Evaluatie VVE-pilot Vanzelfsprekend in Zuidoost Drenthe/Veenkoloniën

Transcriptie

1 Evaluatie VVE-pilot Vanzelfsprekend in Zuidoost Drenthe/Veenkoloniën

2 Evaluatie VVE-pilot Vanzelfsprekend in Zuidoost Drenthe/Veenkoloniën Eindmeting, schooljaar 2011/2012 In opdracht van: Stuurgroep Vanzelfsprekend April 2012 IJsbrand Jepma Sandra Beekhoven

3 Samenvatting Deze samenvatting biedt in vogelvlucht de belangrijkste resultaten, conclusies en aanbevelingen. De VVE-pilot Vanzelfsprekend in Aa en Hunze, Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen (Zuidoost Drenthe/Veenkoloniën) is uitgevoerd tussen eind 2008 en begin Er is ingezet op een combinatie van drie inhoudelijke pijlers die tezamen tot hogere Nederlandse taalprestaties in het basisonderwijs zullen moeten leiden. Tabel S.1: Pijlers en meetbare doelen Pijlers Doelgroepbepaling en doelgroepbereik vergroten Uitbreiding aanbod voor doelgroeppeuters Professionalisering leidsters peuterspeelzalen Effecten van de drie pijlers samen Meetbare doelen Eind 2011 zijn alle doelgroepkinderen (100%) volgens de nieuwe gewichtenregeling bereikt. Eind 2011 is er een dekkend VVE-aanbod, overeenkomstig de landelijk vastgestelde kwaliteitseisen, groepsgrootte en beschikbare dagdelen. Eind 2011 zijn er voldoende plaatsen om de volledige VVEdoelgroep te kunnen bereiken. Eind 2011 wordt gewerkt met VVE-programma s waarvan de effectiviteit is onderbouwd. Eind 2011 is er een programmatische afstemming en overdracht tussen voor- en vroegschoolse voorzieningen. Eind 2011 zijn de toetsscores van kinderen bij aanvang van groep 3 met 15% verhoogd. Binnen elke pijler zijn maatregelen en acties ondernomen om de meetbare doelen te bereiken. Bij de inspanningen zijn alle relevante veldpartijen betrokken: kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, basisonderwijs, ICARE, bibliotheek en gemeente. Aangezien de gemeente geen directe zeggenschap heeft over de kinderopvang, immers, de kinderopvang is een marktpartij en heeft geen subsidierelatie met de gemeente, is het lastig gebleken om in gezamenlijkheid te werken aan de centrale doelen. Desondanks heeft de kinderopvang volop deelgenomen aan de VVE-pilot. Vanzelfsprekend is via een regionaal en een lokaal (gemeentespecifiek) uitvoeringsprogramma geconcretiseerd. Het project is met middelen van het Rijk, de provincie en gemeenten zelf betaald. Tijdens de uitvoering van Vanzelfsprekend is de Wet OKE (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie) gelanceerd. Deze wet is een steun in de rug geweest voor de realisering van de gemeentelijke uitvoeringsplannen. In de tweede helft van 2011 heeft de Onderwijsinspectie, in het kader van het maken van een bestandsopname van de VVEsector, de VVE-instellingen in de gemeente Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen beoordeeld. Aa en Hunze is niet meegenomen, omdat deze gemeente geen reguliere middelen krijgt voor het onderwijsachterstandenbeleid (OAB). Desondanks heeft Aa en Hunze voldoende aanleiding gezien om mee te doen aan Vanzelfsprekend. Ook Emmen neemt een bijzondere positie in. De gemeente behoort tot de G37, een van de 37 grootste gemeenten van Nederland. Daarmee heeft Emmen, als enige gemeente binnen Vanzelfsprekend, onlangs bestuursafspraken gemaakt met het Rijk. Daarin is onder meer bepaald dat de gemeente gaat werken aan het verhogen van het Nederlandse taalniveau van leidsters die werkzaam zijn in de VVE-sector. Ook komt er meer ruimte voor de inzet van hbo ers in de voorschoolse sector. 5

