V O O R O N D E R Z O E K N E N V E R K E N N E N D B O D E M O N D E R Z O E K N E N

Transcriptie

1 Betreft: Eindsituatie volkstuinencomplex De Streek, Perceel Q 627 ETTEN-LEUR Opdrachtgever: Gemeente Etten-Leur Roosendaalseweg AA ETTEN-LEUR Rapportnummer: B1425/VO V O O R O N D E R Z O E K N E N EN V E R K E N N E N D B O D E M O N D E R Z O E K N E N Status: Definitief Datum: 27 augustus 214 Uitgevoerd door: ing. John D.J. Kaijen ing. Gemma L.B. Verschueren Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau Willem Dreessingel GX ETTEN-LEUR T: E: milec@kpnmail.nl EN-333/4 VB-39/3 ISO 91:

2 SAMENVATTING Opdrachtgever Gemeente Etten-Leur Afdeling Gebiedsontwikkeling De heer mr. J.M.J. in 't Groen Roosendaalseweg AA ETTEN-LEUR Contactpersoon: Afdeling Vergunning en Handhaving De heer J.W.M. Beekers Tel Jac.Beekers@Etten-Leur.nl Onderzoekslocatie Eigenaar Perceel: Adres: Woonplaats: Oppervlakte: Voormalig gebruik: Huidig gebruik: Toekomstig gebruik: Gemeente Etten-Leur Roosendaalseweg AA ETTEN-LEUR Q 627 De Streek Etten-Leur Ca. 9.5 m 2 Tot 1994 Landbouwgrond/weiland Tot 214 Volkstuinencomplex Perceel ingezaaid met wild bloemenmengsel Wonen met tuin Type onderzoek Aanleiding en doel onderzoek Hypotheses Vooronderzoek volgens NEN 5725 (jan. 29) en verkennend bodemonderzoek volgens NEN 574:29 (jan. 29). Het onderzoek betreft een eindsituatie bodemonderzoek. Dit eindsituatie bodemonderzoek heeft tot doel het vaststellen of de activiteiten binnen het onlangs beëindigde volkstuinencomplex hebben geleid tot een verslechtering van de milieuhygiënische bodemkwaliteit ten opzichte van het nulsituatie bodemonderzoek in 1994, welke is verricht voorafgaand aan de start van het volkstuinencomplex. De bovengrond van het voormalige volkstuinencomplex is als homogeen verdacht aangemerkt voor een mogelijke lichte verontreiniging met chloorbestrijdingsmiddelen (EOX). Overige verontreinigingen worden in de grond en in het grondwater niet verwacht. Voor de standaard NEN 574-grondparameters is de grond als niet-verdacht aangemerkt in de zin van de NEN 574. De puinlaag van het puinpad is als bouwstof aangemerkt en is buiten het kader van dit bodemonderzoek gebleven. De grond onder de puinlaag is als niet-verdacht aangemerkt in de zin van de NEN 574. In het grondwater dient rekening te worden gehouden met regionaal verhoogde achtergrondwaarden aan enkele zware metalen (cadmium, kobalt, nikkel en zink). Chroom is in het verleden ook vaak licht verhoogd aangetoond maar maakt geen deel meer uit van het standaard NEN 574- grondwateranalysepakket en is buiten beschouwing gelaten. Overige verontreinigingen worden in het grondwater niet verwacht. Voor de overige standaard NEN 574-grondwaterparameters is de onderzoekslocatie als een niet-verdachte locatie in de zin van de NEN 574 aangemerkt. Onderzoeksstrategie Bij de opzet van de onderzoeksstrategie is uitgegaan van de standaard onderzoeksstrategie uit de NEN 574: 29, geldend voor een onverdachte locatie met een oppervlakte tot 1 ha. Om een meer volledig beeld van de algemene milieuhygiënische bodemkwaliteit te kunnen krijgen is het bovengrondanalysepakket uitgebreid met de somparameter EOX, 'trigger' voor chloorbestrijdingsmiddelen. Veldonderzoek -5 cm -mv: 14 boringen -2 cm -mv: 4 boringen -35 cm -mv: 1 boring met peilbuis -4 cm -mv: 1 boring met peilbuis Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. i van v

3 Veldwaarnemingen Oppervlakte: De onderzoekslocatie is momenteel dicht begroeid met een mengsel van wilde bloemen. Evenwijdig aan de noordoostelijke perceelsgrens ligt over de totale lengte (75 m) een met puin verhard pad met een breedte van circa 5 meter. Tijdens de globale veldinspectie lag op de noordoostelijke rand van het perceel, nabij de toegangspoort, nog enig snoeihout, hout en plastic afval van het voormalige volkstuinencomplex. Zeer verspreid over het perceel zijn nog enkele resten van het volkstuinencomplex waargenomen, bestaande uit: een enkele tegel, steen, plastic folie, worteldoek en stukjes hout. De veldinspectie is echter sterk belemmerd door de dichte beplanting die zo min mogelijk mocht worden beschadigd. Puinpad: Uit de 4 boringen verricht op het puinpad is gebleken dat de volledige puinlaag plaatselijk beperkt blijft tot het maaiveld. Een volledige puinlaag is maximaal aangetroffen tot op een diepte van 3 cm mv. In 3 boringen bleef de mate aan puin in de bovenste 5 cm van de bodem beperkt tot sporen puin of tot een zwakke bijmenging. Opgemerkt dient echter wel dat tijdens een in 213 uitgevoerd onderzoek van het puinpad vergraving heeft plaats gevonden. In het onderzoeksrapport naar asbest in de paden binnen het ontwikkelingsgebied is de puinlaag aangetroffen in het traject van 5 tot 3 cm mv. Tijdens dat onderzoek is visueel en analytisch in de puinlaag geen asbest aangetroffen. Grond: Behoudens in de boringen verricht ter hoogte van het puinpad is in de opgeboorde grond geen bodemvreemd materiaal en geen bodemvreemde geur en/of kleur waargenomen. De geurwaarnemingen zijn beperkt gebleven tot passieve waarnemingen. Grondwater bij monstername: Monstercode Grondwaterstand (cm -mv) ph EGV (µs/cm) Troebelheid (ntu) , , , ,5 De gemeten waarden voor de zuurgraad (ph) en het electrisch geleidingsvermogen (EGV) zijn normale waarden. De gemeten troebelheid overschrijdt de in de norm indicatief gestelde waarde van 1 NTU. Aan het grondwater is geen bodemvreemde geur (passief) en/of kleur waargenomen. De toestroming van het grondwater in de peilbuis was matig. Het grondwater is onbelucht genomen. Laboratoriumonderzoek Toetsing analyseresultaten Type onderzoek Verkennend onderzoek Bovengrond MM1 t/m MM3 5 cm mv Bovengrondmengmonsters (-5 cm mv) Ondergrondmengmonsters (5-2 cm mv) Grondwatermonsters Aantal Analyses Aantal Analyses Aantal Analyses 3 NEN 574-g +EOX 2 NEN 574-g 2 NEN 574-gw MM1: EOX aangetoond (,2 mg/kgds) MM2: Licht verontreinigd met kwik en lood. EOX aangetoond (,2 mg/kgds) MM3: EOX aangetoond (,1 mg/kgds) Overige standaard NEN 574-grondparameters: geen verontreinigingen aangetoond boven de achtergrondwaarden en/of boven de onderste rapportagegrenzen van de analysemethoden. De respons van de somparameter EOX wijst op een lichte verontreiniging met chloorbestrijdingsmiddelen. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. ii van v

4 Toetsing analyseresultaten (vervolg) Ondergrond MM4 en MM5 5 2 cm mv Grondwater W1-1-2 (25-35 cm mv) Van de standaard NEN 574-grondparameters zijn geen verontreinigingen boven de achtergrondwaarden en/of boven de onderste rapportagegrenzen van de analysemethoden aangetoond. Licht verhoogd: barium, kobalt, nikkel en zink. W2-1-2 (3-4 cm mv) Licht verhoogd: barium en zink Matig verhoogd: kobalt Sterk verhoogd: nikkel Overige standaard NEN 574-grondwaterparameters: geen verontreinigingen boven de streefwaarden en/of boven de onderste rapportagegrenzen van de analysemethoden aangetoond. Conclusie Algemene conclusie Op basis van de gehanteerde onderzoeks- en toetsingsprotocollen kan geconcludeerd worden dat dit eindsituatie bodemonderzoek geen significante verslechtering van de milieuhygiënische bodemkwaliteit heeft aangetoond ten opzichte van het nulsituatie bodemonderzoek uit 1994, welke voorafgaand aan de in gebruikname van het volkstuinencomplex is uitgevoerd. Van de standaard NEN 574-parameters in de grond (-2 cm -mv) en in het grondwater en van de 'trigger'- parameter EOX in de bovengrond (-5 cm -mv) zijn op de bemonsterde locaties in de bodem geen noemenswaardige verslechteringen aangetoond als gevolg van het gebruik als volkstuinencomplex. Opgemerkt dient echter wel dat in één van de twee freatische grondwatermonsters een matig verhoogde kobaltconcentratie en een sterk verhoogde nikkelconcentratie zijn gemeten. De gemeten concentraties zijn vermoedelijk van nature verhoogde achtergrondwaarden en geven geen aanleiding tot een nader onderzoek of tot het treffen van maatregelen. Wel wordt geadviseerd het ondiepe grondwater niet te gebruiken voor consumptie- en sproeidoeleinden, wat doorgaans ook niet gebruikelijk is. Hiervoor wordt gewoonlijk dieper grondwater gebruikt, waarvan de kwaliteit voorafgaand dient te worden vastgesteld. Dit verkennend bodemonderzoek heeft voor de geplande bouwactiviteiten en het toekomstig gebruik wonen met tuin, vanuit milieuhygiënisch oogpunt, geen belemmeringen of risico's aangetoond. Restafval Op de locatie ligt nabij de toegangspoort nog enig restafval van het opgeruimde volkstuinencomplex. Her en der verspreid over de onderzoekslocatie is nog een enkel stukje plastic folie, hout, steen en worteldoek aan de oppervlakte waargenomen. Voorafgaand aan en/of tijdens de herontwikkeling dient het restafval alsnog te worden verwijderd. Asbest Op het maaiveld en in de opgeboorde grond is geen asbestverdacht materiaal aangetroffen. Volgens de verkregen informatie tijdens het vooronderzoek zijn op de locatie 4 kleine asbesthoudende plaatjes aanwezig geweest. Tijdens een verkennend en nader onderzoek naar asbest in puinpaden in het ontwikkelingsplan De Streek, waarbij ook het puinpad op de onderzoekslocatie is onderzocht, is zowel visueel als analytisch in de puinlaag geen asbest aangetroffen. De verkregen informatie tijdens het vooronderzoek en de veldwaarnemingen geven geen aanleiding tot een aanvullend asbestonderzoek volgens NEN 577. Tijdens het veldonderzoek was het perceel dicht begroeid, wat de veldinspectie sterk heeft belemmerd. Indien tijdens de (graaf)werkzaamheden op het perceel onverhoopt toch asbesthoudend materiaal wordt aangetroffen dient dat, onder asbestcondities, te worden afgevoerd naar een erkende acceptant (milieustraat). Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. iii van v

