Thema 14: Arbeid & Gezondheid VP Levenslang Gezond Voortgan g srapporta ge

Transcriptie

1 TNO-rapport TNO 2014 Pt0366 Thema 14: Arbeid & Gezondheid VP Levenslang Gezond Voortgan g srapporta ge Gezond Leven Utrechtseweg HE Zeist Postbus AJ Zeist T F infodesk@tno.nl Datum Auteu(s) 28Íeûuati20'14 Prol Dr. N.L.U. van Meeteren Dr S B Detmar Dr V H Hildebrandt Exemplaarnummer Oplage Aantal pagina's Aantal bülagen Regievoerder Projectnaam Projectnummer 33 (incl. bülagen) 1 Ministerie van Volksgezondheid, Welzljn & Sport Autorisatie Functie Handtekening Alle rechten voorbehouden Niets uit deze u tgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, foto-kopie, microfilm of op welke andeíe wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van TNO lnd en dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor opdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen de partijen gesloten overeenkomst Het ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belang-hebbenden is 2014 TNO

2 TNO-rapport I P t33 Inhoudsopgave lnleiding VP Levenslang Gezond... '...'.'..'."' 3 ' Propositie Lang Gezond en Actief Leven......'...'."'."'..'... 5 Enkele highlights uit Korte inleiding op Propositie Lang Gezond en Actief Leven...7 Uitvoering in ,...7 Resultaten... 7 Output en kennisoverdracht '10 lnnovatie Programma's Propositie Gezond en Veilig Opgroeien....'...'.'.12 Enkele, highlights uit Korte inleiding op Propositie Gezond en Veilig Opgroeien '13 Uitvoering in , Resultaten..., Output en kennisoverdracht..., lnnovatie Programma's OndertekeninS...,.....'."..'..'.' Bijlage Artikelen, rapporten en boeken '.""...' 20

3 TNO-rapport I P /33 Inleiding VP Levenslang Gezond Honderdvijftig jaar innovatie van onder andere educatie, industrialisatie, medicalisatie en hygiëne bracht de samenleving voorspoed, leef comfort en levensven vachting. We worden ouder en leven langer gezond Continueren van dit succes vergt verdere innovatie om alle mensen - van zeer jong tot zeer oud - naar believen en vermogen vitaal en duuzaam mee te laten doen aan de samenleving en de kosten voor gezondheid(zorg) in de hand te houden. Gezien de urgentie en omvang van deze uitdaging zijn puntoplossingen van ondergeschikt belang en brengt vermoedelijk'slechts' een complete systeemtransitie dé oplossing, waarbij beleid, overheid, ondernemers - gegeven het Bedrijfsleven beleid van het Ministerie van Economische Zaken - en praktijk de handen ineen slaan om technologisch, sociaal en cultureel het huidige gezondheid(szorg)systeem te innoveren richting een participatie, predictie, personalisatie en preventie gericht systeem Vanuit het VP Levenslang Gezond (lnnovatiegebied Directeur: Nico van Meeteren) innoveert TNO hiertoe, naast de nog altijd noodzakelijke en gewenste puntoplossingen, dergelijke systeemtransities in proeftuinprojecten. Dit vindt plaats met andere innovatiegebieden (Voeding, Biomedische lnnovatie, Arbeid) en thema's (lndustriële lnnovatie, lnfrastructuur, Mobiliteit en lnformatiemaatschappij) van TNO en vele landelijke en regionale partners vanuit de innovatieprogramma's van de twee proposities, te weten Gezond en Veilig Opgroeien (GVO; propositiemanager: Symone Detmar) en Lang Gezond en Actief Leven (LGAL; propositiemanager: Nico van Meeteren). Beide proposities innoveren met name de preventie en zorg in de nulde en eerste lijn, gericht op de adaptatie van burgers zelf en op compensatie (ruim opgevat) vanuit hun omgeving, zulks naar analogie van de nieuwe definitie van het begrip gezondheidl, het WHO-model voor'functioneren' opgetekend in de ICF en in lijn het door dit VP i.s.m. het RIVM ontwikkelde concept vitatiteiê. De aansturing van TNO en daarmee ook van het VP Levenslang Gezond (VP LG) is per belegd blj EZ, waar voorheen TNO hierarchisch ressorteerde onder OC&W. Functioneel ressorteert het VP LG onder het Maatschappelijke thema Arbeid en Gezondheld dat formeel bij SZW als penvoerder belegd is (Eric van Luijk) en dat nauw samenwerkt met M/VS, in het bijzonder de Directie Publieke Gezondheid (Susan Potting en Cecile Goebel voor GVO) en MEVA en de Directie Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie (respectievelijk Cees Vos en Martine Ruijters voor LGAL) Binnen dit Thema vallen nu het TNO VP "Arbeid" met de drie proposities en het TNO VP "Levenslang Gezond" met twee proposities 'Gezond en Veilig opgroeien' en 'Lang gezond en actief leven'. Sinds 2011 is ook het Bedrijfslevenbeleid van EZ pregnant sturend geworden voor TNO en daarbij is het lg LG aangehaakt bij de Topsectoren Life Sciences and Health (mel name de roadmap Homecare, ICT and Selfmanagement via Ronald I Zie Hubet et at, BMJ 201 I 'zie str k eí a/, in prep.

