Deze tekst werd opgemaakt op basis van Werken aan een gezondheidsbeleid op school VIG

Transcriptie

1 Marialand Gent GEZONDHEIDSBELEID ISB LAGER ONDERWIJS Deze tekst werd opgemaakt op basis van Werken aan een op school VIG Inhoudstafel 1 Aanzet Definitie gezondheid Definitie gezondheidsbevordering Actieplan: Op uw gezondheid De 4 niveaus van het op school + 3 strategieën...3 Educatief...3 Structureel...3 Regulerend en 2 De klas/ individuele leerling De school De schoolomgeving = externe partners en organisaties Gezondheidsbeleidsplanning. Aanpak en concretisering in 5 stappen: Algemene tips in verband met het Mogelijke thema s en onderwerpen: Wat kan de taak zijn van de leerkracht bewegingsopvoeding? Nuttige links en bronnen Bijlagen:...8

2 Pg. 2/12 1 Aanzet Uit: Intentieverklaring tussen de Vlaamse Minister bevoegd voor onderwijs, de Vlaamse Minister bevoegd voor gezondheid, de Vlaamse Minister bevoegd voor landbouwbeleid en de zeevisserij, en de Vlaamse Minister bevoegd voor sport inzake gezondheidsbevordering bij kinderen en jongeren: De vier ministers komen overeen welke aandachtsgebieden op vlak van gezondheidsbevordering bij schoolgaande kinderen en jongeren prioritair worden gesteld: (doelen) het aantal rokers in Vlaanderen moet met 10% dalen (+aandacht voor andere schadelijke vormen van middelengebruik) de consumptie van vet- en suikerrijke dranken en voeding moet op significante wijze dalen ten voordele van vetarme en vezelrijke voeding actieve bevordering van meer lichamelijke beweging is noodzakelijk preventie van infectieziekten moet worden verbeterd: bv verhogen van vaccinatie en efficiënte voorlichting betreffende de preventie van seksueel overdraagbare aandoeningen preventie van depressie en suïcide Aanleiding ongezond eten (overgewicht, ) teveel roken onvoldoende bewegen, onvoldoende rust niet-bewust gezondheidsgedrag zich emotioneel niet goed voelen 2 Definitie gezondheid Via aandacht voor een ruime en duidelijk definitie van gezondheid, de gezondheid bevorderen, behouden Gezondheid is een toestand van emotioneel, fysiek, psychisch en sociaal welzijn, doch (eco-holistisch) met aandacht voor de anderen en de omgeving (dus niet enkel individuele gezondheid) Dus: Integratie van een degelijk : openheid naar het eigen ik gerichtheid naar de anderen verbondenheid met de natuur

3 Pg. 3/12 3 Definitie gezondheidsbevordering Gezondheidsbevordering is een omgeving creëren waarin individuen in staat worden gesteld meer controle te krijgen over hun gezondheid en deze te verbeteren. 4 Actieplan: Op uw gezondheid Dit plan biedt aan de scholen de mogelijkheid om binnen de eigen context en behoeften een aantal concrete doelstellingen te bepalen en een op maat van de leerlingen te voeren. Om het effect van gezondheidsbevorderende acties te meten zal een gezondheidsbarometer worden ontwikkeld. 5 De 4 niveaus van het op school + 3 strategieën In schema gezet ziet dit er uit als volgt: (Peter Van Brantegem en Olaf Moens) 4 niveaus strategieën individuele leerling klas school lokale schoolomgeving Educatief Structureel Regulerend 4 niveaus: 1 en 2 De klas/ individuele leerling overbrengen van kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes kan in afzonderlijke lesjes, leergebiedoverschrijdend of in projecten horizontale en verticale samenhang wordt bewaakt via jaarprogramma s en curriculum Aandachtspunten: -we overschatten gezondheidsoverwegingen bij kinderen

