Nota van B&VV. De twee nieuwe wetten

Transcriptie

1 Nota van B&VV Onderwerp Implementatie Wet afdoening Openbaar Ministerie Portefeuillehouder drs. Th.L.N. Weterings Collegevergadering 23 november Inlichtingen mr. J. Kamphuis ( ) Registratienummer Inleiding Overlastgevende feiten zoals wildplassen, het onjuist aanbieden van huisvuil, het laten liggen van hondenpoep en het aanbrengen van graffiti zijn voorbeelden van kleine ergernissen in het publieke domein. Zij kunnen door gebruikmaking van twee verschillende wetten worden aangepakt, de wet OM-afdoening en de wet 'Bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte'. Het nu gebruikte instrument van 'transactie', waarbij de aanklager afziet van vervolging indien de verdachte op tijd de boete betaalt, zal op termijn verdwijnen. Wij dienen daarom onze voorkeur uit te spreken voor de implementatie van één van deze twee wetten. Met deze nota wordt hierover een besluit genomen. De twee nieuwe wetten 1. De Wet OM-afdoening - bestuurlijke strafbeschikking De Wet OM-afdoening is per 1 februari 2008 in werking getreden en biedt het Openbaar Ministerie (OM) gelegenheid zelfstandig straffen en maatregelen op te leggen; het opleggen van boetes vindt plaats door het opleggen van een zogenaamde bestuurlijke strafbeschikking. Met de sanctiemogelijkheden van deze bestuurlijke strafbeschikking kunnen meer feiten buitengerechtelijk worden afgedaan (de acceptgirokaart). Voor burgers heeft het systeem het voordeel dat zij direct en gemotiveerd weten waar zij aan toe zijn. De gemeente krijgt een vooraf vastgesteld deel van de opbrengst, die voortvloeit uit de opgelegde boetes. Daar staat tegenover dat de gemeente ook niet betrokken is bij de afwikkeling van een eventueel beroep dat volgt indien een belanghebbende het niet eens is met een opgelegde strafbeschikking. Degene die het niet eens is met de opgelegde sanctie, kan zelfstandig beroep instellen bij de rechtbank. 2. De wet 'Bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte' Op grond van de wet 'Bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte', die 1 januari 2009 van kracht is geworden, wordt aan gemeentebesturen de bevoegdheid verleend om boetes op te leggen tegen overtredingen van de Algemene Plaatselijke Verordening Haarlemmermeer. Deze kan alleen worden toegepast door gemeentelijke toezichthouders, die tevens bijzonder opsporingsambtenaar (boa) zijn. De bevoegdheid om bestuurlijke

2 Volgvei 2 Implementatie Wet afdoening Openbaar Ministerie boetes op te leggen, kan niet worden gemandateerd aan boa's die niet in dienst van een gemeente zijn. De gemeente draagt hiermee de volledige verantwoordelijkheid voor het handhavingsbeleid. De bestuurlijke boete vergt van gemeenten, dat er een compleet apparaat aan toezichthouders, incassomedewerkers en juristen die bezwaar- en beroepszaken behandelen in het leven wordt geroepen. Dat betekent een aanzienlijke investering. Een belangrijke kostenpost is daarnaast de 24-uurs-dekking. De regering benadrukt dat de handhaving 24 uur per dag zal moeten plaatsvinden en dat de politie alleen nog in uitzonderlijke situaties zal optreden. Kortom, de politie zal bij deze overtredingen alleen nog als 'achtervang' gaan fungeren. Afweging In de bijlage worden de voor- en nadelen van de twee nieuwe instrumenten tegen het licht gehouden aan de hand van verschillende wegingsfactoren. Ook wordt kort stilgestaan bij de landelijke tendens, waarbij inzichtelijk wordt dat, voor zover bekend, de meeste gemeenten kiezen voor de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking. In de conclusie wordt de voorkeur uitgesproken voor de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking. De belangrijkste afwegingen om te kiezen voor de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking zijn de volgende: De bestuurlijke boete vergt van gemeenten dat er een compleet apparaat aan toezichthouders, incassomedewerkers en juristen die bezwaar- en beroepszaken behandelen in het leven wordt geroepen. Dat betekent een aanzienlijke investering. Daarnaast is de 24-uurs-dekking een belangrijke kostenpost. Handhaving zal 24 uur per dag moeten plaatsvinden en de politie zal alleen nog in uitzonderlijke situaties optreden. De tarieven worden per feit door het Rijk vastgesteld. De totale opbrengsten vloeien in de gemeentekas. Maar ook de totale kosten van incasso en beroep komen voor rekening van de gemeente. Indien toepassing wordt gegeven aan de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking is de eis van 24-uurs dekking niet gesteld. De gemeente draagt uitsluitend zorg voor haar eigen toezichtorganisatie. De gemeente ontvangt per transactie voor een overlastfeit een vergoeding van 40,- en voor een foutparkeerfeit ontvangt de gemeente 25,-. De kosten van incasso en beroep komen voor rekening van het Rijk. Zoals aangegeven vergt de bestuurlijke boete een aanzienlijke investering. De kosten van het innen van de bestuurlijke boete zullen hoger zijn dan de opbrengst, ondanks dat de totale opbrengsten terugvloeien naar de gemeentekas. Implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking sluit aan bij onze reeds bestaande werkwijze in de handhaving. De investeringen zijn nihil. Het OM verzorgt de verdere afhandeling (via het Centraal Juridisch Incasso Bureau te Leeuwarden). Een gedeelte van