4 TNO-rapport I P t33 Mooij), High Tech Sysfems (Medical; Nico van Meeteren) en AgroFood (Consumers; Symone Detmar) en in het verschiet ook Creative lndustry/cllck. HeIVP LG kende in 2013 een achttal lijnen.vljf lijnen omvatten de totale levensloop van voor de geboorte tot de laatste levensfase: 1. Verloskunde en kraam,2. Gezond opgroeien en opvoeden,3. Vitale kind, 4. Vitale volwassene en 5. Vitale oudere. De twee lijnen 6. Gezonde wiik en 7. Mond gezond raken de hele levensloop en richten zich derhalve op jong en oud. De op vezoek van SZW en VWS in 2012 ingerichte lijn 8. lmplementatie, Valorisatie en Zelfmanagemenf is in 2013 voortgezet en benadrukt de toegenomen aandacht voor deze thema's. Ze bundelt de reeds bestaande innovaties ten aanzien van issues als implementatie, valorisatie en zelfmanagement en vervangt de lijn Methodiekontwikkeling die in 2011 nog gehanteerd werd. De IVZ-lijn is generiek van aard en voorziet in de noodzakelijke aandacht voor innovatiebenutting in de samenleving van de revenuen van de andere VP-lijnen. ln 2011 is de start gemaakt met enkele grootschalige transitieprojecten cf. bijvoorbeeld de Vitale Vechtdal en Better in, Better outwaarin samen met stakeholders en partners mede verder vorm en inhoud gegeven aan systeemtransities. Ultieme doel daarbij is het genereren van concrete en aantoonbare maatschappelijke, economische en wetenschappeltjke impact. ln2012 en 2013 zrjn deze transitieprojecten doorgezet. Daarmee profileert en positioneert TNO zich in toenemende mate zichtbaar landelijk, regionaal en lokaal als de geprefereerde innovatiepartner voor de preventie- en zorg en heeft tevens een positie als gevraagde partner in vergelijkbare Europese initiatieven, waaronder DEDIPAC, INNOLIFE, etc. Het Vitale Vechtdal initiatief vormde samen met het werk van het VP Levenslang Gezond binnen het Center For Care Technology Research (CCTR; een lnnovative Medical Devices lnitiative van UM/MUMC., TU Twente, NIVEL en TNO) de 9d" lijn van het VP en die lijn is geduren de 2013 ondergebracht in de Topsector Life Sciences and Health. Deze rapportage is allereerst een verantwoording van de vraag gestuurde programma's op hoofdlijnen. ln overeenstemming met het vezoek van EZ zal TNO een aanduiding van de hiermee gemoeide projecten en hun resultaten binnen een redelijke termijn op de website TNO plaatsen.

