CO 15/02 Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen

Transcriptie

1 CO 15/02 Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen Werkgroep OCMW s van de centrumsteden 10 maart 2015

2 Algemene informatie Nulmeting dak- en thuisloosheid, prof. dr. Koen Hermans, steunpunt welzijn, volksgezondheid en Gezin VVSG-bronnen: OCMW barometer, VVSG-rapport doorgangswoningen en (winter)nachtopvang, aantal gepresenteerde cijfers zijn eigen verwerking (aangeduid met *). Een inschatting van het aantal mensen dat dak- en thuisloos is en hun profiel op basis van meting die werd uitgevoerd in januari en februari 2014 Aantal blinde vlekken in onderzoek: buitenslapers, andere overlevingsstrategieën, privé-initiatieven, non respons, effectieve uithuiszettingen, Deze powerpoint is een selectief overzicht, niet allesomvattend. 2 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

3 Definities en context onderzoek Dak- en thuisloosheid is een complexe problematiek. Verschillende definities OCMW s (woonaspect), CAW s (ontankering) en Europese conceptuele definitie (Ethos) Dakloosheid verwijst naar mensen die geen dak boven hun hoofd hebben en noodgedwongen buiten slapen of beschutting zoeken in stationsgebouwen, kraakpanden, (via winteropvang) Thuisloosheid (1) mensen die gedurende een langere tijd kunnen verblijven in een residentieel opvangcentrum (2) mensen die door het CAW of het OCMW tijdelijk gehuisvest en begeleid worden. Mensen voor wie een vordering tot uithuiszetting bij het vredegerecht werd ingeleid en die dreigen uit huis gezet te worden. (via OCMW s) 3 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

4 Winteropvang De winteropvang biedt daklozen één of meerdere nacht(en) onderdak. (veel lokale verschillen in duur, toeleiding, prijs, aanbod, ) Er zijn 12 winteropvangcentra (met publieke middelen) in 10 centrumsteden bij onderzoek betrokken. In principe kan iedereen een beroep doen op de winteropvang, maar in de praktijk hanteert elk centrum zijn eigen toegangsregels. Blinde vlekken : Mechelen*, Genk, Sint-Niklaas, Lokeren, Ronse, Tienen, Maasmechelen, Tongeren, Sint-Truiden, Halle en Diest. 4 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

5 Winteropvang Capaciteit tijdens winter Aalst Gebruikers 15/1/ /1/2014 weigeringen Antwerpen studio s Brugge Genk / Gent (kdn) Hasselt Kortrijk 15 (20 sinds 21/1/2014) Leuven Mechelen / Oostende Roeselare Sint-Niklaas / Turnhout Dispatchsysteem via CRC Totaal 478 (+ 5 studio s, 10 kdn) 37 (waarvan 33 in OCMW s arrondissement) VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

6 Winteropvang Eind 2013 opende de kerkgemeenschap van Mechelen een opvanghuis voor daklozen ( Het Calefact ) waar gedurende de winter ( novemberapril) 12 mensen kunnen opgevangen worden. Ook winteropvang in Vilvoorde: 10 plaatsen, 5 gebruikers en 0 weigeringen tijdens meting Na berekening (dubbeltellingen, gekende missings): 711 unieke personen boven de zestien jaar en 53 kinderen. Totaal 593 weigeringen, voornamelijk volzet (416), meest in Gent, Kortrijk en Antwerpen 6 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

7 Thuislozenzorg Thuislozenzorg CAW s en doorgangswoningen OCMW s Residentiële thuislozenzorg en begeleid zelfstandig wonen Totaal: 2439 cliënten en 1096 vergezellende kinderen in thuislozenzorg CAW s. 7 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

8 Thuislozenzorg CAW s 8 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

9 Overzicht thuislozenzorg CAW CAW Oost Vlaanderen (Aalst, Gent, Sint-Niklaas) % en (absoluut*) 20 (488) Antwerpen (Antwerpen) 32,4 (790) Noord West Vlaanderen (Brugge, Oostende ) 7, 9 (193) * CAW Brussel en CAW Halle- Vilvoorde: 7,7% Limburg (Hasselt, Genk) 10,7 (261) Zuid West Vlaanderen (Kortrijk) 6,6 (161) Oost Brabant (Leuven) 5,7 (139) Boom-Mechelen-Lier / Welzijnshuis (Mechelen) 0,9 (22) Centraal West Vlaanderen (Roeselare) 1,4 (34) De Kempen (Turnhout) 6,4 (156) Totaal 92,3 (2244) 9 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