4 Deze evaluatie van Vanzelfsprekend valt uiteen in een implementatieonderzoek en een effectenonderzoek. Er zijn vele gegevensbronnen gebruikt om zicht te krijgen op de implementatie en de effecten. DEEL I: IMPLEMENTATIEONDERZOEK Verloop van project Vanzelfsprekend Uitvoeringsprogramma s Behalve het werken aan gemeenschappelijke doelen via regionale maatregelen en activiteiten, hebben gemeenten eigen uitvoeringsprogramma s ontwikkeld die van invloed zijn op de implementatie (en ook effecten) van Vanzelfsprekend. De uitvoerings-programma s maken het volgende duidelijk: elke gemeente heeft bij aanvang van Vanzelfsprekend een unieke startsituatie (andere historie en andere educatieve infrastructuur voor jonge kinderen); er zijn op uiteenlopende onderdelen van Vanzelfsprekend verschillen tussen gemeenten die terug te voeren zijn op historie, andere keuzen en omvang van financiële middelen; beleidsmatig is Vanzelfsprekend op een verschillende manier ingestoken en ingebed in de vier gemeenten; er zijn verschillen tussen de gemeenten: zo ontvangt bijvoorbeeld Aa en Hunze geen reguliere middelen voor de bestrijding van onderwijsachterstanden/vve, ook de Wet OKE is in beperkte mate van kracht, terwijl Emmen tot de G37 behoort (de G37 krijgt de komende jaren extra geld voor versterking van de VVE, het verhogen van het taalniveau leidsters en hbo ers op de groep); het is onredelijk om van alle gemeenten evenveel te eisen, gelet op de geconstateerde beginverschillen en verschillen in uitvoering tussen de gemeenten. Projectverlenging en focus Na de toegezegde projectverlenging met een jaar zijn de oorspronkelijke resultaatafspraken vernieuwd en aangescherpt. Er is een scherpere focus gekomen in de plannen. Verdere verloop van Vanzelfsprekend Er is betrekkelijk veel tijd gaan zitten in planvorming en het in de steigers zetten van de planuitvoering. Dit heeft al met al twee jaren gekost. Sommige activiteiten zijn met vertraging van start gegaan. De feitelijke oogsttijd zal nog moeten aanbreken. Aan het einde van het project is er meer lijn en focus gekomen in de uitvoering van de plannen en is de centrale taaldoelstelling scherper op het netvlies gekomen. Ondanks de gezamenlijke inspanningen zijn er verschillen in zowel uitvoeringstempo als opbrengsten. Diverse oorzaken zijn hier debet aan: verschillende uitgangspositie, verschillende keuzen binnen de drie pijlers, stabiliteit in personele bezetting vanuit de gemeente en dus functioneren van de gemeentelijke werkgroepen en invulling van de regierol van de gemeente. Pijler 1: Doelgroepbepaling en doelgroepbereik vergroten Werving en toeleiding Het consultatiebureau is een belangrijke schakel bij de werving en toeleiding van doelgroepkinderen naar de VVE. Het belang van deelname aan een voorschoolse instelling met VVE wordt bij de ouders onder de aandacht gebracht. Het is belangrijk dat via de dialoog ouders overtuigd raken van nut en noodzaak van VVE voor hun kind. Vanuit het consultatiebureau wordt bewust geen dwang en drang toegepast om kinderen in de VVE te krijgen. Toepassing van dwang en drang kan ertoe leiden dat het contact verstoord raakt. Gemeenten met een dreumes- of ukkiegroep zijn beter in staat om (vroegtijdig) toe te leiden naar VVE. 6

5 De terugkoppeling van verwezen kinderen naar VVE komt nog onvoldoende tot stand. Daardoor weet men niet goed welke kinderen aankomen op de locatie, noch waarom dat het geval is. De mate waarin de terugkoppeling succesvol is verschilt per gemeente. Coevorden weet van een groot deel van de aangemelde kinderen waar ze zich bevinden. In Emmen zijn wat dat betreft nauwelijks cijfers te melden. Van maar een heel klein deel van de kinderen is bekend of ze toegeleid zijn naar VVE. De VVE-registratie is nog niet op orde. Doelgroepbepaling Vooral activiteiten in het kader van pijler 1 (Doelgroepbepaling en doelgroepbereik) hebben aan het begin vertraging opgelopen. Er is een uniforme doelgroepbepaling (set van criteria) gekomen die voor alle vier de gemeenten gelijk is. Het toepassen van de landelijke gewichtenregeling bij de bepaling van doelgroepkinderen