5 TNO+apport I P,l0366 5/33 1. Propositie Lang Gezond en Actief Leven 1.1 Enkele highlights uit 2013 PLANMATIG INVOEREN VAN INNOVATIES Keer op keer blijkt dat innovaties (zoals richtlijnen of interventies) niet zonder meer worden toegepast door professionals in de preventie en zorg. Dit betekent dat de effecten van de innovatie dan deels uitblijven voor de burgers (cliënten / patiënten). Tijdens de invoering van innovaties kunnen diverse complicaties optreden waardoor de invoering stagneert. lnzicht in deze complicaties cq. wat invoering belemmert en bevordert is geboden. TNO ontwikkelde een praktisch instrument met 29 factoren die de invoering van innovaties beïnvloeden, Meet lnstrument Determinanten van lnnovaties (MlDl). Door het instrument te gebruiken krijgen teams/organisaties zicht op de factoren die de invoering van hun innovatie belemmeren of bevorderen. Met dit inzicht kunnen zij stappen nemen om de juiste invoerstrategie te ontwikkelen. Zo kan de invoering worden verbeterd en kunnen de gewenste effecten van de innovatie ook werkelijk worden gerealiseerd. INNOVEREN MET PUBLIEKE EN PRIVATE PARTIJEN Het is maatschappelijk en economisch van belang dat ' innovatie-instituten en hun experts in staat zijn om in samenwerking met publieke en private partijen innovaties te ontwikkelen en valideren. Dat is geen sinecure en vraagt van experts andere, aanvullende competenties. Hiervoor is een ondersteuningsaanbod voor ondezoekers ontwikkeld, zodat samenwerking met publiek-private partijen een gerichte impuls krijgt doordat duidelijk wordt welke competenties onderzoekers nodig hebben, en hoe zijdeze kunnen aanleren. TNO heeft daarom een handreiking ontwikkeld voor ondezoekers, waarin de competenties zijn beschreven die nodig zijn voor publiek-private samenwerking. Leidraad vormt een model voor publiek-private-samenwerking dat samen met de Universiteit van Amsterdam werd ontwikkeld. Deze handleiding is inmiddels op basis van toepassingen in lopende samenwerkingstrajecten bijgesteld. FUNCTIONELE TRAINING OUDEREN: Passie JA, Passief NEE Ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven functioneren. Actief blijven helpt om zelfredzaam te zijn. Maar dit is niet voor iedereen vanzelfsprekend als je ouder wordt en beperkingen krijgt. Het is belangrijk dat ouderen tips en trucs krijgen om de voor hen relevante activiteiten te kunnen oppakken of vooftzetten. TNO heeft samen met ouderen, fosiotherapeuten, en andere professionals in de zorg de Functionele Training Ouderen ontwikkeld en gevalideerd. Dit is een programma dat ouderen traint in de dagelijkse handelingen om zefiredzaam te blijven. Voorbeelden zijn traplopen, boodschappen doen, zich buitenshuis verplaatsen en opstaan vanuit een stoel of

6 TNO-rapport I P /33 bed. Het programma gaat uit van activiteiten die ouderen zelf belangrijk vinden en waar zij vaak moeite mee hebben. Door op maat, gevarieerd, complex en vooral ook intensief te trainen kunnen ouderen zich ook redden als het even tegen zit. De Leidse Proeftuin Welzijn & Zorg heeft de implementatie van Functionele Training Ouderen als één van de speerpunten in het programma opgenomen. Voor de thuiszorgorganisatie Libertas te Leiden ontwikkelt TNO in de intramurale setting een aangepast programma voor ouderen rondom de maaltijdsetting. ln de sportsector gaat TNO samen met de branchevereniging en aanbieders van 'Meer Bewegen voor Ouderen (MBvO)' het principe van Functionele Training Ouderen in het MBvO programma implementeren. Gebleken is dat Functionele Training Ouderen de zellredzaamheid en participatie van ouderen kan stimuleren. Het kan geïmplementeerd worden binnen en buiten de zorg. Daarbij kunnen vele vormen waaronder ICT-tools en 'serious games' ondersteunend zijn aan de toepassing van Functionele Training Ouderen door het makkelijker, aantrekkelijker en mogelijk ook doelmatiger te maken. Functionele Training Ouderen kan aangeboden worden aan ouderen die zelfstandig wonen via extramurale zorg, buurtactiviteiten of sport en ook aan ouderen die in een zorginstelling verblijven, zoals verpleeghuizen en revalidatie instellingen DE VITALITEITSMETER VITA-1 60 r --' rr Vitale mensen draaien volop mee in de maatschappij, ' zowel sociaal als in werk. Daardoor worden participatie en (in)formele productiviteit bevorderd en worden zorgkosten en arbeidsverzuim teruggedrongen. Maar t / hoe staat het eigenlijk met de vitaliteit in Nederland? s*r De RIVM en TNO ontwikkelden de Nederlandse t vitalite tsmeter: de VITA-16o. Dit is een vragenlijst die de drie belangrijkste aspecten van vitaliteit (energie, motivatie en veerkracht) in kaart brengt. De VITA-160 brengt de vitaliteit van inwoners van een regio (zoals een stad of een wijk) in kaart, maar ook de vitaliteit van specifieke groepen op basis van bijvoorbeeld leeftijd, opleiding, SES (Sociaal Economische Status) of afkomst. Dit maakt de VITA-160 interessant voor beleidsmakers op landelijk, provinciaal en gemeentelijk niveau. Zo gebru kt de gemeente Hardenberg de VITA-160om wijken en groepen te identificeren die minder vitaal zijn en beleidsmat g extra aandacht verdienen. Met VITA-160 is ook na te gaan of het vitaliteitsbeleid succesvol is, dus daadwerkelijk leidt tot een hogere vitaliteit. Zorginstellingen en gemeenten zijn momenteel volop bezig in te spelen op de decentralisatie van de preventie en zorg en kunnen met de VITA-16 toetsen of genomen maatregelen de vitaliteit van bijvoorbeeld langdurig zieken en ouderen daadwerkelijk bevorderen. Ook kan worden geobjectiveerd welke bijdrage die hogere vitaliteit levert aan de maatschappelijke participatie van deze groepen en aan besparingen binnen de zorg en sociale vezekeringen. Daarnaast is de VITA-16o ook interessant voor bedrijven die willen nagaan hoe zij de duuzame inzetbaarheid van hun personeel door een effectief vitaliteitsbeleid kunnen bevorderen. TNO werkt op dit moment aan een terugkoppeling van de resultaten van de meting aan de individuele respondent, met adviezen hoe zij hun eigen vitaliteit kunnen verhogen of op peil kunnen houden. Zo wordt de Vita-'I6 niet alleen een meetinstrument, maar ook een innovatief interventie-instrument.

