RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 EN 2016 IN DE GEMEENTE. Oss

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 EN 2016 IN DE GEMEENTE Oss Plaats : Oss Gemeentenummer : 0828 Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 4 april 2016 Datum vaststelling : 14 juni 2016

2 Pagina 2 van 16

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD INLEIDING VVE IN DE GEMEENTE OSS CONCLUSIES Pagina 3 van 16

4 Pagina 4 van 16

5 VOORWOORD In de periode heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden. Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2015 en de eerste helft van Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Oss in 2015 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 16

6 1 INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Oss in 2015 en De aanleiding van het onderzoek is enerzijds het ontstaan van een nieuwe situatie sinds de bestandsopname door een tussentijdse gemeentelijke fusie en anderzijds het mogelijk bestaan van risico s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. De basis van het onderzoek is een digitale vragenlijst die de gemeente heeft ingevuld. Wij hebben deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met betrokkenen van de gemeente. Vervolgens hebben wij de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de bestandsopname in beeld gebracht. Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. Wij zijn na de zomer van 2015 gestart met het signaalgestuurde toezicht op vve op de locaties. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens de bestandsopname. Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente. Een gesprek met vijf betrokken beleidsambtenaren over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Oss. Toezichtkader Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader vooren vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op: Pagina 6 van 16

7 > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie. Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geven wij in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Oss. Pagina 7 van 16

8 2 VVE IN DE GEMEENTE OSS De gemeente Oss heeft een digitale vragenlijst ingevuld. Op basis van de antwoorden hebben wij mogelijke risico s gesignaleerd ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. De digitale vragenlijst levert informatie over: Wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken. Het bereik. De veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg. De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op de digitale vragenlijst, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3). Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. 2.1 Ontwikkeling van vve in de gemeente Oss sinds de bestandsopname In augustus 2011 vond de bestandsopname vve in de gemeente Oss plaats. Destijds bleek dat het gemeentelijk beleid nog op verschillende terreinen niet voorhanden was of sterk in ontwikkeling verkeerde. Ook waren de gegevens van de vve-locaties niet meer actueel. Het rapport over de kwaliteit van vve in Oss is vastgesteld in november De bevindingen van de inspectie werden er- en herkend. Daarna startte een verbeterproces, dat echter de nodige tijd heeft gevergd. In de periode ontstond tevens de gemeentelijke fusie met de gemeente Geffen. Pagina 8 van 16

9 De gemeente heeft aan de hand van de uitkomsten van de bestandsopname en/ of onderzoek in 2011 een aantal doelen gesteld voor 2014/2015. De coördinatie ligt in handen van het Taalexpertisecentrum Onderwijskansen (TOV) en vve in de gemeente Oss. De coördinator werkt volgens plan op basis van de gemeentelijke beleidsuitgangspunten vve en het convenant met kinderopvang en onderwijs. Bijna alle doelen zijn gerealiseerd, enkele daarvan vergen nog doorontwikkeling of verbetering: De gemeente hanteert nu een brede doelgroepdefinitie. Op alle voor- en vroegscholen is Kijk als observatie-instrument ingevoerd. Verdere borging in werkprocessen vindt plaats. Voor- en vroegscholen hanteren een eenduidig overdrachtsformulier. Doorontwikkeling vindt plaats in Alle leerkrachten en pedagogisch medewerkers zijn vve- gecertificeerd en werken met een vve-programma. Systematische evaluatie om de inhoudelijke kwaliteit van vve op gemeentelijk en op locatieniveau te evalueren kan nog aan winst boeken. Dit is een verbeterpunt, waar de gemeente voor open staat. Een gemeentelijk ouderbeleid en ouderbeleid op locaties, gericht op diversiteit waarvoor een analyse nodig is, is nog een te bereiken (eigen) doel. Tussen de gemeente en partners zoals bijvoorbeeld GGD, Jeugdgezondheidszorg, bestuurders van scholen en houders van zalen, vvecoördinatoren en Centrum voor Jeugd en gezin is een nauwe(re)samenwerking gerealiseerd. Dit leidt onder andere tot een stroomschema toeleiding GGD en een terugkoppeling aan de GGD/JGZ door de voorschoolse instellingen als de vve- doelgroepkinderen zijn aangemeld en ingeschreven. Er vindt regelmatig overleg plaats tussen de betrokkenen van de verschillende werkgroepen om de beoogde doelen te realiseren. Het TOV coördineert taakvelden zoals: het verbeteren van taalontwikkeling van kleuters, het vergroten van taalvaardigheid van de NT2 leerlingen, vve professionalisering, scholingstraject taalniveau 3F/2F voor vve pedagogisch medewerkers. Het aantal doelgroeppeuters dat minimaal tien uur per week deelnam aan voorschoolse educatie bedroeg op 1 oktober 2013: 194. Dit aantal was een jaar later: 220. Pagina 9 van 16