5 Puinpad Op het perceel ligt langs de noordoostelijke perceelsgrens een puinpad. De puinlaag is als bouwstof aangemerkt en is buiten het kader van dit onderzoek gebleven. Tijdens een verkennend en nader onderzoek naar asbest in puinpaden in het ontwikkelingsplan De Streek, waarbij ook dit pad is onderzocht is gebleken dat de puinlaag een dikte heeft van 5 à 3 cm. De lengte van het pad is circa 75 meter. De breedte is circa 3 à 5 meter. Onder de puinlaag is de vermenging van het puin in de grond nog zwak. In het mengmonster, welke is samengesteld van de onderliggende grond, zijn van de standaard NEN 574-grondparameters geen verontreinigingen aangetoond. Geadviseerd wordt het puin op het perceel onder de wegen her te gebruiken of af te voeren naar een erkende puinverwerker. Hergebruik grond Indien in de toekomst grond vrij komt, kan deze onbeperkt worden hergebruikt binnen de perceelsgrenzen. Bij hergebruik van de grond buiten de perceelsgrenzen is het Besluit bodemkwaliteit van kracht. Bij indicatieve toetsing van de standaard NEN 574-parameters voldoen de bovengrondmengmonsters (-5 cm -mv) en de ondergrondmengmonsters (5-2 cm mv) aan de bodemkwaliteitsklasse: 'Achtergrondwaarde'. Als gevolg van de gemeten lage concentraties van de somparameter EOX in de bovengrondmengmonsters (-5 cm -mv) dient rekening te worden gehouden met lichte verontreinigingen aan chloorbestrijdingsmiddelen en met mogelijk beperkte hergebruikmogelijkheden van de bovengrond (-5 cm -mv) buiten de perceelsgrenzen. Voorafgaand aan hergebruik van de grond buiten de perceelsgrenzen is van de betreffende partij een partijkeuring volgens het Besluit bodemkwaliteit nodig om de definitieve bodemkwaliteitsklasse en de definitieve hergebruikmogelijkheden vast te kunnen stellen. Betrouwbaarheid Ter volledigheid dient te worden opgemerkt dat dit bodemonderzoek een steekproef betreft en een gemiddeld beeld geeft van de algemene milieuhygiënische kwaliteit van de bodem met betrekking tot de onderzochte parameters ter plaatse van de uitgevoerde boringen. De opdrachtgever dient zich ervan bewust te zijn dat lokale afwijkingen in de bodemkwaliteit voor kunnen komen. Tijdens het veldonderzoek was het perceel dicht begroeid, wat de veldinspectie sterk heeft belemmerd. Indien tijdens de (graaf)werkzaamheden asbesthoudend materiaal wordt aangetroffen dient dit gescheiden, onder asbestcondities, te worden afgevoerd naar een erkende acceptant. Indien overig bodemvreemd materiaal of een puntbronverontreiniging wordt aangetroffen, kan afhankelijk van de aard, de mate, de omvang, het gebruik van de bodem en de risico's het zinvol of noodzakelijk zijn om het op een milieuverantwoorde wijze te verwijderen en af te voeren naar een erkend verwerkingsbedrijf. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. iv van v

6 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING... i INHOUDSOPGAVE... v 1 INLEIDING Opbouw van het rapport VOORONDERZOEK Geraadpleegde informatiebronnen Terreinbeschrijving Regionale bodemopbouw en geohydrologische gegevens Hypotheses ONDERZOEKSSTRATEGIE VELDONDERZOEK Veldwaarnemingen grondonderzoek Samenstelling analysemonsters Veldwaarnemingen grondwateronderzoek LABORATORIUMONDERZOEK Parameters Indicatieve richtwaarden Indicatieve richtwaarden Wet bodembescherming (Wbb, 1 juli 213) Indicatieve richtwaarden Besluit bodemkwaliteit (Bbk, 1 juli 213) Bodemtypecorrectie Toetsing analyseresultaten Bespreking analyseresultaten CONCLUSIE BETROUWBAARHEID BIJLAGEN 1. Omgevingskaarten en situatietekening met boorpunten 2. Bodemprofielen en meetpuntgegevens 3. Laboratoriumcertificaten 4. Toetsingen analyseresultaten volgens Wet bodembescherming (Wbb) en indicatieve toetsing volgens Besluit bodemkwaliteit (Bbk) 5. Vragenlijst opdrachtgever Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. v van v

7 1 INLEIDING In opdracht van de afdeling Gebiedsontwikkeling van de gemeente Etten-Leur is door Ingenieursbureau Milec een eindsituatie bodemonderzoek verricht ter plaatse van het onlangs beëindigde volkstuinencomplex op het perceel Q 627, gelegen aan de Streek te Etten-Leur. Dit eindsituatie bodemonderzoek heeft tot doel het vaststellen of de activiteiten binnen het volkstuinencomplex hebben geleid tot een verslechtering van de milieuhygiënische bodemkwaliteit ten opzichte van het nulsituatie bodemonderzoek in 1994, welke is verricht voorafgaand aan de start van het volkstuinencomplex. Het onderzoek is uitgevoerd volgens onze offerte van 16 juli 214 met kenmerk: 1462/1425/BOGV. Voor het onderzoek is uitgegaan van het totale perceel met een oppervlakte van circa 9.5 m 2. Het bodemonderzoek bestaat uit een vooronderzoek en een verkennend bodemonderzoek. Het vooronderzoek is uitgevoerd met als uitgangspunt de richtlijnen voor een vooronderzoek, zoals omschreven in de Nederlandse Norm NEN 5725 (jan. 29). Het verkennend bodemonderzoek is uitgevoerd met als uitgangspunt de richtlijnen voor een verkennend bodemonderzoek, zoals omschreven in de Nederlandse Norm NEN 574:29 (jan. 29). Het doel van het vooronderzoek is het verzamelen van informatie over het vroegere, het huidige en het toekomstige gebruik, onder meer gericht op het vinden van mogelijke bronnen van bodembelasting. Evenals het verzamelen van informatie over de bodemopbouw en de geohydrologie van de onderzoekslocatie. Op basis van de verzamelde gegevens wordt een totaalbeeld gevormd en worden conclusies getrokken over de afbakening van het geografisch besluitvormingsgebied, de afbakening van de onderzoekslocatie voor het bodemonderzoek, de onderverdeling van de onderzoekslocatie voor het bodemonderzoek in deellocaties en de te hanteren onderzoekshypothese(s) per deellocatie. Het doel van het verkennend bodemonderzoek is, middels een relatief beperkt veld- en laboratoriumonderzoek, nagaan of ter plaatse van de onderzoekslocatie de grond en/of het grondwater verontreinigd zijn met de in de norm NEN 574 gestelde parameters, eventueel aangevuld met uit het vooronderzoek naar voren gekomen verdachte parameters. Het verkennend bodemonderzoek is gericht op het aantonen van een verontreiniging met een redelijke omvang. De mogelijkheid blijft daardoor bestaan dat puntbronverontreinigingen niet met dit onderzoek worden aangetoond. Tevens dient te worden opgemerkt dat dit verkennend bodemonderzoek er niet op gericht is om de exacte omvang en ernst van een eventuele verontreiniging vast te stellen. Tot de standaard NEN 574-grondparameters behoort geen asbest. In het onderzoek wordt dan ook geen uitspraak gedaan over asbest in de bodem. Indien tijdens de globale inspectie, aan de oppervlakte of in de uitkomende grond van de uitgevoerde boringen asbestverdachte bouwmaterialen of stukjes hiervan worden waargenomen, wordt hiervan alleen melding gemaakt in het rapport. Om een uitspraak te kunnen doen over asbest in de bodem is een meer intensief veldonderzoek volgens de specifieke norm NEN 577 noodzakelijk. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 1 van 31

8 Om een gestructureerde uitvoering van de werkzaamheden te kunnen waarborgen en de kwaliteit van het eindproduct op een onafhankelijke wijze te kunnen toetsen heeft Milec de te volgen werkwijze vastgelegd in een gecertificeerd NEN-EN-ISO 91:28 kwaliteitszorgsysteem en voert de werkzaamheden uit conform de beoordelingsrichtlijn voor het SIKB procescertificaat Veldwerk bij Milieuhygiënisch Bodemonderzoek BRL SIKB 2. Milec is gecertificeerd door SGS-Intron Certificatie B.V. voor het kwaliteitsmanagementsysteem NEN-EN-ISO 91:28 onder nummer EN-333/4 en voor het procescertificaat veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek onder nummer VB-39/3. Milec is erkend door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu voor de werkzaamheid veldwerk in het kader van het Besluit uitvoeringskwaliteit bodembeheer als bedoeld in artikel 2, eerste lid onder k van de Regeling uitvoeringskwaliteit bodembeheer. De erkenning is bij Bodem+ geregistreerd onder nummer mem Voorafgaand aan het veldonderzoek is door Milec middels de toets partijdigheid vastgesteld dat er geen enkele binding bestaat tussen Milec en de eigenaar van de onderzoekslocatie. Het veldonderzoek is uitgevoerd conform de eisen van de BRL SIKB 2 en de daarbij behorende protocollen 21 en 22. Het laboratoriumonderzoek is uitgevoerd door een RvAen AS3-geaccrediteerd milieulaboratorium. De laboratoriumcertificaten zijn voorzien van een opdrachtverificatiecode, waarmee de opdrachtgever via de website van het laboratorium de in dit rapport opgenomen certificaten op juistheid en volledigheid kan controleren. In dit rapport wordt verslag gedaan van de resultaten van het uitgevoerde vooronderzoek en van het uitgevoerde verkennend bodemonderzoek. 1.1 Opbouw van het rapport Voor de inhoudsopgave is een samenvatting van het totale onderzoek opgenomen. Dit rapport is vervolgens opgebouwd uit 7 hoofdstukken, beginnend met een inleiding in hoofdstuk 1. Hoofdstuk 2 geeft een beschrijving van het uitgevoerde vooronderzoek uitgaande van de richtlijnen van de NEN Aan de hand van de verkregen gegevens tijdens het vooronderzoek zijn hypotheses gesteld. Op grond van de hypotheses is in hoofdstuk 3 een onderzoeksstrategie opgezet, uitgaande van de richtlijnen van de NEN 574:29. Hoofdstuk 4 geeft een beschrijving van het uitgevoerde veldwerk, de plaatselijke bodemopbouw en de samenstelling van de analysemonsters. De analyseresultaten worden in hoofdstuk 5 getoetst aan de actuele toetsingswaarden uit de Wet bodembescherming en worden indicatief getoetst aan de actuele toetsingswaarden uit het Besluit bodemkwaliteit. Tevens worden in dit hoofdstuk de voorafgestelde hypotheses getoetst. De conclusie volgt in hoofdstuk 6. Voor het verkrijgen van enige duidelijkheid in de betrouwbaarheid van het onderzoek is hoofdstuk 7 toegevoegd, waarmee het rapport tevens wordt afgesloten. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 2 van 31

