De kogel is door de kerk. Haal eruit wat erin zit Een uitgave van SBNS Mei PROJECTEN Utrecht Amersfoort Gouda

Transcriptie

1 Haal eruit wat erin zit Een uitgave van SBNS Mei 2015 PROJECTEN Utrecht Amersfoort Gouda ACHTERGROND Bijzondere samenwerking SBNS en Bodemcentrum BODEMINFORMATIE SYSTEEM BIS) Vragen stellen aan een bak met data De kogel is door de kerk

2 Inleiding De kogel is door de kerk Hoewel we de aankondiging van ons einde per 1/1/17) al eerder hadden gegeven, was het formele besluit hierover nog niet genomen. De grote lijn stond al een jaar vast: wat gaat SBNS nog doen voor haar grondeigenaren NS en ProRail, welk budget hoort daar ongeveer bij en wanneer houden we echt op met onze werkzaam heden. Desondanks bleek het een forse worsteling de details op papier te krijgen om te komen tot een juridisch degelijke vaststellingsovereenkomst. En deze overeenkomst vervolgens getekend te krijgen door Staatssecretaris en President-Directeuren van NS en ProRail, ieder met drukke agenda s en uiteraard een laatste inhoudelijke vraag Maar het is gebeurd. Per 31 maart is alles in kannen en kruiken en gaat de afbouw van SBNS concreet vorm krijgen. We mogen trots zijn op wat we gedaan hebben als SBNS: voor enkele honderden miljoenen euro s spoorse gronden schoongemaakt. Hiermee hebben we milieu- en gezondheidsrisico s weggenomen en vaak binnenstedelijke ontwikkelingen mogelijk gemaakt. Goed en nuttig werk. En we hebben in de komende anderhalf jaar ook nog het nodige te doen. Stil zitten kan zeker nog niet: de laatste tientallen saneringen, de laatste evaluaties, de laatste onderzoeken, overdracht van projecten aan NS en ProRail, het archief, het Bodeminformatiesysteem, het opzeggen van contracten, we mogen nog even flink aan de bak Maar alles heeft z n keerzijde: de afbouw betekent ook dat leuke, deskundige, goed gekwalificeerde collega s hun baan gaan verliezen, sommigen al vrij snel, anderen wat later, tot uiterlijk eind volgend jaar, maar iedereen moet op zoek naar een nieuwe werkgever. Dus mocht u nog wat weten, een vacature hebben, iemand nodig hebben: bel, mail Bruno van Dunné Feiten SBNS bouwt af 2014 was het eerste jaar uit het resterende bodemsaneringsprogramma BSP ) tot aan de beëindiging van de SBNS op Qua productie was 2014 een relatief rustig jaar met 29 af geronde saneringen 54 in 2013). Het aantal aan - be ste dingen lag lager dan in 2013, maar de gemiddelde aanneemsom lag fors hoger. Toelichting In voorgaande jaarverslagen waren de kerncijfers voor wat betreft onderzoek regulier) en saneringen gebaseerd op het aantal projecten waaraan in het bewuste jaar geld is gespendeerd. De kerncijfers voor 2014 zijn iets anders van insteek. De SBNS sluit daarvoor aan bij de cijfers uit de kwartaalrapportages Daarin gaat de SBNS uit het aantal afgeronde projecten per jaar = geëvalueerd). Het aantal projecten na)zorg blijft ver gelijkbaar met de aantallen uit voorgaande jaarversla gen. Het gaat om het aantal pro jecten in Kerncijfers productie 2014 en 2013 portefeuille van de SBNS op 31 december van het betreffende jaar totaal aantal nazorg- en zorgprojecten). Activiteit Totaal BSP Afgerond in 2014 Afgerond in 2013 Onderzoeken op aanvraag) Bodemloket Ruimte voor de fiets Quickscan Onderzoeken regulier) Oriënterend onderzoek Nader onderzoek Bodemsaneringen Aanbestedingen Gemiddelde aanneemsom Saneringen Afkoop 4 - Na)zorg Aantal locaties Bodemsignaal