3 Voigvei 3 Implementatie Wet afdoening Openbaar Ministerie de opbrengst van de beschikking komt ten goede aan de gemeentekas; 40,- per overlastfeit en f: 25,- bij een foutparkeerfeit. De bestuurlijke strafbeschikking sluit het best aan bij de huidige werkwijze. Naast de zekerheid van deze inkomsten, biedt het ook de zekerheid dat eventuele juridische procedures niet voor rekening van de gemeente Haarlemmermeer zullen komen. Middelen Bij de invoering van de Wet OM-afdoening ontvangt de gemeente 40,- bij een overlastfeit en 25,- bij een foutparkeerfeit. Een verdere juridische afwikkeling komt niet voor rekening van de gemeente Haarlemmermeer. De te verwachten opbrengst voor en verder ligt rond de ,-. Omdat de aangeleverde processen-verbaal aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen (die zijn vastgelegd in de Regeling PV-vergoeding), kan het zijn dat deze niet allemaal in de gemeentekas zullen vloeien. Ze kunnen dan geseponeerd worden. Daarnaast zijn er weinig kosten die gemeente moet maken, het systeem sluit goed aan op de huidige werkwijze. Implementatie De bestuurlijke strafbeschikking zal per I januari 2011 gebruikt worden. Op deze wijze wordt er tevens aangesloten bij de keuze van andere gemeenten in Nederland. Juridische aspecten Op basis van de Wet OM-afdoening kan de gemeente gebruik gaan maken van de bestuurlijke strafbeschikking. Op grond van deze wet kunnen overlastfeiten die onder het bereik van de APV en de afvalstoffenverordening vallen, beboet worden. In- en externe communicatie Het besluit om de bestuurlijke strafbeschikking te implementeren, zal toegelicht worden in Informeer. Besluit Op grond van het voorgaande hebben wij besloten om: 1. te kiezen voor toepassing van het instrument van de bestuurlijke strafbeschikking voor de aanpak van overlastgevende feiten per 1 januari ; 2. deze nota ter informatie te zenden aan de raad. Burgemeester en wethouders van de gemeente Haarlemmermeer, Bijlage(n) 1. Bijlage: Wet OM-afdoening en Wet Bestuurlijke Boete