9 2 VOORONDERZOEK 2.1 Geraadpleegde informatiebronnen Het vooronderzoek is uitgevoerd volgens de richtlijnen uit de leidraad NEN 5725 (jan. 29). De benodigde gegevens zijn verkregen van: [1] Gemeente Etten-Leur, contactpersoon: de heer J.W.M. Beekers, medewerker afdeling Vergunning en Handhaving: * Gesprek; * Situatietekening; * Per ontvangen bodemrapporten van de locatie en de directe omgeving: Rapport verkennend milieukundig bodemonderzoek aan de Zundertseweg te Etten- Leur, Centraal Bodemkundig Bureau. Het betreft het nulsituatie bodemonderzoek van het volkstuinencomplex, perceel Q 627, rapportnr , juni Indicatief onderzoek zware metalen in beregeningswater nabij de Streek te Etten- Leur, Fugro Milieu Consult B.V., ref. JHL/GHM/8924B.R1, 8 mei 22. Verkennend en nader bodemonderzoek asbest, Paden Ontwikkelingsgebied De Streek Etten-Leur, projectnr /JFAB, 18 juni 213. Verkennend milieukundig bodemonderzoek op de locatie gelegen aan de Zundertseweg ong. te Etten-Leur (sectie Q nummers 631 en 86), opdrachtnr. : M1571, Goorbergh Geotechniek B.V., 8 november 25. Verkennend bodemonderzoek Streek (ong.) Etten-Leur, sectie Q nr. 628 (ged.), 629 (ged.) sectie L (ged.), kenmerk: r1, Moerdijk Bodemsanering B.V., 1 oktober 213. Verkennend bodemonderzoek Streek 7 te Etten-Leur, projectnr.: 85/45/SJ, Tritium Advies, 23 juni 28. * Historische-/bodeminformatie, zie vragenlijst in bijlage 5. [2] Geohydrologische bodemkaarten, kaartblad 5 west van de Dienst Grondwater Verkenning (DGV-TNO) van 197. [3] Provinciale Milieuverordening van Noord-Brabant, overzichtskaart en detailkaarten van de grondwaterbeschermingsgebieden, 21. [4] Omgevingskaart, Topografische Dienst Kadaster, zie bijlage 1. [5] Bodemloket, landelijk bodeminformatiesysteem op internet, bevat potentieel verdachte locaties, bodemonderzoeken en saneringslocaties. [6] Website provincie Noord-Brabant, Stortplaatsenkaart en Milieuvergunningenkaart. [7] Website Watwaswaar, historische topografische kaarten. [8] Google Earth, luchtfoto. [9] Locatie-inspectie. [1] Archief Milec: * Vooronderzoek (NEN 5725) en verkennend bodemonderzoek (NEN 574), Streek, perceel L (ged.) te Etten-Leur, projectnr.: B949/VO, Milec, 1 september 29. * Vooronderzoek (NEN 5725) en verkennend bodemonderzoek (NEN 574), Streek, perceel Q 81 te Etten-Leur, projectnr.: B778, Milec, 28 november 27. [11] De heer Verkooijen, beheerder voormalig volkstuinencomplex de Streek. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 3 van 31

10 2.2 Terreinbeschrijving De onderzoekslocatie is gelegen net buiten de bebouwde kom, aan de zuidzijde van Etten-Leur. De onderzoekslocatie is kadastraal bekend als gemeente Etten-Leur, sectie Q nr. 627 en is gelegen aan de Streek. Zie voor de ligging van de onderzoekslocatie, de omgevingskaart in bijlage 1 [4] en onderstaande luchtfoto [8]. De RD-coördinaten in het midden van het perceel zijn: X= en Y= De afbakening van de onderzoekslocatie voor het vooronderzoek is gelijk aan het geografisch besluitvormingsgebied en de direct belendende percelen. De afbakening van de onderzoekslocatie voor het verkennend bodemonderzoek is gelijk aan het geografisch besluitvormingsgebied. Het geografisch besluitvormingsgebied, verder in het verslag genoemd als onderzoekslocatie, betreft bovengenoemd totale perceel met een oppervlakte van circa 9.5 m 2. De onderzoekslocatie is tot 1994 in gebruik geweest als landbouwgrond en als weiland. In de periode 1994 tot 214 was op het perceel een volkstuinencomplex. Het perceel is nu dicht begroeid met een wild bloemenmengsel. Evenwijdig aan de noordoostelijke perceelgrens ligt over de totale lengte een met puin verhard pad met een breedte van circa 5 meter. Het perceel is volledig omringd door sloten en windsingels, bestaande uit bomen en struiken. Voor het verkrijgen van een beeld van de voormalige en de actuele situatie van de onderzoekslocatie zijn onderstaand enkele foto's opgenomen. Luchtfoto van de voormalige inrichting van het volkstuinencomplex met rechts boven het puinpad (-). [bron: Google Earth, 25] Onderzoekslocatie gezien vanaf de toegangspoort, aan de noordzijde van de onderzoekslocatie. Puinpad in de actuele situatie ( ), evenwijdig aan de noordoostelijke perceelsgrens. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 4 van 31

11 In de situatietekening in bijlage 1 en in onderstaande tekening is de onderzoekslocatie met groene lijnen aangegeven. Situatietekening onderzoekslocatie Op onderstaande luchtfoto is de onderzoekslocatie met oranje lijnen aangegeven. De onderzoekslocatie grenst aan: de noordwestzijde aan een bosrand met daarachter de openbare weg de Streek en daarachter de wijk de Grauwe Polder. de noordoostzijde aan grasland. de zuidoostzijde aan grasland, voormalige terrein asielzoekerscentrum AZC (22-27). de zuidwestzijde aan een strook met maïs met daarachter de eerste woningen van woonwijk de Streek. Luchtfoto van de onderzoekslocatie (-), voormalig volkstuinencomplex en de omgeving. [bron: Google Earth 25] Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 5 van 31

12 Informatiebron: Opdrachtgever, gemeente Etten-Leur, de heer J.W.M. Beekers, medewerker afdeling Vergunning en Handhaving [1] De onderzoekslocatie heeft een oppervlakte van circa 9.5 m 2 en is in de periode van 1994 tot 214 in gebruik geweest als een volkstuinencomplex. Momenteel is het perceel braakliggend. Tot 1994 was het perceel in gebruik als landbouwgrond. Voorafgaand aan het gebruik als volkstuinencomplex is de nulsituatie van het terrein vastgelegd middels een verkennend bodemonderzoek. Met dit verkennend bodemonderzoek dient de actuele milieuhygiënische bodemkwaliteit te worden vastgelegd ofwel de eindsituatie van de bodemkwaliteit. Op de locatie ligt een met puin verhard pad. De puinlaag is onlangs onderzocht op de aanwezigheid van asbest. Tijdens het onderzoek is zowel zintuiglijk als analytisch geen asbest aangetoond. Het puin van het puinpad kan buiten het kader van dit onderzoek blijven. Bij de heer J. Beekers zijn geen gegevens bekend met betrekking tot de aard van de reeds verwijderde bouwwerken van het volkstuinencomplex. Het is niet bekend of asbesthoudende materialen, zoals golfplaten op het volkstuinencomplex waren toegepast. De volkstuinen werden gescheiden door zandpaden. Van de heer J. Beekers zijn van de onderzoekslocatie onderstaande drie onderzoeksrapporten ontvangen. Het betreft: 1. Nulsituatie bodemonderzoek 1994 Uit het rapport van het nulsituatie bodemonderzoek is gebleken dat het perceel in 1994 kadastraal bekend was als gemeente Etten-Leur, sectie L nr Het perceel had destijds een oppervlakte van circa 9.92 m 2 en bestond uit een weiland met een toegangspad. Tijdens de terreinverkenning zijn op het maaiveld geen bijzonderheden waargenomen. In de opgeboorde grond van boring 4 is een zwakke puinbijmenging in de bovengrond waargenomen. In de overige opgeboorde grond is geen bodemvreemd materiaal en is geen bodemvreemde geur en/of kleur waargenomen. Tijdens dit onderzoek zijn van het weiland twee grondmengmonsters samengesteld uit het traject van -7 cm mv. Beide grondmengmonsters zijn onderzocht op de destijds geldende standaard NVN 574- parameters: arseen, cadmium, chroom, koper, kwik, lood, nikkel, zink, EOX, PAK s (VROM1) en minerale olie. Van deze parameters zijn bij toetsing aan de destijds geldende A,B,Ctoetsingswaarden geen verontreinigingen aangetoond. De somparameter EOX, maat voor chloorbestrijdingsmiddelen, is tijdens dit onderzoek niet aangetoond (<,1 mg/kgds). In het mengmonster van het toegangspad (-7 cm mv) zijn ten opzichte van de destijds geldende A,B,C-toetsingswaarden lichte verontreinigingen aangetoond van cadmium, koper, lood, zink, PAK s en EOX (,18 mg/kgds). Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 6 van 31

