DENKEN & DOEN OVER BEDRIJFSSTRATEGIE, JURIDISCHE STRUCTUUR EN KRITISCHE SUCCESFACTOREN

Transcriptie

1 DENKEN & DOEN OVER BEDRIJFSSTRATEGIE, JURIDISCHE STRUCTUUR EN KRITISCHE SUCCESFACTOREN

2 DENKEN & DOEN ONDERNEMEN IS netwerken, communiceren en onderhandelen ONDERNEMEN IS omgaan met externe factoren ONDERNEMEN IS je eigen bedrijfsstrategie bepalen ONDERNEMEN IS je bedrijfskengetallen beheersen ONDERNEMEN IS bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur

3 Colofon Inhoud De brochure Denken & Doen, over bedrijfsstrategie, juridische structuur en kritische succesfactoren werd opgemaakt met steun van de Provincie West-Vlaanderen in het kader van het project Duurzaam ondernemen: optimalisatie bedrijfsjuridische organisatie van familiale landbouwbedrijven in volle ontwikkeling. Met dank aan:»» alle schrijvers voor hun gewaardeerde bijdrage»» de leden van het redactieteam voor hun kritische blik en bijsturingen, niet enkel op vlak van deze brochure, maar gedurende de hele looptijd van het project: André Calus, Mieke Calus, Greet Ghekiere, Danny Persyn, Kathleen Storme, Leen Vandewalle en Melanie Vanstaen»» de land- en tuinbouwers die het project mee vorm gaven door actief mee te werken aan de workshops begin 2013»» de land- en tuinbouwers die in alle vertrouwen bereid waren hun cijfers en toekomstplannen aan ons bekend te maken Ondernemen, het zit in ons... 6 Ondernemen is je eigen bedrijfsstrategie bepalen... 8 Strategie in een landbouwbedrijf: noodzakelijk en mogelijk... 8 Ondernemen is bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur...12 Juridische vorm, de structuur van het bedrijf...12 Meten is weten...17 Meten is een goede economische boekhouding voeren...17 Ondernemen is je bedrijfskengetallen beheersen...20 Aan de slag met je economische boekhouding...20 Financieel inzicht in je bedrijf, enkele handvaten...21 Ken je bedrijf aan de hand van technische kengetallen!...22 Optimaliseer de inzet van arbeid...25 Ondernemen is netwerken, communiceren en onderhandelen...27 Van inspiratie naar advies: voeding voor het denken en doen...27 Concept en realisatie: Magenta Druk: Jacobs V.U. Mia Demeulemeester, Ieperseweg 87, 8800 Rumbeke Professioneel omgaan met mensen...29 Goede afspraken, goede vrienden: van samenuitbatingscontract tot familiecharter...31 Depotnummer: D/2013/12.975/7 Ondernemen is omgaan met externe factoren...32 De getuigenissen in deze brochure zijn uit het leven gegrepen, maar omwille van vertrouwelijkheid zijn namen, feiten en omstandigheden hier en daar aangepast. Geld verdienen met goede marktinformatie...32 Je bedrijf en je bank...34 Administratie een plaats geven...36 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, in enige vorm of wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Conclusie

4 Ondernemen, het zit in ons! Ondernemen. Het zit in ons, West-Vlamingen. Én het zit in jullie, land- en tuinbouwers. Het vormt de hoeksteen van onze economische welvaart en dus ook van onze welvaartsstaat. is in sneltempo veranderd: de landbouw gaat steeds meer op in een geliberaliseerde wereldmarkt, veel bedrijven groeien en specialiseren sterk en de milieu-impact wordt een reële milieukost voor het bedrijf, die de verdere uitbouw ervan significant kan beïnvloeden. Vandaag betekent ondernemen dan ook doen én strategisch denken. Ondernemen in land- en tuinbouw betekende in het verleden vooral veel werken. Europa was er met een kader van quota, gekoppelde inkomenssteun en exportsubsidies. Het landbouwbedrijf had meerdere bedrijfstakken, waardoor een minder goed resultaat in de ene tak al eens gecompenseerd werd in een andere tak. In deze brochure hebben we heel wat expertise rond ondernemen gebundeld. We willen jullie laten zien over welke uiteenlopende kwaliteiten een ondernemer moet beschikken. Het beheersen van de technische en bedrijfseconomische kengetallen van het bedrijf vormt de basis. Daarnaast is bedrijfsstrategisch denken absoluut noodzakelijk. Maar Er werden weinig vragen gesteld bij de impact van het bedrijf op de omgeving. Met veel werken en een dosis voorspoed kwam je er wel. ook competenties op het vlak van netwerken, informatievergaring, onderhandelen, zijn cruciaal. Voor de jongste twee generaties land- en tuinbouwers geldt een heel ander verhaal. Alles We hopen dat je bij het lezen van deze brochure even zult stilstaan bij het type ondernemer dat jij zelf bent. Waar ben je nu reeds sterk in? Rond welke aspecten voel je je onzeker? In deze brochure hebben we heel wat expertise rond ondernemen gebundeld. We willen jullie laten zien over welke uiteenlopende kwaliteiten een ondernemer moet beschikken. De volgende stap is dat je je ondernemerskwaliteiten optimaliseert: vormingscentra en vakorganisaties organiseren tal van opleidingen rond ondernemen en bedrijfsmanagement. Wedden dat er iets bij zit dat jou bijzonder interesseert? Investéér in je ondernemerstalent! Bart Naeyaert Gedeputeerde landbouw provincie West-Vlaanderen 6 7

5 Ondernemen is je eigen bedrijfsstrategie bepalen STRATEGIE IN EEN LANDBOUWBEDRIJF: NOODZAKELIJK EN MOGELIJK Door Prof. Dr. Johan Lambrecht, Directeur Studiecentrum voor Ondernemerschap, KU Leuven (campus Brussel) Strategie heeft te maken met de doeltreffendheid van het bedrijf: je moet eerst bepalen wat de juiste zaken zijn die je landbouwbedrijf moet doen. Vervolgens moeten die juiste zaken zo juist mogelijk worden gedaan. Als je vooraf die juiste zaken niet vastlegt, dreigt je bedrijf in de efficiëntie-val verstrikt te geraken: je werkt op de meest efficiënte manier, maar de dingen die je doet zijn eigenlijk overbodig. De antwoorden op de wat-, wie- en waarom-vragen worden gebundeld in één tot twee krachtige slagzinnen, die goed te onthouden zijn. Zij vormen de strategische bedrijfsmissie. Op een bedrijf moet je eerst bepalen wat de juiste zaken zijn, en dan pas die zaken op de juiste manier doen. Strategie. Het lijkt een zwaar beladen begrip, dat bij ondernemers soms een dubbel gevoel teweegbrengt. Enerzijds denken ondernemers dat strategie veeleer iets is voor grote ondernemingen. Maar anderzijds maken ze wel zelf geregeld gebruik van dat begrip. Vaak plakken ze er dan nog een ander woord voor: verkoopstrategie, financiële strategie, productiestrategie, In de landbouw lijkt strategie een ver-van-mijn-bed-show. Heeft een landbouwbedrijf Waarom een bedrijfsstrategie? Een landbouwonderneming met een eigen strategie geeft een sterk signaal: dit is waar ik voor sta, en daarom kunt u met mij zaken doen. Een bedrijf dat maar een vaag idee heeft van wat het eigenlijk wil bereiken, is voor potentiële afnemers of klanten veel minder aantrekkelijk. echt een strategie nodig? Levert dat geld op? Landbouwers zijn vaak prijsnemers, en produceren is de hoofdzaak: een strategie kan daar toch weinig aan veranderen? Dat klopt slechts gedeeltelijk. Want hoewel een landbouwbedrijf vaak geen doorsnee kmo is, bieden een aantal ondernemingsprincipes zeker een meerwaarde voor de landbouwsector. Wat is een bedrijfsstrategie? Een bedrijfsstrategie moet een antwoord geven op drie eenvoudige maar essentiële vragen:»» (1) wat doen wij als bedrijf?»» (2) voor wie doen wij dat?»» (3) waarom doen wij dat voor die groep? Een landbouwbedrijf dat een duidelijk antwoord kan geven op die drie vragen, weet waar het naartoe wil. Strategie gaat dus niet over de beste of de grootste zijn, maar over werken met een welomschreven doelstelling. Verder vormt een duidelijk afgebakende strategie een algemeen kader voor het nemen van beslissingen. Een landbouwbedrijf met een strategie gaat voor acties of beslissingen die passen binnen de strategie, en verwijst zaken die de strategie ondermijnen resoluut naar de prullenmand. Dankzij de strategie kan de tijd makkelijker aan belangrijke zaken besteed worden. Tot slot getuigt het uitzetten van een strategische koers van een gezonde dosis leiderschap. Een goede bedrijfsleider moet een strategie kunnen formuleren en communiceren, en daarmee resultaten behalen. En dat wisten ze al in de Oudheid, zoals blijkt uit de wijze woorden van de Romeinse schrijver Seneca: Je geniet maar van een gunstige wind als je weet waar je naartoe gaat. 8 9

