KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG 2007/2008 BASISSCHOOL DE PALSTER

Transcriptie

1 RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG 2007/ BASISSCHOOL DE PALSTER School/vestiging: basisschool De Palster Plaats: Culemborg BRIN-nummer: 09WU Onderzoeksnummer: Datum uitvoering onderzoek: 15 mei Datum vaststelling rapport: 27 augustus

2

3 INHOUDSOPGAVE 1 ONDERZOEK BEVINDINGEN CONCLUSIE

4

5 1 ONDERZOEK Op 15 mei heeft de inspectie basisschool De Palster bezocht in het kader van een steekproef voor een landelijk onderzoek naar de staat van het primair onderwijs in Nederland. Het doel van dit onderzoek is allereerst het verzamelen van informatie over een aantal indicatoren, waarover de inspectie rapporteert in het Onderwijsverslag 2007/. Deze indicatoren hebben betrekking op het aanbod, de onderwijstijd, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten, de ontwikkeling van leerlingen, de kwaliteitszorg en de naleving van wet- en regelgeving. In de bijlage bij dit rapport treft u een overzicht van de indicatoren en de bevindingen van de inspectie daarover aan. Naast dit doel in het licht van het Onderwijsverslag geldt dit onderzoek binnen het toezicht ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor primair en voortgezet onderwijs ten minste eens per vier jaar aflegt. In dat verband worden de bevindingen uit dit onderzoek gebruikt bij de eerstvolgende jaarlijkse risicoanalyse. Deze analyse gaat vooraf aan de beslissing of het toezichtarrangement van de school eventueel aangepast dient te worden. In hoofdstuk 2 van dit rapport vermeldt de inspectie in algemene zin de sterke en minder sterke kanten van het onderwijs op basisschool De Palster. Bij de aangeduide verbeterpunten is tevens een onderbouwing van deze constatering opgenomen. In hoofdstuk 3 volgt de conclusie. Onderzoeksmethode Deze rapportage is gebaseerd op: De indicatoren uit het bestaande waarderingskader primair onderwijs van de inspectie. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij schooldocumenten en handelingsplannen zijn bestudeerd. in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 3, 4, 5 en 6 gesprekken met de directie, de intern begeleider en met leraren zijn gehouden. 5

6

7 2 BEVINDINGEN In de bijlage van dit rapport treft u een overzicht van de bij dit onderzoek betrokken indicatoren en de bevindingen van de inspectie daarover aan. Uit dit overzicht valt op te maken dat op basisschool De Palster de kwaliteit van het onderwijs op vrijwel alle onderdelen op orde is. Het betreft hier met name de onderdelen leerstofaanbod, onderwijstijd, pedagogisch/didactisch handelen, het schoolklimaat, de kwaliteitszorg en de opbrengsten Naast deze positieve dan wel sterke onderdelen van het onderwijs vraagt de inspectie aandacht voor enkele onderdelen waarvan de kwaliteit verbetering behoeft. Het betreft hier met name de analyse van de verzamelde gegevens over het leer- en ontwikkelingsproces van de leerlingen ten behoeve van het handelingsplan, het werken met ontwikkelingsperspectieven voor kinderen met specifieke onderwijsbehoeften en het formuleren van beleid op het gebied van burgerschap en sociale integratie. Algemeen beeld In februari 2007 heeft de inspectie een periodiek kwaliteitsonderzoek (pko) uitgevoerd op basisschool De Palster. Als verbeterpunten voor de school werden door de inspectie genoemd: het planmatig handelen in de zorg, de doorgaande lijn van de groep 1/2 naar groep 3 en het zelfstandig werken/de zelfverantwoordelijkheid van leerlingen. Als sterke punten kwamen naar voren: de goede afstemming op de leerbehoeften van individuele leerlingen en de afstemming van de instructie en verwerking op de verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen. De inspectie stelt vast dat de school erin is geslaagd de verworven kwaliteit vast te houden en tegelijkertijd op sommige onderdelen verbeteringen heeft doorgevoerd. Zo is de tekortkoming in de doorgaande lijn groep 1/2 naar groep 3 opgeheven en is de planmatigheid van de zorg op orde. Hieronder geeft de inspectie een toelichting op het oordeel. Onderwijs en leren Ten tijde van het periodiek kwaliteitsonderzoek (pko) in 2007 constateerde de inspectie dat de doorgaande lijn van de leerstof van groep 1/2 naar groep 3 niet geborgd was. Inmiddels heeft de school een methode ingevoerd die is afgestemd op de leerlingenpopulatie, en mede een ondersteuningsaanbod biedt voor leerlingen met een zwakke taalontwikkeling, of die het Nederlands als tweede taal sprekt. De school heeft er niet voor gekozen om de methode integraal te gebruiken. Op de jaarplanning is inmiddels aangegeven welke onderdelen uit de methode worden gebruikt, wanneer deze zijn gepland en hoe registratie achteraf plaatsvindt van de doelen die beoogd worden met het aanbod dat aanvullend is aan of vervangend voor onderdelen uit de methode. Daarmee is het aanbod in groep 1 en 2 voldoende geborgd en de doorgaande lijn naar groep 3 voldoende transparant. 7