13 Tijdens dit onderzoek zijn twee grondwatermonsters onderzocht op de standaard NVN 574- grondwaterparameters: arseen, cadmium, chroom, koper, kwik, lood, nikkel, zink, BTEXN, vluchtige gechloreerde koolwaterstoffen, fenolindex, EOX en minerale olie. In één grondwatermonster zijn licht verhoogde gehalten aan chroom en zink gemeten. In het andere grondwatermonster zijn licht verhoogde gehalten aan chroom en lood gemeten. Zie Rapport verkennend milieukundig bdemonderzoek aan de Zundertseweg te Etten-Leur, opgesteld door Centraal Bodemkundig Bureau (CBB), Rapportnr.: 53141, juni Onderzoek beregeningswater 22 Door Fugro Milieu consult B.V. is een indicatief onderzoek verricht naar zware metalen in het beregeningswater nabij de Streek. Tijdens het onderzoek zijn 3 particuliere waterputten op het volkstuinencomplex onderzocht met een filtertraject op ca m mv. Op verzoek van de gemeente Etten-Leur is het grondwater bij het laboratorium onderzocht op arseen, cadmium, chroom, koper, kwik, lood, nikkel en zink. In het veld is de zuurgraad (ph) en het electrisch geleidingsvermogen (EC) vastgesteld. In één grondwatermonster zijn geen overschrijdingen van de streefwaarden aangetoond. In één grondwatermonster overschrijdt alleen de zinkconcentratie de streefwaarde. In één grondwatermonster overschrijdt de zinkconcentratie de interventiewaarde en overschrijden de concentraties aan cadmium en chroom de streefwaarden. In het rapport is geconcludeerd dat er geen aanwijzingen zijn voor de aanwezigheid van actuele humane en ecologische risico s bij het gebruik van het geanalyseerde water als beregeningswater. Zie rapport Indicatief onderzoek zware metalen in beregeningswater nabij de Streek te Etten- Leur, opgesteld door Fugro Milieu consult B.V, refnr.: JHL/GHM/8924B.R1, 8 mei Asbestonderzoek puinpad 213 In opdracht van Geo Infra heeft Geofox-Lexmond bv een verkennend en nader onderzoek naar asbest in puinpaden in het ontwikkelingsplan De Streek uitgevoerd, waarvan het volkstuinencomplex deel vanuit heeft gemaakt. Het puinpad heeft volgens het rapport een lengte van 75 meter en een breedte van 3 meter (ca. 22 m 2 ). Onder leiding van Geofox-Lexmond zijn op het puinpad 2 proefsleuven gegraven (2 m x,4 m) tot op een diepte van,6 m mv. Tijdens het vooronderzoek was er geen informatie beschikbaar over de samenstelling van het funderingsmateriaal in de puinpaden en was er geen informatie beschikbaar over het voorkomen van asbest in bodem of (voormalige) opstallen nabij de locatie. In het puinmateriaal uit de sleuven/boringen die zowel op het terrein van het volkstuinencomplex als in het toegangspad zijn verricht, is visueel geen asbest waargenomen. Tijdens het laboratoriumonderzoek is zowel in de grove puinfracties (> 16 mm) als in de fijne puin/grondfracties geen asbest aangetoond. De dikte van de puinlaag op het volkstuinencomplex varieert tussen de 5 en 3 cm. Van de directe omgeving zijn in het gemeentelijk archief diverse bodemonderzoeken geregistreerd. De bodemonderzoeken geven geen aanleiding tot een vermoeden van bodemverontreiniging op de onderzoekslocatie. Op de onderzoekslocatie dient echter wel rekening te worden gehouden met van nature verhoogde achtergrondwaarden aan enkele zware metalen in het freatisch grondwater. Tijdens de onderzoeken verricht in de Streek zijn Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 7 van 31

14 overwegend lichte verontreinigingen van één of meerdere metalen in het freatisch grondwater verhoogd aangetoond. Het betreft met name de metalen: cadmium, chroom, kobalt, nikkel en zink. Van kobalt, nikkel en zink zijn plaatselijk matig tot sterk verhoogde concentraties gemeten. De gemeten concentraties kunnen als van nature verhoogde achtergrondwaarden worden aangemerkt. Bekend is dat in Noord-Brabant in het freatisch grondwater op geringe afstand en in de tijd van nature sterk wisselende concentraties van bovengenoemde metalen voor kunnen komen. Zie voor de verkregen informatie van de heer J. Beekers ook de vragenlijst in bijlage 5. Informatiebron: Bodeminformatiesysteem Bodemloket [5] In het landelijk bodeminformatiesysteem Bodemloket, waarin alle bij de provincie Noord-Brabant geregistreerde potentieel verdachte locaties, bodemonderzoeken en saneringslocaties zijn geregistreerd, zijn van de onderzoekslocatie en van de directe omgeving diverse gegevens geregistreerd. Onderzoekslocatie, voormalig volkstuinencomplex ( ) Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 8 van 31

15 Tabel 2.1 Overzicht van de activiteiten en de uitgevoerde bodemonderzoeken/bodemsaneringen op de onderzoekslocatie en in de directe omgeving, binnen een straal van 5 meter. Locatie ID Locatie Activiteit Bodemonderzoek/bodemsanering Beschikking/vervolg NB Streek Volkstuinen Volkstuinen Verkennend onderzoek NVN 574, CBB, nr , Uitvoeren Oriënterend onderzoek NB Streek Q617, 626, 63, 632 en 85 Onverdachte activiteit Diverse bodemonderzoeken in de periode 1987 tot 27 door diverse bureau s Saneringsevaluatie Fugro Milieu Voldoende gesaneerd hele geval. Geen vervolg (geen administratieve nazorg) NB Zundertseweg 12 Composteringsbedrijf Heeft deel uitgemaakt van bovengenoemde onderzoeken onder NB Voldoende onderzocht Uit aanvullende informatie van de heer J. Beekers is gebleken dat bovengenoemde sanering van het grondwater heeft plaats gevonden ter hoogte van het destijds geplande asielzoekerscentrum, ten zuiden van de onderzoekslocatie. Uit protest tegen de komst van het asielzoekerscentrum was in een peilbuis tetra- en trichloormethaan gegoten. De verontreiniging in het grondwater is, middels grondig afpompen van het grondwater uit de peilbuis, volledig uit de bodem verwijderd. Informatiebron: Historische topografische kaarten [7] Voor het verkrijgen van historische informatie zijn de historische topografische kaarten van de website Watwaswaar geraadpleegd uit de periode 1938 tot De onderzoekslocatie is in deze periode alleen als landbouwgrond en als weiland weergegeven. Het perceel maakte volgens de kaarten in de periode deel uit van een groter landbouwperceel. Op de onderzoekslocatie zijn in de verkende periode geen sloten op de kaarten weergegeven. Alleen langs de zuidoostzijde van het perceel is op de kaarten van 198 en 1995 een sloot weergegeven Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 9 van 31

16 Informatiebron: website provincie Noord-Brabant, Stortplaatsenkaart en milieuvergunningenkaart [6] Uit de Stortplaatsenkaart is gebleken dat op de onderzoekslocatie of in de directe omgeving geen (voormalige) stortplaats ligt. Uit de Milieuvergunningenkaart is gebleken dat op de onderzoekslocatie of in de directe omgeving in het verleden geen provinciale milieuvergunning is afgegeven. Informatiebron: de heer Verkooijen, beheerder voormalig volkstuinencomplex [11] Volgens de verkregen informatie van de heer Verkooijen, beheerder van het voormalig volkstuinencomplex, zijn behoudens 4 kleine asbesthoudende plaatjes, geen asbesthoudende materialen op de locatie aanwezig geweest. Informatiebron: Locatie-inspectie [9] De onderzoekslocatie is dicht begroeid met een wild bloemenmengsel. Door de heer K. Nooren van de afdeling Openbaar Groen van de gemeente is aangegeven dat de schade aan de bloemen zo minimaal mogelijk moest zijn. Een goede inspectie van de oppervlakte van het terrein was hierdoor niet mogelijk. Evenwijdig aan de noordoostelijke perceelsgrens is een puinpad gelegen met een breedte van circa 5 meter. Het puin is aangemerkt als bouwstof en is buiten het kader van het onderzoek gebleven. De grond onder de puinlaag maakt wel deel uit van het bodemonderzoek. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 1 van 31

17 Nabij de toegangspoort ligt op de rand van het perceel nog een rest snoeihout, enkele stukken plastic folie, een plastic buis en hout. Asbestverdacht materiaal is aan de oppervlakte niet waargenomen. Sterk verspreid zijn aan de oppervlakte nog enkele resten van het volkstuinencomplex aangetroffen, bestaande uit stukjes plastic folie, worteldoek, hout en een enkele tegel/steen. Zie de foto s in hoofdstuk 4 bij de veldwaarnemingen. 2.3 Regionale bodemopbouw en geohydrologische gegevens Voor het verkrijgen van inzicht in de globale bodemopbouw en de globale grondwaterstroming binnen het gebied, is gebruik gemaakt van de bodem- en grondwaterkaarten, kaartblad 5 West Breda, van de Dienst Grondwater Verkenning (DGV-TNO) van 197 [2]. Circa 5 meter ten noorden van de onderzoekslocatie is door DGV-TNO een boring verricht. Het betreft boring 2 nabij 't Withof. In de bovenste circa 1 meter van de bodem wordt onderscheid gemaakt in onderstaande bodemlagen: De deklaag: De top van de deklaag bevindt zich op ca. 9,5 m +NAP. De deklaag heeft een dikte van 35,5 meter en behoort tot de Formatie van Kedichem en Tegelen. De eerste 1 meter van de deklaag bestaat uit 4 meter zwak tot matig slibhoudend fijn zand met daaronder leem of zandige klei. Het overige traject van de deklaag bestaat uit afwisselende lagen van leem of zandige klei, matig fijn tot zeer fijn zand en zwak tot matig slibhoudend, fijn zand. Het eerste watervoerende pakket: Onder de deklaag bevindt zich het 1 e watervoerende pakket. De dikte van het 1 e watervoerende pakket is circa 7 meter. Het pakket bestaat overwegend uit afwisselende middel fijne tot uiterst fijne zandlagen afgewisseld met middel grove tot uiterst grove zandlagen. De eerste scheidende laag: De 1 e slecht doorlatende, scheidende laag heeft een dikte van circa 25 meter en behoort tot de Afzetting van Kallo. Deze laag bestaat overwegend uit klei en zandige klei. Het tweede watervoerende pakket: De dikte van het 2 e watervoerende pakket is onbekend. Stromingsrichting freatische grondwater: Uit de stijghoogtekaart van het ondiepe freatische grondwater van DGV-TNO blijkt dat de freatische grondwaterstroming overwegend in noordwestelijke richting is (bijlage 18) [2]. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 11 van 31

18 Grondwaterbeschermingsgebied: Uit de kaarten van de Grondwaterbeschermingsgebieden, behorende bij de Provinciale milieuverordening Noord-Brabant van 21, blijkt dat de onderzoekslocatie niet in een grondwaterbeschermingsgebied ligt [3]. 2.4 Hypotheses De bovengrond van het voormalige volkstuinencomplex is als homogeen verdacht aangemerkt voor een mogelijke lichte verontreiniging met chloorbestrijdingsmiddelen (EOX). Overige verontreinigingen worden in de grond en in het grondwater niet verwacht. Voor de standaard NEN 574-grondparameters is de grond als niet-verdacht aangemerkt in de zin van de NEN 574. De puinlaag van het puinpad is als bouwstof aangemerkt en is buiten het kader van dit bodemonderzoek gebleven. De grond onder de puinlaag is als niet-verdacht aangemerkt in de zin van de NEN 574. In het grondwater dient rekening te worden gehouden met regionaal verhoogde achtergrondwaarden aan enkele zware metalen (cadmium, kobalt, nikkel en zink). Chroom is in het verleden ook vaak licht verhoogd aangetoond maar maakt geen deel meer uit van het standaard NEN 574-grondwateranalysepakket en is buiten beschouwing gelaten. Overige verontreinigingen worden in het grondwater niet verwacht. Voor de overige standaard NEN 574-grondwaterparameters is de onderzoekslocatie als een niet-verdachte locatie in de zin van de NEN 574 aangemerkt. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 12 van 31

