Verslag Windparlement 16 februari STUK

Transcriptie

1 Directie ruimte Dienst leefmilieu Van: Aan: Datum: 15/03/2016 Verslag Windparlement 16 februari STUK 1. Toelichting over de provinciale Energiekansenkaarten door Daan Demey 2. Toelichting over windenergie door prof. Dr Mark Runacres (VUB) 3. Panelgesprek windenergie Deelnemers: Bart Bode: Algemeen directeur ODE, Vlaamse Windenergieassociatie Gitte Heirman: Public Affairs Manager Flanders EDF Luminus Yoeri Vastersavendts: schepen van milieu, duurzame ontwikkeling en energie gemeente Asse Kolonel Vlieger Ir Koen Hillewaert: Militair Commandant van de provincie Vlaams- Brabant Tom Willems: Projectingenieur Ecopower Moderator Windparlement: Luc Pauwels (VRT) Onderwerp 1: Afstandsnormen voor windturbines De Vlaamse normen zijn opgenomen in de Vlaamse Codex, Vlarem en omzendbrieven. De vraag vanuit de windsector is om van het bundelingsprincipe af te stappen zodat ook in andere gebieden windturbines geplaatst kunnen worden. Er wordt gesproken over een afstandsregel van 250 m. Eigenlijk is er geen exacte afstandsregel voor wat betreft de slagschaduw. Er bestaat wel een geluidsnorm in Vlarem Dit leidt in woongebieden tot een afstand van meestal meer dan 300 m. In andere gebieden kan die afstand dan weer korter liggen. Belangrijk om weten is dat slagschaduw enkel kan voorkomen als de turbine reeds tussen je huis en de zon komt te staan en er effectief zon en wind is, want de turbines moeten uiteraard draaien. De slagschaduw kan bovendien precies bepaald worden a.h.v. de zonnestand doorheen de dag. Verder heeft elk project zijn eigen specificiteit, elk project wordt bestudeerd om de impact te kennen. Belangrijk daarbij is ook te praten met de omwonenden, met de lokale overheden en met de vergunningverlenende overheden. Nabij het militair vliegveld van Bevekom alsook in de Trainingszone voor helikopters op lage hoogte gelden bepaalde beperkingen voor het inplanten van windturbines. Vliegveiligheid wordt voorop gesteld. Aanvliegroutes moeten vrij blijven. Geluid van windturbines wordt gestandaardiseerd gemeten. Sommige turbines maken meer lawaai dan andere. Dit kan echter meestal bijgeregeld worden. o Reactie Tom Willems: dat klopt. Meestal is geluid de beperkende factor voor de inplanting van een windturbine. s Nachts gelden er strengere geluidsnormen. Windturbines draaien daarom s nachts op een lager vermogen. Indien windturbines gebundeld worden langs bestaande lijninfrastructuur zorgt dit voor bijkomende geluidsoverlast, bovenop de bestaande (bv. van autosnelweg). Bovendien bevat het geluid van windturbines veel lage tonen, iets waar bij de normering geen rekening mee gehouden wordt.

2 o Reactie: wetgeving bepaalt dat van de geluidsnorm mag afgeweken worden als er al veel achtergrondgeluid is. De geluidsniveaus afkomstig van wagens op een autosnelweg en afkomstig van windturbines mogen in dergelijke gevallen niet gewoon opgeteld worden. o Tom Willems: het infrasoon geluid gaat buiten de gehoordrempel. Het zijn drukgolven die bij windturbines niet waarneembaar zijn door het menselijke oor en dus geen geluidshinder veroorzaken. Het laag frequent geluid kan wel gehoord worden. Geluidsisolatie van de woning zal dit voor een deel tegenhouden, maar zal de hogere frequenties meer tegenhouden waardoor het laag frequent geluid (hoewel het in absolute waarde weldegelijk vermindert) minder gemaskeerd wordt. Voor laag frequent geluid bestaan er geen aparte normen in Vlarem. Wel is het zo dat in de geluidsanalyse geen enkele frequentieband 5 db mag verschillen van de naastliggende frequentiebanden: er mag geen tonaliteit optreden, geen