Bij de behandeling van de Programmabegroting op 2 november 2006 nam u de volgende motie aan:

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Retouradres: Postbus , 2500 DJ Den Haag de gemeenteraad Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk rm DSO/ RIS Doorkiesnummer /2911 adres Onderwerp Binnenhof en omgeving Werelderfgoed? Aantal bijlagen 1 Datum 19 december 2006 Bij de behandeling van de Programmabegroting op 2 november 2006 nam u de volgende motie aan: De gemeenteraad van de gemeente Den Haag in vergadering bijeen op 2 november 2006 ter bespreking van de Programmabegroting , Constaterende: - dat de VN-organisatie UNESCO een Werelderfgoedlijst bijhoudt met bijzonder en uniek erfgoed uit alle werelddelen, Overwegende: - dat het Binnenhofcomplex met Hofvijver, Gevangenpoort en Mauritshuis uitzonderlijke schoonheid bezit en van grote historische betekenis is, Van mening: - dat de betekenis en uitstraling van het Binnenhofcomplex in binnen- en buitenland verder versterkt kan worden, - dat het Binnenhofcomplex voldoet aan de criteria van UNESCO, Verzoekt het college: - te onderzoeken of er mogelijkheden bestaan om het Binnenhofcomplex voor te dragen bij UNESCO als nieuw aan te wijzen Werelderfgoed. Ter afdoening van de motie gaan wij eerst in op de systematiek van het Werelderfgoed, aansluitend gaan wij in op de inhoudelijke aspecten i.c. het vraagstuk of het Binnenhof en omgeving potentieel Werelderfgoed is. Inlichtingen bij Postadres: Postbus , 2500 DJ Den Haag Telefoon: /2911 Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 DSO/ Werelderfgoed. Het Werelderfgoed valt onder de United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation (UNESCO), opgericht in 1945 en gevestigd in Parijs. Net als de Verenigde Naties kwam de UNESCO voort uit de idealen die na de Tweede Wereldoorlog leefden over een duurzame vrede en het opheffen van ongelijkheid, oorlog en armoede. Onderwijs en algemene ontwikkeling werden beschouwd als middelen bij uitstek om die idealen te verwezenlijken, net als kennis van en respect voor andere culturen. Vanuit die overtuiging houdt de UNESCO zich ook bezig met het behoud van het cultureel en natuurlijk erfgoed van de wereld, dat bloot staat aan bedreiging, niet alleen door oorlogen en natuurrampen, maar ook door de bevolkingsgroei en technologische en economische ontwikkelingen. Wil men de geschiedenis van de mensheid kennen dan is ook behoud van haar erfenis noodzakelijk. De bedreiging van de meer dan 3000 jaar oude tempels van Aboe Simbel in Egypte in 1959 deze moesten wijken voor een stuwmeer was aanleiding tot een internationale reddingsactie. Het project leidde tot meer aandacht voor soortgelijke bedreigende situaties in de wereld. Na jaren van voorbereiding kwam in 1972 de Overeenkomst inzake de bescherming van het cultureel en natuurlijk erfgoed van de wereld (Traktatenblad van het Koninkrijk der Nederlanden, jg. 1973, nr. 155) in de wandeling meestal aangeduid als de World Heritage Convention (hierna 'de Overeenkomst') tot stand. In de Overeenkomst is de zorg voor bescherming en beheer van het cultureel en natuurlijk erfgoed aan de wereldgemeenschap als gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van de lidstaten, die tot deze Overeenkomst zijn toegetreden, opgedragen. Onder dit erfgoed wordt het geheel van archeologische vindplaatsen, monumenten van kunst en architectuur, historische steden en cultuurlandschappen, die van uitzonderlijke universele betekenis zijn, verstaan. Volgens de Overeenkomst is dit erfgoed onvervangbaar en uniek en moet het worden beschouwd als eigendom van de hele wereld, al worden de verschillende monumenten beheerd door de afzonderlijke staten. Het Koninkrijk der Nederlanden stemde in 1992 stilzwijgend in met toetreding