10 Het aantal voorschoolse kindplaatsen was in 2013 niet bekend; in 2014 bedraagt het aantal: Lijst met de vve-documenten die de gemeente Oss heeft aangeleverd Concept Evaluatieverslag Taalexpertisecentrum Onderwijskansen en vve in de gemeente Oss (2014) 2015 en bijlagen, 24 februari Het gemeentelijk vve-beleid In deze paragraaf geven wij onze bevindingen weer over het gemeentelijke vvebeleid. Per domein is beschreven op welke punten wij het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordelen, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten wij de gemeente als een voorbeeld voor anderen zien ( 4 ). Wij baseren onze bevindingen op de uitkomsten van de verificatie van de digitale vragenlijst door middel van documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. Waar de bevindingen van de inspectie afwijken van het beeld uit de digitale vragenlijst van de gemeente wordt dit vermeld en onderbouwd. HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID A1 1A2 1A3 1A4 1A5 1A6 1A7 1A8 1A9 1B 1C Definitie doelgroepkind Bereik Toeleiding Ouders Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Resultaten Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Pagina 10 van 16

11 DE VVE-CONDITIES A 2B GGD-rapport Gemeentelijk subsidiekader De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie >onderwijssectoren > Kinderopvang. Toelichting: 1 Verbeterpunten met een afspraak Er zijn geen verbeterpunten met een afspraak. 2 Verbeterpunten Ouderbeleid De gemeente subsidieert activiteiten om (ouders van) peuters te stimuleren deel te nemen aan vve. Zo begeleidt de Jeugdgezondheidszorg de ouders door ze te informeren, te adviseren en te ondersteunen. Eventueel vindt een huisbezoek plaats. De gemeente ziet het grote belang in van een actieve ouderparticipatie van doelgroeppeuters. Op dit moment wordt nog verder gewerkt aan de invulling van een expliciet gemeentelijk ouderbeleid. De volgende aandachtspunten kunnen hierbij helpen: welke doelen streeft de gemeente na op het gebied van actieve ouderparticipatie als inzet om achterstanden van peuters te voorkomen of te verminderen; op welke wijze wil de gemeente deze doelen verwezenlijken (inclusief financiering/subsidiering); welke instellingen zijn hierbij betrokken; welke concrete resultaten verwacht de gemeente te behalen om na te gaan of de doelen zijn behaald. Voor het inzetten van een effectief ouderbeleid is het noodzakelijk dat de gemeente een heldere analyse heeft van de ouderpopulatie, die zij wil bereiken met haar beleid. Het is daarom ook van belang dat in het gemeentelijk beleid expliciet afspraken en doelen met de vve-locaties zijn opgenomen over de volgende aspecten: het informeren van ouders over vve; het benutten van de intakeprocedure van de voorscholen voor het vergaren van belangrijke informatie over de peuter; Pagina 11 van 16