6 Hoe een ware bedrijfsstrategie formuleren? Je eigen bedrijfsstrategie kun je uitstippelen aan de hand van de volgende vijf bouwstenen: Ten derde moet het landbouwbedrijf dat de strategie wil uitvoeren, gebruik maken van het klavertje vier: 1 De strategie van het landbouwbedrijf moet geënt zijn op de waarden van de bedrijfsfamilie. De waarden kunnen in de strategische missie worden opgenomen. 2 De stakeholders medewerkers, afnemers, leveranciers, kunnen een interessante bron van informatie zijn voor het formuleren van je strategie. Doordat zij jouw landbouwonderneming en jouw concurrenten kennen, kunnen zij wellicht aangeven wat jouw onderneming bijzonder maakt of zou kunnen maken. 3 Een oude wijsheid leert ons dat wie niet weet waar hij vandaan komt, ook niet weet waar hij heen gaat. Daarom is het voor het opstellen van je bedrijfsstrategie zeer 1 Handel consequent: alle bedrijfsactiviteiten moeten passen in de strategie. 2 Draag een duidelijke en samenhangende boodschap uit: je moet zelf écht in je strategie geloven. 3 Geef blijk van discipline: ga in de richting die je bepaald hebt en wijzig die niet voortdurend. 4 Werk vanuit het hart: wees gepassioneerd en zet je strategie om in daden. waardevol om stil te staan bij de geschiedenis van je bedrijf. 4 Door de concurrentie te onderzoeken of door te vergelijken met collegalandbouwers, kan worden achterhaald waar je landbouwbedrijf het verschil maakt en kan maken. 5 In bedrijven bevindt zich meestal een rijke mijn aan gegevens, die onvoldoende ontgonnen wordt. Denken we maar aan de boekhouding die een bron van informatie is. Een strategie wordt in heldere, duidelijke bewoordingen geschreven en omvat slechts één of enkele krachtige slagzinnen. Je geniet maar van een gunstige wind als je weet waar je naartoe gaat. Hoe de ware bedrijfsstrategie uitvoeren? Een strategie is natuurlijk maar iets waard als ze ook uitgevoerd wordt. Daarvoor zijn drie elementen van cruciaal belang: Ten eerste moet de strategie binnen en buiten het bedrijf worden gecommuniceerd via de website, bedrijfsbrochures, enzovoort. Ten tweede moet de realisatie van de strategie voldoende worden opgevolgd. Hoe je dit kan doen, komt verder in deze brochure aan bod. Ik nam het melkveebedrijf van mijn ouders over: 40 stuks melkvee en circa 25 ha grond. Van bij het begin heb ik bewust stilgestaan bij de vraag waar ik met mijn bedrijf naartoe wil. Mijn oorspronkelijk plan was om ten volle in te zetten op melkvee, maar dat betekent investeren in koeien, in stallen en in grond. Al vlug ontdekte ik dat grond in onze streek niet alleen zeer duur is, maar ook relatief schaars. Een eerste grondige berekening maakte duidelijk dat dit project economisch niet haalbaar zou zijn. Ik besloot mijn strategie aan te passen en het bedrijf te diversifiëren door het melkvee te behouden en daarnaast te investeren in pluimvee. Ondertussen zijn we 8 jaar verder en sta ik voor de volgende beslissing: investeren in aangepaste stallen voor mijn melkvee of de melkveetak verlaten? Een analyse van de boekhouding over verschillende jaren heen, leert me dat ik niet sterk sta met het melkvee, en dat pluimvee me beter ligt. Daarop beslis ik om mijn bedrijfsstrategie bij te sturen: nu ga ik resoluut voor verdere specialisatie in pluimvee; het melkvee zet ik definitief stop

7 Ondernemen is bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur JURIDISCHE VORM, DE STRUCTUUR VAN HET BEDRIJF Door Melanie Vanstaen, medewerker Landbouw & Leefomgeving, Inagro Bron: Calus, M., 2012, Basisopleiding Vennootschappen, Vives De juridische vormen in de land- en tuinbouw De keuze van de juridische vorm éénmanszaak of vennootschap heeft gevolgen voor de bedrijfsvoering. En het omgekeerde geldt evengoed: bepaalde strategische keuzes kunnen een overschakeling naar een andere juridische vorm met zich meebrengen. Er zijn talrijke juridische bedrijfsvormen mogelijk, elk met eigen voor- en nadelen. Een beperkte greep uit het aanbod zie je op de pagina hiernaast. KENMERKEN VOORDELEN NADELEN Eenmanszaak één persoon Eenvoudig Weinig beperkingen Flexibel Beperkte administratie Samenuitbating, maatschap of feitelijke vereniging Landbouwvennootschap (LV) Geen rechtspersoonlijkheid, burgerlijke vennootschap Belasting volgens personenbelasting Min. 2 vennoten Stille en beherende vennoten Startkapitaal: euro (of ,69 euro voor fiscale rechtspersoonlijkheid) Weinig administratie, beperkte kosten Geen boekhoudkundige verplichtingen Forfaitaire BTW-regeling mogelijk Aangepast aan pachtwet en VLIF Afgescheiden vermogen Boekhouding niet wettelijk verplicht Keuze tussen personen- of vennootschapsbelasting (bij dit laatste wel min. 3 vennoten nodig) VLIF eist geen minimumpercentage aandelen verplicht eigendom van beherend vennoot Mogelijk overdracht aandelen aan derden is beperkt Eenheid van vermogen: ook privébezittingen als onderpand (uitzondering: onbeslagbaarheid van gezinswoning) Alle winst van één belastingsperiode wordt zonder onderscheid belast Leden onbeperkt aansprakelijk Mogelijk probleem continuïteit (middelen behoren toe aan personen, niet aan maatschap) Enkel land- en tuinbouwactiviteiten Beherende vennoten blijven onbeperkt aansprakelijk Landbouwforfait mogelijk Geen pachtoverdracht nodig (wel toestemming) Premies kunnen worden belast aan 16,5% Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BVBA) Min. 2 vennoten (uitzondering: éénpersoons-bvba) Startkapitaal: euro Tijdelijk ook starters- BVBA mogelijk, met minimumkapitaal 1 euro Beperkte overdracht van aandelen aan derden Alle vennoten beperkt aansprakelijk Landbouwforfait niet mogelijk Kosten: oprichting via notariële akte, financieel plan, bedrijfsrevisor bij inbreng in natura, dubbele boekhouding, publicatie jaarrekening Beperkingen op vlak van pachtwet Naamloze vennootschap (NV) Grotere bedrijven Startkapitaal: euro Vennoten enkel aansprakelijk voor hun inbreng Oprichtingsakte via notaris Landbouwforfait niet mogelijk Beperkingen op vlak van pachtwet Kosten: identiek als bij BVBA Ingewikkelde 12 besluitvorming 13