7 INo-rapport I P t Korte inleiding op Propositie Lang Gezond en Actief Leven De gezondheid en vitaliteit van de burgers in de wijk en thuis, op het werk, in de sport en in de (mond)zorg staan in deze propositie centraal Burgers 'managen' hun gezondheid uren in het jaar, maar niet immer succesvol. ln de keuzes van de thematiek voor innovatie komt dit terug. Waar preventie mogelijk is, wordt in het programma van de propositie LGAL gezocht naar momenten in de leef context waarop dit het beste werkt en het meeste effect sorteert, met veel aandacht voor vroeg-signalering, zelfredzaamheid, functionele training, monitoring, vitaliteit, sporten-bewegen, en het afstemmen van de verschillende (interventie)- methodieken. Het innoveren en valideren, implementeren en valoriseren met het veld is de rode draad. De innovaties die binnen voorgaande VPs "Bewegen en Gezondheid" en "Zorginnovatie" in de loop van voorgaande strategieperioden zijn ontwikkeld, worden nu uitgebreid en geïmplementeerd met partners in proeftuinen Daarbij ligt het accent meer dan voorheen op wat mensen wèl kunnen en is in lijn daarmee het concept vitaliteit opnieuw gedefinieerd waarbij relaties worden gelegd tussen enezijds de determinanten van vitaliteit (mentale, ffsieke en sociale vitaliteitsbronnen) en anderzijds de waarde van vitaliteit (participatie en maatschappelijke zorgkosten en -baten). Deze kennis is bijvoorbeeld ontwikkeld en toegepast binnen de proeftuin Vitaal Vechtdal. 1.3 Uitvoering in 2013 Het programma van de propositie LGAL is ook in 2013 uitgevoerd conform de afspraken met de Ministeries van EZ, SZW en VWS, MEVA, Directies Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie, Publieke Gezondheid en de Directie Sport. Er is bij het vormgeven van het programma rekening gehouden met de innovatiebehoefte bij de overheid en het veld, onder andere zoals geformuleerd in de Kennisarena 2008 en in gesprekken met de relevante stakeholders in 2010 ter voorbereiding van de programmering van het lg LG en LGAL voor de strategieperiode en vervolgens in het reguliere overleg tussen betrokken stakeholders en TNO waarin de voortgang van het programma wordt besproken en verbindingen worden gelegd met programma's van andere aanpalende organisaties (zoals ZONMW, RIVM, GGD-Nederland, CVZ, Trimbosinstituut, NIVEL, EMGOinstituut, VeiligheidNL, Movisie, Vilans en NISB) ln dit overleg is ook EZ vertegenwoordigd in de persoon van Cees Vos (MEVA, MffS), tevens contactpersoon voor LGAL en GVO. 1.4 Resultaten De mogelijkheden voor preventie en zorg van gezondheid- en gezondheid gerelateerde problemen voor en door de burger worden nog onvoldoende benut en bieden nog veel kansen tot innovatie/verbetering, zoals in het afgelopen jaar opnieuw bleek. Het veld van de preventie en zorg staat voor een aantal majeure uitdagingen, waarbij het doel is zo veel mogelijk gezondheidswinst te behalen uit vernieuwing in de preventie en in zorg(netwerken). TNO is dan ook betrokken bij veel van zulke netwerken, bijvoorbeeld het Vitaal Vechtdal, Leidse Proeftuin Zorg & Welzijn, Vita Valley en het Center for Care Technology Research (CCTR),. Daarnaast richt het innovatieprogramma van TNO zich ook op het terrein van de

8 INo-rapport I P /33 ouderengezondheid(szorg) middels innovatie van een vroegsignaleringsinstrumentarium en functionele training, de sportgezondheidszorg middels innovatie van blessurepreventie en trainingsprogramma's en primair preventieve leefstijlprogramma's in de settings werk, zorg en buurt. KIP Functioneringsgerichte preventie Actief op hoge leeftijd: van vitaal belang ln 2030 is naar schatting 1:4 Nederlanders 65 jaar en ouder. Ouder worden komt met gebreken en risico's op verlies van vitaliteit en zelfredzaamheid. Binnen deze Kip staat het innoveren implementeren en valoriseren van functioneringsgerichte producten en diensten centraal, die bijdragen aan een betekenisvolle, autonome, veilige en actieve deelname van ouderen aan het maatschappelijk leven. Daartoe wordt getnvesteerd in:. Het functioneringsconcept Functionele Training Ouderen: het toepasbaar maken en breed implementeren van het concept, gericht op het zelfstandig functioneren en participeren.. Vroegsignalering van functionele achteruitgang in het fysiek functioneren: identifìcatie van ouderen met een verhoogd risico op functionele achteruitgang in (fysiek) functioneren in een zo vroeg mogelijk stadium met focus op gebruik en verbetering van bestaande vroegsignaleringsmethodieken en ondersteuning van gemeenten bij het activeren van met name oudere burgers. Deze kennis en kunde is ondersteunend aan de Topsector Life Sciences and Health, als ook het maatschappelijk thema Arbeid en Gezondheid en het Flagship Vernieuwing in de zorg. Binnen proeftuinen wordt geëxperimenteerd met instrumentarium voor vroegsignalering en met het functionele trainingsconcept, hetgeen in de regio Vechtdal heeft geleid tot in een publiek privaat samenwerkingsverband met een mede door de regionale partners, TNO en een zorgv erzekeraar, Achmea, gefi nancierd project: Lan ger Vitaal. Partners Vitaal Vechtdal (gemeenten Hardenberg-Ommen, Achmea, Saxenburgh-groep, huisartsen), Living Lab voor Zorginnovaties (gemeente Leiden, welzijnsorganisat e), Centre for Care Technology Research, NISB, DANONE, Hogeschool van Amsterdam. KIP Vitale Buurt, veilig sporten, bewegen en spelen in de buurt Samen op weg naar een gezonde wijk! Effectieve samenwerking tussen preventie- en zorgverleners binnen wijken helpt bij het inrichten van vitale buurten waarin bewoners veilig kunnen sporten, bewegen en spelen. Binnen een wijk zou de gezondste keuze ook de gemakkelijkste moeten zijn. Binnen deze Kip wordt gewerkt aan diverse innovaties binnen deze setting, met als focus (1) de gezondheidswaarde, de sociale waarde en de economische waarde van de fysieke leefomgeving met aandacht voor omgevingsveranderingen die een effect kunnen sorteren op meerdere uitkomsten met specifieke aandacht voor de relatie tussen de ffsieke leefomgeving en het beweeggedrag, (2) de succes- en faalfactoren van intersectorale samenwerking en (3) het (objectief) monitoren en evalueren van (veranderingen in) beweeggedrag, fysieke leefomgeving en intersectorale samenwerking. Highlights in 2013 waren het monitariseren van bestaande kennis en expertise t.b.v. beweegvriendelijke omgeving (MKBA), de kosten-effecten van het creëren van schoolzones op bewegen, intersectorale samenwerking (i s.m NISB) en het

9 TNO+apport I P /33 ontwikkelen van een wijkdashboard i.s.m. gemeente Rotterdam: hiermee wordt de integratie bedoeld van bestaande gemeentelijke data tot een beleidsinstrument waarmee de investeringen (in euro's of menselijk kapitaal) in een wijk gericht op de zelfredzaamheid van de burger maximaal renderen. Paftners NISB, RIVM, Jantje Beton, Alterra, Branchevereniging Spelen, Gemeente Rotterdam, Haagse Hogeschool, Universiteit Tilburg, VU MC, GGD Zuid Limburg, Universiteit Maastricht. KIP Mondzorg Mond gezond, een leven lang Een gezond gebit is essentieel bij het kauwen, bijten, spreken, de esthetiek van het aangezicht, de gezondheid en de kwaliteit van het leven Cariës is de meest voorkomende en onomkeerbare aandoening bij kinderen in Nederlanden kan worden voorkomen door zo vroeg mogelijk adequate voorlichting en begeleiding te bieden aan ouders van jonge kinderen. ln de regio Oost Groningen wonen veel mensen met een laag opleidingsniveau; in Den Haag wonen veel mensen met een allochtone achtergrond. ln deze twee regio's ontwikkelt TNO een innovatieve aanpak: een community-based aanpak die vooziet in regionale samenwerking tussen de verloskunde, de jeugdgezondheidszorg en tandheelkundige zorgverleners. ln deze aanpak maken de tandheelkundig zorgverleners gebruik van het Non Operative Caries Treatment Protocol (NOCTP) Dit protocol vooziet in preventie en zorg op maat op basis van een risico-inschatting. Naarmate kinderen meer risico lopen om cariës te ontwikkelen worden hun ouders geadviseerd om vaker op consult te komen. ln Denemarken en Rusland is dit protocol al effectief gebleken. Als deze aanpak ook in Nederland effectief blijkt, kan er landelijke implementatie plaatsvinden. ZonMw heeft inmiddels toegezegd in de periode een grootschalig ondezoek naar de effectiviteit van de aanpak te willen financieren. Ook leeft bij deze financier de wens na deze periode vervolg ondeaoek te laten verrichten, door onder meer te kijken of de verwachte positieve effecten van de NOCTP-aanpak ook op tienjarige leeftijd nog terug te vinden zijn. Partners Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam, Universitair Medisch Centrum Groningen, Nederlandse maatschappij tot bevordering van de tandheelkunde (beroepsgroep