enkele lage frequentie mag er boven uitsteken. Wat specifiek het laag frequente geluid binnen in een woning betreft, bestaat er wel een richtlijn van de Nederlandse stichting Geluid, maar deze is niet wettelijk vastgelegd als norm, ze is richtinggevend. Daarbij wordt in de frequentieanalyse van het laag frequent geluid binnen in de woning indicatief een lijn getrokken onder de welke 90% van de bevolking dit geluid niet meer hoort. Wanneer de exploitatie van windturbines voldoet aan de Vlaremnorm en de woning voldoende geïsoleerd is, dan blijft het laag frequent geluid voor windturbines ruim onder deze lijn van 10% potentieel gehinderden. o Reactie Yoeri Vastersavendts: een mogelijke oplossing is het plaatsen van geluidsisolatie. In een woning in Asse gebeurde dit bij een woning die gebouwd werd in de buurt van een windturbine van Ecopower.. Alle mogelijke technische oplossingen werden voorgesteld, besproken en daarna uitgevoerd door Ecopower o Reactie Tom Willems: voor industrieterreinen gelden minder strenge geluidsnormen. Voor woningen die daar gelegen zijn (zoals in Asse het geval was), wil Ecopower eventueel tussenkomen in de kosten voor de plaatsing van akoestische isolatie. Dat is geval per geval bespreekbaar. Windturbines zijn storend, zowel qua geluidsoverlast als visueel. Is Vlaanderen niet te klein en te volgebouwd om windturbines te plaatsen? o Reactie Yoeri Vastersavendts: Het is de taak van de overheid om de toekomst van de bevolking en de komende generaties te verzekeren. Het voeren van een klimaatbeleid is daarbij essentieel. Met het oog de realisatie van de klimaatdoelstellingen zal de uitbouw van de infrastructuur voor het aanwenden van hernieuwbare energiebronnen onmisbaar zijn. Eens een windturbine geplaatst is, wordt geen rekening meer gehouden met de opgelegde normen. Deze worden niet gerespecteerd noch gecontroleerd. o Reactie Tom Willems: Met de opgelegde normen wordt wel degelijk rekening gehouden. Deze zijn opgelegd in de vergunning. Klachten omtrent overtreding van de vergunningsvoorwaarden kunnen ingediend worden bij de gemeente. De Vlaamse milieu-inspectie controleert wel degelijk en komt op vraag van bijvoorbeeld de milieudienst geluidsmetingen uitvoeren vlak naast de woning. Wanneer een overtreding wordt vastgesteld zal een proces verbaal opgemaakt worden. Wanneer de exploitant zich niet kan aanpassen aan de vergunningsvoorwaarden, dan zal de windturbine stilgelegd worden. Dit zal dan s nachts moeten gebeuren, omdat dan strengere geluidsnormen gelden. o Reactie Gitte Heirman: EDF Luminus bezorgt aan alle omwonenden een e- mailadres waarlangs zij klachten rechtstreeks kunnen melden. Onderwerp 2: Hoe staat het met de kostprijs van windturbines? Zijn deze overgesubsidieerd? Bart Bode: elke energievorm wordt ondersteund om economisch rendabel te zijn. Dit komt omdat de energieprijs momenteel eigenlijk te laag is. De windsector is bovendien vragende partij om marktinpasbaar te worden. Gitte Heirman: de overheid kijkt vandaag echt wel toe op een redelijk rendement nodig om te kunnen investeren. Inwoners betalen vandaag dan ook niet meer te veel. Bovendien zal de subsidie dalen als de energieprijs stijgt, zo ook als de technologie verder evolueert en goedkoper wordt. Bart Bode toont een overzicht waarin een vergelijking gemaakt wordt tussen de kostprijs van diverse energiebronnen voor de opwekking van elektriciteit. Hieruit blijkt dat windenergie kan concurreren met klassieke energievormen. In relatie tot de risico s die er mee verbonden zijn, is nucleaire energie zwaar onderverzekerd, hetgeen de huidige prijs van nucleaire energie drukt.