in de voorschoolse educatie roept vragen op. Doelgroepbereik vergroten Volgens de landelijke gewichtenregeling behoort 13 procent van de peuters in Emmen tot de voorschoolse doelgroep. In Coevorden is dit 8 procent, in Borger-Odoorn 6 procent en in Aa en Hunze 4 procent. Op basis van de eigen doelgroepbepaling van gemeenten is dit respectievelijk 21, 13, 6 en 7 procent. Vooral in Emmen zijn er naar verhouding meer voorschoolse doelgroepleerlingen dan op basis van de landelijke gewichtenregeling alleen. Op basis van de landelijke gewichtenregeling zal Aa en Hunze een VVE-aanbod van vier dagdelen/10 uren in de week voor 13 kinderen moeten realiseren. Voor Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen zijn dit respectievelijk 34, 44 en 226 kindplaatsen. In Aa en Hunze en Coevorden is er meer dan voldoende aanbod. In Borger-Odoorn is de dekkingsgraad 60 procent. In Emmen zijn nog geen vier dagdelen per week VVE. Volgens Aa en Hunze wordt 94 procent van de eigen (ruime) VVE-doelgroep bereikt. Van de andere gemeenten is dit niet bekend. In Aa en Hunze worden alle voorschoolse doelgroepkinderen volgens de landelijke gewichtenregeling (enge definitie) bereikt: 100 procent. In Borger-Odoorn en Coevorden ligt dit respectievelijk rond de 60 en 80 procent. Van Emmen is dit onbekend. Non-bereik heeft volgens de beleidsmedewerkers te maken met verschillende redenen: gebruikmaking van een peuterspeelzaal of kinderdagverblijf zonder VVE, gebruik gastouderopvang en een financiële drempel voor een kleine groep ouders. Pijler 2: Uitbreiding aanbod voor doelgroeppeuters VVE-aanbod De uitbreiding van het VVE-aanbod is redelijk goed verlopen. Wel zijn er ook kritische noties te maken ten aanzien van het tempo en de keuzen die gemaakt zijn. Nog niet overal wordt de Wet OKE nageleefd. Nog niet wordt overal vier dagdelen/10 uren per week (bijvoorbeeld Emmen) en/of met twee professionele leidsters op de groep gewerkt (bijvoorbeeld Aa en Hunze). In Aa en Hunze is gekozen voor het aanbieden van drie dagdelen van 3,5 uur per week of vier dagdelen van 2,5 uur per week, waarmee respectievelijk 10,5 uur of 10 uur per week VVE wordt gerealiseerd. Er is echter geen dubbele bezetting op de groep. In Borger-Odoorn zijn op meerdere locaties vier dagdelen VVE. VVE-programma s De voorschoolse instellingen in de vier gemeenten maken gebruik van integrale VVE-programma s die effectief zijn. Doorgaande lijn Er is gewerkt aan het realiseren van een doorgaande lijn door middel van het werken met een gestandaardiseerde overdracht (warm en koud). Dat is grotendeels gelukt, maar er blijft ruimte voor verbetering. Er wordt in de voorschoolse instellingen nog niet structureel gewerkt met een peutervolgsysteem, waardoor opbrengstgericht werken nog in de kinderschoenen staat. Meer verbinding tussen voorschool en vroegschool is nodig. Ook de Onderwijsinspectie ziet ruimte voor een betere samenwerking en afstemming tussen voorschoolse en vroegschoolse educatie. Ouderbetrokkenheid Gaandeweg heeft ouderbetrokkenheid een hoge prioritering gekregen op de beleidsagenda van Vanzelfsprekend. Bij het logopedisch spreekuur wordt de 7

6 betrokkenheid van ouders gemobiliseerd. Net als de Onderwijsinspectie komt Sardes tot de conclusie dat er meer kan worden gedaan aan het stimuleren van ontwikkelingsondersteunend gedrag van de ouders via kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. Daartoe zijn onlangs enkele kansrijke initiatieven ontwikkeld, maar het is nog wachten op de effecten. Harmonisatie Langzaam maar zeker wordt er gewerkt aan het harmoniseren van de verschillende voorschoolse voorzieningen. Vooral op het platteland wordt het ondoenlijk kleine voorzieningen in de benen te houden. Versterken van de zorgstructuur Er zijn intensievere contacten tussen de voorschoolse