4 Pg. 4/12 niet zozeer het gedrag, maar de factoren die dat gedrag bepalen (zowel van het individu, als de peer ) vormen de basis van hoe je gezondheidseducatie kan invullen best geen vermanende toon gebruiken naast kennisoverdracht zijn het trainen van vaardigheden en het vormen van attituden noodzakelijk de gezondheidsboodschappen in de verschillende leergebieden moeten op elkaar afgestemd worden geef leerlingen inspraak geef leerlingen verantwoordelijkheid zorg voor infokanalen; bv leerlingenraad 3 De school aandacht voor de uitbouw van een beleid rond de coördinatie van klas- en schoolactiviteiten aandacht voor de inrichting aandacht voor het maken van afspraken Drie luiken= 3 strategieën (uitgewerkt binnen schoolniveau ) Educatief luik = de boodschap geven o overzicht van thema s, lessen binnen elk leerjaar o regelmatig overleg tussen de leerkrachten van dezelfde klas (horizontaal) én het schoolteam (verticale samenhang - spiraalcurriculum) o nascholingsmogelijkheden voor het personeel Structureel luik = creëren van een gezonde leefomgeving = aanpassingen doen om gedrag te sturen o gezonde leer-, leef-, werkomgeving creëren: bv hygiëne van het sanitair/ gebouwen veiliger maken o speelplaats verfraaien o gezonde maaltijden/ verkoop van drankjes en tussendoortjes o naschoolse sportactiviteiten o aandacht voor leerlingenparticipatie Regulerend luik = afspraken maken én naleven (attitudes) o afspraken over gezondheid opnemen in het school- en arbeidsreglement, met aandacht voor de maatregel, de procedure voor de opvolging en de eventuele sancties bij overtreding o liefst een positieve aanpak van gezondheidsthema s o een consequente houding tegenover overtredingen en sancties die door iedereen gekend zijn. o afspraken best opnemen in het SWP en in het contract (of afsprakennota) met het CLB opm: hiervoor zijn tijd én middelen nodig er is nood aan deskundigheid: NaS, begeleiding, CLB, netwerking.

5 Pg. 5/12 4 De schoolomgeving = externe partners en organisaties Grote hoeveelheden kennis, inzichten, vaardigheden en attitudes komen van buiten de school. Wat kinderen zelf over gezondheid weten of hoe zij gezondheid zien, wordt voortdurend afgetoetst aan wat wordt geleerd op school. Daarom best netwerking en samenwerking met externe partners: ouders bereiken: regelmatig informeren inspraak geven sensibiliserende activiteiten organiseren ouders betrekken bij uitvoeren van acties betrokkenheid van, CLB, PB vb advies vragen samenwerking met LOGO, politie, vb ondersteuning vragen bij acties contacten met lokale media 6 Gezondheidsbeleidsplanning. Aanpak en concretisering in 5 stappen: 1 Bepaal de BS én de mogelijkheden van uw school: wat gebeurt nu, of wat is reeds gebeurd? Ga op zoek naar elementen in fysieke, sociale en organisatorische schoolstructuur in curriculaire- en klasactiviteiten: dit kunnen we best vanuit onze opdracht: ET of leerplandoelen : zie in bijlage. Wat doen we per leerjaar? Wat doen we klasoverstijgend? in werking van nabije diensten in de lokale omgeving 2 Wat zijn de behoeften van de school? = doelen vooropstellen. Belangrijk voor lln, ouders, Ln, personeel/ via llraad, ouderraad, PV, Bv voor leerlingen: leerlingen in staat stellen om controle te verwerven over de determinanten van hun gezondheid (ruim invullen: inzicht in gezondheidsbevorderende en gezondheidsremmende factoren) 3 Bepaal prioriteiten voor acties op school: acties waarin iedereen zich kan vinden Bij het opzetten van acties focussen we vooral op leefstijl en gedragsverandering. 4 Stel een actieplan op: hou rekening met SMART S: Specifiek M: Meetbaar A: Aanvaardbaar R: Realistisch T: tijdsgebonden 5 Procesopvolging en evaluatie Hoe verder? Follow-up/ nazorg

