Mantelzorggids. Zorgen voor een ander. Correspondentieadres Postbus DD Heerlen

Transcriptie

1 Mantelzorggids Correspondentieadres Postbus DD Heerlen Tel Internet Openingstijden maandag t/m vrijdag van 9.00 tot uur. Elke woensdagavond telefonisch bereikbaar tot uur. Op afspraak is ook buiten kantooruren een huisbezoek mogelijk. Zorgen voor een ander MAAKT DEEL UIT VAN MEANDERGROEP ZUID-LIMBURG Overige producten van MeanderGroep Zuid-Limburg zijn: Meander Beschut en Beschermd Wonen, Meander Thuiszorg, Meander Kraamzorg, Meander Jeugdgezondheidszorg, Meander Voeding & Dieet, Meander Maatschappelijke Dienstverlening, Meander Zorgservice, Meander Wonen en een uitleenmagazijn Verpleegartikelen en Hulpmiddelen

2 Voorwoord Deze gids wordt u aangeboden door het Steunpunt voor Mantelzorgers in Parkstad Limburg en is bedoeld als wegwijzer voor mensen die vanuit een persoonlijke relatie zorgen voor een ander. Een gids voor mantelzorgers. De gids is vooral bedoeld om bestaande informatie voor u te bundelen en samen te vatten. Mocht u naar aanleiding van deze gids vragen hebben of meer informatie willen over een onderwerp, dan kunt u contact opnemen met het Steunpunt voor Mantelzorgers in Parkstad Limburg. Inleiding Sommigen ervaren de zorg voor een ander als een last, anderen als een uitdaging. Hoe u het ook ervaart: met deze gids heeft u een middel in handen om de lasten wat te verlichten en die uitdaging aan te gaan. De gids voor mantelzorgers kan ook voor professionals een wegwijzer zijn. Door meer oog te hebben voor de mantelzorger kunnen zij helpen voorkomen dat deze overbelast raakt. Bovendien kunnen zij de mantelzorger helpen om de plaats in te nemen die hem of haar toekomt: een volwaardig lid dat meetelt in de keten van zorg. Gebruik van deze gids Per hoofdstuk wordt beknopte informatie gegeven over diverse onderwerpen waar mantelzorgers mee te maken kunnen krijgen. Als bijlage bij deze gids vindt u een lijst waarin per hoofdstuk adressen van relevante (regionale) organisaties vermeld worden. Zo kunt u per onderwerp de bijbehorende contacten opzoeken. De genoemde voorzieningen en diensten zijn gratis, tenzij anders vermeld. 2e druk, 2008 Aan deze gids kunnen geen rechten worden ontleend. 3

3 Inhoudsopgave 1 Mantelzorg 1.1 Zorgen voor een ander Dat doe je gewoon De positie van de mantelzorgers Verschillen tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk 9 2 Aandachtspunten voor mantelzorgers 2.1 Hoe vind ik de balans? Hoe zorg ik voor een ander? De rol van de mantelzorger Tips voor mantelzorgers 13 3 Voorzieningen voor mantelzorgers 3.1 Steunpunt voor Mantelzorgers in Parkstad Mantelzorgmakelaar Huisarts Het algemeen maatschappelijk werk Mondriaan Zorggroep Vrijwilligersorganisaties MEE Zuid-Limburg en Radar Patiënten en belangenverenigingen 20 4 Voorzieningen voor thuis 4.0 Ergotherapie Hulpmiddelen Woningaanpassingen Personen Alarmering Systeem Maaltijddiensten en eetpunten Zorg aan huis Vervoer Vakantie Verlofmogelijkheden Financiële mogelijkheden 27 5 Indicaties voor zorg 5.1 Hulp bij het huishouden AWBZ-zorg Zorg in natura Persoons Gebonden Budget Combineren 31 6 Wet en regelgeving 6.1 Wet arbeid en zorg Wet aanpassing arbeidsduur Wet onbetaald verlof Vakantiewet CAO en andere bepalingen Informatie over bewind Informatie over mentorschap Informatie over curatele 36 7 Tenslotte Meer informatie? 38 Bronnen 38 Woord van dank

4 1 Mantelzorg 1.1 Zorgen voor een ander Veel mensen zorgen voor een zieke partner, een ouder wordende vader of moeder, voor een gehandicapte zoon of dochter, voor een hulpbehoevende vriend(in) of buur. Deze hulp uit liefde of persoonlijke betrokkenheid wordt mantelzorg genoemd. Mantelzorg is bij iedereen weer anders. Sommigen zorgen vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week. Anderen helpen met huishoudelijk werk of komen iedere dag even langs. Meestal is de zorg voor die ander geleidelijk aan gegroeid en een vanzelfsprekend deel van het dagelijkse leven geworden. Maar iemand kan ook van de één op andere dag mantelzorger worden door een ongeluk of de plotselinge ziekte van de partner, ouder of kind. Slechts weinig mantelzorgers hebben de gelegenheid gehad om hun rol bewust en weloverwogen op zich te nemen. Ongeacht uw situatie en welke mantelzorgtaken u ook verricht: het is belangrijk om uw eigen behoeften niet uit het oog te verliezen. De zorg voor een ander kan heel veel voldoening geven, maar mantelzorg kan ook een groot beslag op u leggen en veel van uw lichamelijke en geestelijke uithoudingsvermogen vragen. De aandacht gaat al gauw uit naar degene voor wie u zo goed mogelijk wilt zorgen. Voor u het weet geeft u te veel van uzelf. 1.2 Dat doe je gewoon Hoewel de term mantelzorg 30 jaar geleden is bedacht, is het zorgen voor een ander van alle tijden. En nog steeds zien velen het als iets vanzelfsprekends. Maar tegenwoordig is mantelzorg niet meer zo gewoon. Door alle maatschappelijke veranderingen is de zorg vaak moeilijk te combineren met andere taken en werk- 7