3 Inhoud 4 PROJECTEN Utrecht Herontwikkeling 2e Daalsedijk 6 Amersfoort Robuuste sanering 7 Gouda Vijf gevallen ernstige bodemverontreiniging 8 ACHTERGROND Bijzondere samenwerking SBNS en Bodemcentrum BODEMINFORMATIE * SYSTEEM BIS) # Overvecht Vragen stellen aan een bak met data Bodemsignaal 3

4 PROJECT Utrecht Herontwikkeling 2e Daalsedijk Industrieel en historisch Werkspoorgebied 4 Bodemsignaal

5 Door een goede samenwerking en proactieve opstelling van adviesbureau, aannemer, NS en ProRail is een lastig project succesvol afgerond. Annemarie Rooden Op 2 maart is in opdracht van SBNS gestart met de tweede fase van de bodemsanering aan de 2de Daalsedijk in Utrecht. Dit terrein is in het verleden intensief gebruikt voor spoorse activiteiten. Het vroegere werkspoor van NS, 12 hectare groot, ligt ingeklemd tussen het spoor Utrecht- Amsterdam en de 2e Daalsedijk. Het bedrijventerrein - nog steeds eigendom van NS - werd de laatste jaren steeds minder gebruikt. Intensief contact met omwonenden De eerste fase van de sanering aan de 2e Daalsedijk is eind vorig jaar uitgevoerd. Omdat de aan- en afvoer van materialen en grond verloopt via de Polderweg is er intensief contact met omwonenden. Tijdens bewonersavonden werd de saneringsaanpak toegelicht en is er na de eerste fase geevalueerd. Tips en verbeterpunten ingebracht door omwonden zijn gericht opgepakt in de tweede fase. Bodemsanering in volle gang De spoorse activiteiten in het verleden hebben geleid tot een aantal verontreinigingen met minerale olie. Tijdens de sanering worden twee vlekken aangepakt. De verontreiniging strekt zich uit tot een diepte van ongeveer 5 meter min maai veld. Naar verwachting zal er ongeveer ton sterk verontreinigde grond verwijderd gaan worden. De opstallen die nog aanwezig waren zijn nu grotendeels gesloopt. De HTMU loods zal als monumentaal pand behouden blijven. Tijdens de eerste weken zijn funderingen en obstakels verwijderd en zijn vele kabels en leidingen opgespoord, geïnventariseerd en deels verwijderd. Daarnaast maakte archeologisch onderzoek deel uit van het project. Na het plaatsen van bemaling is de eerste vlek inmiddels gesaneerd. De tweede grootste) vlek wordt op dit moment gesaneerd. Hierbij zal waterbezwaar en tijdspad een uitdaging worden. Herontwikkeling toevoeging voor de Daalsebuurt Het terrein biedt na sanering grote kansen voor herontwikkeling. Enerzijds door de ligging dichtbij het stadscentrum en openbaar vervoer en anderzijds door de industriële gebouwen en bijzondere historische elementen. NS heeft het initiatief genomen om samen met de gemeente en de bewoners een ruimtelijke visie op te stellen. Na de transformatie zal het gebied een leefbaar deel van de stad worden, genaamd 'Wisselspoor'. Het meest westelijke deel, waar de transformatie zal beginnen, biedt ruimte voor woningbouw, kleinschalige horeca, bedrijfsruimten en groenvoorzieningen. < Bodemsignaal 5