6 Pg. 6/12 Deze evaluatie wordt continu meegenomen (niet enkel op het einde). Evaluatie dient voor bijsturing van het actieplan en vormt de basis voor verdere ontwikkeling van het. 7 Algemene tips in verband met het de directie moet 100% achter de vernieuwing staan een teamaangelegenheid: het gaat om een schoolcultuur; er is dus een breed draagvlak van leerkrachten nodig vraagt tijd en doorzetting van het team = langetermijngebeuren voorbeeldfunctie van het schoolteam werk op de verschillende niveaus gelijktijdig grote leerlingbetrokkenheid: wat lln aanbrengen wordt beter opgevolgd ontwikkelen van kennis, vaardigheden én attituden bij de leerlingen (gedrag) zorg- en GOK werking, gekoppeld aan gezondheid houd het eenvoudig en geef regelmatig feedback aan de betrokkenen Het resultaat moet zijn dat de leerlingen er beter van worden. 8 Mogelijke thema s en onderwerpen: voeding o eten van fruit o drinken van water/ witte melk o voeding met laag vetgehalte o stevig ontbijt o tussendoortjes / afspraken rond snoepen/ verjaardagen o schoolmaaltijden/ brooddoos hygiëne o handen wassen o sanitaire voorzieningen (toiletten, handdoeken, ) -beweging, rust, houding o voldoende lestijden bewegingsopvoeding: hoge kwaliteit o regelmatige bewegingsstimulansen: les bewegingsopvoeding, speelplaatsactiviteiten o sportdagen, bewegingsprojecten (bosklassen, ) o belang van rust o houdingsopvoeding o actief transport: te voet naar school o naschoolse sport veiligheid verkeersopvoeding contact met de natuur o wandelen, o fit-o-meter, o natuureducatie o enz..

7 Pg. 7/12 9 Wat kan de taak zijn van de leerkracht bewegingsopvoeding? Nieuw: een brede invulling van de taak van de L BO. de L BO als volwaardige partner in het team de L BO kan een coördinerende rol opnemen in het de invulling van zijn taken kunnen binnen het curriculum én buiten het curriculum van de lln, doch liefst binnen zijn takenpakket aandacht voor de integratiegedachte!!: totaalbenadering van het kind!! (niet dualistisch denken: fysiek én mentaal is er een te grote afstand) aandacht voor transfer naar vrijetijdsbesteding: natuureducatie, joggen, wandelen. de L BO moet mee opstappen in meerdere routes: o beweging o zorg o gezondheid o groene leerkracht o verkeersopvoeding 10 Nuttige links en bronnen - Fitte school : SVS: zie pedagogische werkmap -Meer en beter bewegen, Binnen en buiten de school, Steunpunt Sport, beweging en gezondheid; Stefanie Verstraete, Ilse De Bourdeaudhuij, Dirk De Clercq, Greet Cardon -Beestig gezond op school: project Arteveldehogeschool Gent VIG: Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie NICE: Nutrition Information Center (fietsproject/veiligheid) (persoonlijk actieplan) (voedingsspel + tanden poetsen) (voedingsspel + tanden poetsen) Fitte school : SVS: zie pedagogische werkmap Meer en beter bewegen, Binnen en buiten de school, Steunpunt Sport, beweging en gezondheid; Stefanie Verstraete, Ilse De Bourdeaudhuij, Dirk De Clercq, Greet Cardon beestig gezond op school: project Arteveldehogeschool Gent

