Onderzoek m.b.t. de tekst 'Windenergie Ontmaskerd' dd. 20 augustus 2012

Transcriptie

1 Onderzoek m.b.t. de tekst 'Windenergie Ontmaskerd' dd. 20 augustus 2012 In wat volgt worden een aantal bedenkingen geformuleerd bij de tekst 'Windenergie Ontmaskerd', in het bijzonder m.b.t. zaken die het provinciaal beleid aanbelangen en/of tot de provinciale bevoegdheid behoren. Windenergie ontmaskerd: inleiding De tekst vangt aan met een de stelling dat hernieuwbare energie terecht al geruime tijd in de belangstelling staat, maar dat mensen te weinig kritisch zijn i.v.m. 'allerlei informatie die over groene energie verstrekt wordt'. Met het betoog wil men enerzijds de burger en belastingbetaler bewust maken van de manier waarop de overheid deze markt probeert te sturen; anderzijds is het een oproep aan de overheid zelf om alle alternatieven kritisch te evalueren en rekening te houden met alle mogelijke factoren (rendement en efficiëntie vs. impact op de omgeving). Hernieuwbare energie staat inderdaad hoog op de agenda, zowel op Europees, federaal als op Vlaams niveau, en ook op provinciaal en gemeentelijk niveau. Er zijn belangrijke doelstellingen te halen op vlak van reductie van broeikasgassen, productie van hernieuwbare energie en efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen. Dat er incentives nodig zijn om de vooropgestelde doelstellingen te realiseren leidt geen twijfel. De Provincieraad is evenwel niet bevoegd is voor het sturen van de energiemarkt dat is aan de federale en Vlaamse overheid daarom zullen we vooral ingaan op het tweede argument, nl. de vraag aan de overheid om 'alle alternatieven kritisch te evalueren en rekening te houden met alle mogelijke factoren'. Het is inderdaad zo dat windenergie één van maar zeker niet de enige mogelijke hernieuwbare energiebron is. Een gezond beleid op vlak van hernieuwbare energie gaat uit van een evenwichtige mix van energiebronnen en daarbij moet er aandacht zijn voor zowel windenergie, als zonne-energie, energie uit biomassa en biogas, waterkracht en desgevallend geothermie. Op provinciaal niveau werd totnogtoe vanuit een ruimtelijke invalshoek - vooral werk gemaakt van een beleidskader voor windenergie. Dit heeft te maken met het feit dat windturbines omwille van hun grootte een belangrijke impact hebben op de omgeving en ruimtelijk aansturen noodzakelijk is. Dit is des te meer zo met de wijziging van de Vlaamse codex in 2009, waardoor windturbines in agrarisch gebied ingeplant kunnen worden en het aantal vergunningsaanvragen voor windturbines sterk toenam. Met de huidige planningsprocessen wil de provincie tegemoet komen aan de vraag naar locaties voor windturbines, waarbij het de bedoeling is om een willekeurige inplanting van windturbines tegen te gaan. Uit het communicatietraject in het voorjaar bleek dat het merendeel van de actoren inderdaad vragende partij is voor een sturend beleid ter zake. Maar er is ook nog een andere reden waarom windenergie beleidsmatig prioriteit had. Dat heeft te maken met de projectrealisatie, waarbij vastgesteld kan worden dat er een onevenredige verdeling is van lusten en lasten. In het strategisch project 'Oost-Vlaanderen Energielandschap' wil de provincie deze dringende problematiek aankaarten en oplossingen aanreiken. Tevens wordt onderzocht welke landschappelijke maatregelen wenselijk zijn en hoe deze effectief gerealiseerd kunnen worden. 1

2 Dat prioriteit werd gegeven aan een ruimtelijk beleidskader voor windenergie, betekent niet dat de provincie de andere vormen van hernieuwbare energie niet ter harte neemt. In zitting van 20 juni 2012 gelastte de Raad om onderzoek te starten naar de inspanningen die elke Oost-Vlaamse gemeente levert op vlak van hernieuwbare energie zoals zij ook vindt dat een potentieonderzoek moet worden opgestart naar de mogelijkheden van lokale hernieuwbare energie gebaseerd biomassa, biogas, zonne-energie en evt. andere vormen van hernieuwbare energie. Desgevallend zullen ook voor andere vormen van hernieuwbare energie ruimtelijk beleidskaders opgemaakt worden. Windenergie ontmaskerd: Wordt windenergie verplicht door Europa? Dit luik wordt in de tekst als volgt samengevat: 'In het kader van een globaal klimaatplan kreeg België van Europa de doelstelling om tegen % van het totaal energieverbruik uit groene energiebronnen te halen. Elk land is vrij in de keuze van de zogenaamde energiemix, in functie van de mogelijkheden en de eigenheid van het land. In plaats van alle mogelijkheden kritisch te analyseren om daarna de meest geschikte mix te kiezen, trekt de overheid de kaart van de sterkste lobby: die van de windenergie. 