8 De gegevens in de tabel op de vorige pagina dateren uit 2013 en geven een beperkt overzicht van een aantal juridische structuren. Het is met andere woorden niet de bedoeling volledig te zijn. Wanneer kiezen voor welke juridische vorm? We legden deze vraag voor aan verschillende landbouwadviesbureaus. Zij kregen van ons Er zijn vier grote redenen om over te gaan tot het oprichten van een vennootschap:» het samenwerkingscontract. De statuten bepalen de spelregels van de samenwerking.» de beperkte aansprakelijkheid. Privébezit blijft in theorie buiten schot van telkens een aantal concrete (anonieme) cases uit diverse land- en tuinbouwsectoren, met de beschikbare gegevens over de bedrijfsvoering, de boekhouding, en toekomstplannen. En wat blijkt? Verschillende adviesbureaus geven voor dezelfde case verschillende genuanceerde antwoorden. eventuele schuldeisers, maar de praktijk leert dat persoonlijke borg vaak toch noodzakelijk is (bank, VLIF, ).» de continuïteit van het bedrijf. De opvolging kan geleidelijk gebeuren door overdracht van aandelen.» de fiscaliteit. Winst en verlies kunnen worden overgedragen naar volgende boekjaren, wat ervoor zorgt dat het inkomen minder schommelt. Dat is niet verwonderlijk, want de keuze voor deze of gene juridische vorm wordt bepaald door heel wat factoren:» Wat is de kwaliteit en volledigheid van de aangeleverde boekhoudkundige gegevens?» Waarop ligt het accent bij de optimalisatie van de juridische structuur? Op teelttechnische, fiscale of op organisatorische aspecten?» Zijn de forfaitaire landbouwbelastingschaal en/of de forfaitaire BTW-regeling het In de praktijk zien we in de land- en tuinbouw een groeiend aantal vennootschappen in diverse vormen (LV, BVBA,.). Cijfers uit 2010 geven wel aan dat het percentage vennootschappen in Vlaanderen sterk kan verschillen naargelang de specifieke sector. meest gunstig voor het bedrijf?» Geniet het bedrijf veel Europese landbouwsteun?» Wat is het karakter van de bedrijfsleider(s) ligt bv. samenwerking in de aard van de persoon of niet? SECTOR % VENNOOTSCHAPPEN TOTAAL AANTAL BEDRIJVEN Akkerbouw 8% Tuinbouw 19% Melkproductie 6% Rundvleesproductie 5% Gemengd rundvee 5% 984 Andere graasdieren (schapen, ) 11% Hokdieren (varkens, pluimvee) 20% 3.710» Wat is de familiale situatie?» Bedrijven kiezen vandaag vaak om fiscale redenen voor een vennootschapsvorm. Dat is natuurlijk begrijpelijk, maar de impact van de juridische bedrijfsvorm op het bedrijf en de bedrijfsvoering is dermate groot, dat een goed onderbouwde keuze eigenlijk pas kan worden gemaakt na een grondige analyse van alle voor- en nadelen op korte en lange Gemengde bedrijven 6% ondernemen. Je maakt ze het best samen met de boekhouder en de fiscaal adviseur. Totaal 11% Ga hierbij zeker niet over één nacht ijs en investéér in je beslissing door er zelf actief mee De sectoren tuinbouw en intensieve veeteelt springen in het oog met respectievelijk 19% en 20% vennootschappen. Dit is niet onlogisch, gezien het feit dat zij bij uitstek te kampen hebben met schommelende inkomsten, grote bezig te zijn. kapitaalsinvesteringen en beperkte EU-premies termijn. Een dergelijke grondige analyse vereist enerzijds een goede boekhouding, en anderzijds een zekere basiskennis inzake bedrijfseconomische kengetallen, fiscaliteit en

9 METEN IS WETEN Bij de overname heb ik duidelijke afspraken gemaakt met mijn ouders, die actief Door Johan Struyvelt, zaakvoerder Consitra ebvba het bedrijf mee runnen, getuigt Johan. We startten een landbouwvennootschap (LV) op met een duidelijke financiële verdeelsleutel. We spraken ook af tot welke leeftijd mijn ouders mee in het bedrijf zouden blijven en zetten alles op papier. Ook de prijs van de aandelen die ik mijn ouders bij overname van hun deel zal moeten betalen, werd vastgelegd in samenspraak met mijn ouders en broers en zus. Het proces heeft ons tijd, moeite en veel overleg gekost. Maar daar krijg ik nu veel voor terug: ik weet precies waar ik aan toe ben en wat me wanneer te wachten staat. Mijn ouders zijn gerust dat alles geregeld is en dat ook de broers en zus in het proces betrokken waren. Kun je je voorstellen dat een team op zeiltocht gaat zonder kompas, zonder GPS, zonder logboek, dus zonder de noodzakelijke instrumenten voor koers- en plaatsbepaling? Kun je je voorstellen dat een manager zijn bedrijf gaat leiden zonder zijn koers- en plaatsbepalende instrumenten? Die instrumenten, dat zijn de zogenaamde kengetallen voor je bedrijf. De meeste van die getallen zijn te vinden in of af te leiden uit de boekhouding. Aangezien de boekhouding gebeurt volgens het in België gestandaardiseerd boekhoudstelsel, kunnen de kengetallen voor verschillende bedrijfstakken of bedrijven vrij gemakkelijk met elkaar vergeleken worden. De boekhouding levert vooral gegevens over het verleden op. Dat is nuttig, want de toekomst wordt gebouwd op de fundamenten van gisteren. Maar de boekhouding levert een erg groot aantal cijfers; eigenlijk te veel om als werkinstrument bruikbaar te zijn. Wees gerust: je hoeft zeker niet de ambitie hebben om zelf boekhouder te spelen. Maar je moet wel een betere manager willen worden. Als manager moet je leren om uit de MET JE BOEKHOUDCIJFERS AAN DE SLAG Bij de bepaling van de strategie staat de kennis van je bedrijf centraal. De vraag is echter: hoe goed ken je je eigen bedrijf? Je kan waarschijnlijk meteen antwoorden op de vraag hoeveel hectare grond je bezit, of hoeveel dieren je bedrijf telt. Maar hoe goed ken je de boekhouding? Wordt er trouwens wel een boekhouding bijgehouden op het bedrijf? Cijfers van de Afdeling Monitoring en Studie (2012) leren dat 42% van de bedrijven geen boekhouding bijhoudt. De overige 58% geeft aan een boekhouding te hebben, maar is die dan ook bruikbaar binnen het bedrijf? Tijdens onze oefening met de adviesbureaus veelheid aan cijfers de relevante gegevens te filteren, om die dan vast te leggen en op te volgen. Dat zijn de kengetallen van je bedrijf, die je nodig hebt om koers en plaats te kunnen bepalen. Jouw keuzes (strategie, doelstellingen, inspanningen) zullen bepalend zijn voor de keuze van de kengetallen die je zullen helpen het bedrijf te sturen. Een planmatige aanpak, gestoeld op duidelijke strategie en gedragen door de cijfers, is geen garantie op succes, maar zal zeker de slaagkansen verbeteren. METEN IS EEN GOEDE ECONOMISCHE BOEKHOUDING VOEREN Door Danny Persyn, ingenieur Structuur & Investeringen West-Vlaanderen rond keuze van de juridische bedrijfsvorm stelden we tot onze verrassing vast dat de boekhouding bij de meeste cases onvoldoende uitgebouwd was: het was niet mogelijik om er de juiste bedrijfseconomische kengetallen uit af te leiden. De kennis over die bedrijfseconomische kengetallen vormt echter dé basis voor een gezonde en toekomstgerichte bedrijfsstrategie In de jaren zestig van de vorige eeuw werd het bijhouden van een bedrijfseconomische boekhouding sterk gepromoot door het Ministerie van Landbouw. Het voeren van een bedrijfseconomische boekhouding werd zelfs een voorwaarde om toegang te krijgen tot steun uit het LIF (Landbouwinvesteringsfonds, later het VLIF). Op die manier wilde de 16 17