19 3 ONDERZOEKSSTRATEGIE Bij de opzet van de onderzoeksstrategie is uitgegaan van de standaard onderzoeksstrategie uit de NEN 574: 29, geldend voor een onverdachte locatie met een oppervlakte tot 1 ha. Om een meer volledig beeld van de algemene milieuhygiënische bodemkwaliteit te kunnen krijgen is het bovengrondanalysepakket uitgebreid met de somparameter EOX, 'trigger' voor chloorbestrijdingsmiddelen. De uitgevoerde activiteiten zijn opgenomen in onderstaande tabel 3.1. Tabel 3.1 Onderzoeksstrategie Type onderzoek Aantal boringen Bovengrond- (meng)monsters (-5 cm -mv) Eindsituatie bodemonderzoek Boring tot 5 cm -mv én boring tot 2 cm -mv of GWS én boring met peilbuis NEN 574-g+ Ondergrondmengmonsters (5-2 cm -mv) Grondwatermonsters Aantal Analyse Aantal Analyse Aantal Analyse EOX 2 NEN 574-g 2 NEN 574-gw Parameters: NEN 574-g (AS3): barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, zink, PAK's (VROM1), minerale olie (C1-C4), PCB's (som 7), humus en lutum. NEN 574-gw (AS3): barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, zink, minerale olie (C1-C4), vluchtige aromaten (BTEXNS), vluchtige gehalogeneerde koolwaterstoffen (17 stuks), veldmetingen: ph, EGV en troebelheid (NEN 5744/A1). EOX (RvA): 'trigger', somparameter voor niet vluchtige organohalogeenverbindingen, waartoe o.a. chloorbestrijdingsmiddelen, chloorbenzenen, chloorfenolen, PCB's toe behoren. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 13 van 31

20 4 VELDONDERZOEK 4.1 Veldwaarnemingen grondonderzoek De boringen ten behoeve van het verkennend bodemonderzoek zijn op 3 juli 214 handmatig verricht met behulp van een edelmanboor. Het veldonderzoek is uitgevoerd door de BRL-SIKB- 2 erkende veldmedewerkers: de heer J. Kaijen en mevrouw G. Verschueren. De boringen, de boorbeschrijvingen, de monstername van de grond en het conditioneren en transport van de grondmonsters is verricht volgens het SIKB-protocol 21. De boorpunten zijn weergegeven op de situatietekening in bijlage 1. De bodemprofielen met de afwijkende veldwaarnemingen en de bijbehorende monstertrajecten en een overzichtslijst met meetpuntgegevens incl. x,ycoördinaten zijn opgenomen in bijlage 2. Oppervlakte: De onderzoekslocatie betreft een perceel, welke dicht begroeid is met een wild bloemenmengsel, waaraan zo min mogelijk schade mocht worden toegebracht. De globale veldinspectie is hierdoor sterk belemmerd. Achter de toegangspoort en evenwijdig met de noordoostelijke perceelsgrens ligt over de totale lengte een puinpad met een breedte van circa 5 meter. Nabij de toegangspoort is het pad breder. Nabij de toegangspoort ligt een restant met snoeihout, hout en enig plastic folie en een plastic buis. Tijdens de globale veldinspectie is op het maaiveld geen asbestverdacht materiaal waargenomen. Sterk verspreid zijn aan de oppervlakte nog enkele resten van het volkstuinencomplex aangetroffen, bestaande uit stukjes plastic folie, worteldoek, hout en een enkele tegel/steen. Asbestverdacht materiaal en overig bodemvreemd materiaal is niet waargenomen. Puinpad evenwijdig aan de noordoostelijke perceelsgrens met links opslag van enig restafval van het onlangs verwijderde volkstuinencomplex bestaande uit o.a. snoeihout, hout, plastic folie en een plastic buis. Het restafval ligt opgeslagen naast de toegangspoort. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 14 van 31

21 Direct achter toegangshek, puinverharding met aan de oppervlakte enkele stukken plastic folie, enkele stukjes hout, een plastic zak van potgrond en een stuk worteldoek. Grond: Ter plaatse van de uitgevoerde boringen bestaat de bovenste 3 à 6 cm van de bodem uit donker bruin, zwak humeus, zwak siltig, matig fijn zand (teelaarde). In de boringen tot 5 cm mv is onder de teelaarde licht bruin, licht grijs en/of geel, matig fijn, siltarm zand aanwezig. In de diepe boringen 1 t/m 6 is, behoudens in diepe boring 5, het siltarme zand aanwezig tot op een diepte van 15 à 24 cm mv. Het zand is plaatselijk zwak roesthoudend, wat op een ijzerrijke bodem wijst. Vanaf 15 cm mv wordt het zand plaatselijk zwak of matig siltig. In de diepe boringen 1 en 2, welke zijn verricht tot op een diepte van 35 en 4 cm mv, bestaat de bodem vanaf 2 cm mv uit siltarme zandlagen afgewisseld met matig siltige zandlagen, leem- en veenlagen. In diepe boring 5 wordt de zandlaag in het traject van 7-14 cm mv gescheiden door twee aaneengesloten leemlagen. Op het puinpad zijn de boringen 2, 18, 19 en 2 verricht. Onder het puinlaagje aan de oppervlakte is in boring 2 een zwakke puinvermenging en zijn in de boringen 18 en 2 sporen puin aangetroffen in de bovenste 5 cm. In boring 19 is een volledige puinlaag aanwezig tot op een diepte van 3 cm mv en zijn in het traject van 3-5 cm mv sporen puin aangetroffen. In de uitgevoerde boringen op het overige perceelsdeel is in de opgeboorde grond geen bodemvreemd materiaal en geen bodemvreemde geur en/of kleur waargenomen. De geurwaarnemingen zijn beperkt gebleven tot passieve waarnemingen. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 15 van 31

22 4.2 Samenstelling analysemonsters Ten behoeve van het laboratoriumonderzoek zijn onderstaande grondmengmonsters samengesteld. Tabel 4.1 Overzicht van de samengestelde analysemonsters Analyse- monsters Samenstelling Grondmengmonsters MM1 1 (-5) 3 (-4) 4 (-5) 11 (-4) 7 (-4) 1 (-5) 9 (-3) 8 (-4) MM2 5 (-5) 6 (-5) 17 (-5) 12 (-4) 13 (-45) 16 (-5) 15 (-45) 14 (-5) Bodemsamenstelling Donker bruin, zwak humeus, zwak siltig, matig fijn zand (teelaarde) Donker bruin, zwak humeus, zwak siltig, matig fijn zand (teelaarde) MM3 2 (-5) 2 (-5) 19 (3-5) 18 (-5) Donker bruin, zwak humeus, zwak siltig, matig fijn zand (teelaarde) MM4 1 (6-1) 1 (1-15) 1 (15-2) 3 (5-1) 3 (1-15) 3 (15-2) 4 (5-1) 4 (1-15) 4 (15-2) MM5 2 (6-1) 2 (1-15) 2 (15-18) 5 (5-7) 5 (17-2) 6 (5-1) 6 (1-15) 6 (15-2) Afwijkende veldwaarnemingen - - 2: zwak puin 18, 19, 2: sporen puin Siltarm en zwak siltig, matig fijn zand - Siltarm en zwak siltig, matig fijn zand - Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 16 van 31

23 4.3 Veldwaarnemingen grondwateronderzoek Ten behoeve van de bemonstering van het grondwater zijn op 3 juli 214 handmatig 2 peilbuizen geplaatst ter plaatse van de boringen 1 en 2. De boringen zijn afgewerkt met een HDPE-peilbuis, conform SIKB-protocol 21. Het grondwater in de peilbuizen is op 6 augustus 214 bemonsterd volgens het vigerende SIKB-protocol 22 in combinatie met het interpretatiedocument, welke is afgeleid van de NEN 5744:211. De locaties van de peilbuizen zijn weergegeven in bijlage 1 op de situatietekening. De x,y-coördinaten van de peilbuizen zijn opgenomen op de lijst met meetpuntgegevens in bijlage 2. De filtertrajecten en de gemeten stijghoogten van het grondwater in de peilbuizen zijn weergegeven in onderstaande tabel 4.2. Direct na de plaatsing van de peilbuizen en voorafgaand aan de monstername is 5 keer het filtervolume van de peilbuis afgepompt met een debiet <,1 l/min. De monsters zijn verpakt in door het laboratorium aangeleverde voorgeconserveerde monsterflessen en zijn gekoeld getransporteerd en opgeslagen volgens het SIKB-protocol 22. Volgens het interpretatiedocument is in het veld, direct na plaatsing en het doorspoelen van de peilbuizen, het electrisch geleidingsvermogen (EGV) van het grondwater gemeten. Vervolgens is een week later, voorafgaand aan de monstername, na vaststelling van een stabiel electrisch geleidingsvermogen (EGV) van het voorgepompte grondwater, de troebelheid (NTU) en de zuurgraad (ph) gemeten. Daarna is de monstername verricht. Middels een hoogteregelaar is tijdens het voorpompen en de monstername vastgesteld dat de daling van de grondwaterstand in de peilbuis minder dan 5 cm bedroeg en dat het peilbuisfilter onbelucht is gebleven. De gemeten waarden van het electrisch geleidingsvermogen (EGV) en de zuurgraad (ph) zijn normale waarden. De gemeten troebelheid is groter dan de in de norm indicatief gestelde maximale waarde van 1 NTU. De gestelde waarde van 1 NTU is echter geen normatief geldende grens waaraan de eindtroebelheid moet voldoen. Zolang er geen verontrustende overschrijdingen zijn van de analyseresultaten ten opzichte van de streef- en interventiewaardentabel is een troebelheid hoger dan NTU 1 NTU geen probleem. Aan het grondwater is geen bodemvreemde geur (passief) en/of kleur waargenomen. Zie voor de gemeten waarden en de veldwaarnemingen, tabel 4.2. Bovengenoemde veldwerkzaamheden zijn uitgevoerd door de BRL-SIKB-2 erkende veldmedewerkers: de heer J. Kaijen en mevrouw G. Verschueren. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 17 van 31

24 Tabel 4.2 Veldwaarnemingen grondwateronderzoek Monster- code Datum Bovenzijde peilbuis t.o.v. maaiveld (cm) Stijghoogte grondwater in peilbuis (cm bopb) Filtertraject (cm bopb) EGV (µs/cm) Troebelheid (NTU) ph (Afwijkende) veldwaarnemingen Opbrengst slecht ,1 6,25 Opbrengst matig Opbrengst slecht ,5 5,84 Opbrengst matig Normaalwaarden : EC <15 µs/cm, troebelheid < 1 NTU, ph 4, - 8, Bopb: bovenzijde peilbuis Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 18 van 31