instellingen en zorginstellingen. Jonge kinderen kunnen eerder een beroep doen op zorg. Via preventieve logopedie worden kinderen met spraak-/taalproblemen eerder opgemerkt en geholpen. Er zijn ook dwarsverbanden gelegd met aanpalende zorgprojecten. Verbeteren van de taal- en leescultuur ICARE en de bibliotheek hebben een belangrijke rol gekregen bij het stimuleren van de taal- en leescultuur binnen voorschoolse instellingen en binnen gezinnen. Boekstart, TOLK, Hahnen, het logopedisch spreekuur en het dreumesuurtje en ook de ukkiegroep zijn belangrijke initiatieven daartoe. Bij een groot deel van de activiteiten binnen dit onderdeel worden zowel leidsters als ouders bereikt, waardoor ook wordt bijgedragen aan de ouderbetrokkenheid. Pijler 3: Professionalisering leidsters peuterspeelzalen Scholing De uitvoering van pijler 3 (professionalisering van leidsters peuterspeelzalen en pedagogisch medewerkers kinderdagverblijven) is voorspoedig verlopen. Er is veel aan intensieve scholing gedaan. Wel is in de ene gemeente het scholingstraject eerder van start gegaan dan in de andere. De langdurige scholingsactiviteiten lopen nog door tot na de formele beëindiging van Vanzelfsprekend. Er is gratis Vversterk-scholing gevolgd, maar er zijn ook scholingspakketten ingekocht. Scholing heeft plaats gehad in teamverband: pedagogisch medewerkers van kinderdagverblijven, leidsters van peuterspeelzalen en leerkrachten groep 1 en 2 van het basisonderwijs hebben samen VVE-scholing gevolgd. Dit heeft (de werkvloer van) de voorschoolse en vroegschoolse instellingen dichter bij elkaar gebracht. De Onderwijsinspectie is over het algemeen te spreken over de kwaliteit van de VVE-leidsters. Niet alleen de professionals binnen de voorschoolse instellingen zijn geschoold in VVE. Een flink deel van de leidsters is aanvullend geschoold in het kader van het logopedisch spreekuur, TOLK, Hahnen en laaggeletterdheid. Tot slot is er ook VVE-scholing ontwikkeld (door ROC Drenthe College) voor en gevolgd door de gastouderopvang. Kortom, er is veel geïnvesteerd in professionalisering in de breedte. DEEL II: EFFECTONDERZOEK Gepercipieerde opbrengsten van Vanzelfsprekend bij betrokkenen Er kunnen 11 opbrengsten worden genoemd, te weten: 1. een beter systeem van signalering, werving en toeleiding van doelgroepleerlingen die VVE nodig hebben; 2. een hoger bereik van doelgroepkinderen; 3. een ruimer aanbod van VVE van hogere kwaliteit (o.m. integrale VVE-programma s) 4. beter opgeleide leidsters in de voorschoolse sector; 5. meer oog voor het belang van taal (spreken, luisteren) bij voorschoolse instellingen en haar medewerkers bij later schoolsucces; 6. het betrekken van kinderopvang en gastouderopvang bij de ontwikkelingsstimulering van jonge kinderen middels VVE; 8

7 7. een intensievere samenwerking en afstemming, vooral binnen de voorschoolse sector, maar ook tussen de voor- en vroegschoolse voorzieningen en tussen voorschoolse voorzieningen en relevante partners (o.m. bibliotheek, ICARE); 8. een betere zorgstructuur voor jonge kinderen; 9. aanzetten voor het versterken van ouderbetrokkenheid/ontwikkelingsstimulerend gedrag van ouders; 10. het leggen van een bodem voor duurzame ontwikkeling tussen alle betrokken veldpartijen en haar medewerkers; 11. het (versneld) realiseren van een fundament voor een wijziging van het voorschoolse stelsel ten behoeve van het oplossen van specifieke plattelandsproblematiek (geboortekrimp, spreiding doelgroepkinderen en kleine voorschoolse voorzieningen in kleine kernen). Voor alle opbrengsten geldt ook dat er nog ruimte is voor verbetering. Er is veel voorwerk verricht, de echte oogsttijd moet nog aanbreken. Opbrengsten bij leerlingen De centrale doelstelling luidt dat de Nederlandse taalprestaties in 2011 voor de leerlingen in groep 3 met 15 