10 Residentiële thuislozenzorg CAW s Typemodule Omschrijving aantal in % en absoluut* Integrale residentiële begeleiding thuisloosheid Integrale begeleiding ikv studio-opvang Integrale residentiële begeleiding jongvolwassenen Integrale residentiële begeleiding slachtoffers partnergeweld Integrale begeleiding in een leefgroepcontext, met specifieke acties die focussen op de problematiek van thuisloosheid Integrale begeleiding in een studio-opvang, met specifieke acties die focussen op de problematiek van thuisloosheid Integrale begeleiding in een leefgroepcontext, met specifieke acties die focussen op de problematiek van jongvolwassenen. Integrale begeleiding van vrouwen en kinderen op een geheim adres in een leefgroepcontext, met specifieke acties die focussen op de problematiek van partnergeweld. 29,3 (691) 5,0 (116) 3,3 (78) 1,8 (42) Integrale residentiële begeleiding van slachtoffers van mensenhandel Zorgwonen Residentiële crisisbegeleiding Integrale begeleiding in een leefgroepcontext, met specifieke acties die focussen op de (juridische) situatie van slachtoffers van mensenhandel. Woonbegeleiding met specifieke en blijvende ondersteunende acties in de woonsituatie i.s.m. thuiszorgdiensten. Kortdurende, intensieve crisisbegeleiding die focust op het bespreekbaar en hanteerbaar maken van de crisis 0 (0) 4,9 (116) 3,7 (87) 10 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

11 Begeleid zelfstandig wonen Typemodule Omschrijving aantal in % en absoluut* Begeleid zelfstandig wonen Integrale begeleiding en training met 6,9 (163) jongvolwassenen specifieke acties in een traject naar zelfstandig wonen voor jongvolwassenen bij de overgang naar volwassenheid. Begeleid wonen Woonbegeleiding met specifieke en (mogelijk) blijvende ondersteunende acties in de woonsituatie. Het een integrale vorm van begeleiding. 45,1 (1064) * CAW Brussel en CAW Halle-Vilvoorde meegenomen in cijfers residentiële thuiszorg en begeleid zelfstandig wonen 11 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

12 Doorgangswoningen OCMW s Respons 70,8% (218 OCMW s) In 29 OCMW s geen cliënten in doorgangswoningen tijdens bevraging. 55 OCMW s hebben geen doorgangswoning(en) hebben. (meest in Limburg) 580 cliënten en 579 kinderen opgenomen in doorgangswoningen VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

13 Doorgangswoningen OCMW % Absoluut* Aantal beschikbare wooneenheden (op basis OCMW barometer 2013) Aalst 0,3 2 0 Antwerpen 2, (?) Brugge 3, Genk 0,3 2 0 Gent 2, Hasselt 0,3 2 7 Kortrijk 3, Leuven 2, Mechelen 2, Oostende / 0 Roeselare 2, Sint-Niklaas 0,5 3 5 Turnhout / 0 Totaal 22,4 132 In centrumsteden slechts 22,4% of 132 cliënten (volwassenen, vergezellende kinderen niet inbegrepen) opgenomen. Overige 77,6% in doorgangswoningen verspreid over de rest van Vlaanderen. Beschikbare wooneenheden zijn onzeker (verschillende cijfers uit twee bevragingen) 13 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

14 Profiel: Geslacht, leeftijd, nationaliteit (%) winteropvang CAWres CAWbewo OCMWdgw Mannen Vrouwen j j j j Belg Niet Belg Meer mannen dan vrouwen (vooral winteropvang) < > vervrouwelijking? Niet Belgen vooral in winteropvang Leeftijdsverdeling gelijklopend over verschillende opvangvormen 14 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

15 Profiel: arbeid, inkomen, verblijfsstatuut (%) winteropvang CAWres CAWbewo OCMWdgw Inkomen uit arbeid Leefloon Uitkering (ziekte, invaliditeit, werkloosheid, pensioen) Geen inkomen Onwettig verblijf Bijna 1 op 5 in winteropvang heeft onwettig verblijf 4 op 10 personen in winteropvang heeft geen inkomen +/- de helft van de thuislozen heeft uitkering Maximaal 1/5 heeft inkomen uit arbeid (dgw) 15 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

16 Profiel: aanleiding dak- en thuisloosheid, gezondheid Aanleiding familiaal probleem winteropvang CAWres CAWbewo OCMWdgw uithuiszetting Ontslag uit instelling Financiële 21,6 22, ,6 problemen (o.a verlies job, schulden) verslaving Psychiatrisch probleem Mentale handicap Verslaving en familiale problemen zijn voornaamste aanleidingen Ontslag uit instelling scoort vrij laag In 1 op 6 tot 1 op 5 situaties is financiële problemen aanleiding 16 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

17 Profiel: instellingsverleden winteropvang CAWres CAWbewo OCMWdgw Ooit gevangenis Ooit thuislozenzorg Ooit bijzondere jeugdzorg Ooit psychiatrie neen 26,6 2,5 5,3 44,7 In de doorgangswoningen heeft bijna de helft geen instellingsverleden Thuislozen met een instellingsverleden komen meest voor in het CAW aanbod Vooral psychiatrie en thuislozenzorg als verleden 17 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

18 Profiel: sinds wanneer thuisloos Minder dan 2 maand thuisloos winteropvang CAWres CAWbewo OCMWdgw maanden thuisloos maanden thuisloos Meer dan een jaar thuisloos , In winteropvang vaak onbekend (logisch) Bij begeleid zelfstandig wonen is thuisloos zijn relatief 18 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