van de tandartsen), Nederlandse Maatschappij voor de Mondhygiëne, Erasmus Universiteit Rotterdam, ZonMw, Menzis KIP Vitaal Nederland Naar een vitaal Nederland ln vele settings en beleidsdomeinen wordt over vitaliteit gesproken en ook komen er steeds meer programma's die de vitaliteit van de Nederlandse bevolking en subgroepen daarbinnen zouden moeten verhogen. Onduidelijk is wat er precies onder vitaliteit wordt verstaan. ln 2012 is door TNO en RIVM een model ontwikkeld om vitaliteit te deflniëren en daarvoor draagvlak te creëren bij relevante partijen. ln is meetinstrument gereed gekomen en gevalideerd om de kerndimensies van vitaliteit te meten en is een 'O-meting' uitgevoerd onder de Nederlandse bevolking en zijn de voorbereidingen getroffen voor een meting op gemeentelijk niveau die inzicht moet geven in de vitaliteit op wijkniveau. Tevens zijn

10 TNO+apport I P10366 l0/33 de relaties tussen vitaliteit, vitaliteitsbronnen en vitaliteitsuitkomsten (participatie) in kaart gebracht. Het stimuleren van sport en bewegen is één van de middelen om de vitaliteit van de bevolking te verhogen. ln deze Kip wordt daarom ook aandacht besteed aan innovatie van interventies die sporten en bewegen stimuleren, en eventuele negatieve gevolgen in de vorm van sportblessures te voorkomen en/of door adequate zorg te beheersen. Paftners Hogeschool van Amsterdam, Nederlands Paramedisch lnstituut, Vereniging voor Sportgeneeskunde, RIVM, NISB, gemeente Hardenberg-Ommen, ZonMw, Stichting lnnovatie Alliantie (SlA), Achmea. KIP lmplementatie, Valorisatie en Zelfmanagement Van kennis naar praktijk Om innovaties toe te passen in praktijk en beleid zijn methodieken nodig voor (a) het implementeren van effectief gebleken interventies en richtlijnen, (b) het gebruiken van innovaties in de maatschappij (bijvoorbeeld in publiek-private samenwerking), en (c) het ondersteunen van zelfmanagement door (chronisch zieke) volwassenen en ouderen. Wat betreft het implementatieondezoek stond het Meet lnstrument Determinanten van lnnovaties (MlDl) centraal, waarbij o.a. is gewerkt aan een verkorte versie van dit innovatieve meetinstrument. Wat betreft valorisatie is een handleiding gemaakt en toegepast voor onderzoekers met daarin de competenties die nodig zijn voor publiek private samenwerking, met als doel onderzoekers bewust te maken van de competenties die nodig zijn voor publiek private samenwerking en na te gaan welke competenties nog ontberen en naar de toekomst toe aandacht vragen. Ook is een handboek PPS geschreven. Wat betreft zelfmanagement zijn voor Behaviour Change Techniques (BCTs) gebaseerd op onbewuste processen functionaliteiten voor een epartner ontworpen, specifiek voor het scenario van een volwassene met overgewicht en prediabetes. ln een project in scet (social Cognitive Engineering Tool) zijn verschillende use cases ontworpen en is op basis hiervan een demonstrator ontwikkeld 'Lifestyle Fun Automator' waarin de verschillende use cases zijn uitgewerkt in verschillende minigames, waarbij voor één minigame een werkend voorbeeld is ontwikkeld. Daarnaast zijn BCTs om gedrag te beïnvloeden via de affectieve route geïnventariseerd en in de Wki scet gezet Paftners Yalpp, Pim Mulier, VGZ, ParkinsonNet, MijnZorgNeVParkinson, Parkinsonvereniging, Syntens, CBO, Vilans, NISB/Beweegkuur, kerngroep zelfmanagement, Universiteiten/medische centra (Leiden, Maastricht, Twente), Hogescholen (Leiden, Zuyd, Rotterdam) het Roessingh, platform Shared Decision Making, ZonMw diseasemanagement programma, CCTR, NVEH, NPCF, Nierstichting, Diabetes Federatie, Hart Stichting, CG-Raad, Long Alliantie Nederland, Body@Work (VUMC), REOS. 1.5 Output en kennisoverdracht De maatschappelijke impact en wetenschappelijke output en is groot, in lijn met die van voorgaande jaren. Dit uit zich het benutten van resultaten van het