3 De energievraag is gedurende de dag niet altijd gelijk. Zit de noodzaak aan stockeringscapaciteit in de kostprijs van windenergie begrepen? o Reactie Bart Bode: Dit zit er inderdaad in. Het consumptiepatroon van energie is veel grilliger dan de opbrengst. Intelligente sturing van de afname van stroom doorheen de dag is iets waar ook in de toekomst op ingezet moet worden. Zit in de kostprijs van elektriciteit afkomstig van zowel nucleaire als windenergie de ontmantelingskost van de installaties begrepen? o Reactie Bart Bode: er werden Levenscyclusanalyses (LCA) uitgevoerd voor de verschillende energiebronnen. Fossiele brandstoffen hadden daarbij de hoogste LCA-kost. De LCA-kost van nucleaire energie was eveneens hoog wegens de kosten verbonden met de ontmanteling van de installaties. De LCA-kost was de laagste. Hoe wordt rekening gehouden met noodzaak aan back-up, bv. op dagen dat het niet waait. o Reactie Tom Willems: Ook bij de klassieke elektriciteitsopwekking is dergelijke back-up noodzakelijk. Bijvoorbeeld wanneer een kerncentrale plots uitvalt, wat meermaals gebeurt, dan moet plots 1000 MW elektriciteit extra voorzien worden. Hiervoor bestaan dus reeds oplossingen. Wind en zonne-energie zullen niet plots en onverwachts uitvallen. Wel kan kort op voorhand goed voorspeld worden hoeveel stroom ze zullen leveren, zodat back-up en vraagsturing op tijd kunnen geregeld worden om vraag en aanbod naar elektriciteit met elkaar in evenwicht te brengen. Bovendien worden de stroomnetten internationaal steeds beter met elkaar verbonden zodat overschot in het ene land mogelijk kan opgenomen worden in een land waar op dat moment een tekort is. Niet overal in West-Europa zal de zon even hard schijnen en het even hard waaien. Sommige landen beschikken over een grote capaciteit aan waterkrachtcentrales,. o Reactie Gitte Heirman: Als overgangsmaatregel zijn flexibele back-upcentrales die kunnen ingezet worden wanneer noodzakelijk. EDF Luminus zet elke dag in op het ontwikkelen van IT-platformen waarbij vraag en aanbod in de toekomst beter op elkaar afgestemd kunnen worden door het verbruik te verschuiven in de tijd en aan te geven het verbruik te maximaal op een ogenblik dat er veel wind en /of zon is..dit vergt een belangrijke mentaliteitswijziging. o Reactie Yoeri Vastersavendts: Flexibiliteit bij het energiegebruik in woningen wordt in de toekomst nodig. (flexibility=verbruiken wanneer er veel hernieuwbare energie wordt geproduceerd). Informaticaoplossingen kunnen ingezet worden om hier zorg voor te dragen. Suggestie: in de toekomst zou het overschot aan elektriciteitsproductie op bepaalde momenten van de dag kunnen gestockeerd worden in de batterijen van elektrische wagens. Opmerking: als alle energievormen gesubsidieerd worden, betekent dit dat de energieprijs op de factuur eigenlijk lager is dan de werkelijke kostprijs. De energieprijs zou hoger moeten liggen om mensen er toe aan te zetten om duurzamer met energie om te gaan. o Reactie Yoeri Vastersavendts: Energie is een basisrecht. Het is belangrijk dat het beleid een zekere sturende rol heeft inzake energiebeleid. Volledige vrije markt is hier niet wenselijk. Anderzijds dient de verantwoordelijkheid ook bij de verbruikers gelegd te worden. Onderwerp 3: Wat is de rol van participatie bij de realisatie van windenergieprojecten? Tom Willems: Een aandeel kost bij Ecopower 250 euro. Door de aankoop van dergelijk aandeel wordt men coöperant van Ecopower. Het maximale jaarlijkse dividend van een coöperatief aandeel bedraagt 6%. Dat is wettelijk zo geregeld. De laatste jaren besliste de algemene vergadering van Ecopower om zo n 3 à 4% uit te betalen. De rest wordt geïnvesteerd in nieuwe hernieuwbare energieprojecten of in de begeleiding van maatregelen energierenovatie bij coöperanten of gemeenten waar we een windproject hebben. De meerwaarde van een participatieve coöperatie zoals Ecopower ligt niet zozeer in de aandeelhouderswaarde, maar veeleer bij de gebruikerswaarde. De coöperanten kunnen immers stroom afnemen tegen een faire prijs per kwh. De coöperanten kunnen zich daarover uitspreken tijdens de algemene vergadering. Zo kan een hogere prijs voor de stroomverkoop inderdaad leiden tot meer tijdelijke winst en een hoger dividend. Maar vermits de coöperanten zowel aandeelhouder als gebruiker zijn, levert dat hun geen meerwaarde op. In het businessmodel van een energiecoöperatie staat het maken van winst dan ook niet meer centraal. Tom Willems: Bij Ecopower is het de bedoeling de windturbines volledig te financieren met coöperatief kapitaal en de windturbines zelf in eigendom te houden. Dan is er