5 1 Mantelzorg zaamheden. Familieleden wonen niet altijd in de naaste omgeving. Steeds meer vrouwen werken buitenshuis. Moderne woningbouw is niet berekend op gezinnen met meer generaties. 1.4 Verschillen tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk Mantelzorg 1.3 De positie van de mantelzorgers Mantelzorg vormt het fundament van de zorg. Zo n 80% van alle zorg thuis wordt verleend door mantelzorgers en vrijwilligers. De druk op de mantelzorgers is de laatste jaren sterk toegenomen en zal nog groter worden, er komen steeds meer ouderen die bovendien steeds ouder worden. En het overheidsbeleid is erop gericht dat mensen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Eigen verantwoordelijkheid nemen, dat doen mantelzorgers zeker! We moeten zuinig zijn op mantelzorgers! Steeds meer begint het besef te komen dat mantelzorgers ondersteuning nodig hebben. Het is dan ook belangrijk om de positie van mantelzorgers te verbeteren. Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning is de positie van mantelzorgers voor het eerst bij wet vastgelegd. Voor vrijwilligerswerk kies je bewust Vrijwilligerswerk wordt mooi gevonden Door vrijwilligerswerk breid je jouw contacten uit Vrijwilligers kunnen zich vaak gewaardeerd voelen Vrijwilligers kunnen zelf bepalen hoeveel tijd ze besteden en ze kunnen stoppen als het te zwaar wordt Vrijwilligerswerk is een zinnige invulling van vrije tijd en wordt vaak als ontspanning ervaren Mantelzorg is meestal geen keuze, het overkomt je Mantelzorg wordt vanzelfsprekend gevonden Mantelzorg beperkt je in het onderhouden van contacten Mantelzorgers voelen zich vaak ondergewaardeerd Mantelzorg houdt nooit op, je zorgt soms 24 uur per dag Mantelzorg beperkt je in jouw vrije tijd en je loopt gevaar voor psychische en lichamelijke overbelasting Zo n 80% van alle zorg thuis wordt verleend door mantelzorgers en vrijwilligers. 8 9

6 2 Aandachtspunten voor mantelzorgers 2.1 Hoe vind ik de balans? Het vinden van evenwicht kan moeilijk zijn. De dagelijkse dingen doen op een andere manier dan u gewend was. U probeert er het beste van te maken. U bent blij dat uw partner, ouder of kind thuis is en wilt dat zo lang mogelijk zo houden. U geeft er uw hobby voor op. Dat heeft u er graag voor over. U zoekt samen naar een nieuw ritme. Als u op dit moment voor iemand zorgt, vraag uzelf dan eens af: Hoe u de zorg ervaart, die u geeft? Vindt u dat u er sterk genoeg voor bent? Vindt u dat u voldoende kennis hebt? Is het misschien nodig om uw zorg te verminderen? Kunt u de zorg met anderen delen? Is er voldoende ruimte voor uw eigen behoeften en ontspanning? Hoe belast bent u als mantelzorger? Als u onderstaande stellingen 7 keer of meer met Ja beantwoordt, is het verstandig om ondersteuning te vragen bij uw zorgtaken. Bijvoorbeeld bij het Steunpunt voor Mantelzorgers. Mijn nachtrust is verstoord. Hem of haar helpen kost me nogal wat moeite en tijd. Ik vind het lichamelijk zwaar. Het beperkt me in andere dingen die ik wil doen. Wij hebben onze dagelijkse manier van doen moeten aanpassen. Wij hebben onze plannen moeten wijzigen. Er zijn ook andere zaken waaraan ik mijn tijd moet besteden. 11

7 2 Aandachtspunten voor mantelzorgers Emotioneel gedragen wij ons anders ten opzichte van elkaar. Het gedrag van mijn man/vrouw maakt me soms van streek. Het is pijnlijk te moeten zien dat hij/zij een andere persoon is geworden. Ik heb mijn baan moeten aanpassen aan de situatie. Ik word geheel door deze situatie in beslag genomen. We leven onder financiële druk. 2.2 Hoe zorg ik voor een ander? Hebt u wel eens gevlogen? Zo ja, dan weet u dat er voor de vlucht veiligheidsinstructies worden gegeven. Heel belangrijk daarbij is dat in een noodsituatie, ouders van jonge kinderen eerst zelf hun zuurstofmasker opzetten. Waarom? De kans bestaat dat de ouder anders in ademnood geraakt en daarmee het kind niet meer kan helpen. Dat je eerst voor jezelf zorgt en pas daarna voor degene die afhankelijk van je is, druist in tegen alle gevoelens van een ouder, maar ook van een mantelzorger. Toch heeft jezelf wegcijferen vaak een averechts effect: wie goed voor de ander wil zorgen moet eerst goed voor zichzelf zorgen! Ik maak ook elke dag even tijd vrij voor mezelf om iets leuks te doen. 2.3 De rol van de mantelzorger U als mantelzorger kent de patiënt het best en het langst. Als de patiënt dat zelf niet meer kan, dan bent u de persoon die zich kritisch moet opstellen tegenover behandelaars en zorgverleners. Het zal steeds belangrijker worden dat de mantelzorger niet met zich laat spelen en zich van zijn waarde bewust is. Zorg dat u weet wat degene voor wie u zorgt precies mankeert, hoe het ziekteverloop zal zijn en wat u als mantelzorger te wachten staat. Want uw kennis vergroten betekent uw positie verbeteren! Daarnaast is het ook belangrijk dat u de behandelaars en hulpverleners de waardering geeft die ze verdienen, want werken in de zorg is zwaar en vaak onderbetaald. En een schouderklopje is, dat weet iedere mantelzorger, ontzettend belangrijk. 2.4 Tips voor mantelzorgers Zorg dat u zoveel mogelijk van de ziekte van uw naaste aan de weet komt Kennis van ziekte en haar gevolgen kan de draagkracht vergroten. Het maakt het u doorgaans gemakkelijker om bepaalde vreemde gedragingen beter te begrijpen en te accepteren. Geef uzelf regelmatig een schouderklopje Mantelzorgers krijgen (helaas!) vaak weinig schouderklopjes of complimenten van anderen. Men vindt het vanzelfsprekend dat u altijd zorgt. Het is daarom belangrijk dat u zichzelf er regelmatig een geeft. Een schouderklopje werkt verkwikkend en geeft u energie. Ook als u het uzelf geeft. Probeer de ander te accepteren zoals hij/zij is Ziekte van partner of naaste brengt vaak veranderingen met zich mee. Als u de naaste accepteert zoals hij is en niet probeert hem te boetseren naar het eigen ideaal, dan krijgt u lucht. Vergeef uzelf voor uw fouten Iedereen die zijn naaste verzorgt, schiet af en toe eens uit zijn slof, is wel eens humeurig, verliest zijn geduld of is jaloers op anderen die niet zoveel hoeven te zorgen. Voel u daar niet schuldig over

