DEEL VIII SLOTBESCHOUWING. Cathelijne van der Burg (AStri)

Transcriptie

1 DEEL VIII SLOTBESCHOUWING Cathelijne van der Burg (AStri) 305

2

3 Van WAO naar WIA Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw is het aantal ontvangers van een arbeidsongeschiktheidsuitkering jarenlang met grote sprongen toegenomen. In de jaren negentig heeft dit tot beleidsingrepen geleid, die echter niet toereikend waren om de groei structureel te remmen. Het schrikbeeld van een miljoen arbeidsongeschikten was in 2002 bijna werkelijkheid geworden. Sindsdien is het aantal snel gedaald. Aangenomen mag worden dat de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter (WVP), de Wet verlenging loondoorbetaling bij ziekte (VLZ) en de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) hieraan hebben bijgedragen. Wat gebeurt er in de twee jaar voorafgaand aan de WIA? Met de invoering van de VLZ ontstond een periode van twee jaar waarin werkgever en werknemer samen verantwoordelijk zijn voor herstel en re integratie. Na twee jaar ziekte kan betrokkene een beroep doen op de WIA. De beleidsmakers (SZW), de uitvoering (UWV) en andere betrokken actoren hebben geen volledig zicht op hetgeen er in deze periode voorafgaand aan de WIA beoordeling met zieke werknemers gebeurt. Hoe ziet de weg naar de WIA eruit? Wie nemen onderweg de afslag naar werkhervatting? Weliswaar behoren werkgevers een re integratiedossier aan te leggen en tijdig een probleemanalyse op te stellen, maar het toetsen van de inspanningen van de werkgever en werknemer door UWV vindt thans pas na circa 21 maanden plaats, bij het aanvragen van een WIA uitkering. De verzekerde zonder werkgever die een beroep doet op de Ziektewet (vangnetter) is wel eerder bij UWV in beeld, omdat UWV verantwoordelijk is voor de begeleiding van deze zieken. Zowel bij werknemers als bij vangnetters geldt echter dat onvoldoende bekend is wat de determinanten van werkhervatting zijn na langdurig verzuim. Daarbij komt dat vanuit het perspectief van de WAO, maar ook bij internationale vergelijking het aandeel werknemers dat een WIA uitkering aanvraagt en de WIA instroomt veel lager is dan voorzien. Het gebrek aan voldoende inzicht in wat er gebeurt in de twee jaar voorafgaand aan de WIA was mede aanleiding voor dit onderzoek. Het Weg naar de WIA project Om het doel van minder verzuim en meer werkhervatting na (langdurig) verzuim te bereiken zijn aangrijpingspunten voor beleid van werkgevers, verzekeraars en UWV nodig. In dit onderzoek geven we een gedetailleerd beeld van de gang naar de poort van de WIA vanaf negen maanden ziekteverzuim. We kijken daarbij naar verschillen tussen werknemers en vangnetters. Tevens maken we een vergelijking tussen 2003 en 2008: zijn er belangrijke veranderingen opgetreden in het verloop van het ziekteproces dat leidt tot arbeidsongeschiktheid, met de invoering van VLZ en de WIA? Om deze vragen te kunnen beantwoorden zijn een groep van reguliere werknemers en een groep van vangnetters vanaf negen maanden na ziekmelding anderhalf jaar (tot 27 maanden na ziekmelding) gevolgd. Beide groepen hadden zich rond 1 januari 2007 ziek gemeld. Ze zijn drie keer geënquêteerd: bij tien, bij 18 en bij 27 maanden na ziekmelding. Twee maal, bij tien en 27 maanden, zijn ook de werkgevers van de reguliere werknemers bevraagd. De enquêtering bij 18 maanden is gelijkgeschakeld met een enquête uit 2003 die plaatsvond bij twaalfmaandszieken 18 maanden na ziekmelding. 307