8 Een aanzienlijk deel van de leerlingen die De Palster bezoeken komt met een taalachterstand binnen. De meeste leerlingen komen van de peuterspeelzalen; de school onderhoudt daarmee een goed contact en heeft om die reden voldoende zicht op de kenmerken van de instromende leerlingenpopulatie. Sinds begin vorig schooljaar beschikt de school over een schakelklas. Het bevoegd gezag heeft de keuze gemaakt om de beschikbare middelen voor de inrichting van een schakelklas niet te concentreren maar te verdelen over de scholen. Leidend voor deze beslissing was het motto: 'Breng het onderwijs naar het kind'. De leerlingen die vanuit de drie kleutergroepen in groep 2 onvoldoende scoren op de taaltoetsen komen, in overleg tussen groepsleerkracht en intern begeleider, in ieder geval in aanmerking voor deelname aan de schakelklas. Voor de kinderen die deelnemen aan de schakelklas is acht uren extra taalonderwijs beschikbaar. Daarbij wordt aangesloten bij het thema dat op dat moment in de groep wordt behandeld, en bereidt de leerkracht de leerlingen, door onder meer pre-teaching, voor op een zo goed mogelijke deelname aan het onderwijs in de eigen groep. Vanuit de opvatting dat juist in de onderbouw een goede basis moet worden gelegd voor het vervolg investeert de school in extra begeleiding in groep 3. In deze grote groep zijn relatief veel kinderen die extra aandacht nodig hebben. In de ochtend is een onderwijsassistent aanwezig die taken verricht onder aansturing en verantwoordelijkheid van de groepsleerkracht en de intern begeleider. In groep 4 hebben vooral de leerlingenresultaten op het gebied van rekenen en wiskunde de aandacht van de school. Relatief veel kinderen hebben moeite met het zich eigen maken van de lesstof. Tijdens het zelfstandig werken krijgen de leerlingen die dit nodig hebben extra instructie door ofwel de leerkracht of de remedial teacher. Uit bovenstaande voorbeelden wordt zichtbaar dat basisschool De Palster beleid voert op de afstemming van de zorg en begeleiding enerzijds en het adaptief werken anderzijds. Het beleid van de school is erop gericht om in de toekomst de zorg meer binnen de groep te brengen Hiervoor is een goed klassenmanagement voorwaardelijk en wordt een beroep gedaan op de zelfstandigheid van de leerlingen. Op dit laatste punt is de school nog in ontwikkeling. Op basis van de lesobservaties en gesprekken met leraren concludeert de inspectie dat de 'techniek' van het zelfstandig werken inmiddels schoolbreed aan de leerlingen is aangeleerd, maar dat ten aanzien van eenduidige organisatie en vormgeving hiervan, waarbij een opbouw en doorgaande lijn zijn beschreven, op teamniveau nog geen afspraken zijn vastgelegd. De school beoogt in de komende periode dit proces verder vorm te geven. Wel heeft de inspectie tijdens de observaties goede voorbeelden gezien van lespraktijk waarbij de leerlingen zelfstandig aan de opdracht werkten, waardoor de leraar gepland tijd kon besteden aan die leerlingen die extra instructie nodig hadden. Ook zijn al voorbeelden zichtbaar van planningsmogelijkheden voor de leerlingen, waarbij een vorm van zelfverantwoordelijk leren mogelijk is, maar ook op dit punt is nog geen sprake van schoolbrede praktijk. De school heeft studiedagen ingepland waarop verdere verdieping plaatsvindt op de onderwerpen zelfstandig werken, klassenmanagement en het geven van gedifferentieerde instructie. 8