10 overheid de land- en tuinbouwers helpen om een cijfermatig inzicht te krijgen in hun bedrijf. De bedrijfseconomische boekhouding is een krachtig instrument dat een duidelijk beeld geeft van de rendabiliteit van je bedrijf en belangrijker nog van de verschillende bedrijfstakken. Daarvoor noteer je per bedrijfstak zowel technische als financiële gegevens. Op basis daarvan kun je voor elke tak afzonderlijk het resultaat berekenen (arbeidsinkomen, winst ), om dan uiteindelijk te komen tot het financieel resultaat van je bedrijf als geheel. Die resultaten en hun evolutie in de loop der jaren kun je gebruiken als leidraad bij belangrijke beslissingen. Je weet in één oogopslag welke bedrijfstakken minder rendabel zijn, en kunt die proberen bij te sturen of eventueel afstoten. Je hebt zeker ook al de term VLIF-boekhouding gehoord. Dat is eigenlijk niets anders dan een klassieke bedrijfseconomische boekhouding zoals hierboven omschreven. Maar de beslissing van de overheid om VLIF-steun te koppelen aan een dergelijke boekhouding, heeft ertoe geleid dat boekhoudingen soms alleen om die reden bijgehouden worden. In de praktijk betekent dat vaak een boekhouding zonder ziel: onnauwkeurig of beperkt tot het absolute minimum. Daar kun je je als bedrijfsleider niet op baseren voor belangrijke beslissingen. En ook banken eisen beter cijfermateriaal voor ze met een krediet over de brug komen... Landbouwers die op die manier werken, maken het zichzelf dus moeilijk! De laatste decennia evolueren veel bedrijven naar een sterke specialisatie. Vaak blijft slechts één bedrijfstak over, of een paar takken waarbij één overheerst. Dergelijke bedrijven houden veelal al een foktechnische boekhouding bij. Daar komt in veel gevallen nog een fiscale of vennootschapsboekhouding bij. Alhoewel die verschillende boekhoudingen over hetzelfde bedrijf gaan, hebben ze een verschillende doelstelling. Een bedrijfseconomische boekhouding heeft in zijn geheel uiteraard een grote meerwaarde, maar overlapt voor bepaalde deelaspecten vaak met andere boekhoudingen. Daarom heeft de overheid beslist dat voor VLIF-dossiers ingediend na 6/9/2010 ook een fiscale Het belangrijkste aan een goede boekhouding? De input van financiële en technische cijfers! boekhouding voldoet. Hoe nauwkeuriger de informatie, hoe beter de boekhouder die kan verwerken. Eenmaal het resultaat er is, kun je samen met de boekhouder op zoek naar zwakkere punten in de bedrijfsvoering en mogelijke verbetervoorstellen. Volg je als bedrijfsleider je boekhouding op die manier op, dan ken je de kostprijs per eenheid (dier, oppervlakte van een teelt, plant, liter melk.) zo uit het hoofd. Je kunt de impact van nieuwe investeringen op het resultaat van een bepaalde bedrijfstak in een paar uur berekenen en dat zal de bank zeker weten te appreciëren bij het beoordelen Je beslist uiteraard zelf wat je bijhoudt en welke instrumenten je hanteert voor je bedrijfsvoering. Er zijn bedrijfsleiders die naast een fiscale boekhouding nog steeds een gedetailleerde bedrijfseconomische boekhouding bijhouden. Zij weten duidelijk waarom. Hoe dan ook: registratie van je gegevens is een noodzaak voor het voortbestaan van je bedrijf. van een aanvraag voor een lening

11 Ondernemen is je bedrijfskengetallen beheersen Bij een dubbele boekhouding worden ook de rekeninguittreksels verwerkt, waardoor je met zekerheid weet welke leveranciers nog betaald moeten worden, en welke afnemers je nog geld schuldig zijn. Dat laatste kan in de praktijk bijzonder nuttig zijn: sommige afnemers hebben immers een neus voor ondernemers die hier wat minder toezicht op houden, en maken daar dankbaar gebruik van... AAN DE SLAG MET JE ECONOMISCHE BOEKHOUDING! Door Steven Vynckier, medewerker boekhouding, Inagro FINANCIEEL INZICHT IN JE BEDRIJF, ENKELE HANDVATEN Door Mieke Calus, lector Vives Waarom een boekhouding? Als ondernemer moet je voortdurend beslissingen nemen over de toekomst van je bedrijf. Financieel inzicht is hierbij een noodzaak. Bij kleine bedrijven kan je nog in beperkte mate voortgaan op schattingen, maar grote bedrijven hebben goed onderbouwde cijfers nodig. Het is niet altijd eenvoudig om je weg te vinden in het doolhof van cijfers van een bedrijfseconomische of fiscale boekhouding. Wat zeggen de cijfers over jouw bedrijf? Doe je het goed of sta je op de rand van een afgrond? Bespreek daarom tijdig je cijfers met je boekhouder, en vergelijk je cijfers ook met die van met collega s uit dezelfde sector. Hoe groter het bedrijf, des te belangrijker zijn de cijfers. Bij het analyseren van een boekhouding wordt er vaak met begrippen gegoocheld. We Een boekhouding geeft inzicht in de financiële en economische situatie van je bedrijf. Handig voor jezelf, maar ook voor derden. Banken bijvoorbeeld, die op basis van de sommen hieronder een aantal belangrijke begrippen op, die je wat houvast zullen geven bij het interpreteren van je boekhouding: rendabiliteit van je bedrijf zullen beslissen hoeveel je kunt lenen. Wat haal je uit de boekhouding? Een goede boekhouding helpt je om snel en gemakkelijk éénzelfde kostensoort (bijvoorbeeld alle meststofleveringen) terug te vinden. Je bepaalt vlot het totaal per verkoop- of aankoopactiviteit, je vindt meteen alle aankopen en verkopen bij een bepaalde leverancier of klant terug, enzovoort.» Omzet: de som van alle opbrengsten binnen je bedrijf. Hier wordt nog geen rekening gehouden met kosten. De omzet geeft een idee van de omvang van een bedrijf.» Vaste kosten: alle kosten die constant blijven zolang het bedrijf binnen een bepaalde productiecapaciteit blijft. Deze kosten zijn er ook nog als er geen productie is. Denk maar aan lonen, afschrijvingen, onderhoud van gebouwen en machines. Het fictief loon van de zelfstandige wordt niet meegerekend bij de vaste kosten.» Variabele kosten: de kosten die rechtstreeks in verband staan met je productie: Het is interessant om maandelijks of per kwartaal enkele cijfers te bekijken. Stijgt de voederkost niet te veel in vergelijking met de vorige periode? Hoeveel werd dit jaar al uitgegeven aan onderhoud en herstellingen? Wanneer een kost plots veel hoger ligt dan verwacht, kun je meteen zoeken naar de oorzaak en een oplossing. Het is ook mogelijk om aan de hand van de boekhouding te bepalen op welke kosten het volgende jaar bespaard kan worden. produceer je meer (of minder) dan zullen deze kosten stijgen (of dalen). Voorbeelden hiervan zijn zaaigoed, meststoffen, ruw- en krachtvoeder, dierenarts, enzovoort.» Familiaal arbeidsinkomen: de vergoeding van de arbeid en het ondernemerschap van het gezin. Dit wordt gebruikt als basis voor de berekening van sociale zekerheid en personenbelasting. Vaak wordt dit uitgedrukt per familiale arbeidskracht, wat het mogelijk maakt om te vergelijken met andere bedrijven. Familiaal arbeidsinkomen = Omzet variabele kosten vaste kosten 20 21