tot de Overeenkomst. De Commissie voor het Werelderfgoed (hierna 'de Commissie'), waarin 21 landen zitting hebben, is verantwoordelijk voor de uitvoering en het doen uitvoeren van de Overeenkomst. Sinds 2003 heeft ons land voor vier jaar een zetel in de Commissie. De Nederlandse delegatie staat onder leiding van de vroegere Staatssecretaris van Cultuur, Rick van der Ploeg. Het Werelderfgoedcentrum van de UNESCO in Parijs fungeert als secretariaat van de Commissie. Een belangrijke taak van de Commissie is het opstellen van de Lijst van het Werelderfgoed (hierna 'de Lijst'). De Commissie wordt geadviseerd door in de Overeenkomst genoemde niet-gouvernementele internationale organisaties. Voor het cultureel erfgoed is dit de International Council of Monuments and Sites (ICOMOS). Ieder tot de Overeenkomst toegetreden land is uitgenodigd tot het indienen van voordrachten voor opname op de Lijst voor het Werelderfgoed (hierna "de Lijst'), waarvan het van mening is, dat die van uitzonderlijke en universele betekenis zijn. Opname in de Lijst kan plaatsvinden op grond van één of meerdere criteria, zoals, na vaststelling door de Commissie, omschreven in de Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Bij een cultuurmonument moet het bijvoorbeeld gaan om een meesterwerk van menselijke creativiteit, of er moet sprake zijn van een uitzonderlijke getuigenis van een culturele traditie, of het monument moet kenmerkend voor een belangrijke periode in de menselijke geschiedenis zijn. Voor natuurmonumenten gelden vergelijkbare criteria. Er komt méér kijken bij selectie en voordracht. De Overeenkomst roept de lidstaten op om potentiële werelderfgoederen binnen de eigen grenzen op te sporen. Iedere lidstaat stelt een Voorlopige Lijst van mogelijke voordrachten op en legt die voor aan de Commissie voor het Werelderfgoed.

3 DSO/ In Nederland is de Voorlopige Lijst van archeologische en niet-archeologisch erfgoed in 1994/1995 vastgesteld door de toenmalige staatssecretaris van cultuur (zie de bijlage). Nederland heeft nog geen Voorlopige Lijst van natuurmonumenten ingediend. De Voorlopige Lijsten hebben geen juridische status. Alleen monumenten die voorkomen op de Voorlopige Lijst kunnen worden voorgedragen voor plaatsing op de Lijst. Aan een voordracht wordt een aantal hoge eisen gesteld: het monument moet uitzonderlijk in zijn soort zijn om geplaatst te worden. Bovendien moet een voordracht de instemming hebben van alle direct betrokkenen in het eigen land: provincies, gemeenten, waterschappen en particulieren. Het beleid, dat Nederland voert rond het Werelderfgoed is verwoord in de Beleidsbrief aan de Tweede Kamer van december 2001 van de Staatssecretaris van OCenW. Het beleid is gericht op het terughoudend en selectief doen van nieuwe voorstellen. Dit in overeenstemming met de Global Strategy voor het Werelderfgoed, die de General Assembly van de UNESCO heeft vastgesteld. Die strategie (zie ook hieronder) gaat uit van het op den duur bereiken van een representatieve, evenwichtige en geloofwaardige Lijst. Vooral landen binnen de westerse wereld zijn opgeroepen om zich te beperken bij voordrachten voor cultureel erfgoed tot datgene, dat nog niet of nauwelijks is opgenomen op de Lijst. Verder heeft de Commissie bepaald, dat er jaarlijks niet meer dan één nominatie voor het cultureel erfgoed door een lidstaat gedaan mag worden. Een eventueel tweede voordracht moet het natuurlijk erfgoed betreffen. De Commissie bepaalt ook hoeveel voordrachten in één jaar gedaan kunnen worden door de lidstaten. Plaatsing op de Lijst levert geen geld op, noch van de zijde van de UNESCO, noch vanuit middelen in eigen land, daar het beleid van Nederland hierbij is, dat wat tot Werelderfgoed in Nederland is verklaard in stand gehouden moet worden