4 Omslag in gerichtheid op werkhervatting tussen 2003 en 2008 Tussen 2003 en 2008 heeft een grote omslag plaatsgevonden in de kansen en de gerichtheid op werkhervatting van langdurig zieken. Was in 2003 nog 1,4% van de verzekerdenpopulatie minstens een jaar ziek, in 2008 is dit gedaald naar 1,0 à 1,2%. Anderhalf jaar na ziekmelding waarbij men in 2003 al recht kon hebben op WAO was 48% van de twaalfmaandszieke werknemers in 2003 aan het werk, terwijl dit in 2008 wel 67% is. Niet alleen zijn meer mensen aan het werk, hun arbeidsmarktpositie is ook verbeterd: ze hebben vaker een vast dienstverband, zijn gemiddeld langer in dienst en hebben minder te maken gehad met conflicten. In 2008 deden daarnaast meer langdurig zieke werknemers een poging om het werk te hervatten dan in Al met al is er in vijf jaar een grote verandering in de gerichtheid op werk opgetreden. Daaraan hebben alle actoren hun bijdrage geleverd: werknemers zeggen in 2008 vaker dan in 2003 dat hun werkgever (werk)aanpassingen heeft aangeboden en dat de bedrijfsarts actief is nagegaan of terugkeer naar het werk mogelijk is. Ook geven ze vaker aan begeleid te zijn naar werk door andere instanties 1. De veranderde wet en regelgeving heeft haar werk dus gedaan. De (kleinere) groep die niet begeleid wordt is vaker werkend, en als men niet werkt ervaart men de gezondheid als slechter dan in Dit duidt erop dat bij de groep die geen begeleiding naar werk heeft ontvangen dit vaker dan in 2003 ook niet aan de orde was: het gaat hen vaak te slecht (met de gezondheid) of het gaat juist vanzelf goed (met werkhervatting). Werkhervatting is beïnvloedbaar; gewijzigde stelsel heeft effect Zowel in 2008 als in 2003 zijn er vijf belangrijke kenmerken die de kans op werkhervatting bepalen van twaalfmaandszieke werknemers na anderhalf jaar ziekte. Ten eerste het aantal gezondheidsklachten dat iemand ervaart: hoe meer verschillende klachten, hoe kleiner de kans op werkhervatting. Daarnaast zijn er vier kenmerken die deels beïnvloed kunnen worden door de werkgever, de bedrijfsarts of door de werknemer zelf. Eén daarvan is de duur van het dienstverband: hoe langer iemand al bij een bedrijf werkt (los van leeftijd), des te groter de kans op werkhervatting. De volgende drie kenmerken beïnvloeden de kans op werkhervatting ook positief: het ondernemen van hervattingspogingen in het eerste ziektejaar, het aanbieden van werkaanpassingen door de werkgever en het samen met de bedrijfsarts nagaan of terugkeer naar het werk mogelijk is. Vooral deze laatste drie kenmerken zijn direct beïnvloedbaar door de werkgever, de bedrijfsarts en de werknemer. Dit betekent dat het actief onderzoeken van hervattingsmogelijkheden, het proberen of werken lukt en het aanbieden van werkaanpassingen de kans op werkhervatting positief beïnvloeden. In 2008 gebeurt dit allemaal vaker dan in 2003, waarmee alle actoren (werkgever, bedrijfsarts, werknemer) hun eigen rol actiever hebben ingevuld conform de gewijzigde wetgeving. De toegenomen invloed van deze vijf determinanten is de verreweg belangrijkste oorzaak van de stijging van het aandeel werkenden. De op zich al minder spectaculaire veranderingen in de samenstelling van de populatie langdurig zieken hebben veel minder invloed op deze stijging gehad. De inspanningen van de werkgever en bedrijfsarts hebben (als gevolg van WVP) aan effectiviteit gewonnen. Dit kan bijvoorbeeld zijn doordat inspanningen sneller, frequenter 1 Daar waar over begeleiding gesproken wordt, gaat het tenzij anders vermeld steeds om begeleiding specifiek gericht op terugkeer naar werk. Andere vormen van begeleiding (gericht op herstel, contact houden/monitoren) zijn daarmee niet meegeteld. 308