8 2 Aandachtspunten voor mantelzorgers Maak u niet onmisbaar Sommige mantelzorgers hebben het gevoel 24 uur per dag onmisbaar te zijn. Deze bezorgdheid en dit verantwoordelijkheidsgevoel kunnen op den duur tot overbescherming leiden en juist knellend gaan werken (voor beide partijen). Om te voorkomen dat men elkaars gevangene wordt, is het voor beide partijen beter dat de zorg zo af en toe door iemand anders wordt overgenomen. Let op signalen van spanning en neem deze serieus Zorgen voor een naaste kan zowel geestelijk als lichamelijk erg belastend zijn. Neem signalen serieus, want gespannenheid wordt op den duur overspannenheid en vermoeidheid wordt oververmoeidheid. Leef zoveel mogelijk bij de dag Blijf niet hangen in het verleden en verspil geen energie aan datgene wat er in de toekomst kan gebeuren. Leef bij de dag en probeer u zo weinig mogelijk zorgen te maken over de dag van morgen. Beloof nooit dat u tot de dood voor uw naaste zult zorgen Het enige dat u uw naaste menselijkerwijs kunt beloven, is dat u uw best zult doen. U kunt immers niet in de toekomst kijken. Geef niet toe aan piekeren Piekeren is de grootste energievreter die er is en lost niets op. Maak elke dag even tijd vrij voor uzelf om iets leuks te doen De boog kan niet altijd gespannen zijn. Daarom is het belangrijk elke dag enige tijd voor uzelf te reserveren. Even vrij zijn van de zorg. Concentreer u op problemen waar iets aan te doen is Het leven is nu eenmaal niet eerlijk. Verdriet hebben mag, zelfmedelijden ook, maar het helpt niet als u almaar blijft klagen over uw lot. Streef niet naar perfectie Niemand is perfect, ook u niet. Probeer daarom soms wat gemakkelijker te leven, bijvoorbeeld door het stofzuigen eens een dag over te slaan. Voorkom dat u in een isolement raakt Het is daarom zowel in uw eigen belang als in dat van uw naaste, mensen te blijven zien en uw contacten te onderhouden. Probeer ook aandacht te hebben voor de plezierige kanten van het zorgen Het kan zijn dat de ziekte de relatie met de naaste heeft verdiept. Of dat men door de ziekte of handicap zich bewust is geworden van de essentie van het leven. Het leven is niet alleen groei, geluk en voorspoed. Weten wat neergang en lijden is, maakt ook deel uit van het leven. Respecteer elkaars verwerkingsstijl Het verlies van de gezondheid en de daaruit voortvloeiende afhankelijkheid moet verwerkt worden. Niet alleen door de zieke zelf, maar ook door de mantelzorger (en andere naasten). Een ieder doet dat op eigen wijze en de ene manier van verwerken is daarbij niet beter dan de andere. Belangrijker is dat men elkaars verwerkingsstijl respecteert. Dit kan helpen te voorkomen dat men, juist in een fase dat men elkaar zo hard nodig heeft, (verder) uit elkaar groeit. Vraag hulp als u het niet volhoudt Loop niet te lang door met lichamelijke klachten, slaapproblemen, gevoelens als angst, woede, eenzaamheid of verdriet. Wees niet bang de vuile was buiten te hangen. Het helpt vaak al als u een keer uw hart kunt luchten. Praat met een medewerker van het Steunpunt voor Mantelzorgers, uw huisarts of andere mantelzorgers

9 3 Voorzieningen voor mantelzorgers 3.1 Steunpunt voor Mantelzorgers in Parkstad In Parkstad Limburg is een Steunpunt voor Mantelzorgers waar u terecht kunt voor: Informatieve steun Als u mantelzorger bent, kunt u met uw vragen terecht bij het steunpunt. U kunt informatie krijgen over de ziekte of handicap van degene die verzorgd moet worden, over de gevolgen van die ziekte voor de patiënt en voor uzelf en over regelingen en voorzieningen. Het steunpunt verzorgt lezingen en informatiebijeenkomsten over ziektebeelden, regelingen etc. Het steunpunt ontwikkelt voor mantelzorgers eigen specifiek materiaal, zoals een sociale kaart/gids voor mantelzorgers. Praktische steun Om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen geeft het steunpunt praktisch advies op vragen. Het steunpunt kan helpen bij de aanvraag van hulpmiddelen, zoals een tillift of een waarschuwingssysteem, waarmee de zieke hulp kan oproepen. Ook kan het steunpunt bemiddelen als de zorg tijdelijk moet worden overgenomen. Dit kan door de inzet van professionals of vrijwilligers die een aantal praktische taken van u overnemen. Een vrijwilliger kan taakverlichting bieden waar de betaalde thuiszorg dat niet doet, zoals meegaan naar het ziekenhuis, gezelschap houden of oppassen, zodat u als mantelzorger even tijd voor iets anders heeft. Emotionele steun Veel mensen die voor een ander zorgen hebben behoefte aan steun van ande- 17