4 gemeente Haarlemmermeer Memo mr. J. Kamphuis Team Openbare orde & Veiligheid Bijlage: Wet OM-afdoening en Wet Bestuurlijke Boete Inleiding Op dit moment wordt voor de handhaving van overtredingen in het publieke domein gebruik gemaakt van de zogenaamde 'transactie'. Hierbij ziet de aanklager af van verdere vervolging indien de verdachte op tijd de boete betaalt. Op termijn' zal de transactie echter komen te verdwijnen. De gemeente Haarlemmermeer zal daarom een keuze moeten maken tussen 2 nieuwe instrumentaria om de handhaving van overlast in de publieke ruimte mogelijk te maken. Voor de volledigheid moet opgemerkt worden dat voor beide instrumenten onderzocht zal worden hoe terugverdieneffecten bereikt kunnen worden. Hier zal een start mee worden gemaakt bij de het eerstvolgende uitvoeringsprogramma Handhaving & Toezicht. Wet OM-afdoening; bestuurfuke sfrafbeschikking De Wet OM-afdoening (en de daaraan gekoppelde bestuurlijke strafbeschikking), is per 1 februari 2008 in werking getreden. Middels deze wet kan het Openbaar Ministerie (OM) zelfstandig straffen en maatregelen opleggen. Tevens kunnen buitengewoon opsporingsambtenaren (boa's) en politieambtenaren tegen overtredingen van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) optreden. Hierbij moet opgemerkt worden dat het door het CJIB landelijk vastgestelde uitrolschema aangeeft dat de daadwerkelijke uitrol voor de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking voor het arrondissement Kennemerland per l september 2010 van start is gegaan. Dit betekent dat het gehele arrondissement Kennemerland inmiddels gebruik kan maken van de bestuurlijke strafbeschikking. Na de vier grote steden (G4) in januari 2009, zijn nu ook andere gemeenten van start gegaan met de bestuurlijke strafbeschikking. Het CJIB verwacht dat uiteindelijk zeker 300 gemeenten voor de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking zullen kiezen. Wef Bestuurlijke boete Daarnaast bestaat de wet 'Bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte'. Op grond van deze wet wordt aan gemeentebesturen de bevoegdheid verleend om boetes op te leggen tegen overtredingen van de APV. De gemeente is bij de bestuurlijke boete 24 uur per dag verantwoordelijk voor de handhaving. Er zijn nog geen gemeenten bekend die hebben gekozen voor de implementatie van de bestuurlijke boete. ' p- Het is nog onduidelijk wanneer dit exact gebeurt

5 Volgvei 2 Parkeren In deze bijlage wordt gesproken over parkeerfeiten. Hierbij moet er een onderscheid gemaakt worden tussen 'fout parkeren' en de 'fiscale heffingen'. Fout parkeren Onder 'fout parkeren' wordt verstaan het beboeten van parkeren op niet-toegestane plaatsen. De uitgeschreven bekeuringen gaan naar het CJIB, welke zorgt voor de inning van deze boetes. Inkomsten uit deze boetes vloeien rechtstreeks in de staatskas. Bij de implementatie van de Wet OM-afdoening ontvangt de gemeente 25,- per opgelegde boete. Fiscale heffingen Daarnaast zijn er de 'fiscale heffingen'. Hierbij zal een parkeercontroleur, bij aantreffen van een auto op een betaald parkeerplaats zonder dat er betaald is voor het gebruik niet een boete opleggen, maar een naheffingsaanslag. Deze naheffingsaanslag is een belastingmaatregel en valt derhalve ook volledig onder het regime van de belastingwetgeving (Gemeentewet) en niet onder het regime van de Wet OM-afdoening. Inkomsten uit deze naheffingsaanslag vloeien dan ook rechtstreeks in de gemeentekas en niet in de staatskas. De implementatie van de bestuurlijke boete of de bestuurlijke strafbeschikking heeft geen invloed op deze fiscale heffingen en kunnen hier derhalve als wegingsfactor buiten beschouwing gelaten worden. Hieronder worden de 2 instrumentaria nader uitgediept. Wet OM-afdoening; bestuurlijke strafbeschikking Op 7 juli 2006 is de Wet OM-afdoening aangenomen. Deze wet wordt gefaseerd ingevoerd. Op 1 februari 2008 is de wet voor het OM in werking getreden en medio oktober 2008 voor de politie. Per 1 januari 2010 hebben de eerste arrondissementen de bestuurlijke strafbeschikking geïmplementeerd. De strafbeschikking houdt een vaststelling van schuld van het begaan van het strafbare feit door de verdachte in, gebaseerd op feiten en omstandigheden die kenbaar worden gemaakt in de strafbeschikking. Met het opleggen van de strafbeschikking stelt de Officier van Justitie de schuld van de verdachte aan een strafbaar feit vast. Toepassingsbereik wet OM-afdoening Vrijwel alle strafbaar gestelde overtredingen van de APV kunnen met de bestuurlijke strafbeschikking worden aangepakt. Met de sanctiemogelijkheden van de bestuurlijke strafbeschikking zullen meer feiten buitengerechtelijk kunnen worden afgedaan, zodat APVovertredingen niet meer bij de kantonrechter hoeven te worden aangebracht. Voor de burger heeft het systeem het voordeel dat hij direct en gemotiveerd weet waar hij aan toe is. Kosten en opbrengsten De gemeente krijgt, anders dan bij de bestuurlijke boete, slechts een (vastgesteld) deel van de opbrengst die voortvloeit uit de opgelegde boetes. Daar staat tegenover dat de gemeente ook niet betrokken is bij de afwikkeling van een eventueel beroep dat volgt indien een

