nietgevaccineerde runderen, geboren tussen 1 januari 2010 en 1 maart 2014, getest op het voorkomen van afweerstoffen tegen alle serotypen van BTV. Alle monsters waren negatief op basis van onderzoek in een panbtv ELISA. Behalve door gericht serologisch onderzoek, vond monitoring van BTV circulatie ook in 2014 plaats door middel van passieve surveillance. Hierbij hebben veehouders en dierenartsen de verplichting om symptomen, die passend zijn bij bluetongue, te melden bij de NVWA. De resultaten van deze passieve surveillance geven geen indicatie voor BTV circulatie in Op basis van de resultaten van het serologisch onderzoek en de passieve surveillance kan worden geconcludeerd dat er geen BTV circulatie plaatsvond in de Nederlandse veehouderij in In Zuidoost-Europa circuleert in een groot gebied BTV-serotype 4. Dit virus zorgt daar voor grote problemen, met name op schapenbedrijven. Mogelijk is er sprake van een variant die is ontstaan na recombinatie, bijvoorbeeld met een virus uit een vaccin. De monitoring met een panelisa test op afweerstoffen tegen alle serotypen van BTV liet zien dat Nederland in 2014 BTV-vrij was. De BTVsituatie in Zuidoost-Europa maakt het nodig om alert te blijven, zeker nu de laatste jaren meer importen van kleine herkauwers uit Oost-Europa Nederland binnenkomen.

3 pathologisch onderzoek bij GD, iets hoger ligt als in het voorgaande jaar. De meest aangetoonde verwekkers in abortusinzendingen waren Chlamydia abortus, Toxoplasma gondii, Listeria monocytogenes en Escherichia coli. In 2015 is voor het eerst sinds 2009 C. burnetii aangetoond in de placenta van een ooi die à terme twee doodgeboren lammeren bracht (zie item twee in de flyer). Een afwijkend aantal abortussen bij kleine herkauwers is meldingsplichtig (zie Leverbot: kans op voorjaarsbesmetting in 2015 is klein In de definitieve leverbotprognose 2014/2015 heeft de Werkgroep Leverbotprognose aangegeven te verwachten dat in gebieden met een verhoogde grondwaterstand een matige tot ernstige leverbotbesmetting mogelijk is. Op basis van door GD uitgevoerd mestonderzoek blijkt dat het percentage leverbotbesmettingen in het voorjaar van 2015 hoger ligt als in het voorjaar van 2014 (gering leverbotjaar) en lager is als in 2013 (ernstig leverbotjaar). Ook is het aantal secties waarbij leverbot bij schapen is vastgesteld, toegenomen ten opzichte van 2013/2014. In het eerste kwartaal van 2015 heeft het nauwelijks gevroren en er waren weinig dagen met een temperatuur boven de 15 graden Celsius. De neerslag in januari was hoog, terwijl het in februari en maart droger was. Maar doordat de verdamping erg laag was, bleven de greppels over het algemeen vochtig. Dit maakt dat in februari 2015 op de meeste bedrijven al veel jonge, tot middelgrote leverbotslakken zijn waargenomen. Op de bedrijven die daarna opnieuw zijn bezocht, hebben de leverbotslakken zich verder ontwikkeld, ondanks een gemiddelde temperatuur onder de 10 graden Celsius. Er wordt weinig besmetting in de slakken gevonden. Aan de hand van de gegevens lijkt de kans op een voorjaarsbesmetting in 2015 klein. Kort Nieuws vervolg Data-analyse 2013: opvolging discrepantie TRACES en I&R gestart Naar aanleiding van een discrepantie in aantallen geïmporteerde dieren vastgelegd in TRACES en in de centrale I&R-database heeft in het voorjaar van 2015 overleg plaatsgevonden tussen GD, RVO en NVWA. De uitkomsten hiervan worden uitgewerkt en worden gerapporteerd in de data- analyse kleine herkauwers Hiervan wordt een samenvatting in de rapportage van de monitoring diergezondheid kleine herkauwers van de tweede helft van 2015 opgenomen. Q koorts In de eerste helft van 2015 zijn twaalf meldingen ontvangen van Q-koorts bij mensen, met een eerste ziektedag in Er was geen sprake van clustering in plaats of tijd.