8 Pg. 8/12 11 Bijlagen: Leerplandoelen bewegingsopvoeding Leerplandoelen wereldoriëntatie Leerplandoelen bewegingsopvoeding ivm gezondheidsopvoeding Motorisch vlak: Conditionele activiteiten: 1.14 De leerlingen kunnen bewegingen uitvoeren waaruit blijkt dat bepaalde conditionele aspecten op peil zijn: - loopspelen (Uithouding) trekken, duwen, heffen en dragen (kracht) tussen, over en onder klauteren (lenigheid) De leerlingen kunnen bewegingen uitvoeren waaruit blijkt dat hun conditie op een systematische wijze op peil gehouden wordt: - uithouding en snelheid: loopspelen en loopoefeningen kracht: trekken, duwen, heffen, werpen, slaan, springen lenigheid: klauterpartijen, lenigheidsoefeningen In het domein van gezond en veilig fysiek ontwikkelen, d.i. het conditionele domein, ontwikkelen de leerlingen een fitte levensstijl De leerlingen beschikken over voldoende uithouding, lenigheid, kracht, snelheid en spierspanning, om de motorische competenties te bereiken Cognitief vlak: Afspraken en veiligheid 2.5 De leerlingen functioneren zelfredzaam in voor hen aangepaste bewegingssituaties: - het gevaar inzien afspraken naleven De leerlingen zijn bewust van de nood aan veiligheid, niet alleen voor zichzelf, maar ook voor die van anderen De leerlingen weten dat er met afspraken gewerkt moet worden: - afspraken kunnen herhalen veiligheidsnormen kennen De leerlingen kennen de elementaire veiligheidsregels en passen ze ook toe om zichzelf en anderen te beschermen De leerlingen kennen de gevaren en de risico s van bewegingssituaties; ze kunnen die risico s inschatten en signaleren

9 Pg. 9/12 De leerlingen kennen elementaire middelen voor eerste hulp bij ongevallen en kunnen ze ook toepassen Zelfkennis 2.7 De leerlingen weten, via vergelijkende beelden, wat een correcte houding is: fantasiebeelden die een goede houding uitlokken De leerlingen weten uit ervaring dat motorisch erg actief zijn, gevolgd moet worden door rust: even uitblazen na inspanning De leerlingen zijn zich bewust van hun eventuele houdingstekorten. Ze weten hoe ze bepaalde acties moeten uitvoeren: oefeningen op vormspanning - hoe tillen en dragen? De leerlingen hebben, in verband met hun motorische vermogens, voldoende en juiste zelfkennis: - weten wat ze wel of niet kunnen De leerlingen hebben noties over eigen constitutie (houdings- en bewegingsbewustzijn) en eventuele houdingsfouten De leerlingen kennen het belang van opwarming voor en tot rust komen na fysieke activiteiten De leerlingen hebben inzicht in het belang van gezondheid en veiligheid. Ze kennen de basisregels voor en het belang van een goed hygiëne De leerlingen kennen de mogelijkheden om buiten de les BO een voorkeursport te beoefenen Dynamisch-affectief vlak: Verantwoordelijkheid 3.4 De leerlingen ontwikkelen verantwoordelijkheidszin Sociale integratie 3.5 De leerlingen nemen deel aan de bewegingsactiviteiten in een geest van fair-play met respect en begrip en waardering voor de inspanning en de mogelijkheden van zichzelf en van de anderen Positieve bewegingsgezindheid 3.6 De leerlingen ervaren mogen bewegen als aangenaam: mogen bewegen als motivering De leerlingen beleven plezier aan zinvolle fysieke inspanningen: spelen met hogere fysieke inzet De leerlingen beleven vreugde aan fysieke inspanning en kennen ook het lange-termijn-effect ervan 3.6.5