6 Volgvei 3 belanghebbende het niet eens is met een opgelegde strafbeschikking. De verdachte die het niet eens is met de opgelegde sanctie, kan zelfstandig beroep instellen bij de strafrechter. Wet Bestuurlijke boete Op 18 december 2007 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte aangenomen. Het wetsvoorstel is in het derde kwartaal van 2008 in werking getreden. De bestuurlijke boete kan alleen worden toegepast door gemeentelijke toezichthouders, die tevens boa zijn. De bevoegdheid om bestuurlijke boetes op te leggen kan niet gemandateerd worden aan boa's die niet in dienst van een gemeente zijn. Toepassingsbereik bestuurlijke boete Bestuurlijke boetes kunnen worden opgelegd voor overlastgevende feiten zoals wildplassen, het onjuist aanbieden van huisvuil, het laten liggen van hondenpoep en het aanbrengen van graffiti. Overtredingen van de afvalstoffenverordening vallen hier ook ten dele onder. Geen bestuurlijke boete kan worden opgelegd voor overtreding van voorschriften betrekking hebbend op: 1. samenscholing en ongeregeldheden 6. hinderlijk drankgebruik 2. betogingen op openbare plaatsen 7. bedelen 3. vechten op straat 8. bestrijding van heling van goederen 4. vervoer van inbrekerswerktuigen 9. het gebruik van verdovende middelen 5. meevoeren van steekwapens 10. drugshandel op straat Kosten en opbrengsten De ontvangsten van de bestuurlijke boetes die door de gemeente zijn opgelegd, vloeien anders dan bij de bestuurlijke strafbeschikking, rechtstreeks in de gemeentekas. Omdat een betrokkene tegen de opgelegde bestuurlijke boete bezwaar en beroep kan indienen, zullen hier juist weer meer kosten voor de gemeente uit voortvloeien. Indien de gemeente kiest voor de bestuurlijke afdoening, moeten de boetes worden opgelegd door aangewezen boa's in dienst van de gemeente. De boete kan echter nooit hoger zijn dan 340,- per gedraging. Er kan een lagere boete worden opgelegd als de overtreder aannemelijk kan maken dat de vastgestelde bestuurlijke boete wegens bijzondere omstandigheden te hoog is. De boete wordt gehalveerd voor personen tussen de 12 en 16 jaar. Indien de overtreding is begaan door een rechtspersoon dan kan de hoogte van de boete vermenigvuldigd worden met een factor 6. Indien de gemeente besluit tot invoering van de bestuurlijke boete blijft strafrechtelijke handhaving door de politie mogelijk. De politie behoudt namelijk een rol bij escalatie of in geval van heterdaad. De gemeente draagt echter de volledige2 verantwoordelijkheid voor het handhavingsbeleid, indien zij heeft gekozen voor de invoering van de bestuurlijke boete. Voor wat betreft de deregulering heeft de keuze voor invoering van de bestuurlijke boete tevens als effect, dat de limitatieve lijst van gedragingen uit de AMvB weer in de APV moeten worden opgenomen. De gemeente wordt daarmee verantwoordelijk voor de 2 Dat wil zeggen: 24 uur per dag, 7 dagen per week