'Groen' is het toverwoord dat door de overheid en de windmolenbouwers onterecht wordt gebruikt en door de media gretig overgenomen om de publieke opinie in die richting te duwen. Andere energiebronnen komen niet meer aan bod.' Zowel op federaal als op Vlaams niveau wordt uitgegaan van een mix van hernieuwbare energiebronnen. In het Nationaal Actieplan voor Hernieuwbare Energie (NREAP) van België wordt voor 2020 als schatting van de verwachte bijdrage het volgende berekend: 140 MW waterkracht, 3,5 MW geothermie, 1340 MW zonne-energie, 4320 MW windenergie en 2451 MW biomassa. Dit geldt voor het onderdeel elektriciteit. Daarnaast zijn er ook schattingen voor warmte/koeling en transport. Hier dient opgemerkt dat onder windenergie ook de windenergie wordt meegerekend die gegenereerd wordt op zee en in Wallonië. Op Vlaams niveau is het zo dat men wil komen tot 13% groene stroomproductie tegen In de potentieelstudie die werd uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse overheid wordt uitgegaan van volgende percentages: 44% biomassa, 22 % zonne-energie, 22% windenergie onshore, 9% biogas, 3% waterkracht en 3% restafval. (De productie op de Noordzee wordt hier niet meegerekend, federale bevoegdheid). Een provinciale doelstelling is er momenteel niet, dat wil zeggen er is geen 'provinciale' verdeling van de Vlaamse hernieuwbare energiedoelstelling, noch is er een toegewezen taakstelling van die aard. Dat neemt niet weg dat de provincie belangrijke potenties heeft en de taak heeft deze potenties zo goed mogelijk te benutten. Dit zal worden onderzocht n.a.v. de opmaak van het beleidsplan voor de volgende legislatuur. Tevens zal worden onderzocht hoe deze taakstelling verdeeld kan worden over de verschillende potentiële zoekzones binnen de provincie. Windenergie ontmaskerd: Is windenergie een efficiënt middel om energie op te wekken? Dit luik wordt in de tekst als volgt samengevat: 'De technologie om uit wind energie te genereren, heeft zijn toppunt bereikt en evolueert weinig of niet meer. Bovendien is en blijft wind het zwakste medium om er een krachtwerktuig mee aan te drijven. Ondanks de toename in vermogen (niet door nieuwe technologie, maar door gewoon grotere turbines te maken) blijft het vermogen teleurstellend: nauwelijks 3 MW voor een mastodont van 150 m hoog. Er zijn dus relatief veel windturbines nodig om het equivalent van een andere energiecentrale te evenaren.' 2

3 Er zijn inderdaad veel turbines nodig om een energiecentrale te vervangen. Alleen is het niet de ambitie van de overheid om alle hernieuwbare energie met windenergie te realiseren. Bovendien moet ook rekening gehouden worden met andere doelstellingen, zoals het veiligstellen van de energiebevoorrading en het stabiliseren van de energieprijzen. Dit pleit voor een mix van hernieuwbare energiebronnen waarin wind een belangrijk aandeel heeft. Windenergie ontmaskerd: Is windenergie echt groen? Dit luik wordt in de tekst als volgt samengevat: 'Groene energie is voor de burger veelal synoniem voor goedkope(re) energie. Dat willen de media en de overheid ook graag doen geloven. Dat dit niet zo is, bewijst het volgende: Windturbines leveren alleen elektriciteit als het waait (3 bft of meer) en worden stilgelegd als het te hard waait. Aangezien de windturbines dus niet altijd elektriciteit leveren, zijn er hulpenergiebronnen nodig die voortdurend in stand-by meedraaien. Dat is niet alleen duur (men kan de conventionele centrales niet stilleggen) en belastend voor het milieu (net zoals je met een auto meer verbruikt door voortdurend remmen en gasgeven), het betekent ook dat