procent zijn verhoogd ten opzichte van Bij de nulmeting is er voor gekozen om de ontwikkeling op de taaltoetsen Taal voor Kleuters (TvK, groep 2) en de Drie- Minuten-Toets (DMT, groep 3) in de tijd te volgen. Omdat scholen in 2011 massaal zijn overgestapt op andere (versies van) toetsen, kunnen we in deze eindmeting niet meer dan een vergelijking van 2008, 2009 en 2010 bieden. Tabel S.2: Ontwikkeling Nederlandse taalprestaties alle leerlingen vier Drentse gemeenten, vergelijking 2008 t/m 2010 (absoluut en relatief) Toets Aa en Hunze Borger-Odoorn Coevorden Emmen Totaal TvK (groep 2) Alle leerlingen + 7,1 (+ 13%) + 0,8 (+ 1%) + 1,8 (+ 3%) + 0,2 (+ 0%) + 1,3 (+ 2%) DMT (groep 3) Alle leerlingen + 10,0 (+ 18%) + 3,0 (+ 5%) + 4,2 (+ 7%) + 0,0 (+ 0%) + 2,3 (+ 4%) De resultaten zijn over de gehele linie positief. Uiteindelijk scoren de leerlingen uit groep 2 in 2010 gemiddeld 2 procent hoger dan in 2008; de leerlingen uit groep 3 scoren gemiddeld 4 procent hoger. Er zijn grote verschillen tussen de gemeenten. Ronduit spectaculair is de taalwinst die in Aa en Hunze is geboekt, gemiddeld is daar meer dan 15 procent taalwinst gemaakt. Maar ook in Coevorden en in Borger-Odoorn zijn er behoorlijk betere taalprestaties bij leerlingen in groep 2 en 3 waargenomen. In Emmen is tussen 2008 en 2010 geen taalwinst gemaakt. Met de Drentse Onderwijsmonitor wordt door een andere vergelijking met andere taaltoetsen zichtbaar dat er wel taalwinst is behaald in Emmen, vooral in groep 2. In de andere gemeenten is er minder taalwinst gerealiseerd tussen 2009, 2010 en In groep 3 is er in één jaar tijd (2010 en 2011) nauwelijks taalwinst behaald in de gemeenten. Het is lastig om de uitvoering van Vanzelfsprekend in verband te brengen met de taalopbrengsten. Er is hoofdzakelijk geïnvesteerd in de voorschoolse instellingen, terwijl de taalontwikkeling van kinderen in de groepen 2 en 3 zijn gevolgd. Deze leerlingen hebben nog niet kunnen profiteren van de kwaliteitsverbetering van het voorschoolse stelsel. Waarschijnlijk worden de opbrengsten van Vanzelfsprekend de komende jaren beter zichtbaar in de taalprestaties van leerlingen. 9

8 Opbrengsten vorming professionele leergemeenschappen Er zijn veelbelovende initiatieven ontstaan met betrekking tot duurzaam leren in de context van professionele gemeenschappen. We noemen de regionale bijeenkomsten, de gezamenlijke VVE-scholing van medewerkers uit kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en basisscholen, intersectorale bijeenkomsten voor het realiseren van een doorgaande lijn voor- en vroegschools en de gemeentelijke werkgroepen/projectgroep Vanzelfsprekend. In gezamenlijkheid is gewerkt aan het realiseren van communale doelstellingen. Toekomst na Vanzelfsprekend Bij alle betrokken veldpartijen is de wil en wens aanwezig om de opbrengsten diep te verankeren en te borgen in de eigen organisatie. Hiertoe zijn ook aanzetten gedaan. Toch zijn er ook zorgen geuit, namelijk: geboortekrimp (vraaguitval bij voorschoolse voorzieningen), bezuinigingen en (door)financiering van lopende activiteiten. Dit betekent onzekere tijden, vooral voor Aa en Hunze, Borger-Odoorn en Coevorden. Door de bestuurlijke afspraken die in het voorjaar van 2012 zijn gemaakt tussen het Rijk en de G37 zijn er voor Emmen betere condities om door te gaan op de ingeslagen weg. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Conclusies De belangrijkste conclusie is dat er door alle betrokken veldpartijen grote inspanningen zijn verricht om (de randvoorwaarden voor) een beter voorschools stelsel neer te zetten, dat bevorderlijk is voor de schoolloopbaan van kinderen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Er is veel bereikt, maar er is ook nog veel te doen. Dat heeft deels te maken met de hoeveelheid tijd die is gemoeid met het in de steigers zetten van een goed plan met uitvoering. De Onderwijsinspectie vindt de kwaliteit ten aanzien van de uitvoering van de VVEprogramma s en de professionaliteit van scholing van de leidsters over het algemeen van voldoende niveau. Verbeterpunten worden gesignaleerd op het gebied van ouderbetrokkenheid, doorgaande lijn en opbrengstgericht werken. In deze eindmeting van Vanzelfsprekend hebben we min of meer dezelfde constateringen gedaan. Aanbevelingen Bij het formuleren van de aanbevelingen maken we gebruik van deze evaluatie, maar ook van de Inspectierapporten over de kwaliteit van VVE. Per pijler maken we enkele aanbevelingen, die bijdragen aan het verbeteren van de algehele vroegkinderlijke ontwikkeling in het algemeen en de Nederlandse taalprestaties van jonge kinderen in het bijzonder. Afgesloten wordt met een tweetal aanbevelingen, dat te maken heeft met de uitvoering van het project Vanzelfsprekend. Pijler 1: doelgroepbepaling en doelgroepbereik vergroten Aanbeveling 1: kijk kritisch naar de set criteria bij de bepaling van de VVE-doelgroep Er worden meerdere criteria gebruikt bij de bepaling van de doelgroep voor VVE. Gemeenten worden gefinancierd voor de omvang van de voorschoolse doelgroep op basis van de landelijke gewichtenregeling. Dit geeft problemen als gemeenten meer doelgroepkinderen zien dan er op basis van alleen de gewichtenregeling zijn. Bovendien vraagt het afnemen van meerdere criteria door verschillende personen (tijdens consultatie en op voorschoolse instellingen) extra tijd en geld. Ga na wat de toegevoegde waarde is van de vele criteria die meedoen bij de bepaling of een kind tot de doelgroep behoort. Volstaat alleen de 10

9 gewichtenregeling? Het gaat per slot van rekening om het bevorderen van de vroege ontwikkeling van kinderen uit een achterstandssituatie (laagopgeleide ouders). Aanbeveling 2: verbeter de VVE-registratie Tijdens Vanzelfsprekend zijn er grote vorderingen gemaakt ten aanzien van de registratie rondom VVE. Het is belangrijk om de VVE-registratie op orde te brengen. Een goede registratie draagt bij aan het realiseren van een sluitend systeem van werving en toeleiding van doelgroepkinderen naar de VVE. Dit is nodig om te zien waar werving en toeleiding goed en minder goed verloopt en waar mogelijk gerichte acties nodig zijn. Aanbeveling 3: breng de omvang van het non-bereik in kaart Hoewel het doelgroepbereik is toegenomen, gaan nog niet alle doelgroepkinderen die VVE nodig hebben naar een VVE-voorziening. Het is van belang zicht te hebben op de omvang van de gemiste groep en de redenen van non-deelname. Dit hangt samen met de vorige aanbeveling: breng de VVE-registratie op orde. Aanbeveling 4: start een discussie over dwang en drang-middelen om alle doelgroepkinderen naar de VVE te krijgen Als eenmaal het non-bereik goed in beeld is gebracht, dient de vraag zich aan tot hoe ver een gemeente zich zou moeten inspannen om alle kinderen naar de VVE te geleiden. Als het gaat om werkzoekende ouders die in een uitkeringssituatie zitten: wil en mag de gemeente deze ouders onder druk zetten (verplichten) om hun kinderen deel te laten nemen aan VVE? Bijvoorbeeld via een sanctionering, middels een korting op de uitkering? Wat in het geval van een alleenstaande (tiener)moeder of een gezin waarbinnen geen Nederlands wordt gesproken? Gemeenten doen er verstandig aan om een discussie te starten hoe ver ze willen gaan en wat dat vraagt van de direct betrokken veldpartijen, in het bijzonder de rol van ICARE. Pijler 2: uitbreiding van het VVE-aanbod (inclusief kwaliteit) Aanbeveling 5: werk aan de naleving van de Wet OKE Nog niet overal in de vier gemeenten wordt de Wet OKE volledig nageleefd. Vier dagdelen in de week VVE en twee leidsters op een VVE-groep met maximaal 16 peuters zijn cruciale