6 PROJECT Amersfoort Robuuste methode om te saneren Ooit stond er op deze plek dichtbij station Amersfoort een Schildersloods. Die schildersloods maakte deel uit van het wagenbedrijf Amersfoort. Dat wagenbedrijf werd in 2000 gesloten en de grond werd overgedragen aan NS Stations. De schildersloods werd kort daarna onder milieukundige begeleiding gesloopt. Nu staan er op het terrein reserve) treinen van NS reizigers. Aan treinen werkt men niet meer op het voormalige wagenbedrijf. Het bijna 20 hectare grote terrein is nu een creatieve broedplaats voor kunst en cultuur. De exacte toekomstige bestemming is nog onderwerp van gesprek tussen NS stations en de gemeente Amersfoort. Het hele terrein is in het verleden bestempeld als een ernstig geval van bodemverontreiniging. Bij een bodemonderzoek op het terrein om het geval in te perken werd een verontreiniging met thinner in de grond en het grondwater aangetroffen. Zeer waarschijnlijk is dat te relateren aan de voormalige schildersloods. Ik had me nooit gerealiseerd dat het zo belangrijk is om treinen te bewaken om bijvoorbeeld graffiti te voorkomen. Raymond Banser Omdat het een spoedeisend geval betreft staat het op de lijst van projecten die de SBNS nog kan afronden. Daarom is saneringsplan ingediend en een bestek op de markt gebracht. De gekozen methode om te saneren is een robuuste: weggraven en grondwater onttrekken. Op die manier is de kans het grootst om de vervuiling in één keer te verwijderen zonder dat er in de toekomst nog langdurig aanvullende maatregelen nodig zijn. Om de sanering goed uit te kunnen voeren is het nodig tot 5 meter diepte te ontgraven. Hiervoor is het nodig een opstelspoor tijdelijk te verwijderen. Ook het hekwerk dat de treinen beveiligt tegen vandalisme krijgt tijdens de sanering een andere plek. Dit gebeurt in nauw overleg met NS Reizigers. Aannemer Markus start in mei de sanering die tot in juni duurt. Hondenbezitters uit de naburige wijk het Soesterkwartier kunnen tijdens de sanering even niet terecht op een stukje braakliggend terrein van de voormalige wagenwerkplaats. < 6 Bodemsignaal

7 PROJECT Gouda Achtergrond Op het Lombokterrein in Gouda was sprake van vijf gevallen van ernstige bodemverontreiniging Wbb-gevallen), waarvan twee spoedeisend. Sanering van deze gevallen is vanuit de wetgeving verplicht gesteld. ProRail en NS-stations zijn de eigenaren van het terrein. Het terrein was vroeger grotendeels lager gelegen en is in de loop van de tijd opgehoogd met deels verontreinigde grond en puin. Het opstelterrein is verder uitgebreid en diverse bodembedreigende activiteiten brandstofhandel, opslag, etc.) hebben er plaatsgevonden. In de bodem bevonden zich stoffen als zware metalen, minerale olie, asbest en PAK s polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Voorbereidingsfase In 2009 is al een start gemaakt met de saneringsvoorbereidingen. Het Lonbokterrein is nu deels verpacht aan Bunnik-Services, en was ook nog in gebruik als opstelterrein met een laad- en losplaats. Bunnik-Services heeft vergaande plannen om het gebied te herontwikkelen. Uitdagende sanering op het Lombokterrein zich op een diepte van 7 meter beneden maaiveld. Daarboven is veel puin en koolas aanwezig Aangrenzend monumentaal pand gefundeerd op palen Uitvoeringsfase In januari 2014 is het damwandprofiel vrijgegeven voor NGCE waarna de aanbesteding plaatsvond. In mei 2014 is gestart met de sanering van twee waterbodems. Daarna zijn damwanden en de bronnering geplaatst. Vanwege de grillige ondergrond op het emplacement was het droogzetten van de ontgravingsvakken een uitdagende klus. Er zijn overigens geen NGCE s aangetroffen tijdens de werkzaamheden. De damwanden zorgden ervoor dat de palen van het monumentale pand niet droog kwamen te staan en had een waterkerende functie. In de bovengrond is gesaneerd op zware metalen en PAK. Rond de grondwaterstand was de bodem zwaar verontreinigd met minerale olie. Naast de hoeveelheid vrijkomend water was ook de mate van verontreiniging met minerale olie van het opgepompte water groter dan verwacht. Op sommige delen werd zelfs pure olie opgepompt. Nadat het middenterrein gesaneerd was is gestart met de ontgraving vlak naast en onder het pand RH10. Inmiddels was ervaring opgedaan met het bestrijden van het waterbezwaar en kon de grond onder het pand RH10 goed verwijderd worden. < Op het perceel is ook een relaisgebouw RH10) aanwezig met cruciale kabels en leidingen. Vanuit dit gebouw vindt de aansturing plaats van de Goudse en Utrechtse sporen. Erg belangrijk dus om zeer voorzichtig te werk te gaan bij de saneringswerkzaamheden om ontregeling van het treinverkeer te voorkomen Andere uitdagende locatiespecifieke omstandigheden waarmee rekening gehouden moest worden: De niet gesprongen conventionele explosieven NGCE): Gouda is in de tweede wo een aantal malen gebombardeerd waardoor blindgangers aanwezig kunnen zijn. Daarnaast bevinden zich vml loopgraven op de locatie waar munitie gedumpt kan zijn. Bodemopbouw: het oorspronkelijk maaiveld bestaande uit veen bevindt Mede dankzij het intensieve contact met alle betrokken partijen inclusief wijkteam en bewoners van de naastgelegen monumentale woning is de sanering succesvol verlopen. Annemarie Rooden Bodemsignaal 7