4 geen/nauwelijks een lening nodig bij de bank. De investeringsrisico s bij de realisatie van windenergieprojecten worden bij Ecopower inderdaad volledig gedragen door het coöperatief kapitaal. Maar omdat er geen externe schuldeisers zijn, heeft de coöperatie een zeer hoge solvabiliteit, waardoor een moeilijke periode gemakkelijker doorstaan kan worden: er wordt tijdelijk minder dividend uitbetaald, maar het gebruikersvoordeel blijft. Dit model van rechtstreekse participatie verschilt wezenlijk van andere modellen van financiële participatie (cfr. Groenkracht), waarbij een door de projectontwikkelaar opgerichte coöperatie geld van burgers uitleent aan de projectvennootschap, vaak via een achtergestelde lening en zonder enige inspraak in de projectvennootschap. Wanneer de projectvennootschap, die eigenaar is van de windturbines, dan in de problemen komt, sleurt ze de achtergestelde schuldeiser (de financieringscoöperatie) mee. Omdat een financieringscoöperatie geen vaste activa in handen heeft, is ze dan bijzonder kwetsbaar, waardoor de financieringscoöperatie eigenlijk een groot risico draagt. Door de coöperatieve principes van mede-eigenaarschap, gebruikerswaarde en democratische controle consequent toe te passen wil Ecopower het ondernemersrisico op een zeer transparante wijze beheersen. Van participatie wordt geen werk gemaakt zoals het zou moeten: de omwonenden worden niet bevraagd over wat zij over de projecten vinden. Bij projecten die opgestart worden, is de participatie pas voorzien nadat de vergunning reeds werd aangevraagd. o Reactie Tom Willems: Dit is inderdaad één van de grote tekortkomingen van ons vergunningenbeleid. Bij de ontwikkeling van windenergie geldt immers het principe eerst komt, eerst maalt. Investeerders die snelst/eerst een vergunningsaanvraag indienen krijgen als eerste een kans om een project op te starten, waardoor andere projectontwikkelaars die ook op zoek zijn naar een project in dezelfde zone de facto op de tweede plaats komen. Dit verklaart ook waarom er zo n hoge bedragen beloofd worden aan grondeigenaars voor de potentiële opstal van een windturbine en waarom er in potentieel geschikte zones een ware rush voor grondrechten is. De participatie schiet er hierdoor bij in. Projectontwikkelaars zullen immers zo snel mogelijk, vaak zonder vooroverleg, een project indienen, om te vermijden dat een concurrent hen voor is. Daardoor is er geen vooroverleg mogelijk. In de Ecopowerprojecten in Asse en Eeklo is dit echter wel goed gelukt, mede dankzij de goede samenwerking met het gemeentebestuur die eerst een eigen visie over de ontwikkeling van windenergie had opgesteld. Het hele proces heeft in Asse wel 7 jaar in beslag genomen, maar het heeft ons gevrijwaard van lange beroepsprocedures. o Reactie Tom Willems: Ruimte Vlaanderen/stedenbouw wil de open ruimte in het sterk versnipperde Vlaanderen maximaal vrijwaren, waardoor de administratie zich vasthoudt aan het bundelingsprincipe. Maar daardoor zullen windturbines ook in de buurt van woningen gelokaliseerd worden, waar de weerstand groter is. Het is ergens begrijpbaar dat stedenbouw zich vasthoudt aan het bundelingsprincipe, om precedenten te voorkomen. Als men eenmaal een windturbine toelaat in de open ruimte, dan is het hek van de dam, vrezen ze. Toch moet het volgens mij mogelijk worden om in sommige open ruimte gebieden windturbines te plaatsen (zoals in de omliggende landen). Maar dan moet selectief een aantal gebieden gekozen worden volgens een ruimtelijk planningsmodel, met MER-studie en vooroverleg. Dat is wat Oost-Vlaanderen gedaan heeft voor windenergie langs de expressweg en de E17. We zijn er voorstander van dat andere provincies dit voorbeeld volgen en een planningsproces met vooroverleg opstarten. Er werd gesteld dat windturbines zich al op 6 maanden terugbetalen. Waarom wordt dan maar een dividend van 4% uitbetaald? o Bij die terugverdientijd van windturbines ging het om de energetische terugverdientijd: de tijd waarbinnen een windturbine (op basis van een LCA) de energie die zij gedurende haar levenscyclus verbruikt, terugverdiend heeft. Onderwerp 4: Wat zijn de mogelijkheden van de middelgrote en kleine windturbines? Bart Bode: Een ministeriële omzendbrief bepaalt dat kleine windturbines maximum 15 meter hoog mogen zijn. De gemeente is vergunningverlenende overheid. Als mensen de plaatsing van een kleine windturbine overwegen, contacteren zij in elk geval het best hun buren. De vergunningsprocedure voor middelgrote windturbines is dezelfde als deze voor de grote. Yoeri Vastersavendts: Er zou een kader moeten gecreëerd worden voor het plaatsen van middelgrote windturbines. De provincie is een goed bestuursniveau om hier werk van te maken.

5 Slotbeschouwing Luc Pauwels: windenergie biedt heel wat mogelijkheden, maar tegelijk zijn er ook veel windturbines nodig om aan de huidige energiebehoefte te voldoen.