Achtergrondinformatie

Transcriptie

1 High profile zaak Hof van Assisen Antwerpen Over de noodzaak van gedegen forensisch testonderzoek Marko Jelicic Clinical Psychological Science Universiteit Maastricht Achtergrondinformatie In 1998 wordt een puisant rijke Nederlandse zakenman in een dorp boven Antwerpen vermoord Zijn (Nederlandse) vrouw blijft ongedeerd, zegt niets van de gebeurtenissen hebben meegemaakt (want slaapt met oordoppen) Geen sporen van braak Geen sporen van drugs in het bloed van vrouw Vrouw wordt beschuldigd van moord (het boterde niet tussen echtelieden; man ging vreemd en gedroeg zich als een tiran; er waren aanwijzingen dat vrouw een huurmoordenaar zocht) Tijdens proces in 2004: Vervolgens: Vrouw zegt dat niet zij, maar haar (Nederlandse) minnaar de moord op haar geweten heeft Zegt dat haar minnaar haar pas na de moord hiervan op de hoogte heeft gebracht Proces wordt afgebroken Minnaar meldt zich bij de Vlaamse justitie, wordt in staat van beschuldiging gesteld en opgesloten Vrouw en minnaar moeten terecht staan 1

2 Bewijs tegen minnaar: Voorts: Slechts de verklaring van de vrouw Minnaar heeft alibi en ontkent betrokkenheid Twee kregen pas enige tijd na de moord op de zakenman een seksuele relatie Er is geen forensisch bewijs (vingerafdrukken, dna etc.) tegen minnaar Minnaar/verdachte: Blanco strafblad Ex-politieman Runt een sportschool Leidt een promiscue leven Vlaamse justitie: Laat minnaar onderzoeken door een college van twee psychiaters en een klinisch psychologe Opdracht: leedt verdachte ten tijde van misdrijf aan krankzinnigheid, verkeert hij nu nog een in staat van krankzinnigheid, kan er een diagnose worden gesteld, hoe staat het met eventuele therapeutische mogelijkheden? Klinisch-psychologe gaat als eerste aan het werk: Spreekt met verdachte Neemt een aantal tests af Tests afgenomen door psychologe: Raven test (IQ-test) MMPI-II Zin-aanvultaak Mijn leven als dier Rorschach Thematic Apperception Test (TAT) Szondi Test 2

3 Zin-aanvultest Mijn leven als dier Rorschach TAT Szondi Test Zijn zgn. projectieve taken Rorschach (1921): TAT (1938): Szondi Test (1947): 3

4 Lilienfeld e.a. (2000) Rapport Klinisch-Psychologe: Projectieve taken hebben dubieuze psychometrische kenmerken Observatiegegevens Levensgeschiedenis/confrontatie met zaken uit dossier Psychodiagnostiek Observatiegegevens: Levensgeschiedenis Verdachte is wantrouwend Hij probeert zich continue in een goed daglicht te stellen; probeert te manipuleren Verdachte doet het onderzoek alleen omdat het hem wordt opgelegd Naast de persoonlijke geschiedenis (gezin, school, werk), komen verschillende zaken uit het dossier aan de orde (waarom weg bij de politie? worden in sportschool anabole steroïden gebruikt? bezoeken personen uit het criminele milieu de sportschool? waarom geen monogame relaties?) Tests Verdachte heeft IQ van 102 MMPI: geen overte psychopathologie; wel aanwijzingen voor enige fake good op de zgn. F-schaal. Lage score op A (Angst) schaal. Psychologe: dit wijst op weinig frustratietolerantie en een grote interesse in macht, erkenning en manipulatie van anderen Zinaanvul-test: psychologe beschrijft reacties van verdachte, maar gaat hier verder niet op in Mijn leven als dier: verdachte identificeert zich met een labrador en een arend. Psychologe: labrador staat voor enorme afhankelijkheid. Hij wil veel liefde krijgen/geven. Arend staat voor ongebonden vrijheid. Er is bij verdachte sprake van sterk narcisme. 4