12 »» Cashflow: het bedrag dat je bedrijf werkelijk heeft verdiend, of ook de som van de winst en de afschrijvingen. Hier wordt in principe geen rekening gehouden met van bieten, sorteringsklassen van groenten of fruit, karkas- en melkkwaliteit). De prijs die je krijgt voor je product is meestal afhankelijk van zowel hoeveelheid als kwaliteit. aflossingen. Voor cashflow die wel rekening houdt met aflossingen, bestaat de term vrije cashflow. Een voorbeeldje: winst na belastingen euro afschrijvingen: euro aflossingen van leningen: euro Cashflow = euro euro = euro Vrije cashflow = euro euro = euro»» Solvabiliteit: deze verhouding geeft aan of je in staat bent om je schulden op lange termijn terug te betalen. Solvabiliteit = eigen vermogen / totaal vermogen»» Liquiditeit: deze verhouding geeft aan of je in staat bent om je schulden op korte termijn te betalen. De waarde van de technische kengetallen bepaalt of we spreken van een uitstekende, goede, minder goede of slechte bedrijfsvoering. Er is een vrij sterke relatie tussen technische kengetallen enerzijds, en economische bedrijfsresultaten en rendabiliteit anderzijds. Het interpreteren van de kengetallen is evenwel een complexe taak: de productieomstandigheden spelen een belangrijke rol, net als de managementscapaciteiten en de deskundigheid van de bedrijfsleider. Daarnaast is een grondige kennis van de sector en de evoluties onontbeerlijk. Neem bijvoorbeeld de genetische vooruitgang: dertig jaar geleden bedroeg het aantal biggen per zeug vijftien per jaar, terwijl dat vandaag de dag op de betere bedrijven bijna dubbel zoveel is. Ook evoluties op korte termijn verdienen de nodige aandacht. Liquiditeit in ruime zin = Vlottende activa / Schulden op korte termijn Vlottende activa zijn werkmiddelen die bedoeld zijn om weer in geld omgezet te worden of die al ter beschikking staan van de onderneming (handelsgoederen, vorderingen op klanten, bankrekening, geld in kas). Als ondernemer moet je bovendien beseffen dat er in functie van je bedrijfsoriëntatie een negatieve wisselwerking kan zijn tussen de kengetallen. Zo zijn vruchtbaarheid en goede bevleesdheid bij veetypes soms negatief gecorreleerd. In de plantenteelt kan kiezen voor kwaliteit dan weer neerkomen op een mindere opbrengst per ha, zoals bij baktarwe Let wel: dit lijstje is verre van volledig. Het is dus best mogelijk dat er bij de analyse van versus voedertarwe. Als bedrijfsleider moet je dan keuzes maken. jouw bedrijfsboekhouding nog andere termen voorkomen. Ken of begrijp je die termen niet, aarzel dan niet om uitleg te vragen. Je kunt slechts ondernemen met kennis van zaken als je weet waarover het gaat! KEN JE BEDRIJF AAN DE HAND VAN TECHNISCHE KENGETALLEN! Door André Calus, ere-directeur Inagro Een kengetal is niet absoluut, maar moet binnen een bepaald bedrijfssysteem beoordeeld worden. Zo zal een biologisch bedrijf minder kg per ha aardappelen oogsten, maar de verkoopprijs per kg ligt voor die aardappelen meestal wel een stuk hoger dan voor de klassiek geteelde aardappelen. Besluit: Als bedrijfsleider moet je jouw situatie binnen het productiegebeuren goed Op een land- of tuinbouwbedrijf heb je naast boekhoudkundige kengetallen ook technische kengetallen. De boekhoudkundige kengetallen leren je hoe je bedrijf er op economisch vlak voor staat, terwijl de technische kengetallen vooral de productiviteit beschrijven. De technische kengetallen zijn niet alleen kwantitatief (opbrengst in kg/ha, aantal liter melk per koe, groei per dag, aantal eieren per jaar), maar evenzeer kwalitatief (suikergehalte kunnen inschatten. Je moet weten waar je staat in vergelijking met het gemiddelde van soortgelijke bedrijven en streven naar de top van de groep. Dat kan alleen door technische kengetallen te analyseren en te vergelijken. Als je bedrijf afwijkt, is de vraag: waarom? Een uitgebreide analyse van je situatie, eventueel bijgestaan door een deskundige, is dan zeker aangewezen