binnen de hier bestaande wet- en regelgeving. Ieder land is in principe zelf verantwoordelijk voor bescherming en behoud van de eigen monumenten. Voor de aangesloten landen betekent plaatsing op de Lijst vaak, zo leert de praktijk elders in de wereld, vooral een algemene erkenning van het belang van het monument. De betreffende lidstaat heeft daarmee de verplichting op zich genomen er goed voor te zorgen, maar ook om er zoveel mogelijk mensen van te laten profiteren. En, niet in de laatste plaats: het is een teken aan de hele wereld dat men zijn verantwoordelijkheid voor het beheer en behoud van het Werelderfgoed kent en neemt. Zoals aangegeven in de genoemde Beleidsbrief moet er bij een nominatie vooraf een zogeheten gebiedsdocument zijn opgesteld en bestuurlijk ondertekend zijn, waarin onder meer de taken en verantwoordelijkheden van de direct betrokken overheden voor het in stand houden van het betreffende Werelderfgoed zijn vastgelegd. Nominaties moeten eerst worden behandeld in het Kabinet, dat met de voordracht moet instemmen. De volgende zes Nederlandse cultuurmonumenten staan inmiddels op de Lijst: het voormalige eiland Schokland, het molencomplex bij Kinderdijk, de Stelling van Amsterdam, het Ir. D. F. Woudagemaal, de droogmakerij De Beemster en het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht. Buiten Europa ligt nog een zevende Nederlands monument, de historische binnenstad van Willemstad op Curaçao. Behalve het Rietveld-Schröderhuis hebben alle in Nederland geplaatste monumenten met elkaar gemeen dat ze verband houden met de (vaak moeizame) verhouding van de bewoners met het water. Andere door Nederland gehanteerde thema's zijn de Gouden Eeuw en de architectuur van de International Movement uit de periode tussen de beide wereldoorlogen. Sinds 1972 hebben 183 (stand oktober 2006) landen de Overeenkomst ondertekend. Nederland heeft de Overeenkomst in 1972 ondertekend, maar wachtte met bekrachtiging via de Tweede Kamer tot Vanaf dat jaar kon Nederland ook voordrachten voor plaatsing op de Lijst indienen.

4 DSO/ De gehele lijst (peildatum oktober 2006) telt 830 monumenten (644 culturele, 162 natuurlijke en 24 gemengde ), gelegen in 138 landen. De Commissie heeft geconstateerd dat de opbouw van de lijst enigszins uit balans is geraakt. Niet alleen is het culturele erfgoed oververtegenwoordigd ten opzichte van het natuurlijke erfgoed, ook de geografische spreiding van het erfgoed over de wereld is onevenwichtig. Het overgrote deel hiervan bevindt zich in de Westerse landen. Om meer evenwicht in de Lijst te bereiken, heeft de Commissie de komende jaren veranderingen bij het nomineren aangegeven. Zij verwacht dat hierdoor meer natuurlijk erfgoed op de Lijst komt evenals erfgoed uit niet-westerse lidstaten en lidstaten nog zonder plaatsingen op de Lijst. Nederland kent op dit moment een stop voor het indienen van nominaties in verband met zijn lidmaatschap van de Commissie tot in Komende voordrachten daarna zijn die van de 17 de -eeuwse grachtengordel van Amsterdam binnen de Singelgracht, van het vroeg 20 ste -eeuwse fabriekscomplex van de voormalige Van Nellefabriek in Rotterdam en van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Voorbereid wordt een gezamenlijke voordracht door Duitsland en Nederland voor de Waddenzee als natuurlijk erfgoed. Curaçao heeft een voordracht van een gemengd monument in voorbereiding. Dit betreft het vroegere plantagesysteem in het westelijk deel van het eiland. Daarnaast is Nederland voornemens, in overeenstemming met de Global Strategy, op korte termijn de eerder ingediende Voorlopige Lijsten te herijken. Het Binnenhof en omgeving Het Binnenhofcomplex en haar omgeving, die gevormd wordt door het Buitenhof met onder andere de Gevangenpoort, de Plaats, de Lange