12 het regelmatifg informeren van de ouders over de ontwikkeling van de peuters door de voorscholen; het rekening houden met de thuistaal van de ouders. 3 Voldoende Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau, interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegschool en resultaten De uitvoering van het vve beleid in Oss lag in 2014/2015 bij het Taalexpertisecentrum (TOV). De gemeentelijke beleidsuitgangspunten vve en het convenant met opvang en onderwijs zijn leidend bij het uitvoeren van de voor- en vroegschoolse educatie. De (prille) jaarlijkse evaluatie en de rapportage van de uitkomsten, in handen van het TOV, betreffen de resultaten van vve en of de beoogde doelen zijn bereikt. De gemeente Oss bouwt nu verder aan een cyclische evaluatie systematiek voor het evalueren van de kwaliteit van de gemeentelijke vvedoelen. Verder maakt de gemeente (subsidie-) afspraken waarop de voor- en vroegscholen zich moeten verantwoorden over de kwaliteit van vve. Bijvoorbeeld ten aanzien van aan welke kwaliteitsnormen de voorscholen moeten voldoen en zijn er resultaatafspraken met de vroegscholen gemaakt over de resultaten van de kinderen aan het einde van de kleuterperiode. 4 Voorbeeld voor anderen Het bereik, toeleiding en vve-coördinatie binnen de gemeente Tussen 2011 en 2014 heeft de gemeente Oss geen gebruik gemaakt van de beperkte doelgroepdefinitie (de gewichtenregeling). De gemeente was en is van mening dat deze smalle definitie geen recht deed en doet aan de realiteit en werkelijke omvang van de achterstanden in Oss, die groot zijn. In de praktijk zijn de vve-peuters dan ook geïndiceerd op basis van een Sociaal-medische behoefte en op basis van een Tutor- en Taalinstructie-behoefte. Allen kregen minimaal tien uur per week een vve-programma aangeboden. De gemeente Oss paste sinds 2014 dan ook een brede doelgroepdefinitie toe. De inspectie waardeert deze visie en houding zeer. Tegelijk kreeg de GGD/JGZ de opdracht via deze nieuwe (brede) definitie kinderen op het consultatiebureau te screenen, indiceren en naar vve-zalen toe te leiden. Dit verklaart volgens de gemeente Oss de verschillen in cijfers die hier worden gepresenteerd. Pagina 12 van 16

13 Volgens de eigen gemeentelijke doelgroepdefinitie is het aantal doelgroeppeuters op 1 oktober 2013: 150. Op 1 oktober 2014 bedraagt dit aantal: 125. Het aantal kindplaatsen op een voorschool voor 10 uur per week (met twee voldoende opgeleide pedagogisch medewerkers) is in 2013 nog onbekend; in 2014 bedraagt het aantal kindplaatsen op kinderdagverblijven 949. Het aantal doelgroeppeuters dat minimaal tien uur per week deelnam aan voorschoolse educatie bedroeg op 1 oktober 2013: 194 en op 1 oktober 2014: 220. Sinds Jeugd Gezondheids Zorg (JGZ) vanaf 2014/2015 de vve-indicaties indiceert, bezoeken kinderen vaker een bij die doelgroep passende peutergroep. De gemeente heeft nu een dekkend bestand van waaruit de doelgroeppeuters kunnen worden geïdentificeerd (zoals het Integraal Dossier JGZ). Ook heeft Oss zicht op waarom ouders hun peuter niet naar een vve-voorschool laten gaan, terwijl ze daar wel voor in aanmerking komen. Vaak liggen culturele achtergronden hier aan ten grondslag, maar ook de kosten werken belemmerend. De beleidscoördinatie is in handen van de gemeente en de vve-coördinator. Schoolbesturen, houders en de gemeente evenals het consultatiebureau, Centrum voor Jeugd en gezin en de bibliotheek zijn nauw betrokken bij de uitvoering van de voor- en vroegschoolse educatie. Regelmatig vindt overleg plaats tussen de betrokkenen. Tevens dragen de vve-coördinatoren op de basisscholen ook een belangrijk aandeel aan de uitvoering van vve. In verscheidene werkgroepen werken betrokkenen samen hard en vol enthousiasme om de gezamenlijke doelen te realiseren. Een mooi voorbeeld voor anderen! Doorgaande lijn Sinds 2014 vond een grote omslag plaats ten aanzien van de doorgaande lijn van voorscholen naar vroegscholen. Alle vve-locaties en zelfs niet vve-locaties maken gebruik van een integraal programma, dat voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen. Betrokkenen willen graag een doorgaande lijn bewerkstelligen. Ze tonen zich allemaal zeer veranderingsbereid, zo geeft de gemeente aan. In de praktijk hebben alle medewerkers een scholing Kijk gevolgd en afgerond, onder leiding van het Taalexpertisecentrum Onderwijskansen en vve in Oss. De komende periode ligt de focus op het toepassen van het observatiesysteem. Deze nieuwe werkwijze zal zeker ten goede komen aan een professionele(re) kijk op de ontwikkeling van het jonge kind. Vervolgens zal dit ook merkbaar zijn in de kwaliteit van de (warme) overdracht van voor- naar vroegschool. Hiervoor is het bestaande overdrachtsformulier verder verfijnd en doorontwikkeld. Tevens zijn er afspraken gemaakt voor de begeleiding en de zorg voor kinderen op de voor- en de vroegschool, die in de praktijk al zichtbaar zijn. Pagina 13 van 16