7 Voigvei 4 handhaving van alle in de AmvB opgenomen gedragingen. Een vrije selectie per gemeente acht de regering zeer nadelig voor de handhaving en leidt tot een onwerkbare situatie voor OM en politie. In de uitvoering kan het gemeentebestuur uiteraard prioriteren, maar zo ontstaan mogelijk "dode bepalingen". Ook de bestuurlijke strafbeschikking gaat uit van een vaste lijst van stafbare feiten, opgenomen in een AMvB. Wegingsfactoren om te kiezen tussen Bestuurlijke Strafbeschikking of Bestuurlijke Boete De kosten De bestuurlijke boete vergt van gemeenten dat er een compleet apparaat aan toezichthouders, incassomedewerkers en juristen die bezwaar- en beroepszaken behandelen in het leven wordt geroepen. Dat betekent een aanzienlijke investering. Een belangrijke kostenpost is de 24-uurs-dekking. De regering benadrukt dat de handhaving 24 uur per dag zal moeten plaatsvinden en dat de politie alleen nog in uitzonderlijke situaties zal optreden. De gemeente zal de primaire verantwoordelijkheid dragen voor de handhaving. Dit betekent echter niet dat de gemeente ook feitelijk 24 uur per dag moet handhaven. De gemeente kan hierbij een handhavingsplan opstellen en van plaats tot plaats de handhavingsinzet bepalen, die per plaats en per uur van de dag verschillend kan zijn. De bestuurlijke boete geeft derhalve de mogelijkheid tot het houden van gericht toezicht. Dit betekent evenwel niet dat zij de 'moeilijke uren' kan overlaten aan de politie. De politie zal alleen als achtervang fungeren indien zij daar zelf strafrechtelijke redenen toe zien. Voorbeeld: een globale berekening laat zien dat de extra inzet van 2 toezichthouders tussen uur en uur leidt fot een benodigde capaciteit van ca. 9 ffe. Het aanfal effectieve uren op straat wordt hierbij vastgesteld op De berekening is als volgt op gebouwd. Het gaat om 15,5 uur per dag {van uur tot uur) x 2 toezichthouders = 31 uur per dag. 31 uur x 365 dagen = uren gedeeld door 1365 effecturen komt neer op ca. 8,3 ffe. l fte wordt daarbij vastgesteld op ,-. Totaal gaat het dan om ,-. Voor de implementatie van de bestuurlijke boete moet de gemeente echter niet alleen investeren op de beschikbaarheid van boa's belast met de handhaving, maar moet er ook geïnvesteerd worden in capaciteit voor de verwerking en inning van de boete en de bezwaar- en beroepsprocedures. Duidelijk is in ieder geval dat de kosten van het innen van de bestuurlijke boete hoger zullen zijn dan de opbrengst. Indien toepassing wordt gegeven aan de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking is de eis van 24-uurs dekking niet gesteld. De gemeente draagt uitsluitend zorg voor de eigen toezichtorganisatie. De kosten van incasso en beroep komen voor rekening van het Rijk (zie ook hieronder). De opbrengsten Bij de huidige aanpak van kleine ergernissen door de politie gaan alle inkomsten naar het Rijk. Indien toepassing wordt gegeven aan de Wet Bestuurlijke Boete worden de tarieven per feit door het Rijk vastgesteld, en vloeien de totale opbrengsten in de gemeentekas.