13 OPTIMALISEER DE INZET VAN ARBEID Reeds meer dan 10 jaar biedt Inagro bedrijfsadvisering in de melkveehouderij Door Greet Ghekiere, adjunct-directeur Inagro aan. Meer dan 100 melkveehouders zijn intussen lid van de bedrijfsadvisering. Naast adviesverlening rond ruwvoederwinning, rantsoenberekening, jongveeopfok en dergelijke, gaat er zeer veel aandacht naar de berekening van de technische kengetallen van de bedrijven. Dat omvat ook cijfers op het vlak van krachtvoerverbruik, dierenartskosten als maat voor de gezondheid van de veestapel, enzovoort. Een mens heeft maar twee handen, en een dag telt maar vierentwintig uur. In de praktijk stellen we vast dat toekomstgerichte bedrijven in volle groei uiteindelijk vaak stuiten op het plafond van de beschikbaarheid van arbeid op het bedrijf. Dat plafond kan op twee manieren doorbroken worden: investeren om efficiënter te werken en/of aantrekken van vreemde arbeid. Hoewel het een inspanning vraagt van de deelnemers om de gevraagde informatie aan te leveren, zijn de kengetallen die ze terugkrijgen voor de meesten onder hen een nuttig instrument: ze zien hun bedrijf evolueren in de tijd én kunnen zich situeren binnen de grote groep. Voor de adviseurs hebben de kengetallen een knipperlichtfunctie: ze kunnen helpen om eventuele onderliggende bedrijfstechnische problemen op te sporen. Investeren om efficiënter te werken kan reeds op een heel bescheiden niveau: nog te vaak zien we een werkorganisatie die gebaseerd is op gewoonte of die streeft naar het maximum, terwijl dit zeker niet altijd strookt met het economisch optimum, wel integendeel. Maar elke investering, hoe klein of groot die ook is, moet ter dege worden doorgerekend naar terugverdientijd. Meer weten over kengetallen in de veehouderij?» brochures Bedrijfsvoering melkvee: evaluatie en optimalisatie en Ondernemen is dus ook: van op een afstand kritisch naar je eigen werkorganisatie kijken en je afvragen wat er beter kan. Efficiënt gebruik kengetallen melkvee voor optimalisatie bedrijfsvoering Publicaties Brochures Veeteelt» brochure Economische en technische kengetallen in het moderne varkensbedrijf Bedrijfsblindheid maakt deze oefening vaak moeilijker dan op het eerste gezicht lijkt. Extern advies of uitwisseling van informatie met collega s zijn vaak waardevolle hulpmiddelen

14 Landbouwers Paul en Sonja baten reeds 20 jaar een melkveebedrijf uit. Door de jaren heen hebben ze zich gespecialiseerd in hoogproductief melkvee. Paul doet er alles aan om het comfort van de melkkoeien optimaal te houden om de langleefbaarheid van de melkveestapel hoog te houden. Zo mogen de pasgekalfde koeien nog twee weken terug naar de strobox in de naastliggende stal. Paul is van mening dat die maatregel belangrijk is voor de rendabiliteit van zijn bedrijf. Ondernemen is netwerken, communiceren en onderhandelen VAN INSPIRATIE NAAR ADVIES: VOEDING VOOR HET DENKEN EN DOEN Door Greet Ghekiere, adjunct-directeur Inagro Na een grondige analyse van hun bedrijf merken Paul en Sonja dat ze verhoudingsgewijs veel tijd in de koeien investeren. Onder andere het naar de naastliggende stal brengen van pasgekalfde koeien en zorgkoeien is een tijdrovende bezigheid. Ook voor het bekappen van de poten van de koeien moeten Stel je eens voor: de laatste tien jaar heb je doorgebracht op je bedrijf, zonder contact te hebben met iemand van de buitenwereld. Zou je dan dezelfde beslissingen genomen hebben als nu? ze steeds met twee zijn. Denk nu even aan alle beslissingen die je de laatste tien jaar nam. Zijn er dingen die je Paul en Sonja gingen te rade bij een aantal externe adviseurs en verbouwden uiteindelijk een hoek van hun bestaande stal. Met een strobox en vaste kapbox anders of eerder had gedaan, als je bepaalde informatie of advies eerder of anders had gekregen? Welke gevolgen zou dat gehad hebben voor je bedrijf? kunnen koeien gemakkelijk geselecteerd worden zonder dat dit veel tijd vraagt. Deze goedkope verandering zorgt ervoor dat ze per dag een half uur tijd winnen. Informatie, kennis en advies komen helaas niet op het bedrijf aangewaaid: je moet rond je bedrijf een netwerk van contacten weven bij wie je voor die zaken terecht kunt. Als bedrijfsleider moet je het ook aandurven om dat netwerk bij vragen actief aan te spreken. Kris heeft een middelgroot varkens-akkerbouwbedrijf en doet alle veldwerk zelf met het materiaal dat hij overnam van zijn ouders. De tractor van 90 pk voldoet Maar laat je ook en vooral inspireren! nog prima maar ploegen met de drieschaar kost eigenlijk veel te veel tijd. Als hij echter investeert in een grotere ploeg, moet er ook een grotere tractor komen. Die tractor is niet nodig voor het andere werk en zou dus slechts beperkt nuttig zijn. Maar anderzijds heeft iedereen in de buurt inmiddels een grote tractor... De overheid, de praktijkcentra, de vakorganisaties en private adviesdiensten organiseren tal van info- en netwerkmomenten over de meest uiteenlopende onderwerpen. Twee feiten springen daarbij in het oog:» ook op de meest succesvolle evenementen is maar Als Kris aan het rekenen gaat, wordt snel duidelijk dat hij niet moet mechaniseren om sneller te kunnen werken, maar dat hij de loonwerker meer moet inschakelen. Het is gewoon veel te duur om materiaal het grootste stuk van een fractie van de land- en tuinbouwers aanwezig» eigenlijk kom je altijd dezelfde mensen tegen het jaar stil te laten staan in de loods

15 Waarom naar een evenement gaan als alles in de vaktijdschriften en op het internet staat? Omdat artikels in tijdschriften en op het internet gewoon niet kunnen tippen aan zo n PROFESSIONEEL OMGAAN MET MENSEN! Door Ronny Van Baelen, zaakvoerder Yamas Communicatie bvba evenement! Het ontmoeten van gelijkgestemde, zoekende en ondernemende collega s is erg inspirerend voor je eigen bedrijfsvoering. Je ontmoet er ook talloze specialisten, adviseurs, en anderen, die voor jouw bedrijf een specifieke toegevoegde waarde kunnen betekenen. Informatie, kennis en advies komen helaas niet op het bedrijf aangewaaid! Misschien een korte oefening om dat duidelijk te maken. Neem eens pen en papier, en maak een lijstje:» Wie kan je bellen met een technische, financiële of organisatorische vraag?» Wanneer maak je tijd vrij om collega s en adviseurs op info- en netwerkmomenten te ontmoeten? De hele dag door zijn we aangewezen op communiceren met mensen: is het niet met een leverancier of een afnemer, dan wel met de bankadviseur, een controleur, de dierenarts, een vertegenwoordiger, onze ouders, een medewerker of onze partner Allemaal mensen met hun eigen waarden, normen, karakter en gevoeligheden. Vandaar dat zo belangrijk is dat een bedrijfsleider kan inspelen op die menselijke verschillen. Hoe beter hij die sociale vaardigheid beheerst, hoe beter zijn resultaten zullen zijn. Je zou verwachten dat in onze op communicatie gerichte maatschappij alle communicatie van een Is je lijstje kort? Dan is er werk aan de winkel! leien dakje loopt, maar niets is minder waar: communiceren is een vaardigheid die je moet leren en waar je constant mee bezig moet zijn. Is je afnemer bijvoorbeeld van Van advies naar adviesraad In land- en tuinbouw nog relatief onbekend maar in de kmo-wereld al enigszins ingeburgerd: een adviesraad. Dat houdt in dat je je als bedrijfsleider laat ondersteunen door een aantal externe adviseurs met uiteenlopende expertise (van technisch tot financieel). Je nodigt ze een paar keer per jaar uit om samen over het bedrijf na te denken. het dominante type en to the point, dan is het belangrijk dat je dit weet en kiest voor een directe manier van communiceren. Doe je dat niet, dan zal deze afnemer je als vervelend en onprofessioneel ervaren, en is de kans dat je succesvol zaken zult doen erg klein. Actief luisteren en correct communiceren Onderhandelen is een vorm van communicatie waarbij continu boodschappen van de ene persoon naar de andere worden gestuurd. Het is van het grootste belang dat beide partijen elkaar begrijpen en op dezelfde golflengte zitten. Vandaar dat actief luisteren de meest efficiënte manier is om te communiceren met elkaar. De adviesraad heeft geen juridische bevoegdheid of verantwoordelijkheid ten aanzien van het bedrijf en het geformuleerde advies is niet bindend, maar wel o zo inspirerend voor de bedrijfsleider. Bij actief luisteren ga je na of je de boodschap goed begrepen hebt. Zodra een woord, een zin, een gelaatsuitdrukking of een houding van de tegenpartij niet duidelijk is, moet je het initiatief nemen om hierover een vraag te stellen. Onduidelijkheden liggen vaak aan de basis 28 van misverstanden die soms pas na lange tijd uitkomen. Met deze gesprekstechniek kan je die vermijden. Actief luisteren is echter een techniek die heel wat inspanning vraagt, waarbij je voortdurend alert moet zijn voor alle signalen die je opvangt. Maar het loont heel zeker! 29