5 of intensiever zijn ingezet. De ontwikkeling van richtlijnen voor de praktijk van bedrijfsartsen en behandelaars heeft hier waarschijnlijk een rol in gespeeld. Daarnaast hebben de VLZ, het wegvallen van de WAO en de komst van de strengere WIA naar alle waarschijnlijkheid bijgedragen aan deze toegenomen effectiviteit. Dit wordt bevestigd in interviews met werkgevers. Door de VLZ is er meer tijd om te werken aan herstel en werkhervatting, zonder dat deze onderbroken wordt door de WAO muur die er in 2003 nog was: was men die gepasseerd, dan was werkhervatting minder aannemelijk (de zogenaamde fuikwerking van de WAO). De hogere kosten van de langere loondoorbetaling voor de werkgever in combinatie met een minder aantrekkelijk (WIA)perspectief voor de werknemer maken de inspanningsbereidheid van betrokken partijen ook groter. Vangnetters vormen een kwetsbare groep Aan de vangnetters gaat deze sterkere gerichtheid op werk gedeeltelijk voorbij. Hier is helaas geen vergelijking tussen 2003 en 2008 te maken, maar ten opzichte van de werknemers van 2008 zijn zij anderhalf jaar na ziekmelding minder aan het werk en deden ook minder vaak pogingen hiertoe. Uiteraard zijn zij ook bij aanvang van ziekte minder vaak aan het werk (denk aan de WW ers). Vangnetters vormen echter een veel kwetsbaardere groep dan werknemers. Vangnetters hebben geen werkgever die het loon doorbetaalt, verzuim begeleidt en direct een werkhervattingsplek kan bieden. Zij zijn aangewezen op het tweede spoor. Daarnaast hebben vangnetters (met name WW ers) een zwakkere sociaal economische positie dan werknemers: ze hebben een korter arbeidsverleden, een langere klachtenhistorie, een slechtere gezondheidsperceptie en er spelen vaker andere factoren die werkhervatting belemmeren (zoals zorg voor kinderen). Ook bij vangnetters is werkhervatting beïnvloedbaar, maar lastiger Voor de vangnetters gelden deels dezelfde en deels andere kenmerken die de kans op werkhervatting bepalen. De ervaren gezondheid speelt uiteraard ook bij vangnetters een grote rol: een als slecht ervaren gezondheid heeft een negatief effect op werkhervatting. Daarnaast is de begeleiding naar werk door UWV van belang, en voor de eindedienstverbanders (zolang de werkgever het loon doorbetaalt) de begeleiding door de werkgever en arbodienst. De begeleiding van een werkgever/arbodienst aan een eindedienstverbander vergroot de kans op werk veel meer dan de begeleiding door UWV; mogelijk waren er vaak ook al benutbare mogelijkheden toen het dienstverband nog bestond. Voor vangnetters met een kleinere afstand tot de arbeidsmarkt (eindedienstverbanders en uitzendkrachten) geldt net als bij werknemers dat de begeleiding door de werkgever en arbodienst een dubbel effect heeft. Enerzijds is er een direct effect, namelijk dat het de belemmerende werking van een slechte gezondheidsperceptie op werkhervatting deels kan wegnemen; anderzijds is er een indirect effect, namelijk dat begeleiding de gezondheidsperceptie verbetert. Mogelijk ligt hieraan ten grondslag dat er werkelijk (niet alleen in de perceptie) sprake is van een gezondheidsverbetering. Voor de WW ers is het moeilijker om met begeleiding het negatieve effect van de als slecht ervaren gezondheid weg te nemen; begeleiding door UWV blijkt dit in mindere mate dan bij de andere groepen te kunnen compenseren of positief te beïnvloeden. Voor zover de begeleiding aan WW ers effect heeft op de kans op werkhervatting, is dit met name in het tweede jaar; bij andere vangnetters en werknemers is dit vooral in het eerste jaar. Hierin speelt bij WW ers waarschijnlijk de grotere afstand tot de arbeidsmarkt een rol, evenals de relatief slechte gezondheidsperceptie. 309