kwaliteitscriteria. Aanbevolen wordt om hier topprioriteit van te maken bij de volgende stap. Aanbeveling 6: zet een goede doorgaande lijn tussen voor- en vroegschools neer Het realiseren van een doorgaande lijn is meer dan het gebruik maken van een standaard overdrachtsformulier en afspraken over warme en koude overdracht. Ook programmatische afstemming hoort hierbij. De voorschoolse instellingen zouden kunnen gaan werken met het realiseren van de SLO-einddoelen voor peuters (wat moeten peuters kunnen bij entree van de basisschool?), die aansluiten bij de kerndoelen van het basisonderwijs. Op deze manier krijgt de doorgaande lijn meer verdieping en verbinding enis het geen probleem als kinderen vanuit de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen doorstromen naar verschillende basisscholen (binnen en buiten de eigen dorpen en gemeenten); alle basisscholen zijn gehouden aan de kerndoelen waarbij de voorschoolse sector is aangehaakt middels het werken met de doelen voor peuters. Aanbeveling 7: start met opbrengstgericht werken met peuters Zorg ervoor dat er in de VVE-instellingen wordt gewerkt met een peutervolgsysteem en gebruik de toetsing van peuters als diagnose voor het aanbod. Focus niet te zeer op wat een peuter nog niet kan. Het is aan de pedagogisch medewerkers van kinderdagverblijven en peuterspeelzaalleidsters, in overleg met een leidinggevende, conclusies te verbinden aan de 11

10 uitkomsten van peutertoetsen. Steek daarbij in op verandering in het aanbod en de begeleiding van jonge kinderen. Pijler 3: professionalisering van leidsters in de voorschoolse sector Aanbeveling 8: zorg voor een hoog taalniveau van leidsters Er is veel te doen over het taalniveau van leidsters die werken met jonge (doelgroep) kinderen. Ook al hebben leidsters een kwalificatie middels een mbo3-diploma op zak, dat wil niet altijd garanderen dat de mondelinge, lees- en schrijfvaardigheden op niveau 3F (mbo4, havo-niveau) zijn, zoals de laatste tijd wordt bepleit. Dit is een belangrijke voorwaarde om betekenisvolle gesprekken aan te gaan met kinderen en ouders en om op een verantwoorde wijze aan taal-/leesbevordering te doen bij kinderen en hun ouders. Via toetsing en gerichte nascholing kan het eigen taalniveau van de leidsters omhoog worden gebracht tot de gewenste taalnorm (3F). In de G37 wordt de komende tijd aan het verhogen van de taalnorm van leidsters gewerkt. Projectaanpak Aanbeveling 9: focus vanaf het begin op de doelstellingen en benodigde acties om de doelstellingen te bereiken Het is de valkuil bij ieder project: bij de start van projecten is de verleiding groot om er vele activiteiten aan te koppelen en verbindingen te leggen met bestaande projecten die raakvlakken hebben. Er zijn immers vele betrokken partijen, de voorschoolse sector heeft vele gezichten. Dit kan tot gevolg hebben dat een project topzwaar wordt ( optuigen van een kerstboom ) en afdrijft van de essentie. Het is zaak om vanaf het allereerste begin voor ogen te houden wat de essentie is van het project en welke maatregelen en activiteiten echt nodig (prioritering) zijn om dit te realiseren. Soms moet dan worden geconcludeerd dat er maatregelen en activiteiten beter niet uitgevoerd kunnen worden, omdat ze te ver af staan van de kern. Aanbeveling 10: meerjarige projecten vragen om stabiele personeelsbezetting (vanuit de gemeente) Voor een goed verloop van meerjarige projecten is het verstandig dat er meer dan één persoon vanuit de verantwoordelijke organisatie (de gemeente) bij betrokken is. Een project als Vanzelfsprekend is minder kwetsbaar als meerdere beleidsmakers op de hoogte zijn van doelstellingen, opzet en uitvoering. Als een van de twee beleidsmakers om wat voor reden dan ook vertrekt, dan is er continuïteit in aansturing. Er gaat dan geen kostbare tijd verloren. 12