8 Achtergrond SBNS en Bodemcentrum Samenwerking krijgt nieuwe dimensie In gesprek zijn Ad Bakermans, directeur Bodemcentrum, Mart Jansen en Theo Bussink, beide projectmanagers bij de SBNS. De samenwerking tussen de SBNS en Bodemcentrum is ondertussen al vele jaren een feit en gaat zelfs terug tot voor de oprichting van Bodemcentrum in december Nu heeft deze een nieuwe dimensie gekregen. Aan het woord is Ad Bakermans, zelf afkomstig van de Rabobank, voordat hij bij Bodemcentrum aan de slag ging. Voor de Bosatex werkzaamheden was Bodemcentrum op zoek naar all-round projectleiders met kennis van de bodemproblematiek, die van aanpakken houden en vooral in overleg met betrokkenen zoeken naar oplossingen voor zowel opdrachtgevers als het bevoegd gezag. De paden van Mart Jansen en Ad Bakermans kruisten zich zakelijk al eerder. De samenwerking was dan ook snel geregeld. Ook Theo Bussink werd als aanstormend talent in de bodemwereld vanuit de SBNS voor enkele uren per week gedetacheerd naar Bodemcentrum. Creatieve all-round projectmanagers die van aanpakken houden gevonden Grootschalige bodemverontreiniging in de textielbranche Veel textielreinigingsbedrijven hebben te maken met bodemverontreiniging, veroor zaakt door chemische textielreiniging. In oktober 2005 hebben het toenmalige Ministerie van VROM en de brancheorganisatie NETEX een convenant ondertekend om te komen tot een effectieve aanpak van de bodemverontreinigingen met gechloreerde koolwaterstoffen VOCl's) bij textielreinigingsbedrijven. Dit heeft eind 2008 geleid tot de oprichting van Stichting Bosatex. Stichting Bosatex bundelt expertise De Stichting Bosatex draagt zorg voor alle acties, overleg, afspraken en maatregelen van deelnemers om verontreinigde bedrijfsterreinen in de textielverzorging te laten) saneren. Als het aan de orde is, regelt de stichting ook de noodzakelijke nazorgmaatregelen. De Bosatex-regeling is een collectieve aanpak van bodemsanering in de textielreinigingsbranche. Door deze collectieve 8 Bodemsignaal