men genoeg reservecapaciteit moet overhouden bij de hulpenergiecentrales. Deze kunnen dus nooit op volle toeren draaien, waardoor ze minder opbrengen en dus duurder worden. Het gaat zover dat men deze hulpenergiecentrales hun gemis aan productie vergoedt!! Windenergie kan beschouwd worden als 'groene' energie omdat er geen gebruik gemaakt wordt van fossiele brandstoffen, omdat ze geen uitstoot van broeikasgassen veroorzaken, omdat ze geen gevaarlijk afval produceren of water verbruiken. Maar los van het feit dat het gaat om groene, hernieuwbare energie is het ook van belang rekening te houden met 'diversiteit' van het aanbod aan energie (zie ook hier weer: veiligstellen van de energiebevoorrading en het stabiliseren van de energieprijzen, enz). Een gevarieerd aanbod betekent natuurlijk wel dat rekening gehouden moet worden met de specifieke kenmerken van de verschillende energiebronnen. Wind (zoals zonne-energie, biomassa, enz) is inderdaad een discontinue energiebron en het zal inderdaad steeds nodig zijn om andere energiebronnen stand-by te laten draaien. Volgens het Grids Report (2010) vormt dit echter geen probleem zolang het opgesteld windvermogen klein is ten opzichte van het average vermogen. In ieder geval is het zo dat zowel voor wind als voor de andere hernieuwbare energiebronnen het net aangepast zal moeten worden aan decentrale productie ('slimme netten'). Dit zal inderdaad een prijskaartje hebben en een omschakeling naar de slimme netten zal moet kaderen in een lange termijnvisie. Maar het is een tendens die onomkeerbaar is en noodzakelijk indien men de energie- en klimaatdoelstellingen wil halen. Windenergie ontmaskerd: Teveel windturbines voor Vlaanderen Dit luik wordt in de tekst als volgt samengevat: ' Doordat wind een zwak medium is en bovendien niet continu werkt heeft een windturbine per definitie een lage productiefactor (maximaal 20 %). Het huidige aandeel van windenergie in de totale groene energiemix bedraagt ongeveer 13 %. Gesteld dat men de Europese doelstelling uitsluitend wil halen d.m.v. windenergie, en dus van de huidige 3 à 4 % groene energie naar de door Europa vooropgestelde 13 % wil evolueren, zou men ongeveer 5000 windturbines nodig hebben. Dat is 30 maal meer dan er nu staan! Dit is natuurlijk een puur theoretisch voorbeeld, maar het toont aan hoeveel turbines nodig zijn om een significante hoeveelheid groene energie te produceren. Kiezen voor windenergie zou wat dat betreft wél kunnen, op voorwaarde dat men er plaats voor heeft. In Vlaanderen, met 500 mensen/km² het dichtstbevolkte gebied van Europa, is dat NIET het geval. Om de hernieuwbare energiedoelstellingen te halen zal het nodig zijn alle vormen van hernieuwbare energie te benutten, en dus ook in te zetten op windenergie. Met de huidige planningsprocessen wil de provincie tegemoet komen aan de vraag naar locaties voor windturbines, waarbij het de bedoeling is om een willekeurige inplanting van windturbines 3

4 tegen te gaan. Uit het communiatietraject in het voorjaar bleek dat het merendeel van de actoren inderdaad vragende partij is voor een sturend beleid terzake. Uit recente berekeningen blijkt dat het mogelijk moet zijn om 200 windturbines in Oost-Vlaanderen te realiseren tegen Hierbij dient opgemerkt dat een belangrijk percentage hiervan zal worden ingeplant in de Gentse Kanaalzone en Waaslandhaven. Windenergie ontmaskerd: Rol van de subisidies? Dit luik wordt in de tekst als volgt samengevat: 'Subsidies horen te leiden tot innovatie en procesverbetering met op termijn een prijsdaling van het product. Ze moeten een bedrijf toelaten om de (dure) ontwikkelingsfase van het product door te komen totdat het economisch levensvatbaar wordt. Door oversubsidiëring (met belastinggeld notabene) is de innovatie bij windenergie nagenoeg gestopt. Waarom nog innoveren in betere, meer rendabele technieken als je via subsidie genoeg geld binnenhaalt om je investering af te schrijven en er bovendien nog een flinke duit aan over te houden? Dat dat laatste wel degelijk zo is, bewijzen de grimmigheid waarmee turbinebouwers elkaar proberen de locaties voor