Opzet en uitvoering van het forensisch psychologisch en psychiatrisch onderzoek module 5

Transcriptie

1 Opzet en uitvoering van het forensisch psychologisch en psychiatrisch onderzoek module 5 18/25 november 2011

2 Docenten Caroline Schuijlenburg K&J-psychiater Ronald Visser Klinisch psycholoog/k&j-psycholoog Specialist NIFP, locatie Den Haag

3 Opbouw programma Centraal => de forensische aspecten!! Inventarisatie kwesties & knelpunten: waar loop je zelf in het onderzoek tegen aan? Planning/logistiek Gespreksdiagnostiek Testdiagnostiek Q-eisen (jurisprudentie tuchtrecht) Opdracht; acceptatie; dossier; grenzen; jargon; overleg; context Juridische valkuilen voor de gedragsdeskundige Misleiding: in vele vormen

4 Planning onderzoek Onderdelen Strafstukken / persoonsinformatie / indicatiestelling onderzoek Pro Justitia (samenvatting) Tenminste 2 x onderzoekscontact Auto-/delictanamnese Voor psychologen: testonderzoek Heteroanamnese Adviesgesprek

5 Planning onderzoek Plaats van onderzoek Kantoor NIFP In PI / JJI Collaterale info (bijv. ouders): NIFP of bij hen thuis

6 Planning onderzoek Contacten anderen / ketenpartners Opdrachtgever benoemt op voordracht van NIFP NRGD: OM of RC niet NRGD: alleen RC met motivering Afstemming Reclassering (3RO: alg., verslaving, LdH) Afstemming Raad / Jeugdreclassering / Gezinsvoogd Overleg mederapporteur Overleg / ruggespraak NIFP Opvragen informatie derden: toestemmingsverklaring Intake vervolgsetting Optreden als getuige-deskundige ter terechtzitting

7 Rapportageformat Formats: alg. toelichting / schrijfwijzer / schrijfversie Leidraad / richtsnoer (geen keurslijf) Best practice Neerslag van (voortschrijdend) professioneel inzicht Houvast onderzoek Logische opbouw Schrijfwerk (doseren)

8 Gespreksdiagnostiek Introductie Uitleg Vraagstelling Rechtspositie Te allen tijde mogen stoppen Geen geheimhouding Inzagerecht Blokkaderecht bij civiel onderzoek Processtukken, w.o. PJ-rapport via de advocaat Medewerking Aantekeningen

9 Gespreksdiagnostiek Mate van coöperatie Gespreksregie Achterdocht Afweer Bagatelliseren / vergoelijken / dissimuleren Simuleren / malingeren / aggraveren (screening mbv simulatielijst, zoals Structured Inventory of Malingered Symptomatology, SIMS) Weigeren Ontkennen

10 Gespreksdiagnostiek Weigeren uit: conceptrichtlijn psychiatrisch onderzoek en rapportage in strafzaken (nov.2009) Een psychiater kan en mag rapporteren over een weigerende verdachte. Primair moeten de beperkingen van het onderzoek beschreven worden en uitgaande van deze beperkingen dienen slechts de vragen te worden beantwoord waar voldoende informatie over is. Weigerende verdachten hebben ook inzagerecht. Weigerende en wisselend meewerkende verdachten dienen erop worden gewezen te worden dat de beschikbare informatie gebruikt zal worden voor rapportage. Ook in geval van weigering van betrokkene kan bij referenten informatie worden ingewonnen.

11 Gespreksdiagnostiek Ontkennen uit: conceptrichtlijn psychiatrisch onderzoek en rapportage in strafzaken (nov.2009) Een psychiater kan rapporteren over een ontkennende onderzochte, mits de beperkingen van het onderzoek goed in beeld gebracht worden. Vragen moeten alleen beantwoord worden voor zoverre dit op basis van het onderzoeksmateriaal mogelijk is. In het algemeen zal dit niet mogelijk zijn ten aanzien van vragen over causaliteit tussen stoornis(sen) en het ontkende delict [=> vraag 4 van de standaardvraagstelling].

12 Gespreksdiagnostiek Omgaan met specifieke aspecten Regie voeren Breedsprakigheid Zwijgzaamheid / passiviteit Bespreken tenlastegelegde ( delictscenario ) Psychoseksuele anamnese Zwakbegaafdheid Psychopathologie

13 Gespreksdiagnostiek Do s en dont s (jeugd)forensisch interview Houd rekening met het strafrechtelijk kader - Wantrouwen / achterdocht Houd rekening met zeer beperkt tijdsbestek - Ga efficiënt te werk Vraag steeds na en door Schuw de domme vraag niet Test de egosterkte: mate van beïnvloedbaarheid / suggestibiliteit in het gesprekscontact Test de (slachtoffer)empathie, de morele en narcistische grenzen - Gaandeweg of aan het eind van het gesprek Psychologen: noteer welke vragenlijsten zijn meegegeven Breng fasering aan in de verslaglegging