25 5 LABORATORIUMONDERZOEK 5.1 Parameters Het laboratoriumonderzoek is verricht door het AS3- en RvA-geaccrediteerd milieulaboratorium Omegam te Amsterdam. De grondmonsters zijn door het laboratorium gemengd tot grondmengmonsters. De grond- en de grondwatermonsters zijn voor de standaard NEN 574-parameters onder AS3-condities voorbehandeld en geanalyseerd. De grondmonsters zijn voor de somparameter EOX onder RvA-condities voorbehandeld en geanalyseerd. Het standaard analysepakket conform de NEN 574 (29) omvat onderstaande parameters: NEN 574-Grondparameters: Metalen: barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, zink; Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK1), 1 stuks; Minerale olie (C 1 -C 4 ) (GC); Polychloorbifenylen, PCB's (som 7); Humusgehalte; Lutumgehalte. Extra parameter: EOX somparameter, 'trigger' voor niet vluchtige organohalogeenverbindingen, waartoe o.a. chloorbestrijdingsmiddelen, chloorbenzenen, chloorfenolen, PCB's toe behoren. NEN 574-Grondwaterparameters: Metalen: barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, zink; Vluchtige aromaten (benzeen, tolueen, ethylbenzeen, xylenen, naftaleen, styreen); Vluchtige gehalogeneerde koolwaterstoffen, 17 stuks; Minerale olie (C 1 -C 4 ) (GC); Zuurgraad (ph), veldmeting; Electrisch geleidingsvermogen (EC), veldmeting; Troebelheid, veldmeting (NEN 5744/A1). Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 19 van 31

26 5.2 Indicatieve richtwaarden Indicatieve richtwaarden Wet bodembescherming (Wbb, 1 juli 213) Om te bepalen wanneer sprake is van een bodemverontreiniging zijn voor de meest voorkomende stoffen in de Circulaire bodemsanering 213 (1 juli 213) toetsingswaarden vastgesteld. Sinds 1 november 213 worden de analyseresultaten centraal getoetst door Rijkswaterstaat Leefmilieu middels het toetsingsprogramma BoToVa (Bodem Toets- en Validatieservice). Bij de toetsingen wordt onderscheidt gemaakt in onderstaande toetsingswaarden. Achtergrondwaarde (voor grond) en streefwaarde (grondwater) De achtergrond- en streefwaarde is een concentratie van een stof, waarbij sprake is van een goede milieukwaliteit en een verwaarloosbaar risico. Bij een overschrijding van de achtergrond- en/of streefwaarde is sprake van een lichte bodemverontreiniging. Interventiewaarde (voor grond en grondwater) De interventiewaarde is een verontreinigingniveau van een stof waarbij de functionele eigenschappen van de bodem voor mens, plant of dier ernstig zijn verminderd (of dreigen te worden verminderd). Bij een overschrijding van de interventiewaarde is sprake van een sterke bodemverontreiniging. Tussenwaarde (voor grond en grondwater) De tussenwaarde heeft geen wettelijke status meer en maakt geen deel uit van het landelijk toetsingsprogramma BoToVa. De tussenwaarde is het gemiddelde van de achtergrondwaarde/streefwaarde en de interventiewaarde. Deze waarde geeft de milieukwaliteit aan, waarbij sprake is van verhoogde, maar in het algemeen niet potentieel onaanvaardbare, risico's voor mens en milieu. Overschrijding van deze waarde heeft slechts een indicatieve functie, namelijk het aangeven van de noodzaak tot het uitvoeren van een nader onderzoek. Bij een overschrijding van de tussenwaarde is sprake van een matige verontreiniging. Bij een overschrijding van de tussenwaarde in een mengmonster, is het niet uitgesloten dat een lokaal geval van ernstige bodemverontreiniging aanwezig is. De Wet bodembescherming geeft aan dat het uitvoeren van een nader bodemonderzoek nodig kan zijn om vast te kunnen stellen of op de locatie plaatselijk de interventiewaarde overschreden wordt, maar geeft hierbij geen waarden meer aan waarbij aanvullend onderzoek noodzakelijk of gewenst is. De tussenwaarde zal in onze onderzoeken als toetsingswaarde voor nader onderzoek worden gebruikt. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 2 van 31

27 Geval van ernstige bodemverontreiniging Om na te gaan of sprake is van een geval van ernstige bodemverontreiniging, wordt gekeken naar de omvang van de sterke verontreiniging in de grond en/of in het grondwater. Er is sprake van een geval van ernstige bodemverontreiniging in onderstaande twee gevallen: Grond: omvang sterke verontreiniging > 25 m³ Grondwater: omvang sterke verontreiniging > 1 m³ Saneringsverplichting Indien sprake is van een geval van ernstige bodemverontreiniging veroorzaakt vóór 1987 is er op grond van de Wet bodembescherming sprake van een saneringsverplichting. De bodemverontreiniging moet een keer worden gesaneerd. Wanneer de verontreiniging geen risico s vormt, mag de bodemsanering gelijktijdig met andere werkzaamheden worden uitgevoerd, zoals herinrichting of nieuwbouw. Indien sprake is van een geval van bodemverontreiniging veroorzaakt na 1987 is het Zorgplichtartikel (artikel 13) uit de Wet bodembescherming van toepassing en is sprake van een saneringsverplichting ongeacht de ernst en de risico's. Spoedeisende sanering Als uit onderzoek blijkt dat sprake is van een geval van ernstige bodemverontreiniging kunnen functionele eigenschappen van de bodem voor mens, plant en dier zijn verminderd. Om dit na te gaan, moeten de risico s als gevolg van de bodemverontreiniging in beeld worden gebracht. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het modelleringprogramma Sanscrit. Wanneer hieruit blijkt dat er actuele risico s zijn, spreekt men van een spoedeisende sanering en moet de sanering binnen 4 jaar na vaststelling van de risico s worden uitgevoerd. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 21 van 31

28 5.2.2 Indicatieve richtwaarden Besluit bodemkwaliteit (Bbk, 1 juli 213) Bij hergebruik van grond is het Besluit bodemkwaliteit van kracht (laatste wijziging 1 juli 213). De analyseresultaten worden door Rijkswaterstaat Leefmilieu middels het toetsingsprogramma BoToVa standaard indicatief getoetst volgens het generiek toetsingskader uit de Regeling bodemkwaliteit. Binnen de Regeling bodemkwaliteit wordt onderscheidt gemaakt in onderstaande bodemkwaliteitsklassen. Bodemkwaliteitsklassen Achtergrondwaarde: Wonen: Industrie: Niet-toepasbare grond: Omschrijving en bodemfunctieklassen De grond voldoet aan de bodemkwaliteitsklasse "Achtergrondwaarde". Indien van ten minste 7 stoffen, maximaal 2 parameters de achtergrondwaarde overschrijden mag de grond tot de bodemkwaliteitsklasse "Achtergrondwaarde" worden gerekend. Deze grond is vrij toepasbaar. De grond is toepasbaar op bodems met de bodemfunctieklassen: landbouw, natuur moestuin- en volkstuinen. De grond voldoet aan de bodemkwaliteitsklasse "Wonen". Indien van ten minste 7 stoffen, maximaal 2 parameters de maximale waarden voor de klasse "Wonen" overschrijden mag de grond tot de bodemkwaliteitsklasse "Wonen" worden gerekend. De grond is toepasbaar op bodems met de bodemfunctieklassen: wonen met tuin, plaatsen waar kinderen spelen en groen met natuurwaarden. De grond voldoet aan de bodemkwaliteitsklasse "Industrie". Indien alle waarden voldoen aan de maximale waarden voor de klasse Industrie. De grond is toepasbaar op bodems met de bodemfunctieklassen: ander groen, bebouwing, infrastructuur en industrie. De grond is niet elders toepasbaar bij overschrijding van de Maximale waarden voor Industrie en moet indien deze vrijkomt worden afgevoerd naar een erkend grondreinigings-/verwerkingsbedrijf. Het Besluit bodemkwaliteit geeft gemeenten de gelegenheid om gebiedsspecifieke toetsingskaders vast te stellen. Per deellocatie en per stof kunnen gemeenten zelf Lokale Maximale Waarden vaststellen. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 22 van 31

29 5.3 Bodemtypecorrectie Vanwege de adsorptie van de metalen aan lutum (= fractie < 2 µm) en humus (= organische stofgehalte) en de adsorptie van de organische parameters aan humus zijn de toetsingswaarden voor grond afhankelijk gesteld van het lutum- en het humusgehalte. Bij het laboratorium zijn van de grondmengmonsters de humus- en lutumgehalten analytisch vastgesteld. Voor de toetsingen worden de gemeten waarden door het toetsingsprogramma BoToVa middels een bodemtypecorrectie omgerekend naar standaardbodem met een lutumgehalte van 25% en een organisch stofgehalte (humusgehalte) van 1%. In de "Circulaire streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering" (VROM, 4 febr. 2), welke geldig was tot 1 oktober 28, zijn voor het laatst toetsingswaarden voor de somparameter EOX opgenomen. De somparameter EOX is volgens deze Circulaire onafhankelijk van het lutum- en het humusgehalte. Uitgaande van bovengenoemde Circulaire is voor de somparameter EOX geen bodemtypecorrectie uitgevoerd. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 23 van 31

30 5.4 Toetsing analyseresultaten De laboratoriumcertificaten zijn in bijlage 3 opgenomen. De toetsingen van de analyseresultaten van de grond- en de grondwatermonsters volgens de Wet bodembescherming (Wbb) en de indicatieve toetsingen aan de toetsingswaarden uit het Besluit bodemkwaliteit (Bbk) zijn in bijlage 4 opgenomen. Een samenvatting van de toetsingen van de analyseresultaten is weergegeven in onderstaande tabellen 5.1. t/m 5.3. Toetsingen volgens Wbb Tabel 5.1 Samenvatting toetsingen analyseresultaten grondmengmonsters volgens Wbb Meng- monsters Deelmonsters (Monstertraject) (cm -mv) MM1 1 (-5) 3 (-4) 4 (-5) 11 (-4) 7 (-4) 1 (-5) 9 (-3) 8 (-4) MM2 5 (-5) 6 (-5) 17 (-5) 12 (-4) 13 (-45) 16 (-5) 15 (-45) 14 (-5) MM3 2 (-5) 2 (-5) 19 (3-5) 18 (-5) MM4 1 (6-1) 1 (1-15) 1 (15-2) 3 (5-1) 3 (1-15) 3 (15-2) 4 (5-1) 4 (1-15) 4 (15-2) MM5 2 (6-1) 2 (1-15) 2 (15-18) 5 (5-7) 5 (17-2) 6 (5-1) 6 (1-15) 6 (15-2) Verklaringen: Metalen (mg/kgds) Barium: < dl! Overige: < AW Barium: < dl! Kwik: (,16) + Lood: (6) + Overige: < AW Barium: < AW! Overige: < AW Barium: < dl! Overige: < AW Barium: < dl! Overige: < AW Minerale olie (C 1 -C 4 ) (mg/kgds) PAK's (VROM1) (mg/kgds) PCB s (Som 7) (mg/kgds) EOX (mg/kgds) < AW < AW < AW (,2)! < S* < AW < AW < AW (,2)! < S* < AW < AW < AW (,1)! < S* < AW < AW - n.b. < AW < AW - n.b. n.b. : Niet bepaald < dl : De door het laboratorium gemeten concentratie is lager dan de onderste rapportagegrens, niet representatief aangetoond. Achtergrondwaarde ontbreekt. Geen toetsoordeel mogelijk. < AW : De gemeten concentratie is kleiner of gelijk aan de achtergrondwaarde (AW), niet verontreinigd. - : Bij correctie van de somwaarde volgens AS3 overschrijdt de somwaarde de achtergrondwaarde, terwijl de individuele parameters niet zijn aangetoond of de meetwaarde blijft beneden de onderste rapportagegrens die echter hoger is dan de achtergrondwaarde. + : De gemeten concentratie ligt tussen de achtergrondwaarde (AW) en de tussenwaarde ((AW+I)/2), licht verontreinigd. ++ : De gemeten concentratie ligt tussen de tussenwaarde ((AW+I)/2) en de interventiewaarde (I), matig verontreinigd. +++ : De gemeten concentratie ligt boven de interventiewaarde (I), sterk verontreinigd.! : Heeft geen normwaarde. Geen toetsoordeel mogelijk. ( ) : Voor standaardbodem gecorrigeerde, gemeten concentratie in mg/kgds. * Opmerking Barium: De norm voor barium is tijdelijk ingetrokken. Gebleken is dat de interventiewaarde voor barium lager was dan het gehalte dat van nature in de bodem voorkomt. Indien er sprake is van verhoogde bariumgehalten ten opzichte van de natuurlijke achtergrond als gevolg van een antropogene bron, kan dit gehalte worden beoordeeld op basis van de voormalige interventiewaarde voor barium van 92 mg/kgds en een natuurlijke voormalige achtergrondwaarde van 19 mg/kgds. In de onderzochte grondmengmonsters blijven de bariumconcentraties beneden de achtergrondwaarde. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 24 van 31