en Korte Vijverberg met de Hofvijver, het Plein met het Mauritshuis, de Lange Poten en de Hofweg, behoort ontegenzeggelijk tot één van de meest waardevolle stadsgezichten van ons land. Deze erkenning is onderstreept door het feit dat het overgrote deel van de bebouwing op de rijksmonumentenlijst staat, terwijl het gehele gebied onderdeel uit maakt van het rijksbeschermde stadsgezicht Centrum. Het omschreven gebied is een toeristische trekpleister van de eerste orde, niet alleen vanwege de cultuurhistorische aspecten en het waardevolle stadsgezicht, maar ook doordat het gebied vele vermaarde culturele instellingen kent. Tegen de achtergrond van de bestuurlijke en politieke functie van het Binnenhof is dit complex zo goed als op dagelijkse basis 'in het nieuws', met de Ridderzaal als overbekend 'icoon'. Het besef van deze grote betekenis was al eerder aanleiding tot een verkenning van de mogelijkheid om erkenning op een ander, hoger niveau te bereiken. In het begin van 2003 vroeg de toenmalige Wethouder FC aan DSO/ROMZ tegen de achtergrond van de vele feestelijke gebeurtenissen in 2004 en het Nederlands voorzitterschap van de EU om te verkennen of het Binnenhof en omgeving op de Lijst voor het Werelderfgoed kon worden geplaatst. Destijds is deze gedachte in overleg met de coördinator op dit gebied bij de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg (nu Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten, RACM) bezien en besproken. De conclusie van toen is door de RACM nu opnieuw bevestigd. Deze uitkomst komt op het volgende neer. Uit het voorgaande kan al de gevolgtrekking worden gemaakt dat om tal van redenen een nominatie een uiterst moeizame zaak zou worden. Immers: het complex staat niet op de Nederlandse Voorlopige Lijst, past niet in de drie thema's, die Nederland bij het indienen van de Voorlopige Lijst voor het niet-archeologisch cultureel erfgoed heeft aangegeven. Bovendien is bij het Binnenhof en omgeving de inhoudelijke vraag van groot belang: wat is, in vergelijking met middeleeuwse complexen/regeringscentra elders in de wereld, van het Binnenhof en omgeving de uitzonderlijke en universele betekenis?

5 DSO/ Met de RACM hebben wij helaas moeten vaststellen dat het Binnenhofcomplex één van de vele in oorsprong vroeg-middeleeuwse vorstelijke- cq regeringscomplexen in Europa is, dat niet kan worden gerangschikt onder de onvervangbare en unieke monumenten van uitzonderlijke universele betekenis. Gezien het bovenstaande moeten wij tot onze spijt concluderen dat een voordracht om het Binnenhofcomplex en omgeving aan te doen wijzen tot Werelderfgoed om bestuurlijke en vooral om inhoudelijke argumenten geen enkele kans tot slagen heeft. Wij beschouwen de motie hiermee als zijnde afgedaan. Het college van burgemeester en wethouders, de waarnemend secretaris, de locoburgemeester, J.J. Wortel J. Klijnsma

6 DSO/ Bijlage Voorlopige Lijst van Nederlands Werelderfgoed. Archeologische monumenten en gebieden: Het wierdengebied van Middag-Humsterland (Groningen) Het Romeinse fort bij Bunnik-Vechten (Utrecht) De prehistorische vindplaatsen in de Gouw en de Groetpolder (Noord-Holland) De prehistorische vindplaatsen bij Swifterbant (Flevoland) De prehistorische vindplaatsen op donken in het oosten van de Alblasserwaard (Zuid-Holland) De resten van de Romeinse stad Forum Hadriani in Voorburg (Zuid-Holland) Scheepsresten in het westelijk deel van de Waddenzee Niet-archeologisch cultureel erfgoed: De historische binnenstad van Amsterdam De Nieuwe Hollandse Waterlinie (Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant) De Noordoostpolder De Van Nelle-fabriek in Rotterdam Het voormalige sanatorium Zonnestraal in Hilversum Nederland heeft nog geen Voorlopige Lijst opgesteld voor het natuurlijk erfgoed.