9 Zorg en begeleiding De intern begeleider leerlingenzorg neemt in de visie van het bevoegd gezag van basisschool De Palster een centrale plaats in. Het bestuur hecht aan een sterk middenkader en om die reden is ervoor gekozen om de taak van intern begeleider om te zetten in een functie. Daarbinnen heeft de intern begeleider zowel een inhoudelijke als een coachende taak voor de leraren. Het systeem van zorg en begeleiding bevat voldoende elementen om de leerlingen die dat nodig hebben goed te kunnen begeleiden. Voor een adequate signalering hanteert de school zowel observaties als methodegebonden en landelijke methodeonafhankelijke toetsen. De school beschikt daarmee over een kwalitatief voldoende systeem om leerlingen te volgen en tijdig bijzonderheden te signaleren. Op basis van de signalen is de leerkracht de eerst verantwoordelijke om bij problemen de benodigde zorg en begeleiding te bieden. Waar nodig vindt extra ondersteuning van de leerkrachten plaats door de intern begeleider. De wijze waarop uit de analyse van de beschikbare gegevens de handelingsplannen worden gemaakt, varieert per leraar. Hoewel de handelingsplannen altijd een hulpvraag bevatten en duidelijk aangeven welke activiteiten uitgevoerd zullen worden, vraagt de inspectie aandacht voor het meer precies in beeld brengen wat het achterliggende leerprobleem van de leerling is. Meestal wordt op het formulier aangegeven welk onderdeel van de leerstof niet wordt beheerst, maar daarmee wordt onvoldoende duidelijk wat de oorzaak daarvan is. Daardoor blijven de doelstellingen in het plan vaak algemeen van aard en is vooraf niet duidelijk wat de leerkracht uiteindelijk probeert te bereiken met het handelingsplan. Bovendien biedt een te globale doelomschrijving bij de evaluatie van de geboden hulp achteraf onvoldoende mogelijkheden om precies vast te stellen waarom de hulp al dan niet effectief was en welke consequenties dit heeft voor de vervolgstappen. De intern begeleider onderkent dat hier nog een verbeterpunt ligt en dat hier nog kansen liggen om de extra zorg voor leerlingen nog verder te versterken. De inspectie constateert dat een aantal kinderen op basisschool De Palster een eigen leerlijn volgt, die leidt tot een lager eindniveau dan het niveau van groep 8. Voor enkele van deze leerlingen is een ontwikkelingsperspectief geformuleerd in de vorm van een verwacht uitstroomniveau voor het voortgezet onderwijs of verwacht didactisch eindniveau. Dit is echter nog geen gemeengoed op de school. In de handelingsplannen van deze leerlingen dient een dergelijk ontwikkelingsperspectief vertaald te worden naar aansluitende kort termijndoelen. Dit is op dit moment nog niet het geval. Hierdoor kan de school in onvoldoende mate bepalen of de leerlingen met een eigen leerlijn zich optimaal ontwikkelen. Deze werkwijze met betrekking tot het opstellen van een ontwikkelingsperspectief dient naar het oordeel van de inspectie verder aangescherpt te worden. Positief is dat in de teamvergaderingen als vast agendapunt de 'interne begeleiding' is opgenomen. Op dat moment kunnen bijbehorende onderwerpen worden besproken, geëvalueerd en zo nodig bijgesteld, en kunnen ook, vanuit de coachende rol, verbeterpunten door de intern begeleider worden aangedragen. 9