8 Voigvei 5 Bij de implementatie van de bestuurlijke strafbeschikking verzorgt het OM de verdere afhandeling (via het CJIB te Leeuwarden) terwijl een gedeelte van de opbrengst van de beschikking in de gemeentekas vloeit. Zoals hierboven is aangegeven ontvangt de gemeente per transactie voor een overlastfeit een vergoeding van 40,- Voor een foutparkeerfeit op grond van de Wet Administratieve Handhaving Verkeersvoorschriften (WAHV) ontvangt de gemeente 25,-. Opbrengsten Voor de beeldvorming is het goed om te weten hoeveel boetes er worden opgelegd die in de categorie 'kleine ergernissen' vallen en wat deze vervolgens voor de gemeente opleveren. In de onderstaande tabel is de stand van zaken weergegeven van het aantal ingediende processen-verbaal in de periode januari - augustus 2010~. De ingediende p-v's zullen worden uitgekeerd mits ze aan alle voorwaarden van de Regeling PV-vergoeding voldoen. Voldoen de p-v's hier niet aan dan worden ze geseponeerd door het CJIB. Daarmee hoeft het aantal ingediende p-v's niet gelijk te staan aan het aantal daadwerkelijk geïncasseerde p-v's. Daarnaast behoudt het CJIB zich het recht voor om bepaalde p-v's te weigeren (bijvoorbeeld wegens onvolledigheid). arkeerfeiten, fiscale heffingen augustus: f: Indien het hierboven aangegeven aantal p-v's in dezelfde lijn doorzet in 2010, zullen er totaal ongeveer 3750 parkeerfeiten en 90 overlastfeiten worden opgelegd. Dit komt neer op , ,- = f: ,- per jaar. De inkomsten vanuit p-v vergoedingen voor de gemeente, zijn niet opgenomen in de begroting voor 2010 en zullen daarmee opgenomen worden binnen de post 'Bedrijfsmatige activiteiten' van Handhaving en oez zicht^. De p-v vergoedingen zullen in worden uitgekeerd door het CJIB en op dat moment als inkomsten worden verantwoord. 3 Deze stand van zaken is op 30 september door het Centraal Juridisch Incassobureau opgemaakt. 4 Bij APV Handhaving

9 Volgvei 6 Tabellen met algemene verschillen bestuurlijke boete en bestuurlijke strafbeschikking De kosten voor de uitvoering, De kosten voor de uitvoering, inning inning en rechtsbescherming en rechtsbescherming gedeeltelijk komen geheel voor rekening van de voor rekening van de gemeente. gemeente. Deze kosten bestaan uit: Deze kosten bestaan uit: - aanschaf eigen feitenboekjes - aanschaf universele feitenboekjes - eigen boeteadministratie - mogelijk bezwaar en beroep - software (registratiesysteem) Alle opbrengsten voor vloeien in de Respectievelijk 40,- voor gemeentekas. overlastfeiten en 25,- voor fout Bestuursrecht Strafrecht Boa uit naam van het College en de Boa uit naam van het College, de burgemeester burgemeester, de politie of het OM. Gemeente CJIB, namens de gemeente Gemeente CJIB Bezwaar bij de gemeente. Beroep Verzet bij OM (binnen 2 weken). bij de kantonrechter (marginale Zitting bij kantonrechter (integrale toetsing) toetsing) 24-uurs verantwoordelijkheid voor gemeente. De gemeente draagt uitsluitend zorg voor haar eigen toezichtorganisatie.

10 Volgvei 7 Conclusie Op basis van de hierboven genoemde wegingsfactoren kan de conclusie worden getrokken dat de bestuurlijke strafbeschikking de voordelen van het systeem van bestuurlijke boete en het traditionele strafrechtsysteem lijkt te combineren. Dit pleit voor de keuze om de bestuurlijke strafbeschikking te implementeren. De bestuurlijke strafbeschikking sluit het best aan bij de huidige werkwijze wat er voor zorgt dat de investeringskosten bij de bestuurlijke strafbeschikking relatief laag zijn. Bij de implementatie van de bestuurlijke boete moeten meer investering gedaan worden. Naast de 24-uurs verantwoordelijkheid zal er met name moeten worden geïnvesteerd in de boeteadministratie, de afhandeling van bezwaar- en beroepschriften en software. Investeringen die bij de keuze voor de bestuurlijke strafbeschikking niet hoeven te worden gedaan. Het is dan ook niet voor niets dat weinig gemeenten in Nederland kiezen voor de bestuurlijke boete, maar juist kiezen voor de bestuurlijke strafbeschikking. Bovendien heeft de gemeente de zekerheid dat er E 40,- bij een overlastfeit en 25,- bij een foutparkeerfeit in de gemeentekas vloeit. Naast de zekerheid van deze inkomsten, biedt het ook de zekerheid dat eventuele juridische procedures niet voor rekening van de gemeente Haarlemmermeer zullen komen. Financiële risico's worden in deze variant derhalve afgewend.