10 3 Voorzieningen voor mantelzorgers ren. Het vragen van hulp kan overbelasting voorkomen. Voor emotionele steun zijn vrienden en familie van belang, maar lang niet iedereen heeft die contacten. Mantelzorgers krijgen soms weinig erkenning vanuit hun omgeving. Vaak niet uit onwil, maar omdat andere familieleden en vrienden zich niet kunnen verplaatsen in het mantelzorger-zijn. Aan de consulenten van het steunpunt kunt u uw verhaal kwijt. Zij kunnen u wellicht weer op weg helpen. Praten met mensen die in een vergelijkbare situatie zitten kan veel steun geven. Mantelzorgers ontdekken dat ze niet de enigen zijn met gevoelens van eenzaamheid en onzekerheid. Herkenning bij elkaar en erkenning van elkaars situatie is de eerste stap om de zorg beter aan te kunnen en om bepaalde knelpunten op te lossen. Het steunpunt biedt de gelegenheid om deel te nemen aan lotgenotengroepen en/of cursussen en organiseert maandelijkse inloopmiddagen. Het steunpunt organiseert ook specifieke activiteiten voor jonge mantelzorgers; familieleden van mensen met psychische problemen en werkende mantelzorgers. 3.2 Mantelzorgmakelaar De onafhankelijke mantelzorgmakelaar maakt in overleg met de mantelzorger een overzicht van diens taken. Naast de zorgtaken zijn dit meestal ook de regeltaken die daarbij komen kijken en de verplichtingen op het gebied van werk. Vervolgens wordt bekeken op welke gebieden de mantelzorger kan worden ontlast en welke regeltaken de mantelzorgmakelaar kan overnemen. De diensten van de mantelzorgmakelaar zijn niet gratis, vraag de mantelzorgmakelaar naar de kosten en de mogelijkheden voor vergoeding. 3.3 Huisarts Bij uw huisarts kunt u altijd terecht met allerlei vragen. Deze kan u ook helpen met het aanvragen van extra zorg en het verwijzen naar andere (hulpverlenings-) instanties. U moet wel goed aangeven wat u nodig heeft. Met vragen over zorg kunt u ook terecht bij de thuiszorgorganisatie waarvan de patiënt zorg ontvangt. 3.4 Het algemeen maatschappelijk werk Het algemeen maatschappelijk werk is gevestigd in iedere gemeente. Hier kan iedereen terecht met problemen op elk levensgebied. Het kan gaan om problemen op gebied van relaties, opvoeding, financiën, arbeidsconflicten, eenzaamheid, slachtofferhulp of verwerking van ingrijpende gebeurtenissen. De maatschappelijk werkende informeert, adviseert, begeleidt en verwijst waar nodig naar de juiste instanties. U heeft hier geen verwijskaart voor nodig en de hulp is gratis. Ouderenadviseurs geven informatie en advies over voorzieningen en regelingen die ouderen (vanaf 55+) in staat stellen zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen vertrouwde omgeving te kunnen blijven functioneren. 3.5 Mondriaan Zorggroep (geestelijke gezondheidszorg) Voelt u of uw verzorgde zich depressief, neerslachtigheid of angstig? Of heeft u wel eens last van spanningsklachten, geheugenklachten, onrust en verwardheid, dan kunt u via de huisarts verwezen worden voor behandeling naar de Mondriaan Zorggroep. U moet dus een verwijskaart van uw huisarts hebben. Mensen met psychische of psychiatrische problemen, maar ook mensen met verslavingsproblemen kunnen terecht bij de Mondriaan Zorggroep. De aangeboden voorzieningen zijn gratis, alleen voor psychotherapeutische begeleiding is een eigen bijdrage verschuldigd. 3.6 Vrijwilligersorganisaties In de regio Parkstad zijn diverse vrijwilligerorganisaties gevestigd. Deze instanties bieden ondersteuning aan voornamelijk mantelzorgers, door de zorgtaak tijdelijk over te nemen, zodat de mantelzorger wat tijd heeft voor zichzelf. Dit wordt respijtzorg genoemd. In de laatste fase van het leven kunnen vrijwilligers ook stervensbegeleiding bieden. Heeft u interesse om gebruik te maken van de diensten van een vrijwilliger, dan kunt u met de betreffende organisatie contact opnemen. Na een persoonlijk gesprek wordt geprobeerd een goede afstemming en goede aansluiting te vinden voor de patiënt. Aan de hulp van een vrijwilliger zijn geen kosten verbonden. Het Steunpunt voor Mantelzorgers werkt nauw samen met de vrijwilligersorganisaties en kan ook voor u bemiddelen