14 Valkuilen testonderzoek in forensisch kader Betr. presenteert zich zoals hij/zij denkt dat het voor de uitkomst van de strafzaak het beste uit pakt!! IQ-onderzoek en neuropsychologische screening: wat doet betr. hier mee Vagenlijstonderzoek: zeer gemakkelijk manipuleerbaar dus van zeer beperkte waarde / gebruik bijv. geen SCL-90 Indirect onderzoek: intrinsiek minder betrouwbaar, wel belangrijk want niet goed te manipuleren TAT-platen (Westen) Zinnen aanvullen: ZAT, ZALC RIM (Exner)

15 De 5 Q-criteria uit jurisprudentie 1. Wordt in het rapport inzichtelijk en op consistente wijze uiteengezet op welke gronden de conclusie van het rapport steunt? 2. Vinden de in het rapport uiteengezette gronden aantoonbaar voldoende steun in de feiten, omstandigheden en bevindingen van het rapport? 3. Kunnen bedoelde gronden de daaruit getrokken conclusie rechtvaardigen? 4. Beperkt de rapportage zich tot de deskundigheid van de rapporteur? 5. Kon de methode van onderzoek om te komen tot beantwoording van de voorgelegde vraagstelling leiden tot het beoogde doel, of heeft de rapporteur daarbij de grenzen van de redelijkheid en billijkheid overschreden?

16 Acceptatie opdracht NIFP Rechter of OvJ Advocaat Valkuilen: Geen schriftelijke opdracht Geen duidelijke vraagstelling Betaling Onafhankelijkheid Daadwerkelijk gebruik rapport

17 Ken je grenzen Tijdsinvestering Deskundigheid (bevoegd vs bekwaam) Onafhankelijkheid Objectiviteit

18 Dossier Blanco start of juist niet? Is het dossier compleet? Valkuil: de mededader Hoger beroep zaak: door wie en waarom

19 Wat doe je met de informatie? Hypothese opstellen Ontucht tijdens slaap (S.A.) I.P Opvallend verhoor Bekentenis bij gedesorganiseerde schizofrenie, doofheid Opvragen informatie Indicatie somatisch onderzoek Samenvatting gerechtelijke stukken Valkuil: weet wat je schrijft

20 Juridisch jargon en spreektaal Medepleger: bewuste samenwerking en gezamenlijke uitvoering. Is een dader. Medeplichtig: opzettelijk behulpzaam zijn bij of gelegenheid geven tot een misdrijf. Straf wordt met 1/3 verminderd

21 Context onderzoek Gedwongen kader Defensieve houding Sociaal wenselijke houding Misleiding manipulatie

22 Misleiding Nagebootste stoornis Onbewust doel: aannemen rol zieke Simulatie Bewust doel: bv ontlopen gevangenisstraf Voorwenden normaalheid

23 Frequentie misleiding Nagebootste stoornis in somatische gz: 0,5-4% Nagebootste stoornis in APZ: 2% (gemiste diagnoses) Simulatie in Duitse tbs kliniek: 18% (SIMS) Simulatie bij forensische patienten VS: 17% (geschat) Weinig frequent ivm bang voor tbs? Ferdi E

24 Hoog risico misleiding Zeden delinquent met antisociale persoonlijkheidsstoornis Verwachting levenslang Schaamtevol delict Cognitieve stoornissen Discrepantie anamnese en functioneren

25 Herkenning 1973 Experiment van David Rosenhan 2002 Experiment Hickling Doctor, each time you ve been fooled, you don t know it! Hoe goed zijn psychiaters in ontdekken misleiding?

26 Herkenning Percentage: 57 %!! Verband met zelfvertrouwen: omgekeerd evenredig De 23 tekenen van misleiding van Alan Hirsch SIMS Collaterale informatie Confrontatie Doorvragen

27 Liegen en tunnelvisie Aanbevolen literatuur Detecting Lies and Deceit. Aldert Vrij ISBN Clinical Assessment of Malingering and Deception. Richard Rogers ISBN Waarom ik altijd gelijk heb. Eric Rassin ISBN

28 Complicaties Delict is lang geleden: hoe betrouwbaar is je diagnose en delict scenario? Hoe betrouwbaar is een eerder gestelde of juist uitgesloten diagnose? Hoe betrouwbaar is jouw diagnose? Discrepantie beeld uit PJ rapportage met beeld in PI Hulpverleners valkuil Cirkelredenering bij ontkenning bizar delict

29 Forensische beschouwing tzt: verdiepingscursus forensische beschouwing. Hulpmiddel: mind mapping