6 Ontwikkeling van werkhervatting in het tweede jaar De invoering van de VLZ leverde een extra jaar op waarin werkgever en werknemers, of vangnetters en UWV, inspanningen gericht op herstel en re integratie moeten plegen. Wat gebeurt er in het tweede jaar na de ziekmelding en hoeveel extra werkhervatting wordt dan gerealiseerd? We vergelijken hier de langdurig zieken 10 en 27 maanden na de ziekmelding. Bij de werknemers neemt in deze tijd het aandeel volledig werkenden flink toe (van 12% naar 52%), terwijl het aandeel gedeeltelijk werkenden in dezelfde orde van grootte afneemt. Het percentage niet werkenden blijft in de periode tussen 10 en 27 maanden ongeveer gelijk: rond de 30%. Hierbij gaat het niet steeds om dezelfde mensen. Er zijn in deze tweejaarsperiode vijf werkhervattingspatronen onderscheiden: niet hervatters, late hervatters, opbouwers, volhouders en terugvallers. De niet hervatters hervatten op geen van de peilmomenten, de late hervatters pas na verloop van tijd. De andere groepen werken op het eerste peilmoment (na 10 maanden), waarvan een deel het werk uitbreidt van deels tot volledig (opbouwers), een deel steeds volledig werkt (volhouders) en een deel ophoudt met werken (terugvallers). Van belang is te voorkomen dat zieken het werk geheel niet hervatten of terugvallen. Beinvloedbare verschillen tussen niet hervatters en late hervatters betreffen de ontvangen begeleiding naar werk en de houding van de werknemer. Bij late hervatters neemt de begeleiding naar werk in het tweede ziektejaar toe, terwijl die bij niet hervatters juist iets afneemt. Daarnaast hebben late hervatters een actievere en positievere houding ten aanzien van werkhervatting dan niet hervatters. Deels zal dit samenhangen met bepaalde (on)mogelijkheden tot werkhervatting: niet hervatters ervaren hun gezondheid als slechter en verliezen in de loop van de tijd vaker het dienstverband met hun werkgever. Om niet hervatters te veranderen in late hervatters onder de aanname dat ze deels wel benutbare mogelijkheden hebben zouden niet hervatters meer geactiveerd en begeleid moeten worden richting werk, zowel in het eerste als in het tweede ziektejaar. Om te voorkómen dat zieken tot de categorie terugvallers gaan behoren, zijn minder aangrijpingspunten te vinden. De terugvallers hebben vaak een verslechtering van hun gezondheid ervaren en onderscheiden zich verder niet in negatieve zin. Bij de vangnetters is door de tijd heen ook een toename van het aandeel werkenden zichtbaar, maar in veel minder grote mate. Van de vangnetters komt 71% in deze twee jaar (op de drie peilmomenten) niet aan het werk, terwijl bij de werknemers 16% tot de niet hervatters behoort. Binnen de vangnetgroep komen de WW ers het minst vaak aan het werk (wat zal samenhangen met hun zwakkere sociaal economische positie en het volledig ontbreken van een werkgever om naar terug te keren) en de eindedienstverbanders het vaakst. Vangnetters ondernemen ook minder vaak werkhervattingspogingen dan werknemers; bij de niet hervatters is dit verschil met name in de eerste 10 maanden groot. De verwachtingen omtrent volledige werkhervatting zijn bij de niet hervattende vangnetters bij 10 maanden wel hoger dan bij de niet hervattende werknemers, maar dit verschil verdwijnt in de navolgende tijd. Niet hervatters in een ongunstige uitgangspositie De zieke werknemers die op geen van de drie peilmomenten het werk hebben hervat, hebben een relatief ongunstige uitgangspositie. Zij hebben te maken met een als slecht ervaren gezondheid en een langdurige klachtengeschiedenis. Tegelijkertijd is hun band 310