11 3 Voorzieningen voor mantelzorgers 3.7 MEE Zuid-Limburg en Radar Deze organisaties bieden ondersteuning aan mensen met een beperking (de patiënt). Ook als mantelzorger kunt u hier terecht voor informatie en bemiddeling. MEE en Radar richten zich op mensen met een beperking, ontwikkelingsachterstand en/of chronische aandoening. 3.8 Patiënten en belangenverenigingen Er zijn in Nederland diverse belangenverenigingen. Voor mantelzorgers zijn de volgende van belang: Mezzo Mezzo is een vereniging voor mantelzorgers, waarvan men lid kan worden. Mezzo is een organisatie die opkomt voor de belangen van mantelzorgers. Dit doen zij door contacten te onderhouden met landelijke organisaties en de politiek. Ook vragen ze aandacht in de media voor het werk van mantelzorgers, om hiervoor meer erkenning te krijgen. Platform Mantelzorgers Limburg Het platform vraagt door middel van collectieve belangenbehartiging aandacht voor de positie van mantelzorgers en levert een bijdrage aan de erkenning en herkenning van mantelzorg. Huis voor de Zorg Het Huis voor de Zorg is een organisatie die zorgvragers in Limburg - georganiseerd en ongeorganiseerd - van informatie voorziet en hun belangen behartigt. Het Huis voor de Zorg ondersteunt ook de diverse patiënten- en belangenverenigingen voor zorgvragers in Limburg. Ik kan terecht bij de belangenvereniging. Deze heeft aandacht voor mij en m n positie als mantelzorger

12 4 Voorzieningen voor thuis 4.0 Ergotherapie Ergotherapie is er voor mensen van alle leeftijden, die problemen ondervinden met regelmatig terugkerende handelingen in het dagelijkse leven. Onder de doelgroep valt ook de mantelzorger die beperkingen ondervindt in het geven van de zorg. Ergotherapie houdt zich dan ook bezig met het (opnieuw) aanleren van handelingen, adviseren van hulpmiddelen en het aanmeten van aanpassingen. U heeft hiervoor een verwijzing van uw huisarts nodig. 4.1 Hulpmiddelen Dit zijn artikelen waarmee iemand beter en langer zelfstandig kan blijven functioneren. Denk hierbij aan een looprek, een aangepast bed, douche- en toiletbeugels, incontinentiemateriaal etc. Deze artikelen zijn te verkrijgen bij thuiszorgorganisaties. Bij de afdelingen Verpleegartikelen & Hulpmiddelen kunt u meer dan 100 verschillende artikelen lenen, huren of kopen. Daarnaast zijn er ook andere gespecialiseerde winkels waar hulpmiddelen te koop of te huur zijn. Soms kan via uw eigen gemeente een hulpmiddel in bruikleen verkregen worden. Dit alles loopt via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) waar bijvoorbeeld ook de bruikleen van een rolstoel onder valt. Met indicatie is de uitleen tot maximaal 6 maanden gratis, daarna is het mogelijk om te huren of te kopen. 4.2 Woningaanpassingen Voor mensen met een lichamelijke beperking kan het nodig zijn dat de woning moet worden aangepast. Dit kunnen kleine aanpassingen zijn zoals een douchestoel of een tegemoetkoming voor de kosten van een traplift. Als het verhuizen naar 23

13 4 Voorzieningen voor thuis een geschikte woning goedkoper is dan de huidige woning aan te passen, kunt u een verhuiskostenvergoeding krijgen. Een woningaanpassing is geregeld in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze wet wordt uitgevoerd door de afdeling Wmo van uw gemeente. Om te bepalen of een woningaanpassing of verhuisvergoeding noodzakelijk is, kan de afdeling Wmo een medische keuring laten uitvoeren. Rondom het verkrijgen van zowel een Wmo-subsidie als een bouwvergunning gelden spelregels. Deze worden soepel of strikt toegepast, afhankelijk van de gemeente waar u woont. 4.3 Personen Alarmering Systeem De personenalarmering is een lichtgewicht zendertje dat aan een snoer om de hals of pols wordt gedragen of aan de kleding wordt bevestigd. Met het zendertje kan dag en nacht hulp ingeroepen worden, waardoor men in staat is om langer thuis te blijven wonen. Het vergroot het gevoel van veiligheid, omdat bij onvoorziene situaties de noodzakelijke hulp snel aanwezig is. Het systeem werkt via het telefoonnet: zodra het zendertje een signaal afgeeft, komt dat bij de centrale binnen. De centralist kan dan vaststellen wat er aan de hand is en de noodzakelijke hulp inschakelen. De huur voor een basis alarmeringsapparaat bedraagt gemiddeld 15,00 per maand (exclusief aansluitkosten). Tegen extra betaling kan een medewerker van de thuiszorg op de oproep reageren. Om voor een vergoeding in aanmerking te komen is een medische indicatie van de huisarts noodzakelijk. 4.4 Maaltijddiensten en eetpunten Mensen die niet in staat zijn een warme maaltijd te bereiden, kunnen een beroep doen op de maaltijdservice. Afhankelijk van waar men woont, zijn er verschillende mogelijkheden: De zogenaamde koel-vers maaltijden worden thuis bezorgd. Met behulp van een magnetron kan de gebruiker de maaltijden eenvoudig opwarmen. Op sommige plaatsen kan men ook gaan eten in een zorgcentrum of wordt de maaltijd warm aan huis gebracht. De kosten bedragen gemiddeld 6,- per maaltijd. 4.5 Zorg aan huis Bij langdurige ziekte, handicap of ouderdom kan men zorg of hulp aan huis aanvragen. Welke mogelijkheden er zijn en waar u hiervoor terecht kunt, staat in het volgende hoofdstuk beschreven. In noodgevallen kan men gebruik maken van acute zorg aan huis. Binnen 20 minuten is een professionele hulpverlener ter plaatse, 24 uur per dag. 4.6 Vervoer Regiotaxi Limburg Regiotaxi Limburg is een collectief vraagafhankelijk vervoerssysteem voor de inwoners van alle gemeenten in de regio Parkstad én alle personen die een vervoersvoorziening hebben in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Regiotaxi Limburg brengt u naar uw bestemming binnen Parkstad Limburg. U wordt vervoerd met taxibussen voor maximaal 8 personen. De taxibus is ook toegankelijk voor mensen met een handicap en dus ook met bijvoorbeeld rolstoel, rollator, looprek. De chauffeur helpt u met het in- en uitstappen en het opbergen van uw bagage. U betaalt per reis een bedrag per zone. Buiten het vervoersgebied is er Valys Valys is een landelijke vervoersdienst, die bovenregionale reizen regelt voor reizigers met een mobiliteitsbeperking. Valys valt niet onder de gemeentelijke Wmo. Het is een landelijke organisatie voor reizen buiten het vervoersgebied van Regiotaxi Limburg, maar binnen Nederland. Om met Valys te reizen heeft u een speciale Valys-pas nodig. De pas kost eenmalig 6,80. U krijgt een kilometerbudget waarbinnen u kunt reizen voor 0,16 per kilometer. Parkeerontheffing/invalidenparkeerplaats Een parkeerontheffing biedt de mogelijkheid om te parkeren op plaatsen die gereserveerd zijn voor minder validen en in sommige gevallen ook plaatsen waar een parkeerverbod geldt, bijvoorbeeld in de buurt van winkels. Een invalidenparkeer