31 * Opmerking EOX: In de actuele Circulaire bodemsanering, geldig sinds 1 juli 213 zijn voor de somparameter EOX in grond geen toetsingswaarden opgenomen. De gemeten EOX-concentratie is getoetst aan de streefwaarde (,3 mg/kgds) uit de "Circulaire streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering" (VROM, 4 febr. 2), welke geldig was tot 1 oktober 28. In deze Circulaire was voor EOX in grond, evenals in de huidige Circulaire, geen interventiewaarde vastgesteld. De somparameter EOX in grond heeft alleen een "trigger"-functie voor de aanwezigheid van chloor-, broom- en joodhoudende niet-vluchtige verbindingen in de bodem. In land- en tuinbouwgebieden is het een trigger voor de aanwezigheid van chloorbestrijdingsmiddelen. Uitgaande van de Circulaire uit 2 is voor de EOX-concentratie geen bodemtypecorrectie uitgevoerd. Tabel 5.2 Samenvatting toetsingen analyseresultaten grondwatermonster volgens Wbb Grondwater- monster W W Barium: Kobalt: Nikkel: Zink: Overige: Barium: Kobalt: Nikkel: Zink: Overige: Metalen (83) (24) (24) (11) < SW (6) (68) (11) (2) < SW Vluchtige aromaten (BTEXNS) Vluchtige halogeenkoolwaterstoffen < SW /- Tribroommethaan: < dl! Overige: < SW/ - < SW /- Tribroommethaan: < dl! Overige: < SW/ - Minerale olie Verklaring: < dl : De door het laboratorium gemeten concentratie is lager dan de onderste rapportagegrens, niet representatief aangetoond. Streefwaarde ontbreekt. Geen toetsoordeel mogelijk. < SW : De gemeten concentratie is kleiner of gelijk aan de streefwaarde (SW), niet verontreinigd. - : Bij correctie van de somwaarde volgens AS3 overschrijdt de somwaarde de streefwaarde, terwijl de individuele parameters niet zijn aangetoond of de meetwaarde blijft beneden de onderste rapportagegrens die echter hoger is dan de streefwaarde. + : De gemeten concentratie ligt tussen de streefwaarde (SW) en de tussenwaarde ((SW+I)/2), licht verontreinigd. ++ : De gemeten concentratie ligt tussen de tussenwaarde ((SW+I)/2) en de interventiewaarde (I), matig verontreinigd. +++ : De gemeten concentratie ligt boven de interventiewaarde (I), sterk verontreinigd.! : Heeft geen normwaarde. Geen toetsoordeel mogelijk. ( ) : Gemeten concentratie in µg/l. < SW < SW Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 25 van 31

32 Indicatieve toetsingen volgens Bbk Tabel 5.3 Samenvatting toetsingen analyseresultaten grondmengmonsters volgens Bbk Meng- monsters Deelmonsters (Monstertraject) (cm -mv) MM1 1 (-5) 3 (-4) 4 (-5) 11 (-4) 7 (-4) 1 (-5) 9 (-3) 8 (-4) MM2 5 (-5) 6 (-5) 17 (-5) 12 (-4) 13 (-45) 16 (-5) 15 (-45) 14 (-5) MM3 2 (-5) 2 (-5) 19 (3-5) 18 (-5) MM4 1 (6-1) 1 (1-15) 1 (15-2) 3 (5-1) 3 (1-15) 3 (15-2) 4 (5-1) 4 (1-15) 4 (15-2) MM5 2 (6-1) 2 (1-15) 2 (15-18) 5 (5-7) 5 (17-2) 6 (5-1) 6 (1-15) 6 (15-2) Verklaringen: Metalen (mg/kgds) Barium: AW! Overige: AW Barium: AW! Kwik: (,16) WO Lood: (6) WO Overige: AW Barium: AW! Overige: AW Barium: AW! Overige: AW Barium: AW! Overige: AW Minerale olie (C 1 -C 4 ) (mg/kgds) PAK's (VROM1) (mg/kgds) PCB s (Som 7) (mg/kgds) EOX (mg/kgds) Klasse AW AW AW (,2)! AW AW AW AW (,2)! AW AW AW AW (,1)! AW AW AW - n.b. AW AW AW - n.b. AW n.b. : Niet bepaald < dl : De door het laboratorium gemeten concentratie is lager dan de onderste rapportagegrens, niet representatief aangetoond. Achtergrondwaarde ontbreekt. Geen toetsoordeel mogelijk. AW : Voldoet aan de bodemkwaliteitsklasse "Achtergrondwaarde". WO : Voldoet aan bodemkwaliteitsklasse "Wonen". IND : Voldoet aan bodemkwaliteitsklasse "Industrie". NT : Niet toepasbaar.! : Heeft geen normwaarde. Geen toetsoordeel mogelijk. ( ) : Voor standaardbodem gecorrigeerde, gemeten concentratie in mg/kgds. * Opmerking Barium: De norm voor barium is tijdelijk ingetrokken. Indien er sprake is van verhoogde bariumgehalten ten opzichte van de natuurlijke achtergrond als gevolg van een antropogene bron, kan dit gehalte worden beoordeeld op basis van de voormalige natuurlijke achtergrondwaarde van 19 mg/kgds. In de onderzochte grondmengmonsters blijven de bariumconcentraties beneden de achtergrondwaarde. * Opmerking EOX: In de actuele Regeling bodemkwaliteit zijn voor de somparameter EOX in grond geen toetsingswaarden opgenomen. De gemeten EOX-concentratie is getoetst aan de streefwaarde (,3 mg/kgds) uit de "Circulaire streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering" (VROM, 4 febr. 2), welke geldig was tot 1 oktober 28. Uitgaande van de Circulaire uit 2 is voor de EOX-concentratie geen bodemtypecorrectie uitgevoerd. * Klasse-indeling Indien van ten minste 7 stoffen, maximaal 2 parameters de achtergrondwaarde overschrijden mag de grond tot de bodemkwaliteitsklasse "Achtergrondwaarde" worden gerekend. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 26 van 31

33 5.5 Bespreking analyseresultaten Uit voorgaande toetsingstabellen van de analyseresultaten kan het volgende worden gesteld met betrekking tot de Wet bodembescherming en het Besluit bodemkwaliteit: Wet bodembescherming Bovengrond (-5 cm -mv): NEN 574-parameters Behoudens voor kwik en lood kan de hypothese "niet-verdacht" voor de standaard NEN 574- grondparameters in de bovengrond worden aanvaard. In één van de drie onderzochte bovengrondmengmonsters (MM1 t/m MM3) zijn lichte verontreinigingen aan kwik en lood gemeten. De gemeten verontreinigingen zijn marginaal en geven geen aanleiding tot een nader onderzoek. Van de overige onderzochte NEN 574-grondparameters blijven de concentraties beneden de achtergrondwaarden en/of beneden de onderste rapportagegrenzen van de analysemethoden. EOX De hypothese "verdacht" voor een mogelijke lichte verontreinigingen met chloorbestrijdingsmiddelen in de bovengrond is bevestigd. In de drie bovengrondmengmonsters zijn lage concentraties van de somparameter EOX aangetoond, beneden de streefwaarde (,3 mg/kgds) uit de voormalige Circulaire Streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering" (VROM, 4 febr. 2), welke geldig was tot 1 oktober 28. In de actuele Circulaire zijn voor de somparameter EOX geen toetsingswaarden meer opgenomen. De somparameter EOX heeft alleen een 'trigger'-functie voor chloorbestrijdingsmiddelen. De gemeten EOX-concentraties zijn marginaal en geven geen aanleiding tot een nader onderzoek naar individuele chloorbestrijdingsmiddelen. Ondergrond (5-2 cm -mv): De hypothese "niet-verdacht" voor de standaard NEN 574-grondparameters in de ondergrond kan worden aanvaard. In de ondergrondmengmonster MM4 en MM5 (5-2 cm -mv) blijven de concentraties van de standaard NEN 574-grondparameters beneden de achtergrondwaarden en/of beneden de onderste rapportagegrenzen van de analysemethoden. Freatisch grondwater: De hypothese "verdacht" voor natuurlijk verhoogde achtergrondwaarden aan enkele metalen in het freatisch grondwater is bevestigd. In beide grondwatermonsters zijn verhoogde concentraties aan barium, kobalt, nikkel en zink gemeten. Deze metalen kunnen allen van nature verhoogd in het grondwater voor komen. In grondwatermonster W1-1-2 overschrijden de gemeten concentraties van barium, kobalt, nikkel en zink de streefwaarden. In grondwatermonster W2-1-2 overschrijden de gemeten concentraties van barium en zink de streefwaarden, overschrijdt de kobaltconcentratie de tussenwaarde en de nikkelconcentratie de interventiewaarde. Doorgaans is een nader onderzoek nodig bij overschrijding van de tussenwaarde. Bovengenoemde metalen kunnen in het grondwater verhoogd aanwezig zijn als gevolg van het gebruik van mest en kunstmest op de onderzoekslocatie. Bovengenoemde Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 27 van 31