10 Kwaliteitszorg Het systeem van kwaliteitszorg op basisschool De Palster is systematisch en cyclisch opgezet en biedt voldoende handvatten om de kwaliteit van onderwijs en leren te beschrijven, te evalueren, te borgen en te bewaken. Een onlangs toegevoegd kwaliteitsaspect is de zorg voor kwaliteit waar het gaat om bevordering van actief burgerschap en sociale integratie. Bij deze indicator beoordeelt de inspectie of de school voldoet aan de wettelijke verplichting om een visie op burgerschap en sociale integratie te formuleren en deze te verantwoorden en vast te leggen in het schoolplan en de schoolgids. Daarnaast dient de school in het verlengde van deze visie doelen te stellen en planmatig invulling te geven aan de realisering daarvan. De inspectie stelt vast dat de school voor dit onderdeel van de kwaliteitszorg tekortschiet. Wel heeft de school zicht op mogelijke risico's in de sociale context van de school en haar omgeving en op de opvattingen en uitingen van leerlingen op dit terrein. De directie geeft aan dat in het nieuwe schoolplan zal worden voldaan aan deze verplichting.het aanbod dat basisschool De Palster in de diverse methoden heeft op het gebied van bevordering van sociale integratie en burgerschap en de kennismaking met de diversiteit in de samenleving is door de inspectie als voldoende beoordeeld. Opbrengsten De opbrengsten van het onderwijs zijn voldoende. Op de Cito-Eindtoets liggen deze in de drie onderzochte schooljaren respectievelijk significant boven of rond het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. De opbrengsten gedurende de schoolperiode laten een positief beeld zien. Op alle onderdelen die de inspectie in haar oordeel betrekt, namelijk technisch lezen in groep 3 en 4, begrijpend lezen in groep 6 en rekenen/wiskunde in groep 4 en 6, zijn de gemiddelde resultaten voldoende. 10

11 3 CONCLUSIE De inspectie concludeert dat de kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Palster op de onderzochte onderdelen op orde is. In het onderzoek is gebleken dat het onderwijs op die gebieden geen of nauwelijks tekortkomingen kent. Deze conclusie zal worden betrokken bij de eerstvolgende jaarlijkse risicoanalyse die voorafgaat aan de beslissing of het toezichtarrangement eventueel aangepast dient te worden. 11

12

13 BIJLAGE Overzicht indicatoren en bevindingen In de bevindingen wordt tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1 draagt niet of nauwelijks bij; 2 draagt onvoldoende bij; 3 draagt voldoende bij; 4 draagt in hoge mate bij. STANDAARD 1 Het leerstofaanbod is dekkend voor de kerndoelen en wordt aan alle leerlingen volledig aangeboden 1.1 Het geplande aanbod voor Nederlandse taal is dekkend voor de kerndoelen. 1.2 Het geplande aanbod voor rekenen en wiskunde is dekkend voor de kerndoelen. 1.3 De leerinhouden voor Nederlandse taal worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De school heeft een aanbod gericht op bevordering van sociale integratie en burgerschap met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. STANDAARD 2 De onderwijstijd wordt efficiënt besteed 2.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. STANDAARD 3 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de les efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken 3.1 De leraren leggen duidelijk uit. 3.2 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 3.3 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 13

14 STANDAARD 4 De leraren stemmen aanbod, leertijd, instructie en verwerking van de leerstof af op verschillen tussen de leerlingen 4.1 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 4.2 De leraren stemmen de hoeveelheid leer- en onderwijstijd bij Nederlandse taal en bij rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 4.3 De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 4.4 De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. STANDAARD 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen 5.1 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle wijze met elkaar en anderen omgaan. 5.2 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. STANDAARD 6 De leraren volgen systematisch de vorderingen van hun leerlingen 6.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 6.2 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. STANDAARD 7 De leraren bieden voldoende zorg en begeleiding aan leerlingen die achterop dreigen te raken 7.1 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 7.2 De school voert de zorg planmatig uit. 7.3 De school gaat de effecten van de zorg na. STANDAARD 8 De schoolleiding bewaakt de kwaliteit van het onderwijs 8.1 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 8.2 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 8.3 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 8.4 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 8.5 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. 14

15 STANDAARD 9 Wet- en regelgeving ja nee 9.1 De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd. 9.2 De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd. 9.3 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. STANDAARD 10 De resultaten van de leerlingen liggen ten minste op het niveau dat mag worden verwacht 10.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 15