14 4 Voorzieningen voor thuis plaats is een speciaal gereserveerde parkeerplaats vlakbij huis als het een probleem is om de auto daar te parkeren. Voor informatie kunt u terecht bij uw gemeente. 4.7 Vakantie Zorg-voor-jezelf-dagen Mezzo organiseert Zorg-voor-jezelf-dagen. Iedereen heeft van tijd tot tijd ontspanning nodig. Juist voor de mantelzorger is het belangrijk om af en toe even tijd voor zichzelf te nemen. Mezzo biedt een gevarieerd programma met een mix van ontspanning, gezelligheid en beweging. Bovendien krijgt men praktische tips die kunnen helpen om het vol te houden als mantelzorger. Natuurlijk is er volop gelegenheid voor contact met andere mantelzorgers. Dankzij een financiële bijdrage van het Ministerie van VWS kunnen de Zorg-voor-jezelf-dagen voor een aantrekkelijke prijs worden aangeboden. De Zorgvoor-jezelf-dagen zijn alleen bestemd voor leden van Mezzo. Bent u nog geen lid? Als u zich aanmeldt voor deelname, kunt u direct lid worden voor 10,- per jaar. Nederlandse Branchevereniging aangepaste vakanties Dit is een koepel van alle organisaties die specifieke reizen organiseren voor mensen met een handicap of zorgbehoefte. Ieder jaar wordt er een blauwe gids uitgegeven waarin alle vakanties vermeld staan. Overige vakanties Wilt u samen met degene voor wie u zorgt op vakantie gaan? En/of zoekt u een begeleider of verzorger die tijdens uw vakantie de zorg overneemt? In de adressenlijst vindt u links naar websites met een vakantieaanbod speciaal geschikt voor mantelzorgers en degene voor wie zij zorgen. Bij vakanties voor kinderen met een beperking kunnen ook de eventuele andere gezinsleden mee. 4.8 Verlofmogelijkheden Voor werknemers die voor een zieke zorgen zijn verschillende regelingen die het combineren van werk en privé gemakkelijker kunnen maken, zoals zorgverlof, calamiteitenverlof en verlofsparen. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verspreidt brochures over de mogelijkheden en ontwikkelingen op dit terrein. Deze regelingen zijn opgenomen in de CAO, zie ook hoofdstuk Financiële mogelijkheden Mantelzorgcompliment Voor mantelzorgers die zorgen voor iemand die een indicatie heeft voor AWBZ-zorg van langer dan zes maanden. Dit zijn mantelzorgers die zorg verlenen waarvoor anders een professionele kracht ingeschakeld moet worden. Het gaat om een bedrag van 250,-. De overheid spreekt hiermee haar waardering uit voor het belangrijke werk dat mantelzorgers verrichten. Belastingaftrek Met ingang van 1 januari 2009 is een aantal belastingregels veranderd. Hierdoor is ook de aftrek van buitengewone ziektekosten vervallen. Laat u adviseren over de mogelijkheden door een (vrijwillige) belastingadviseur. Ouderen kunnen voor informatie en ondersteuning bij het invullen van hun belastingformulieren terecht bij de lokale welzijnsinstellingen voor ouderen. Gemiddelde kosten: 2,50 tot 5,- per aangifte. Bijzondere bijstand Iedere gemeente stelt geld beschikbaar voor inwoners die tijdelijk of blijvend moeten rondkomen van een minimuminkomen. Dit geld is bestemd voor inkomensondersteuning en het bevorderen van deelname aan sociaal-culturele activiteiten. Maar vooral als tegemoetkoming voor eenmalige grote aanschaffen zoals een wasmachine etc. Aanvraagformulieren kunt u verkrijgen bij de afdeling Sociale Zaken van uw gemeente. Er hebben veel veranderingen plaatsgevonden binnen de gemeentes van Parkstad. Deze veranderingen hebben grote gevolgen gehad voor de bijzondere bijstand. Daarom is de beoordeling voor het verkrijgen van een vergoeding vanuit de bijzondere bijstand aangescherpt