11 TNO+apport I P r33 innovatieprogramma in de praktijk. Als voorbeelden hiervan kunnen proeftuinen genoemd worden (Hardenberg, Leiden), de presentie van TNO in een veelheid van nationale en internationale netwerken (Vitaal Vechtdal, Body@Work, CCTR, TIFN/DENTA, SRP epartner, Topsector LSH, Vita Valley, Living Lab voor Zorginnovaties, European Network on Living Labs, Eunaapa, Hepa, lmpala, Mayo clinic, JPI Dedipac, INNOLIFE), en de toepassing van ontwikkelde meetinstrumenten als MlDl en en (inter)nationale publicaties Zie bijlagen: "Artikelen 2013" en "Rapporten/boeken 2013" 1.6 lnnovatieprogramma's De propositie LGAL zal in2014 enezijds het voorgenomen programma afronden, en anderzijds reeds voorsoderen op de nieuwe strategieperiode Er wordt met kracht verder ingezet op doorvoer van haar publieke taken voor de preventie (o.a. het Nationaal Preventie Plan van M/úS) en zorg voor volwassenen en ouderen (ouderengezondheidzorg, sportgezondheidszorg en mondzorg). Daarbij wordt het focus sterk op innovatie gericht, het terrein waarin TNO bü uitstek kan excelleren door het brede scala aan expertises en kan inspelen op de steeds sterker wordende noodzaak tot innovatie in de komende jaren. Privaat-publieke samenwerkingsprojecten zijn daarin van cruciaal belang en TNO getroost zich veel inspanning om op alle terreinen binnen het preventie-zorg systeem verbindingen te maken, consortia te realiseren en op die manier samen met partners de noodzakelijke innovatiekracht binnen de BV Nederland te generen, waarbij (internationale) samenwerking en valorisatie van kennis centraal staat.

12 TNo-rapport I P t33 2. Propositie Gezond en Veilig Opgroeien 2.1 Enkele highlights uit 2013 CENTERING HEALTHCARE Nederland kent een relatief hoge babysterfte in vergelijking met andere landen. De landelijke en lokale overheden, zowel als zorgverzekeraars hebben veel belang bij inzicht in de knelpunten en implementatie van mogelijke verbeteringen. Het College Perinatale Zorg geeft uitvoering aan het advies van de Stuurgroep 'Een goed begin' om de kwaliteit van de geboortezorg te verbeteren door een hechtere samenwerking en betere communicatie tussen alle betrokken professionals onderling, maar ook met de zwangere en haar naasten. TNO is gestart met de ontwikkeling van een nieuwe manier van zorg aan zwangeren en aan jonge ouders. Deze nieuwe manier heet Centering healthcare, waarbij zelfmanagement, eigen regie en sociale interactie belangrijk zijn. ln 2013 zijn acht verloskundige praktijken getraind en gestart met CenteringPregnancy. ln 2014 zullen nog eens vier ziekenhuizen en meer dan 20 verloskundigenpraktijken verloskundige zorg in de vorm van CenteringPregnancy aanbieden. Ook is een verkenning begonnen naar de mogelijkheid om CenteringPregnancy gezamenlijk in de eerste en tweede lijn te organiseren. Tevens is een start gemaakt met centeringparenting, waarin dit concept wordt uitgevoerd in de consultatiebureaus 's. ZonMW heeft een voorstel hiertoe gehonoreerd. IGROW PRO E-health applicatie ter ondersteuning van de JGZ-professlonal De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) ziet kinderen in Nederland regelmatig, vanaf de geboorte totdat zij jong volwassenen zijn Tijdens deze contactmomenten leggen de jeugdarts en jeugdverpleegkundigen veel gegevens vast over groei, ontwikkeling en gezondheid in het Digitaal Dossier Jeugdgezondheidszorg (DD JGZ). De veelheid aan data in dat dossier wordt echter nog niet optimaal benut. Zeker nu de JGZ steeds meer geflexibiliseerd wordt, kan er op slimmere wijze gebruik worden gemaakt van de gegevens. TNO ontwikkelt en valideert screeningsinstrumenten zodat groei- en ontwikkelingsachterstanden en gezondheidsrisico's trjdig en effectief kunnen worden gesignaleerd. De e-health applicatie igrow Pro is in onfwikkeling om deze screeningsinstrumenten te kunnen integreren in de dagelijkse werkzaamheden van de JGZ-professional. Bij elk contactmoment worden screeningsinstrumenten toegepast op een selectie van anonieme gegevens uit de basisdataset van het DD JGZ. De resultaten van deze screeningsinstrumenten en bijbehorend advies worden op inzichtelijke wijze gepresenteerd binnen het DD JGZ en de beveiligde web-based applicatie igrow Pro. Ook is samen met JGZprofessionals binnen GGD Hollands Midden ondezocht hoe de resultaten van deze screeningsinstrumenten moeten worden gepresenteerd zodat de communicatie van JGZ-professionals met ouders efficiënter kan worden gemaakt. igrow Pro kan eenvoudig worden geïmplementeerd bij verschillende software leveranciers van het DD JGZ. igrow Pro dient als landingsplaats voor resultaten uit nieuwe ondezoeken op het gebied van groei, ontwikkeling en gezondheid bij kinderen. Ook kunnen bestaande overige JGZ-richtlijnen of updates hierin eenvoudig worden geïmplementeerd De inhoud van igrow Pro stemmen we af op de speerpunten van elke gebruiker.