10 Pg. 10/12 De leerlingen kunnen zich uitleven in spel en beweging en vinden er plezier in. Ze zijn bovendien bereid om een sfeer van rust te creëren. Ze ontwikkelen aldus een positieve bewegingsgezindheid Leerplandoelen wereldoriëntatie ivm gezondheidsopvoeding 1 WO natuur: Levende natuur de lln. kunnen de functie van belangrijke organen die betrokken zijn bij de levensprocessen van de mens en de functie van de zintuigen, het skelet en de spieren op een eenvoudige wijze verwoorden de lln. kunnen lichamelijke veranderingen die ze bij zichzelf en leeftijdgenoten waarnemen, herkennen als normale aspecten in hun ontwikkeling Algemene vaardigheden natuur de lln. kunnen gericht waarnemen met al hun zintuigen en kunnen waarnemingen op een systematische wijze noteren Gezondheidseducatie de lln. kunnen gezonde levensgewoonten in verband brengen met wat ze weten over het functioneren van het eigen lichaam en ze weten dat bepaalde ziekteverschijnselen of handicaps niet altijd kunnen worden vermeden de lln. beseffen dat het nemen van voorzorgen de kans op besmettelijke ziekten, parasieten of schimmels vermindert of uitsluit de lln. kunnen passende elementaire hulp toedienen bij lichte schaafwonden en brandwonden Milieu-educatie de lln. tonen zich in hun gedrag bereid om in de eigen klas en school zorgvuldig om te gaan met papier, water, afval en energie 3 Wereldoriëntatie mens Ik en mezelf de lln. drukken in een niet-conflictgeladen situatie, eigen indrukken, gevoelens, verlangens, gedachten en waarderingen spontaan uit de lln. kunnen beschrijven wat ze voelen en wat ze doen in een concrete situatie en kunnen illustreren dat zowel hun gedrag als hun gevoelens situatiegebonden zijn de lln. tonen in concrete situaties voldoende zelfvertrouwen, gebaseerd op kennis van het eigen kunnen Ik en de ander de lln. kunnen in concrete situaties verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen, erover praten en aangeven dat deze op elkaar inspelen de lln. tonen bereidheid zich te oefenen in omgangswijzen met anderen waarin ze minder sterk zijn

11 Pg. 11/12 de lln. tonen in een eenvoudige conflictsituatie in de omgang met leeftijdgenoten de bereidheid om te zoeken naar een geweldloze oplossing Ik en de anderen : in groep de lln. hebben aandacht voor de onuitgesproken regels die de interacties binnen een groep typeren en zijn bereid er rekening mee te houden 4 WO maatschappij Sociaal-economische verschijnselen 4.5. de lln. beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de reclame en de media 4.6. de lln. tonen zich bereid om actieve en passieve vormen van vrijetijdsbesteding te onderzoeken en te evalueren Sociaal-culturele verschijnselen 4.7. de lln. kunnen er in hun omgang met leeftijdsgenoten op discrete wijze rekening mee houden dat niet alle kinderen in hetzelfde type gezin wonen als zijzelf 4.8. de lln. kunnen illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten 6 WO Ruimte Verkeer en mobiliteit de lln. kunnen de gevaarlijke verkeerssituaties in de ruimere schoolomgeving lokaliseren de lln. beschikken over voldoende reactiesnelheid, evenwichtsbehoud en gevoel voor coördinatie en ze kennen de verkeersregels voor fietsers en voetgangers, om zich zelfstandig en veilig te kunnen verplaatsen langs een voor hen vertouwde route de lln. tonen zich in hun gedrag bereid rekening te houden met andere weggebruikers de lln. kennen de belangrijkste gevolgen van het groeiende autogebruik en kunnen de voor-en nadelen van mogelijke alternatieven vergelijken de lln. kunnen een eenvoudige route uitstippelen met het openbaar vervoer 7 Brongebruik 7.1. de lln. kunnen op hun niveau verschillende informatiebronnen raadplegen Aanvullend kunnen we meewerken aan de leerplandoelen in verband met -mens en zingeving : LP pg overkoepelende doelen : LP pg

12 Pg. 12/12 Gezonde school Fitte school Veilige school.. Voorbeeld: 4 niveaus 3 strategieën klas individuele leerling school lokale schoolomgeving Educatief Structureel Regulerend