inplanting af te snoepen, en de hoge bedragen (tot euro) die ze gedurende meer dan 20 jaar betalen aan grondeigenaars om een windturbine op hun land te mogen bouwen!' Dit betreft uitgesproken Vlaamse bevoegdheid; hier wordt verder niet op ingegaan. Windenergie ontmaskerd: impact op de omgeving Dit luik wordt in de tekst als volgt samengevat: 'Een duidelijke wet die de inplanting voor windturbines in Vlaanderen (of België) regelt, is er niet. Het kader werd vastgelegd in een Omzendbrief (EME/2006/01 - RO/2006/02). Deze 'soft law' is echter op de meeste punten heel vaag (en geeft dus een grote vrijheid aan de windturbinebouwers) maar wel heel concreet wanneer het gaat over de afstand tot de bewoning : 250 m. Die afstand is belachelijk laag in vergelijking met onze buurlanden (D & F: 1500 m, NL : 400 m, enz.). Ook de Vlaamse Codex voor Ruimtelijke Ordening werd in 2009 versoepeld, zodat turbines ook in Landschappelijk Waardevol Agrarisch Gebied kunnen. Het is duidelijk dat de regels niet werden vastgelegd op basis van objectief onderzoek en rekening houdend met de impact op de omgeving, maar met het doel om zoveel mogelijk windturbines in het dichtbevolkte Vlaanderen te persen. De afstandsregel die vroeger gehanteerd werd had tot doel de hinder naar de omwonenden te beperken. Met de nieuwe Vlarem teksten wordt er niet meer gewerkt met de 250m-regel maar met duidelijke maximale richtwaarden voor geluid en dit opgedeeld volgens bestemming. Deze normen voldoen aan de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Daarnaast zijn er ook zeer strenge normen opgenomen voor slagschaduw en veiligheid. De deputatie, bevoegd voor het verlenen van milieuvergunningen klasse I, ziet er bij elke vergunningsaanvraag voor windturbines nauwkeurig op toe dat aan alle Vlaamse normen voldaan is en wanneer de vergunning wordt toegekend worden vaak heel strenge voorwaarden opgelegd. Windenergie ontmaskerd: geluids- en lichthinder Dit luik wordt in de tekst als volgt samengevat: 'Windturbines veroorzaken overlast voor omwonenden (geluids- en lichthinder, slagschaduw). Getuigenissen en rapporten daarvan vindt men legio op het internet en op de diverse websites van actiegroepen in heel Vlaanderen (en daarbuiten). De overheid is zich daarvan bewust en legt sinds 1/1/2012 iets strengere normen op (wijziging van het VLAREM II). De aanvragers proberen met allerlei technologie de hinder voor de omgeving te beperken, maar dit resulteert vooral in duurdere turbines en in veel gevallen tot stilstand, en dus een nog lager rendement. Als windmolenbouwer heb je er nochtans belang bij om je apparaten optimaal te kunnen laten renderen ( 4

5 !!). In Vlaanderen, waar de bewoning nooit veraf is, lukt dat niet. Gelukkig voor hen zijn er de subsidies (zie eerder) ' Er zijn weinig installaties die niet op een of andere manier hinder veroorzaken: geluid, slagschaduw, transport, emissies, visuele hinder, enz. Maar met de recente wijziging van Vlarem (publicatie in BS op 21 maart 2012) wordt de hinder sterk beperkt. De nieuwe Vlaremwetgeving voorziet strenge normen om de hinder op vlak van geluid en slagschaduw te beperken (bijv. slagschaduw: max. 8 u per jaar). Bovendien is het zo dat de planmatige aanpak van de provincie - zoals die voorzien wordt voor zones E40 en Maldegem-Eeklo voorziet in het opmaak van een planmer voor het volledige gebied waarin de milieueffecten van de diverse projecten cumulatief in rekening wordt gebracht. Dat is een duidelijke meerwaarde ten opzichte van de huidige gang van zaken (waarbij individuele projecten in kaart worden gebracht maar het cumulatief effect van verschillende projecten in één zone niet onderzocht wordt). Tenslotte wordt in de tekst aangehaald dat windturbineprojecten niet meer rendabel zouden zijn (indien projectontwikkelaars met deze normen rekening houden, zouden de turbines te lang moeten stilstaan). Hier dient onderlijnd dat wanneer de turbine stilstaat er geen subsidies voorzien worden. Het is de projectontwikkelaar die dus de afweging moet maken of een project economisch rendabel is of niet, en dit voor eigen rekening. Gent, 20 augustus