15 5 Indicaties voor zorg 5.1 Hulp bij het huishouden Als men tijdelijk of langdurig aangewezen is op hulp bij het voeren van het huishouden, kan de gemeente een voorziening verstrekken in de vorm van hulp bij het huishouden. Dit kan in de vorm van persoonlijke dienstverlening: iemand van een thuiszorgorganisatie die bij u thuis komt poetsen of koken of hulp biedt bij andere vormen van huishoudelijk werk. Bij de bepaling van de noodzaak wordt altijd gekeken naar wat andere personen binnen het gezin kunnen bijdragen aan het huishouden. De beoordeling van het recht op huishoudelijke hulp is dus altijd gebaseerd op de individuele situatie. Binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning kunnen patiënten een indicatie aanvragen bij het Wmo-loket van hun gemeente. 5.2 AWBZ-zorg Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) is een onafhankelijk orgaan dat de behoeften van cliënten aan zorg en voorzieningen beoordeelt. Het CIZ is de toegang tot zorg, want iedereen die aanspraak wil maken op zorg die door de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) wordt betaald, moet zijn zorgvraag bij het CIZ laten beoordelen. Zorgfuncties Bij een indicatiestelling bepaalt het CIZ of de patiënt in aanmerking komt voor een van de volgende vormen van hulp, de zogenaamde 'zorgfuncties'. U kunt er aanspraak op maken op grond van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Voor AWBZ-zorg is een eigen bijdrage verschuldigd op basis van inkomen. Persoonlijke verzorging (bijv. wassen, aankleden etc.) Verpleging (bijv. wondverzorging, injecties etc.) 29

16 5 Indicaties voor zorg Ondersteunende begeleiding (bijv. dagopvang etc.) Activerende begeleiding (bijv. gedragstraining) Behandeling ( bijv. revalidatie) Verblijf ( bijv. in een zorgcentrum of verpleegkliniek) Nadat de indicatie is gesteld, krijgt u de toegekende zorg aangeboden door de zorginstelling (Zorg in Natura). U kunt ook kiezen voor een Persoons Gebonden Budget (PGB), waarbij u zelf de zorg inkoopt. Ook een combinatie is mogelijk. Naast de bovenstaande soorten zorg wordt door het CIZ voor sommige gemeenten geïndiceerd voor aanleunwoningen en welzijnsvoorzieningen. Hoe kunt u zich het beste voorbereiden op een indicatiegesprek van het CIZ? Als bij het CIZ een aanvraag wordt gedaan voor professionele hulp, volgt er een indicatiegesprek. Tijdens dat gesprek wordt er een inschatting gemaakt hoeveel en welke hulp de patiënt nodig heeft. Hierbij wordt rekening gehouden met wat de patiënt nog zelf kan, maar ook met welke zorg de mantelzorger reeds verleent en wat van de directe omgeving verwacht mag worden. Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn op dit gesprek. Probeer als mantelzorger aanwezig te zijn tijdens dit gesprek. De medewerkers van het steunpunt kunnen u voorbereiden en u kunt bij het steunpunt een checklist aanvragen. Met deze lijst kunt u de mantelzorgtaken goed in kaart brengen. 5.3 Zorg in natura Een AWBZ-indicatie is een wettelijk besluit: de zorgvrager heeft recht op de geïndiceerde zorg. Het CIZ stuurt het indicatiebesluit naar de zorgvrager én naar het zorgkantoor (verzekeraar). Deze zorgt ervoor dat een zorgverlenende instelling (bijvoorbeeld de Thuiszorg of een verpleeghuis) de nodige zorg gaat leveren. De zorgverlener bepaalt wie er bij u komt werken, wat de hulpverleners mogen doen en op welk tijdstip. Dit wordt Zorg in Natura genoemd. In principe heeft de zorgvrager de mogelijkheid om zelf te kiezen welke instantie de zorg gaat leveren. De geïndiceerde zorg is natuurlijk bedoeld om de patiënt te voorzien van de noodzakelijke zorg. Maar de noodzaak om de betrokken mantelzorger te ontlasten kan ook een reden voor indicatie zijn. Dringende zorg kan ook via het Zorgbureau van Meander Thuiszorg direct aangevraagd en opgestart worden. 5.4 Persoons Gebonden Budget Een Persoons Gebonden Budget (PGB) is een geldbedrag waarmee u zelf zorg, hulp en begeleiding kunt inkopen. U kiest zelf uw hulpverleners en begeleiders uit. Of u huurt een organisatie in, die in uw opdracht gaat werken. U maakt afspraken over wat gedaan moet worden, de dagen en uren waarop de hulp voor u werkt en de vergoeding die u daarvoor uit het PGB betaalt. Op die manier houdt u de touwtjes van uw eigen leven zelf in handen. Met een PGB kan veel, maar niet alles. Wat mogelijk is hangt af van de hoogte van het toegekende budget en wat binnen de PGB-regeling is toegestaan. U kunt met het PGB alle vormen van hulp en begeleiding inkopen, met uitzondering van een indicatie voor behandeling en verblijf. Kiezen voor een PGB Kiezen voor een PGB betekent dat u zelf uw hulp en begeleiding regelt. Dat heeft veel voordelen, maar er zit ook werk aan vast. Voor de volgende taken bent u als werkgever zelf verantwoordelijk: 1. Op zoek gaan naar hulpverleners of naar een bureau dat u hulp of begeleiding kan bieden. 2. Afspraken maken en overeenkomsten sluiten met hulpverleners. 3. Uw hulpverleners uitbetalen. 4. De financiële administratie bijhouden en verantwoording hierover afleggen. 5.5 Combineren Ook is het mogelijk een deel van de hulp met een PGB in te kopen en een ander deel in natura te ontvangen. U kunt namelijk per zorgfunctie kiezen of u voor de hulp een PGB wilt. Daardoor kunt u er bijvoorbeeld voor kiezen de verpleegkundige Zorg in Natura te laten uitvoeren door een instelling voor thuiszorg en een PGB aan te vragen voor huishoudelijke hulp of de begeleiding bij allerlei activiteiten