34 metalen kunnen ook van nature verhoogd in het grondwater aanwezig zijn. In de grondmengmonsters zijn van bovengenoemde metalen geen verhoogde concentraties gemeten, waardoor geen duidelijke aanwijsbare verontreinigingsbron is aangetoond. In dit geval wordt er vanuit gegaan dat het vermoedelijk van nature verhoogde achtergrondwaarden zullen zijn. Bij van nature verhoogde achtergrondwaarden wordt een nader onderzoek niet zinvol geacht, daar van deze metalen op geringe afstand en in de tijd van nature sterk wisselende concentraties in het freatisch grondwater voor kunnen komen tot boven de interventiewaarden. Voor de overige standaard NEN 574-grondwaterparameters kan de hypothese niet-verdacht worden aanvaard. Van de standaard NEN 574-grondwaterparameters blijven de gemeten concentraties beneden de streefwaarden en/of beneden de onderste rapportagegrenzen van de analysemethoden. Besluit bodemkwaliteit Indien in de toekomst grond vrij komt, kan deze onbeperkt worden hergebruikt binnen de perceelsgrenzen. Bij hergebruik van de grond buiten de perceelsgrenzen is het Besluit bodemkwaliteit van kracht. Bij indicatieve toetsing van de standaard NEN 574-parameters voldoen de bovengrondmengmonsters (-5 cm -mv) en de ondergrondmengmonsters (5-2 cm mv) aan de bodemkwaliteitsklasse: 'Achtergrondwaarde'. Als gevolg van de gemeten lage concentraties van de somparameter EOX in de drie bovengrondmengmonsters (-5 cm -mv) dient rekening te worden gehouden met lichte verontreinigingen aan chloorbestrijdingsmiddelen en met mogelijk beperkte hergebruikmogelijkheden van de bovengrond (-5 cm -mv) buiten de perceelsgrenzen. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 28 van 31

35 6 CONCLUSIE Algemene conclusie Op basis van de gehanteerde onderzoeks- en toetsingsprotocollen kan geconcludeerd worden dat dit eindsituatie bodemonderzoek geen significante verslechtering van de milieuhygiënische bodemkwaliteit heeft aangetoond ten opzichte van het nulsituatie bodemonderzoek uit 1994, welke voorafgaand aan de in gebruikname van het volkstuinencomplex is uitgevoerd. Van de standaard NEN 574-parameters in de grond (-2 cm -mv) en in het grondwater en van de 'trigger'-parameter EOX in de bovengrond (-5 cm -mv) zijn op de bemonsterde locaties in de bodem geen noemenswaardige verslechteringen aangetoond als gevolg van het gebruik als volkstuinencomplex. Opgemerkt dient echter wel dat in één van de twee freatische grondwatermonsters een matig verhoogde kobaltconcentratie en een sterk verhoogde nikkelconcentratie zijn gemeten. De gemeten concentraties zijn vermoedelijk van nature verhoogde achtergrondwaarden en geven geen aanleiding tot een nader onderzoek of tot het treffen van maatregelen. Wel wordt geadviseerd het ondiepe grondwater niet te gebruiken voor consumptie- en sproeidoeleinden, wat doorgaans ook niet gebruikelijk is. Hiervoor wordt gewoonlijk dieper grondwater gebruikt, waarvan de kwaliteit voorafgaand dient te worden vastgesteld. Dit verkennend bodemonderzoek heeft voor de geplande bouwactiviteiten en het toekomstig gebruik wonen met tuin, vanuit milieuhygiënisch oogpunt, geen belemmeringen of risico's aangetoond. Restafval Op de locatie ligt nabij de toegangspoort nog enig restafval van het opgeruimde volkstuinencomplex. Her en der verspreid over de onderzoekslocatie is nog een enkel stukje plastic folie, hout, steen en worteldoek aan de oppervlakte waargenomen. Voorafgaand aan en/of tijdens de herontwikkeling dient het restafval alsnog te worden verwijderd. Asbest Op het maaiveld en in de opgeboorde grond is geen asbestverdacht materiaal aangetroffen. Volgens de verkregen informatie tijdens het vooronderzoek zijn op de locatie 4 kleine asbesthoudende plaatjes aanwezig geweest. Tijdens een verkennend en nader onderzoek naar asbest in puinpaden in het ontwikkelingsplan De Streek, waarbij ook het puinpad op de onderzoekslocatie is onderzocht, is zowel visueel als analytisch in de puinlaag geen asbest aangetroffen. De verkregen informatie tijdens het vooronderzoek en de veldwaarnemingen geven geen aanleiding tot een aanvullend asbestonderzoek volgens NEN 577. Tijdens het veldonderzoek was het perceel dicht begroeid, wat de veldinspectie sterk heeft belemmerd. Indien tijdens de (graaf)werkzaamheden op het perceel asbesthoudend materiaal wordt aangetroffen dient dit gescheiden, onder asbestcondities, te worden afgevoerd naar een erkende acceptant (milieustraat). Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 29 van 31

36 Puinpad Op het perceel ligt langs de noordoostelijke perceelsgrens een puinpad. De puinlaag is als bouwstof aangemerkt en is buiten het kader van dit onderzoek gebleven. Tijdens een verkennend en nader onderzoek naar asbest in puinpaden in het ontwikkelingsplan De Streek, waarbij ook dit pad is onderzocht is gebleken dat de puinlaag een dikte heeft van 5 à 3 cm. De lengte van het pad is circa 75 meter. De breedte is circa 3 à 5 meter. Onder de puinlaag is de vermenging van het puin in de grond nog zwak. In het mengmonster, welke is samengesteld van de onderliggende grond, zijn van de standaard NEN 574-grondparameters geen verontreinigingen aangetoond. Geadviseerd wordt het puin op het perceel onder de infrastructuur her te gebruiken of af te voeren naar een erkende puinverwerker. Hergebruik grond Indien in de toekomst grond vrij komt, kan deze onbeperkt worden hergebruikt binnen de perceelsgrenzen. Bij hergebruik van de grond buiten de perceelsgrenzen is het Besluit bodemkwaliteit van kracht. Bij indicatieve toetsing van de standaard NEN 574-parameters voldoen de bovengrondmengmonsters (-5 cm -mv) en de ondergrondmengmonsters (5-2 cm mv) aan de bodemkwaliteitsklasse: 'Achtergrondwaarde'. Als gevolg van de gemeten lage concentraties van de somparameter EOX in de bovengrondmengmonsters (-5 cm -mv) dient rekening te worden gehouden met lichte verontreinigingen aan chloorbestrijdingsmiddelen en met mogelijk beperkte hergebruikmogelijkheden van de bovengrond (-5 cm -mv) buiten de perceelsgrenzen. Voorafgaand aan hergebruik van de grond buiten de perceelsgrenzen is van de betreffende partij een partijkeuring volgens het Besluit bodemkwaliteit nodig om de definitieve bodemkwaliteitsklasse en de definitieve hergebruikmogelijkheden vast te kunnen stellen. Betrouwbaarheid Ter volledigheid dient te worden opgemerkt dat dit bodemonderzoek een steekproef betreft en een gemiddeld beeld geeft van de algemene milieuhygiënische kwaliteit van de bodem met betrekking tot de onderzochte parameters ter plaatse van de uitgevoerde boringen. De opdrachtgever dient zich ervan bewust te zijn dat lokale afwijkingen in de bodemkwaliteit voor kunnen komen. Tijdens het veldonderzoek was het perceel dicht begroeid, wat de veldinspectie sterk heeft belemmerd. Indien tijdens de (graaf)werkzaamheden asbesthoudend materiaal wordt aangetroffen dient dit gescheiden, onder asbestcondities, te worden afgevoerd naar een erkende acceptant (milieustraat). Indien overig bodemvreemd materiaal of een puntbronverontreiniging wordt aangetroffen, kan afhankelijk van de aard, de mate, de omvang, het gebruik van de bodem en de risico's het zinvol of noodzakelijk zijn om het op een milieuverantwoorde wijze te verwijderen en af te voeren naar een erkend verwerkingsbedrijf. Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 3 van 31

37 7 BETROUWBAARHEID Het onderhavige bodemonderzoek is op zorgvuldige wijze verricht volgens de geldende normen en inzichten. Voorafgaand aan het onderzoek is door Milec middels de toets partijdigheid vastgesteld dat er geen enkele binding bestaat tussen Milec en de eigenaar van de onderzoekslocatie. De opdrachtgever is verantwoordelijk voor de door hem verstrekte gegevens, zowel met betrekking tot de historie van de bodem, de te onderzoeken objecten, de gebouwen en het gebruik van de terreinen in het verleden tot het moment van onderzoek. Schade als gevolg van het ontbreken van gegevens zijn voor rekening van de opdrachtgever. Bij de uitvoering van het vooronderzoek is Milec afhankelijk van de aangeleverde informatie van externen (gemeenten e.a.). Milec is niet aansprakelijk voor de schade voortkomend uit onjuistheid of onvolledigheid van de aangeleverde informatie. Een bodemonderzoek conform de norm NEN 574 is gebaseerd op het nemen van een beperkt aantal monsters, die gemengd worden tot enkele mengmonsters. De mengmonsters worden geanalyseerd op een beperkt analysepakket. Vanwege het beperkt aantal (meng)monsters en analyseparameters blijft er altijd een kans aanwezig dat een op de locatie aanwezige verontreiniging niet wordt vastgesteld. Wij streven naar een zo groot mogelijke representativiteit van het onderzoek. Toch blijft het mogelijk dat er lokale afwijkingen in het bodemmateriaal voorkomen. Indien tijdens graafwerkzaamheden blijkt dat bodemvreemd materiaal of een puntbronverontreiniging in de bodem aanwezig is, kan afhankelijk van de aard, de mate, de omvang, het gebruik van de bodem en de risico's het zinvol of noodzakelijk zijn om het op een milieuverantwoorde wijze te verwijderen. Milec is niet aansprakelijk voor de schade die hieruit voortvloeit. De inhoud van dit rapport is van toepassing op de toestand van de onderzoekslocatie zoals aangetroffen tijdens het veldonderzoek. Na uitvoering van het onderzoek kan de grond- en de grondwaterkwaliteit beïnvloed worden. Naarmate de periode tussen de uitvoering van het onderzoek en het gebruik van de resultaten langer wordt, zal meer voorzichtigheid betracht moeten worden bij het gebruik van dit rapport. Mocht dit rapport aanleiding geven tot vragen, dan zijn wij graag bereid een mondelinge of schriftelijke toelichting te geven. Etten-Leur, 27 augustus 214 Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau Opgesteld door: Goedgekeurd door: ing. Gemma L.B. Verschueren ing. John D.J. Kaijen Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau pag. 31 van 31

38 Bijlage 1 Omgevingskaarten en situatietekening met boorpunten Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau

39 Omgevingskaarten (niet op schaal) [bron: Kadaster] Onderzoekslocatie ( ) Etten-Leur Milec, Milieu-Economisch Ingenieursbureau