7 met de arbeidsmarkt minder sterk (minder werkhervattingspogingen en negatieve verwachtingen daaromtrent, na verloop van tijd vaak geen dienstverband meer) en is de eigen gerichtheid op werk, gepercipieerde ontvangen begeleiding en eigen betrokkenheid bij de aanpak minder dan bij de andere groepen. Wanneer aanvankelijke niet hervatters wel begeleiding krijgen verhoogt dat de kansen op werkhervatting. Ook de belemmerende werking van een als slecht ervaren gezondheid kan door op het werk gerichte begeleiding voor een deel worden weggenomen of positief worden beïnvloed. Vooral begeleidingsinspanningen in het eerste jaar verhogen de kans op werkhervatting door aanvankelijke niet hervatters. De vangnetters die het werk niet hervatten hebben dezelfde ongunstige uitgangspositie (met dezelfde kenmerken) als de zieke werknemers die niet hervatten. Daar komt bij dat het vaker om oudere verzekerden gaat met een lager huishoudinkomen. De groepen niethervattende werknemers en niet hervattende vangnetters lijken erg op elkaar. Alleen is bij de niet hervattende vangnetters de uitgangspositie gemiddeld nog ongunstiger en gaat het om een veel grotere groep. Dit maakt een tijdige activering nog crucialer, maar ook moeilijker. Mogelijk moet bij WW ers meer teruggegrepen worden op re integratiemiddelen als bijvoorbeeld gesubsidieerde arbeid of de WorkFirst methodiek. Begeleiding is cruciaal Begeleiding naar werk vergroot de kans op werkhervatting. In de periode tot 10 maanden na de ziekmelding heeft bijna 95% van de niet werkende werknemers enige vorm van begeleiding gekregen, meestal van de werkgever of de arbodienst. Wat betreft de inhoud van de begeleiding blijkt dat deze veel meer op het eerste spoor dan op het tweede spoor gericht is en vooral aangrijpingspunten bij de werknemer zelf zoekt en minder bij de inhoud van het werk. Uit interviews met werkgevers kan afgeleid worden dat bij dit type begeleiding de aard en het verloop van de gezondheidsklachten (die een bepaalde aanpak wel of niet mogelijk maken), de houding van de werknemer (motivatie, medewerking) en de capaciteiten van de werknemer (opleiding) mede een rol spelen. De oorzaak van de ziekmelding en het type klachten bepalen voor een deel de vorm van de begeleiding en de instantie die de begeleiding verzorgt. De resultaten indiceren dat zowel werkgevers als arbodiensten er de voorkeur aan geven relatief kansrijke werknemers te begeleiden en andere instanties (UWV WERKbedrijf, re integratiebedrijf, casemanagementbedrijf etc.) dienst doen als begeleider of last resort. Tot de werknemers die bij voorkeur begeleiding krijgen behoren ook degenen die psychische klachten en werkdruk als belangrijkste verzuimoorzaak noemen. Dit doet vermoeden dat werkstress als reden van verzuim beter behandelbaar is dan andere vormen van verzuim. In het tweede ziektejaar neemt het aandeel niet werkenden dat enige begeleiding ontvangt af tot 78%, maar wordt de rol van andere instanties hierin relatief groter. In het eerste ziektejaar gebeurt er dus meer qua begeleiding; de prikkel van de VLZ wordt in het eerste jaar al gevoeld en werpt zijn licht vooruit naar het tweede jaar. In het tweede ziektejaar zal het ook in bepaalde gevallen duidelijk zijn geworden dat er geen re integratiemogelijkheden meer zijn, waardoor er dan minder begeleiding wordt ingezet. Vangnetters geven minder vaak aan begeleiding naar werk te ontvangen dan werknemers (per peilmoment circa de helft). Een deel van de vangnetters die het werk niet hervatten binnen twee jaar geeft zelfs aan in de eigen beleving in het geheel geen bege 311