9 Bodemcentrum De Bosatex- regeling is een collectieve aanpak van bodemsanering in de textielreinigingsbranche. aanpak wordt expertise gebundeld en kunnen de kosten voor deelnemers zo laag mogelijk gehouden worden. De stichting kent hiervoor twee financieringsbronnen: subsidie van het Ministerie van IenM en een bijdrage van de deelnemers. Door de afspraken met de overheid weet men vooraf de maximale kosten van de bodemsanering, ongeacht eventueel extra werk en nazorg. Bosatex projecten Bij de uitvoering van Bosatex projecten wordt rekening gehouden met een prioriteringslijst, die in overleg met de bevoegde gezagen en de deelnemers is opgesteld. Met behulp van deze lijst worden locaties met een potentieel humaan risico en locaties waar herontwikkeling of verkoop speelt, met voorrang in behandeling genomen. De feitelijke uitvoering van Bosatex projecten verloopt via Bodemcentrum. In totaliteit zijn bij Stichting Bosatex 313 locaties aangemeld. Op 28 juni 2011 is in Assen de eerste uitvoering van een bodemsanering daadwerkelijk van start gegaan. Zo n 130 projecten zijn door Bosatex doorgeleid naar Bodemcentrum om te kunnen starten met de uitvoering. 43 projecten zijn inmiddels door Bodemcentrum afgehandeld. < Bodemcentrum is een stichting zonder winstoogmerk, die als doel heeft om bedrijven een aantrekkelijke totaaloplossing te bieden voor de bodemverontreiniging op hun bedrijfsterrein. Stichting Bodemcentrum is in december 2006 opgericht door de koepelorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland en door de brancheorganisaties BOVAG, NETEX, Koninklijke Metaalunie en FME-CWM. Het bestuur van Stichting Bodemcentrum bestaat uit vertegenwoordigers van deze organisaties. Alle bedrijven in Nederland die te maken hebben met een historische) bodemverontreiniging op hun bedrijfsterrein kunnen gebruik maken van de diensten en mogelijkheden van Bodemcentrum. Zo n bedrijven hebben zich gemeld bij Bodemcentrum. Net als bij SBNS, zit ook voor Bodemcentrum het werk er bijna op: op stopt Bodemcentrum en daarmee ook de uitvoering van de werkzaamheden voor Bosatex. Complexe locaties enbodemproblematiek Er zijn overeenkomsten, maar ook duidelijke verschillen in de werkzaamheden voor SBNS en Bosatex geeft Theo Bussink aan. Zo zijn de Bosatexlocaties vrijwel altijd binnenstedelijk gelegen en is er sprake van andersoortige problematiek dan bij stationslocaties. Denk bijvoorbeeld aan de aard van de verontreinigingen, met name gechloreerde koolwaterstoffen. Het krachtenveld is divers en complex. De werkzaamheden vragen veel afstemming. De saneringsaanpak is eigenlijk altijd maatwerk. Mart Jansen vult aan: groot voordeel van de werkzaamheden voor Bosatex is dat ik als projectleider een beroep moet doen op mijn eigen creativiteit, maar ook alle betrokken partijen moet uitdagen om te zoeken naar creatieve oplossingen. Ook, of misschien juist als er sprake is van uiteenlopende belangen. De Bosatexlocaties zijn gezien hun binnenstedelijke ligging onderzoekstechnisch lastig. De verontreinigende stoffen veroorzaken binnenluchtproblemen en zakken bovendien verder de bodem in dan aanvankelijk werd gedacht. Het is belangrijk om zo snel mogelijk uitvoeringsgericht te worden. Een uitdagende opgave volgens Mart Jansen. De focus in de saneringswerkzaamheden is het aanpakken van de verontreinigingsbron. De pluim weghalen is vaak niet haalbaar. Wel wordt deze zo goed mogelijk in kaart gebracht inclusief een overzicht van de gezondheids)risico s. Op dit moment lopen meerdere Bosatex projecten. Eén daarvan is een voormalige chemische wasserij in Woerden. Er wordt hard gewerkt om deze nog voor de zomer tot sanering te brengen. Toekomst van de bodemsanering Tot slot nog de vraag hoe Ad Bakermans kijkt naar de toekomst van de bodemsanering. Beide organisaties stoppen immers in 2017 omdat het werk er dan grotendeels op zit. Ad Bakermans geeft aan dat het belangrijk is dat de bodemwereld meer gaat kijken naar kansen en mogelijkheden en minder naar wat er niet kan. Illustratief hiervoor is de ondertekening op 17 maart 2015 in Den Haag van het Convenant Bodem en Ondergrond voor de periode 2016 t/m 2020 door het Rijk, IPO, VNG en Unie van Waterschappen. Dit convenant markeert de overgang van een bodembeleid dat tientallen jaren voornamelijk was gericht op het achteraf oplossen van bodemproblemen die ontstaan zijn in het verleden naar een actief en duurzaam bodembeheer gericht op het benutten van kansen en mogelijk heden voor de toekomst. Aansluitend op dit convenant zullen Rijk en bedrijfsleven het Convenant Bodem en Bedrijfsleven 2015 ondertekenen. Bodemsignaal 9