4 Diergezondheidsbarometer eerste halfjaar 2015 Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk Korte omschrijving Rustig 1 Verhoogde attentie 2 Artikel 15 ziekten (aangifte- en bestrijdingsplichtig) Brucella melitensis-brucellose Brucella ovis-brucellose Coxiella burnetii- In 2015 voor het eerst sinds 2009 Coxiella burnetii aangetoond Q-koorts in voor pathologisch onderzoek aangeboden placenta. Nog steeds veel aandacht voor Q-koorts. Mond- en klauwzeer (MKZ) Geen MKZ in Nederland sinds 2001 (situatie N-Afrika) Scrapie Beperkt aantal gevallen in afgelopen jaren. Veel vragen omtrent regelgeving scrapie en export. Sector wil verder met fokken op resistentie. In samenwerking met het CVI is een project bij geiten gestart. Bluetongue Sinds 2012 is NL officieel bluetongue vrij. (BTV-4 in ZO-Europa) Peste des petits ruminants Nog nooit in NL (situatie in Marokko) Schapen- en geitenpokken Nog nooit in NL Artikel 100 ziekten (aangifteplichtig) Salmonellose Enkele gevallen per jaar. Campylobacteriose Enkele gevallen per jaar. Listeriose Listeriose veroorzaakt de laatste jaren meer problemen bij schapen en geiten. Toxoplasmose Enkele gevallen per jaar, seroprevalentie is hoog gebleken bij schapen en geiten. Echinococcose Af en toe een geval. Yersiniose Enkele gevallen per jaar. Leptospirose tgv L. hardjo Al jaren geen gevallen bij schapen en geiten. Zwoegerziekte Veel voorkomend. Overige OIE lijst aangifteplichtige ziekten in Nederland Chlamydia abortusenzoötische abortus Fasciola hepaticaleverbotziekte Mycobacterium avium subsp. paratuberculosisparatuberculose Ecthyma Bij geiten en schapen één van de belangrijkste infectieuze oorzaken van abortus. Leverbotprognose staat onder druk. Verspreiding resistentie triclabendazol is een punt van zorg. Regelmatig gevallen in de geitenhouderij. Er loopt sinds 2011 een onderzoeksproject. Als in andere jaren. Op een aantal bedrijven bij kleine aantallen lammeren een ernstige, proliferatieve huidaandoening, die op basis van pathologisch onderzoek ecthyma lijkt te zijn. De aangedane lammeren sterven uiteindelijk. Nader Onderzoek 3

5 Ziekte/aandoening/ gezondheidskenmerk Francisella tularensistularemie Caprine arthritis encephalitis-cae Uit monitoring Resistentie maagdarmwormen voor anthelmintica Korte omschrijving Rustig 1 Verhoogde attentie 2 Sinds 2013 enkele besmette hazen en enkele humane tularemie patiënten gevonden in Nederland. Ook in 2015 is de aandoening bij hazen vastgesteld. Veel voorkomend. Resistentieontwikkeling is wereldwijd een punt van zorg. In afgelopen jaren voor meerdere groepen anthelmintica in NL resistentie aangetoond. Schmallenbergvirus Viruscirculatie in runderen aangetoond in SBV in 2015 aangetoond in een lam met aangeboren afwijkingen. Caprine herpesvirus 2 (CHV 2 ) Geit met verschijnselen van boosaardige catarrhaalkoorts waarbij CHV-2 werd aangetoond. Clostridium-infecties Sinds enkele jaren toename van intra-uteriene clostridium-infecties bij geiten en schapen. Caseous lymfadenitis (CL) Aangetoond bij alpaca s. Blijven opletten en daarnaast schapen en geiten testen bij import. Nader Onderzoek 3 1 Rustig: geen actie vereist of actie leidt naar verwachting niet tot een duidelijke verbetering 2 Verhoogde attentie: attendering op een bijzonderheid 3 Nader onderzoek: nader onderzoek is lopend of gewenst GD, Postbus 9, 7400 AA Deventer, T , F info@gddiergezondheid.nl GDOV0685/12-15