8 leiding gericht op werk ontvangen te hebben. Aangezien vangnetters hun gezondheid als slechter ervaren dan werknemers die ziek worden, is het mogelijk dat de begeleiding (van voornamelijk UWV) vooral gericht was op herstel en minder op werkhervatting. De eindedienstverbanders en de uitzendkrachten hebben meer kans op begeleiding naar werk (ook door een werkgever of arbodienst) dan de WW ers. Laatstgenoemde groep heeft echter ook de slechtste gezondheidsperceptie. Overeenkomst tussen werkgever en werknemer In de twee jaar voorafgaand aan een eventuele WIA aanvraag is het aan werkgever en werknemer om herstel en re integratie te bevorderen. Daarbij is de communicatie tussen werkgever en werknemer van groot belang. Hoe meer werkgever en werknemer dezelfde visie hebben op het herstel en re integratieproces, hoe groter de kans dat dit ook gevolgd wordt. Bij een verschil van inzicht tussen werkgever en werknemer is de kans klein dat het meest ambitieuze doel van de twee gerealiseerd wordt. Vaak zijn werkgever en werknemer het wel eens over hoe de werkhervatting tot stand moet komen en welke factoren de werkhervatting tegenwerken. Over de mogelijkheden die er zijn om het werk te hervatten en over de gepleegde begeleidings en re integratie inspanningen zijn werkgever en werknemer het minder vaak eens. De werkgevers noemen vaker dan de werknemers dat een bepaalde inspanning gepleegd is terwijl de werknemers zich daar niet van bewust lijken te zijn. In deze situatie kan de inspanning zijn effect missen, ongeacht de vraag of deze in werkelijkheid al dan niet gepleegd is. Voor de casemanager en/of arbodienst is het van belang aandacht te besteden aan eventuele verschillen van inzicht, aangezien dit kan leiden tot wrijving en vertraging in het proces. Op weg naar de WIA Degenen die het werk niet (volledig) hervatten kunnen een aanvraag voor de WIA doen. Bij tien maanden na ziekmelding zijn de belangrijkste voorspellers van de kans om een claimaanvraag in te dienen, zowel bij de werknemers als bij de vangnetters: een slechte gezondheidsperceptie, het niet aan het werk zijn (behalve bij WW ers) en een negatieve inschatting van de kans op werkhervatting. Van de gehele groep van negenmaandszieken doet 55% van de vangnetters en 26% van de werknemers een aanvraag voor de WIA. Opvallend is dat circa 30% van de niet hervattende werknemers en vangnetters geen aanvraag voor de WIA doet, zonder dus aan het werk te zijn. Bij de werknemers betreft dit ten opzichte van wel claimbeoordeelde niet hervatters mensen met gunstigere mogelijkheden ten aanzien van eventuele latere terugkeer naar werk (betere gezondheidsperceptie, vaker nog een dienstverband, positievere verwachtingen omtrent werkhervatting) of werknemers die minder afhankelijk lijken van een eventuele uitkering (kleinere dienstverbanden) en daarom afzien van een WIA claim. Bij de niet hervatte vangnetters onderscheiden degenen die geen claimaanvraag doen zich doordat het relatief veel WW ers betreft en mensen die al langdurende gezondheidsklachten hebben. Mogelijk betreft dit mensen die eerder zijn afgewezen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering en zijn teruggevallen op een WW uitkering (het zogenaamde draaideureffect), door deze ervaring weinig vertrouwen hebben in aanmerking te komen voor een WIA uitkering en daarom geen claim hebben ingediend. Een aanvullende verklaring kan zijn dat ze verwachten het voorlopig wel uit te zingen op de resterende WW rechten en hier de voorkeur aan geven boven een WIA uitkering. 312