16 Nele en Bart willen het bedrijf van Barts ouders overnemen. Aangezien de ouders slechts 54 zijn, wordt besloten om het bedrijf in samenuitbating te runnen. Er wordt een verdeling van 40/60 uitgewerkt. GOEDE AFSPRAKEN, GOEDE VRIENDEN: VAN SAMENUITBATINGSCONTRACT TOT FAMILIECHARTER Door Prof. Dr. Johan Lambrecht, Directeur Studiecentrum voor Ondernemerschap, KU Leuven (campus Brussel) en door Kathleen Storme, medewerker Landbouw & Leefomgeving, Inagro Na een paar jaar wordt duidelijk dat er dringend een nieuwe stal moet komen. De ouders begrijpen het enthousiasme van de jonge bedrijfsleiders, maar laten tegelijk uitschijnen dat ze op hun leeftijd niet meer willen investeren. Goede afspraken maken goede vrienden! Ook in een land- of tuinbouwbedrijf kun je mogelijke spanningen en conflicten voorkomen door tijdig heel goede afspraken te maken. We kennen te veel bedrijven waar de samenwerking stroef loopt - of erger nog: in ruzie eindigt Omwille van de toekomst van hun bedrijf, vinden Nele en Bart dat de nieuwe stal niet kan wachten, maar hoe kunnen ze de investering terugbetalen met maar 60% van de inkomsten? Een gesprek dringt zich op, maar was dit niet beter reeds bij de overname besproken? doordat er slechts vage of helemaal geen afspraken gemaakt werden. Bij een samenuitbating bestaat al het zogenaamde samenuitbatingscontract met afspraken rond werk, boekhouding, kredieten, inbreng van onder andere grond en gebouwen, enzovoort. Maar met de opmaak van een afsprakennota onder de vorm van een familiecharter ga je nog een stap verder. Het familiecharter is een soort van grondwet van de familie waarin de verschillende familieleden hun visie en een aantal gedragsregels vastleggen om de relaties tussen de familieleden onderling en tegenover het familiebedrijf te regelen (bv. de vergoeding van de familieleden, de opvolging, de overdraagbaarheid van aandelen, wie van de familie kan onder welke voorwaarden in het familiebedrijf werken, het afgesproken aantal dagen verlof ). Een familiecharter zorgt voor harmonie in het familiebedrijf en de bedrijfsfamilie. We zetten de voornaamste redenen voor het opstellen van een familiecharter even op een rijtje:» Vermijden van spanningen achteraf» Omgaan met eventuele toenemende complexiteit in het familiebedrijf» Bevorderen van familiale harmonie» Vastleggen van rollen en taken (rol van eigenaar, bestuurder, leidinggevende, medewerker)» Bepalen van strategie en beslissingskader» Bespreken en bespreekbaar maken van netelige kwesties 30 31

17 Ondernemen is omgaan met externe factoren GELD VERDIENEN MET GOEDE MARKTINFORMATIE Door François Huyghe, economisch adviseur Boerenbond Op dit ogenblik bestaan een aantal nationale en internationale informatiebronnen waar accurate marktinformatie voor diverse producten gevonden kan worden (zie kader). Daarnaast biedt het internet zeker heel wat mogelijkheden. De voorbije jaren is ook de rol de termijnmarkten aanzienlijk toegenomen. Ze zijn een zinvol instrument in het afdekken van prijsrisico s, waardoor volatiliteit op bedrijfsniveau wel degelijk gereduceerd kan worden. Bedrijfsleiders in de landbouwsector hebben er dan ook alle belang bij om de markt- en De land- en tuinbouwsector is geen sector als een ander. Meer dan in andere sectoren is de portefeuille van een landbouwer sterk onderhevig aan de grillen van de markt. prijsontwikkelingen op de voet te volgen en correct geïnformeerd te zijn. Die inspanning vanwege de bedrijfsleider zal in de toekomst nog meer dan in het verleden het verschil kunnen maken. In theorie is prijsvorming van (landbouw)producten het resultaat van vraag en aanbod, en kan je de gemaakte kosten hierbij in rekening brengen. Maar de praktijk in de landbouwsector ziet er anders uit. De voorbije jaren stond de prijs die je als landbouwer voor je producten kreegt doorgaans niet in verhouding tot de productiekosten. Geregeld roepen land- en tuinbouwers terecht op tot betere en billijkere prijzen en tot meer transparantie in de prijsvorming. De scheefgetrokken situatie heeft veel te maken met marktmacht (meestal vanwege grotere concentratie), waarbij landbouwers nagenoeg altijd aan het kortste einde trekken. Maar ook informatie is een belangrijke factor in het marktgebeuren. Je kunt de Belgische en internationale marktprijzen zelf volgen op onderstaande sites: De prijsvolatiliteit is de laatste jaren sterk toegenomen. Dat is een gevolg van een verregaande liberalisering van de landbouwmarkten en de afbouw van landbouwsteun op Europees niveau. De aangekondigde bijkomende hervorming van het Europees landbouwbeleid zal de onzekerheid nog verder doen toenemen in de sectoren waar tot voor kort nog prijsgaranties golden of productiequota van toepassing waren. Daardoor worden de risico s in de bedrijfsvoering nog groter. De landbouwer hoeft echter niet zomaar toe te kijken, en kan ook zelf anticiperen. Aandacht voor marktontwikkelingen in de diverse sectoren moet daarom een duidelijke plaats krijgen in het management van de bedrijven. BELGISCHE MARKPRIJZEN» INTERNATIONALE PRIJZEN» (termijnmarkt)» (termijnmarkt)» (termijnmarkt)» (internationale melkprijzen) 32 33