17 6 Wet en regelgeving 6.1 Wet arbeid en zorg In deze wet staat een aantal verlofregelingen waar werknemers gebruik van kunnen maken als zij tijdelijk voor een ziek familielid of andere naaste willen zorgen. De bestaande verlofregelingen op dit moment zijn: Calamiteiten verlof, Kortdurend zorgverlof, Palliatief zorgverlof, Langdurig zorgverlof. Raadpleeg uw eigen CAO voor specifiekere informatie. 6.2 Wet aanpassingen arbeidsduur Deze wet geeft de werknemer de mogelijkheid minder (of meer) uren te gaan werken om zo arbeid en zorg te combineren. De wet geldt niet voor organisaties met minder dan tien medewerkers. De wet gaat boven CAO-bepalingen of bedrijfsafspraken, dat wil zeggen dat afwijkende bepalingen in negatieve zin altijd in strijd met de wet zijn. 6.3 Wet onbetaald verlof Een werknemer kan voor een periode onbetaald verlof opnemen. Een werkgever mag dit niet weigeren. Het opnemen van onbetaald verlof leidt tot een daling in het inkomen en kan gevolgen hebben voor bijvoorbeeld toeslagen en sociale verzekeringen. 6.4 Vakantiewet Deze wet biedt werkgevers en werknemers ruimte om in overleg afspraken te maken over het sparen en opnemen van vakantiedagen ten behoeve van zorgverlof. De medewerker kan vakantiedagen opsparen of omzetten in geld, dat op een spaar- 33

18 6 Wet en regelgeving rekening gezet wordt (verlofsparen). Ook (een deel van) het salaris kan gespaard worden voor verlof. Als het verlof wordt opgenomen, betaalt de medewerker hierover belasting. 6.5 CAO en andere bepalingen In de komende decennia zal het percentage ouderen op het totaal van de bevolking stijgen van dertig procent nu tot circa vijftig procent in De overheid stimuleert de participatie van ouderen op de arbeidsmarkt. Zo wordt in CAO-onderhandelingen meer en meer aandacht besteed aan voorzieningen voor ouderen. Doel daarvan is om het hen mogelijk en aantrekkelijk te maken om langer door te werken. 6.6 Informatie over bewind Een bewindvoerder behartigt alleen iemands financiële belangen. Een verzoek tot onderbewindstelling moet bij de rechtbank, sector kanton worden gedaan in het rechtsgebied waar de persoon voor wie de onderbewindstelling is bedoeld, woont. Een verzoek aan de kantonrechter kunt u zelf doen. U bent niet verplicht om daarvoor een advocaat in te schakelen. 6.7 Informatie over mentorschap Een mentor neemt beslissingen over verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding van iemand. De mentor neemt beslissingen op het persoonlijke vlak en heeft bij het vervullen van die taak de plicht om de persoon zoveel mogelijk zelf te laten beslissen en om een zelfstandig optreden van zo iemand te bevorderen. Voor de instelling van het mentorschap moet het verzoek aan de kantonrechter worden gedaan in het rechtsgebied waar de persoon voor wie het mentorschap is bedoeld, woont. Een verzoek aan de kantonrechter kunt u zelf doen. U bent niet verplicht om daarvoor een advocaat in te schakelen. Het percentage ouderen zal stijgen van 30% nu tot circa 50% in het jaar

19 6 Wet en regelgeving 6.8 Informatie over curatele De ondercuratelestelling is bedoeld voor mensen die zowel hun financiële als andere persoonlijke belangen niet meer kunnen behartigen. Iemand die onder curatele is gesteld, verliest zijn/haar handelingsbekwaamheid en mag dus niet meer zonder toestemming van de curator, zelfstandig rechtshandelingen verrichten. Een verzoek tot ondercuratelestelling wordt gedaan bij de rechtbank in het rechtsgebied (arrondissement) waar de persoon woont, voor wie de ondercuratelestelling wordt aangevraagd. Voor een verzoek tot ondercuratelestelling hebt u een advocaat nodig. Het Steunpunt voor Mantelzorgers, bereikbaar via , heeft een passend antwoord op al m n vragen

20 7 Tenslotte Meer informatie? Deze gids is verre van compleet. Een volledig overzicht van alle beschikbare informatie die voor mantelzorgers waardevol kan zijn, is onmogelijk. Met deze gids is geprobeerd om een beknopt overzicht te geven van zaken waar mantelzorgers in hun zorg voor de ander mee te maken kunnen krijgen. Als u behoefte heeft aan meer informatie over een onderwerp kunt u contact opnemen met de organisaties die vermeld zijn in de adressenlijst of u belt het Steunpunt voor Mantelzorgers: Bronnen Bij het schrijven van deze gids is gebruik gemaakt van diverse bronnen zoals folders, internet, bestaande gidsen etc. Omdat het hierbij gaat om vrij toegankelijke informatie is er niet gekozen voor expliciete bronvermelding. Deze gids is bedoeld om deze verzamelde informatie verder te verspreiden, zodat mantelzorgers hier beter gebruik van kunnen maken. Woord van dank Deze gids is mogelijk gemaakt met subsidie van: Groene Kruis Heerlen-Hoensbroek; Stichting Bocholtz-Simpelveld-Beter; de Parkstad-gemeenten en Nuth. Dank aan alle vrijwilligers die mantelzorgers ondersteunen en aan alle zorgprofessionals die zich inzetten voor mantelzorgers. Maar vooral dank aan alle mantelzorgers, het fundament van onze zorg, die ontelbare uren besteden aan het zorgen voor hun naaste. Aan hen is deze gids opgedragen! 38