9 De weg de WIA in Voor de vangnetters die een WIA claim indienen is de kans op toekenning kleiner dan voor een zieke werknemer: 58% versus 66%. Van de zieke werknemers in ons onderzoek kreeg 23% een gedeeltelijke WGA uitkering toegekend, bij de vangnetters is dit 14%. Een volledige WGA uitkering wordt aan 28% van de zieke werknemers toegekend en aan 32% van de vangnetters en een IVA uitkering aan 15% van de werknemers en 12% van de vangnetters. De kenmerken die 10 maanden na ziekmelding voorspellend zijn voor de uiteindelijke WIA status, zijn grotendeels dezelfde als bij de kans op een claimaanvraag: negatieve verwachtingen met betrekking tot werkhervatting, een als slecht ervaren gezondheid en geen werkhervatting spelen hierbij een belangrijke rol. Daarnaast komt het belang van begeleiding naar voren. Enkele maanden na de WIA beoordeling is van de werknemers met een gedeeltelijke WGA uitkering 63% aan het werk. Bij de 35 minners is dit ook 63%. Binnen de groep vangnetters is dit zowel bij de gedeeltelijk WGA ers als de 35 minners 24% (toevallig ook hetzelfde percentage). Beide groepen zouden (deels) tot werken in staat moeten zijn, maar bij een deel dat bij vangnetters aanzienlijk groter is dan bij werknemers 2 is dit dus niet het geval. De niet hervatters binnen de groep 35 minners en gedeeltelijk WGA ers ervaren hun gezondheid echter veel vaker als slecht dan de hervatters, hetgeen de werkhervatting kan hebben belemmerd of juist een gevolg kan zijn van het uitblijven van werkhervatting. Tot slot Op weg naar de WIA nemen veel negenmaandszieke werknemers en vangnetters vroeg of laat een afslag richting werkhervatting. Ten opzichte van vijf jaar geleden gebeurt dit vaker: meer langdurig zieken komen weer aan de slag. Daarbij worden zij geholpen door werkgever, arbodienst of een andere instantie. De vangnetters zijn daarbij aangewezen op UWV en hebben geen werkgever om naar terug te keren. De vangnetters missen de afslagen richting werk dan ook het vaakst en 55% eindigt bij de poort van de WIA. Bij de werknemers is dit 26%. Het huidige stelsel werkt dus beter voor werknemers dan voor vangnetters. Op de gehele route tekent zich een tweedeling af. Enerzijds is er de (grote) groep werknemers en de (veel kleinere) groep vangnetters die vroeg of laat hervatten en eventueel daarna terugvallen. Anderzijds zijn er de niet hervattende werknemers en vangnetters. Zij hebben een slechtere ervaren gezondheid, schatten hun kansen lager in en ontvangen minder begeleiding. Wat betreft de vangnetters is het de vraag of het reëel is om te verwachten dat vangnetters met begeleiding verder gebracht worden dan hun uitgangspositie. Dit geldt met name voor WW vangnetters, de groep die de meeste moeite heeft weer aan het werk te komen. De vooraf veronderstelde effectiviteit van begeleiding op werkhervatting, zowel direct als indirect via een verbeterde (perceptie van de) gezondheid, blijkt aanwezig. Vijf jaar geleden, in de WAO tijd, speelden de factoren gezondheid en begeleiding ook reeds een 2 De bevinding dat het aandeel werkenden onder de 35 minners en gedeeltelijk WGA ers aanzienlijk groter is bij werknemers dan bij vangnetters, blijkt ook uit andere onderzoeken. Zie bijvoorbeeld de Monitor WGA instromers van 2006 (AStri) en de Pilot Monitor Arbeidsbeperkten en Werk (UWV). 313

10 rol. Positief verschil is dat de impact van (mede) beïnvloedbare factoren nu groter is. De komst van de VLZ en de WIA hebben de rol van de werkgever vergroot. Gezien de mate van werkhervatting en de begeleiding die zieke werknemers krijgen, lijken werkgevers en werknemers deze rollen goed opgepakt te hebben. De werkgevers spannen zich voor een groot deel in om hun werknemer aan het werk te krijgen in die twee jaar. In de meeste gevallen lukt dit ook. 314