10 Bodeminformatiesysteem BIS) Vragen stellen aan een bak met data Dagelijks komen bij de SBNS via het Bodemloket vele vragen binnen die betrekking hebben op bodemgegevens. Het overgrote deel van deze vragen is locatie gerelateerd. Soms heeft een vraag een administratief karakter. Als voorbeeld noemt Bart Proper, senior bodeminformatiebeheerder bij SBNS: doe mij alle rapporten over de spoorlijn Zwolle-Utrecht. Een dergelijke vraag levert zoals je je kunt voorstellen een enorme lijst met rapporten op. Dit rapportenoverzicht wordt gemaakt op basis van een geografische selectie. Resultaat is een overzichtelijk pdf bestand van de lijst van alle relevante rapporten over de gevraagde locatie. Dit product heet een quickscan, maar eigenlijk doet die naam het rapport te kort. Het is eigenlijk meer een dwarsdoorsnede door alle SBNS BIS gegevens heen. Het Bodeminformatiesysteem van de SBNS is een bak met data die jarenlang met grote zorgvuldigheid en gedrevenheid is opgezet en gevuld. Het bevat een schat aan bodeminformatie over duizenden spoorgerelateerde gronden in Nederland. De kunst is om als beheerder van de informatie een actieve rol te spelen in de manier van vragen stellen. Aan het woord is Bart Proper, senior bodeminformatiebeheerder bij de SBNS: We dagen graag een vraagsteller uit om zijn of haar vraag zo nauwkeurig mogelijk te stellen. Het grote voordeel van het herformuleren van de vragen is dat er een efficiënte, maar Overvecht #* Bodemsignaal

11 De gegevens in het BIS zijn op verschillende niveaus in te delen. 2.5 vooral ook overzichtelijke beantwoording plaats kan vinden. Een antwoord is altijd maatwerk. De overzichtelijkheid in de pdf die de vraagsteller ontvangt is belangrijk. Je wil de vraagsteller zo goed mogelijk van dienst zijn. Het levert de BIS collega s ook weer een voordeel op doordat de vervolgvragen vaak specifieker zijn of zelfs helemaal uitblijven omdat de beantwoording al helemaal voldeed aan de verwachtingen. Tim Kerhoff, bodeminformatiebeheerder vult aan: Door feedback te vragen aan de vraagstellers kunnen we samen komen tot een beter product. De gegevens in het BIS #* #* #* #* zijn op verschillende niveaus in te delen. Zo kan bijvoorbeeld ook informatie gegeven worden over de T&F-klasse van een locatie. Dit is een veiligheidsklasse voor werken in verontreinigd gebied. Momenteel een actualiteit. Naast het maken van vele quickscans verzamelt de SBNS nog steeds nieuwe bodemgegevens. Ook vinden nog diverse evaluaties van projecten plaats. Met name het uitwisselen van gegevens met de betrokkenen en het digitaliseren van rapporten is erg belangrijk. Inzicht in actuele bodemgegevens is essentieel voor een succesvolle start van een bodemproject. < #* We noemen het rapport een quickscan, maar eigenlijk doet die naam het product te kort Bart Proper De BIS gegevens bestaan uit meerdere kaart)lagen. Legenda Utrecht Overvecht Locatie Meetpunten toetsing 2 = >S en <T 1 = <S Meetpunten peilbuis peilbuis boring Bodemsignaal 11

12 Wist u dat? - SBNS volgend jaar een jubileumboek uitgeeft met daarin een prachtig overzicht van ruim 20 jaar bodemonderzoek en - saneringen van spoorgronden? - Voor het project Amersfoort Vetgasfabriek meerdere sessies hebben plaatsgevonden in het LEF future center van Rijkswaterstaat? Het leverde nieuwe inzichten en inspiratie op door de Verenigde Naties is uitgeroepen tot het jaar van de bodem? - Jan Pals per 1 mei de SBNS verlaat en aan de slag gaat als Operations manager bij BAM Infra Milieu? post Postbus GV Utrecht bezoek Catharijnesingel GC Utrecht contact info@sbns.nl t colofon Tekst: SBNS Ontwerp: Aangenaam Ontwerp Druk: Drukkerij Atlas bv