19 Profiel: toekomst? winteropvang CAWres CAWbewo OCMWdgw Zelfstandig wonen / 33,1 32,3 59,2 Residentieel wonen met ondersteuning Individueel wonen met ondersteuning Vooruitzicht op doorstroom naar private markt Vooruitzicht op doorstroom naar sociale markt Vooruitzicht op doorstroom naar andere hulpverlening Geen vooruitzicht op doorstroom/uitstroo m / 19,1 4,0 6,2 / 46,1 62,7 33,6 / 21,4 8 23,1 / 13,6 11,9 19,7 / 11,1 3,9 2,2 / 38,2 56,1 34,1 Merendeel thuislozen kan individueel zelfstandig of met begeleiding wonen 35 tot 55% heeft geen vooruitzicht op doorstroom of uitstroom Grotere doorstroom naar private markt Totaal vooruitzicht op doorstroom naar huurwoning is minder dan 4/ VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

20 Totaalbeeld winteropvang 711 volwassenen en 53 kinderen 593 weigeringen (vooral volzet) 60% van de gebruikers in Gent en Antwerpen 85 % van de gebruikers zijn mannen. Eén op 10 is jonger dan 25 jaar. 40 % heeft geen enkele bron van inkomen. 17 % verblijft ongewettigd in België (hoofdzakelijk in Antwerpen). De maand voor de winteropvang verbleven de gebruikers vaak in instabiele verblijfplaatsen: dakloos/zwervend, een kraakpand of een woning van derden, een verblijf in de hulpverlening. De duur van de dakloosheid kent grote verschillen. blinde vlekken : o.a. 3 centrumsteden (Mechelen, Genk, Sint- Niklaas) 20 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

21 Totaalbeeld residentiële thuislozenzorg CAW 1132 volwassenen en 364 kinderen 65 % van de volwassenen zijn mannen 20 % is jonger dan 25 jaar 10 % van hen heeft een inkomen uit arbeid 38% instellingsverleden in de residentiële thuislozenzorg, 29% in de psychiatrie, 14% in een penitentiaire instelling en 13% in de bijzondere jeugdzorg 37% is langer dan een jaar thuisloos. Slechts voor één op vijf van de cliënten is een residentieel opvangcentrum de meest aangewezen vorm van hulp volgens de betrokken hulpverlener. Geen doorstroom door gebrek aan betaalbare woningen 21 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

22 Totaalbeeld begeleid zelfstandig wonen CAW 1227 volwassenen en 732 kinderen 15% werkt, de overgrote meerderheid heeft een uitkering 50% instellingsverleden in de residentiële thuislozenzorg, 30% in de psychiatrie, 17% in een penitentiaire instelling en 20 % in de bijzondere jeugdzorg 60% is langer dan een jaar thuisloos 1 op 3 zijn volgens de hulpverleners in staat om volledig zelfstandig te wonen. Geen doorstroom door gebrek aan betaalbare woningen 22 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

23 Totaalbeeld doorgangswoningen OCMW 580 cliënten en 579 kinderen Slechts één op vijf verblijft in een centrumstad Slechts 15% van de cliënten werkt. Eén op vier heeft psychische problemen Voor 6 op 10 is zelfstandig wonen de meest aangewezen woonvorm volgens de hulpverleners In principe is het verblijf in een doorgangswoning beperkt tot zes maanden, toch verblijft één op vier al langer dan een jaar in deze opvangvorm VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

24 Vorderingen tot uithuiszettingen meting die georganiseerd werd gedurende de periode 15 januari 2014 tot en met 31 januari 2014 In totaal 599 vorderingen 179 OCMW s hebben deelgenomen, in 49 OCMW s geen vordering 49,1% in de steden (= 294), waarvan 128 in Antwerpen. 8 op de 10 op de private huurmarkt 9 op de 10 met huurachterstand als reden In 1 op de 4 situaties zijn kinderen betrokken In maart 2014 hebben de OCMW in 57% van de vorderingen geen zicht meer op de situatie > verlies contact/niet kunnen bereiken VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

25 Beleidsaanbevelingen (vanuit onderzoek) 1. Winteropvang moet vermeden worden voor (gezinnen met) kinderen. 2. Scherper in kaart brengen van weigeringen in winteropvang. 3. Een grotere inzet op het vermijden van uithuiszetting, ook in de privé-markt. 4. De doorstroom uit residentiële opvangcentra, doorgangswoningen en begeleid wonen moet versneld worden. 5. Nood aan betere samenwerking tussen OCMW s en CAW s om verschillende aanbodsvormen van begeleid wonen intersectoraal in te zetten. (bovenlokaal inzetten van doorgangswoningen > betere begeleiding en oplossing leegstand?) 6. Alternatieve woonvormen voor de daklozen. 7. Meer/langer begeleiding voor instellingsverlaters 25 - VVSG - Dak- en thuisloosheid in Vlaanderen - OCMW's van de centrumsteden

26 Bedankt voor uw aandacht! Vragen staat vrij.