5 Rorschach: geen perceptiestoornissen. Verdachte geeft geen enkel menselijk bewegingsantwoord. Psychologe: dit duidt op een onvermogen om zich met anderen te identificeren. Verdachte heeft geen echt empatisch gevoel naar mensen TAT: volgens psychologe identificeert verdachte zich niet met de platen. Houdt emoties weg. Hij organiseert een verhaal rond loze beloftes. Agressie komt soms explosief naar boven. Hij kan zijn agressie niet altijd bedwingen. Szondi: speelt grote rol in rapport. Psychologe: we vinden veel e-, op VG als AG, wat heel gevaarlijk is. Dit geeft aan dat cliënt een dodende woede in zich heeft. We vinden ook veel 0-len in het centrum, wat wijst in de richting van psychopathie Samengaan met s+, wat hier is, is de zware destructie en gepaard gaande met s-!, wat hier ook is, is de zelfdestructie. Dit geeft aan dat er een afwezigheid is van een stabiele identiteit Op de seksuele vector vinden we steeds h+! of h+!! Vrouwen en ook mannen zijn slechts een object voor hem. Dit geeft zijn psychopathische dimensie verder weer Mensen met dit profiel zijn in staat te zeggen, wat ze ook echt ervaren: het slachtoffer was voor mij geen persoon op dat moment Client kan seksuele spanning alleen ontladen. Dit gegeven is iets dat in zijn persoonlijkheid zit. Dat maakt ook dat client zelf zou kunnen gedaan hebben (hij is dus in staat de moord zelf uit te voeren) 5

6 Conclusie psychologe: Interview: verdachte heeft problemen met impulscontrole, is ongeduldig en opvliegend en heeft last met autoriteiten Dieptepsychologisch onderzoek: verdachte heeft dodende woede in zich, beschouwt personen slechts als objecten en heeft het profiel van iemand die in staat is de beschreven moord uit te voeren Twee psychiaters uit college: Spreken met de verdachte en nemen de conclusies van de klinisch-psychologe over Suggereren dat verdachte een narcistische psychopaat is die heeft gemoord om de vrouw van het slachtoffer te kunnen veroveren Wat ging er mis? Verwachtingseffecten: deze man wordt verdacht van afschuwelijk misdrijf, moet dus wel zwaar gestoord zijn... Heeft geresulteerd in confirmation-bias : alleen negatieve aspecten van de persoonlijkheid/levensgeschiedenis van de verdachte worden besproken (positieve punten worden niet genoemd!) Projectieve tests worden met deze bias geïnterpreteerd ( labrador staat voor enorme afhankelijkheid. Hij wil veel liefde krijgen/geven. Arend staat voor ongebonden vrijheid. Er is bij verdachte sprake van sterk narcisme ) Survey onder groot aantal Amerikaanse forensisch psychologen (Lally, 2003): projectieve tests zijn obsoleet en kunnen niet worden gebruikt in de forensische praktijk 6

7 Op basis van projectieve tests: verdachte heeft het profiel van iemand die in staat is een moord te plegen Wetenschap: zo n profiel bestaat niet Bovendien: verdachte heeft geen geschiedenis van geweld Verder rijst nog de vraag: Is het verstandig om een psychiatrisch onderzoek uit te voeren bij ontkennende verdachten (die nog niet schuldig zijn bevonden)? Neem het rapport van het PBC in de Schiedammer parkmoord Derde psychiater maakt het helemaal bont: Inschatting persoonlijkheid van verdachte louter op basis van dossierstukken en het onderzoek van de psychologe en de twee psychiaters Betaald door de verdediging van vrouw van slachtoffer (die ook terechtstaat en zegt dat verdachte moord in zijn eentje heeft gepleegd). Hired gun? Deze psychiater: Verdachte heeft naast een narcistische, psychopathe persoonlijkheid ook een borderline stoornis, want heeft bindingsangst (reden voor promiscue gedrag) en grote jaloezie, woede en rancune 7

8 Psychiater komt met hypothetische crimogenese Contra-expertise door Nederlandse psychiater: Een heel scenario waarin wordt beschreven waarom de verdachte de zakenman heeft vermoord en hoe hij de moord heeft gepleegd. Dit alles op basis van stukken uit het dossier en het verslag van de psychologe en de twee psychiaters! Geen psychiatrische stoornissen of evidentie persoonlijkheidsproblematiek Verwerpt suggestie dat verdachte profiel heeft om een moord te plegen Geen sprake van een narcistische, psychopathe persoonlijkheid Ter zitting (november 2006): Hoe liep het af? Verdediging maakt gehakt van het rapport van de psychologe en de twee psychiaters. Vooral de projectieve tests moeten het ontgelden. Rapport van de psychiater gebaseerd op dossierstukken valt hetzelfde lot ten deel Gerechtsverslaggever Gust Verwerft: een zwarte dag voor de Vlaamse gerechtelijke psychiatrie Minnaar werd vrijgesproken (vrouw van zakenman kreeg 25 jaar cel) Vragen 8