14 GGD-rapport en gemeentelijk subsidiekader De gemeente Oss heeft sluitende afspraken gemaakt met de GGD. Zo heeft de GGD opdracht gekregen bij de jaarlijkse beoordeling van de vve-voorscholen de voorschoolse educatie consequent mee te nemen. De uitkomsten zijn vastgelegd in de GGD-rapporten die er voor elke vve- voorschool zijn. De afspraken met de GGD en voor de toeleiding van de peuters zijn vastgelegd in de gemeentelijke subsidievoorwaarden. Ouders kunnen het gebruik van peuterarrangementen op verschillende manieren financieren: 1. Gesubsidieerde peuteropvang: Dit is 6 of 7 uur per week, verdeeld over 2 dagdelen, 40 weken per jaar. 2. Gesubsidieerde peuteropvang en vve: Dit is 10 uur per week verdeeld over 3 dagdelen, 40 weken per jaar. Voor deze peuteropvang komen uitsluitend peuters in aanmerking die tot de vve- doelgroep behoren en een vve-indicatie hebben van de Jeugdgezondheidszorg (Consultatiebureau). 3. Gratis derde dagdeel vve: Er zijn ook peuters uit tweeverdieners gezinnen die tot de vve-doelgroep behoren en een vve-indicatie hebben van de Jeugdgezondheidszorg. Deze ouders zijn toegewezen op de Kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst. Omdat de gemeente Oss het belangrijk vindt dat ook deze peuters minimaal 10 uur per week vve krijgen, komen deze peuters in aanmerking voor een gratis derde dagdeel. Pagina 14 van 16

15 3 CONCLUSIES De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Oss beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Conclusies gemeentelijk vve-beleid Uit het nader onderzoek blijkt dat het vve-beleid ten opzichte van 2011/2012 sterk is verbeterd en is op een aantal gebieden zelfs een voorbeeld voor anderen. Voor- en vroegschoolse educatie is nu stevig en integraal ingebed in het gemeentelijke onderwijsachterstandenbeleid en lokaal educatief beleid. Dit is een hele positieve ontwikkeling. Sinds de coördinatie in de handen ligt van het Taalexpertisecentrum onderwijskansen en vve in de gemeente Oss heeft de slagkracht van de gemeente geleid tot: een toename van het aantal peuters dat deelneemt aan vve; zijn alle beroepskrachten voor vve geschoold en hebben alle medewerkers op de voorscholen het vereiste taalniveau behaald; is er een doorgaande lijn; is de coördinatie van vve binnen de gemeente verankerd; meer aandacht voor vve binnen het onderwijs. Er zijn slechts twee verbeterpunten geconstateerd: Ouderbetrokkenheid: er zijn nu nog geen afspraken gemaakt met de vooren vroegscholen over de afstemming van het pedagogisch-educatief handelen en over de manier waarop met ouders omgegaan wordt. De komende periode breidt de gemeente het beleid rondom de ouderbetrokkenheid verder uit. De kwantitatieve resultaten heeft de gemeente in beeld: de kwalitatieve nog niet. De komende periode richten betrokkenen zich op de kwalitatieve resultaten die behaald zijn. Tot slot. De inspectie heeft vertrouwen in dat de gemeente met dezelfde mate van sturing de gewenste resultaten en doelen zal halen. Verbeterafspraken Geen Verbeterpunten Ouderbeleid Pagina 15 van 16

16 Voldoende oordelen Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau; Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegschool; Resultaten. Voorbeelden voor anderen Het bereik, toeleiding en vve-coördinatie binnen de gemeente; Doorgaande lijn; GGD-rapport en gemeentelijk subsidiekader. Vervolgafspraken: Signaalgestuurd toezicht: wij zullen eind 2016 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico s. Tevens nemen wij de uitkomsten van eventuele locatieonderzoeken mee. Op grond van de analyses bekijken wij opnieuw in welke gemeenten in 2017 een onderzoek plaats zal vinden. Pagina 16 van 16