18 JE BEDRIJF EN JE BANK Door Johan Vannieuwenhuyze, Senior Partner Lessius Corporate Finance Het juiste krediet voor het juiste project Financier geen investeringen met kortetermijnkredieten zoals kaskredieten of straight loans (kasvoorschot). Die zijn wel heel goed geschikt zijn voor aanvullend werkkapitaal. Je koestert ambitieuze toekomstplannen: je wil investeren in gebouwen, installaties of uitrusting, maar alles zelf financieren blijkt niet mogelijk. Je bedrijf groeit, maar om volop door te gaan heb je behoefte aan bijkomend kapitaal. Of je maakt een moeilijke periode door: je ziet de toekomst vol vertrouwen tegemoet, maar je hebt wel een overbrugging nodig om de overgang te maken. In het leven van elk bedrijf zijn er meerdere redenen om naar de bank te stappen en een krediet aan te vragen. Je bank, je partner Wil je een financiële partner vinden die echt met je meedenkt, dan moet je hem in de eerste plaats heel goed informeren over je project. Elk sterk partnerschap is immers gebaseerd op open communicatie en duidelijke informatie. Overhandig je bank daarom een goed voorbereide informatiebundel, waarin de volgende vier kernpunten zeker aan bod moeten komen :» Wie ben je? Beschrijf kort je activiteit en strategie, de producten en diensten die je aanbiedt, je klanten, de markten waarop je actief bent, je productiemiddelen en je team;» Hoe sta je ervoor? Licht de recente financiële gegevens toe die een beeld geven van Zoek de gepaste formule voor elk project. De financiering van langetermijninvesteringen via kortlopende kredieten, die na enige tijd misschien herzien of opgezegd worden, kan je bedrijf ernstig in moeilijkheden brengen. Meerdere partners maken je sterker Je kent het gezegde: Leg nooit alle eieren in dezelfde mand. Smeed sterke banden met tenminste twee banken. Respecteer ze, beschouw ze als je medestanders en informeer ze regelmatig. Ga bij gelegenheid ook eens aankloppen bij een derde, om te kunnen vergelijken en te achterhalen of je nog steeds de beste tarieven en voorwaarden krijgt. Besef wel dat de visie van elke bank verschillend is : een project waar de ene bank niet warm voor loopt, kan prima passen binnen het kredietbeleid van een andere. Smeed sterke banden met ten minste twee banken En misschien kun je uiteindelijk zelfs kiezen uit meerdere aanbiedingen. Ga ervoor, communiceer, informeer en onderhandel, dat is de enige weg voor een succesvolle samenwerking. de financiële structuur en de rendabiliteit van je bedrijf ; bij voorkeur gebaseerd op de laatste twee jaren, best ook aangevuld met een recente tussentijdse situatie; Wanneer ondernemen moeilijk wordt Zie je door de bomen het bos niet meer? Ben je op zoek naar begeleiding? Vzw Boeren op een kruispunt heeft de opdracht het welzijn van boeren en tuinders in nood te verhogen door 3 taken te vervullen:» Preventie en sensibilisering»individuele hulp»beleidsondersteuning Meer info? Wat zijn je vooruitzichten? Geef een nauwkeurige beschrijving van je toekomstplannen en in het bijzonder van het project waarvoor je precies bij de bank komt aankloppen ;» Last but not least: Wat is je vraag? Formuleer de concrete kredietaanvraag : welk bedrag wens je te lenen en op welke termijn? Toon aan dat je dit krediet kunt terugbetalen en stip aan welke waarborgen aanwezig zijn om het kredietrisico voor de bank te beperken. Breng je eigen enthousiasme over op je financiële partner. Je hebt zijn volle medewerking nodig om je plannen waar te maken. Open communicatie, wederzijds vertrouwen én gezamenlijk enthousiasme vormen de pijlers voor een prima relatie tussen jou en je bankier. of gratis hulplijn T

19 ADMINISTRATIE EEN PLAATS GEVEN Door Sylvie Decoutere, consulente KVLV-Agra Conclusie Tachtig procent van de landbouwers vindt de administratieve verplichtingen een van de grootste knelpunten van hun beroep. Gemiddeld is een landbouwer 5,5 uur per week Door Melanie Vanstaen en Kathleen Storme, Medewerkers Landbouw & Leefomgeving, Inagro bezig met administratie. (VILT, 23/08/2007) Land- en tuinbouwers leven voor hun vak. Liefde en passie zijn daarbij broodnodig, maar Administratie zal wellicht nooit de favoriete bezigheid van de landbouwer worden, maar de helaas volstaat dat niet voor het uitbouwen van een succesvol bedrijf. volgende tips kunnen alvast helpen om de papierberg zo efficiënt mogelijk aan te pakken: 1 Plan 1 x per week een paar uur in om de administratie weg te werken, het liefst op een vast moment in de week. Zorg ook dat je dan zo min mogelijk gestoord wordt. 2 Werk met een takenlijst. Let wel op dat die realistisch en haalbaar is. Een takenlijst helpt je om» dingen te onthouden die je anders vergeet» prioriteiten te stellen» te plannen en de tijd in te schatten die je nodig zal hebben om een opdracht af te handelen» je concentratie terug te vinden als je gestoord wordt 3 Bepaal systematisch je prioriteiten, leg doelstellingen vast. Besef dat niet alle belangrijke zaken even dringend zijn en maak keuzes. 4 Een bakjessysteem kan helpen om taken bij te houden en af te werken. Voorzie een bakje voor de verschillende to do s:» op korte termijn: vandaag, ten laatste morgen af te werken Waar de initiële doelstelling van het project was te onderzoeken welke juridische bedrijfsvormen meest relevant zijn voor specifieke land- en tuinbouwbedrijven, stelden we al snel vast dat een dergelijke lijn niet te trekken is en dat de kwaliteit van het ondernemerschap een zeer belangrijke impact heeft op de manier waarp het bedrijf kan uitgebouwd worden. Zeer opmerkelijk was de vaststelling dat nog te veel land- en tuinbouwers hun boekhoudcijfers niet of weinig interpreteren. Vragen rond de rendabiliteit van specifieke bedrijfstakken en teelten blijven te vaak onbeantwoord.» op middellange termijn: volgende week af te werken» op lange termijn: binnen een maand af te werken 5 Maak de post elke dag open en gooi wat je niet (meer) nodig hebt onmiddellijk weg. Wat je wel nog nodig hebt, klasseer je meteen op de juiste plaats, in het juiste bakje. 6 Spreek met je partner duidelijk af wie wat doet. Zo vermijd je dat taken niet gebeuren of dat ze dubbel uitgevoerd worden. Door de grote complexiteit en het gebrek aan inzicht in de bedrijfsboekhouding kunnen veel bedrijfsleiders geen gerichte vragen stellen aan hun boekhouder, hun bank, of een adviseur, of kunnen ze de voorstellen van boekhouder, bank of adviseur moeilijk beoordelen. Daardoor staat de de bedrijfsleider hoe technisch onderlegd ook in een zwakke positie, wat een reëel risico kan vormen voor het bedrijf

20 Goed ondernemerschap kan je leren! Goed ondernemerschap is veel meer dan een doordachte strategie en een goede juridische structuur. De basis is en blijft het beheersen van de technische en bedrijfseconomische kengetallen van je bedrijf. Maar de competenties op het vlak van communiceren, informatievergaring en onderhandelen zijn minstens even belangrijk. Aarzel dan ook niet om je bij te scholen om alle noodzakelijke vaardigheden onder de knie te krijgen. Met deze brochure hopen we je overtuigd te hebben van het belang van:» Een goede bedrijfsstrategie» De juiste juridische bedrijfsstructuur. Het is de kapstok van je bedrijf, durf ze ook in vraag te stellen.» Een correcte bedrijfseconomische boekhouding en de juiste interpretatie ervan» Een goede opvolging van je economische en teelttechnische kengetallen» Efficiënt communiceren en onderhandelen en indien nodig die vaardigheden bij te schaven En het allerbelangrijkste: wees kritisch over je bedrijfsvoering en durf vragen te stellen! 38 39