13 TNO+apport I P10366 l3,33 SAMEN STARTEN APP Ouders ondersteunen tijdens huisbezoeken van de JGZ Via het signalerings- en doorvenrvijsprogramma SamenStaften worden kinderen en gezinnen, die te maken hebben met een hulpvraag (bijvoorbeeld rondom opvoeden of financiën), snel opgespoord en ondersteund. Huisbezoeken vormen een belangrijk onderdeel van SamenStarten. Uit ondezoek blijkt echter dat jeugdverpleegkundigen tijdens deze huisbezoeken niet altijd in staat zijn oudercompetenties te versterken, hulp te verlenen en/of te venvijzen naar hulpinstanties (zoals Maatschappelijk werk). Om ondersteuning te bieden aan de huisbezoeken Heeft TNO de SamenStarten ontwikkeld. ln deze App, die draait op een Tablet PC, worden vier functionaliteiten aangeboden aan verpleegkundige en ouder tijdens het huisbezoek : 1) multimodale gespreksondersteuning voor ouder en verpleegkundige; 2) ovezicht van hulpvraag-specifieke inhoud (folders, filmpjes en websites) en hulpinstellingen; 3) verslag van het gesprek voor de ouder; 4) tools voor de verpleegkundigen om zelf direct hulp te bieden. Deze App is succesvol getest in de GGD Amsterdam, is genomineerd voor de JGZ innovatieprijs 20'13 en wordt momenteel doorontwikkeld voor breder gebruik om ouders te ondersteunen Behalve dat de SamenStarten een positieve bijdragen kan leveren aan effectiviteit van de huisbezoeken kan het ook in het algemeen ondersteuning bieden aan outreachend werken door de Jeugd Gezondheidzorg (JGZ). Met de App kan de zorg precies worden aangepast aan de behoeften en doelen van de ouders en hun kinderen. Met de App kan ook gemakkelijker zorg bij de ouders thuis geboden worden in plaats van dat de ouder naar de GGD moet gaan. 2.2 Korte inleiding op Propositie Gezond en Veilig Opgroeien Het kabinetsbeleid is er op gericht het kind centraal te stellen in het beleid en niet langer de instellingen, organisaties of departementen. ln de keuzes van de thema's voor kennisontwikkeling komt dit terug. De gezondheid van het kind en de jeugdige, van voor de conceptie (min 10 maanden) toi23 jaar is het aandachtsgebied van het programma. Waar preventie mogelijk lijkt, wordt in het programma gezocht naar momenten in de zorgketen waarop dit het beste werkt en het meeste effect sorteert. Er is veel aandacht voor het ontwikkelen van methoden van vroegsignalering en interventies en de inzet is gericht op normalisering, en versterken van eigen kracht van ouders en jeugdigen. 2.3 Uitvoering in 2013 Het programma van de propositie GVO is uitgevoerd conform de afspraken met de Ministeries van SZW en van MA/S, Directie Publieke Gezondheid. Er is bij het vormgeven van het 4 jarige programma (2O ) rekening gehouden met de kennisbehoefte bij de overheid en het veld, onder andere zoals geformuleerd in de Kennisarena 2008 en in een tiental gesprekken met de relevante stakeholders in Voor de specifìeke invulling en monitoring van het programma van 2013 ziln er reguliere overleggen met vertegenwoordigers van het ministerie van MA/S gehouden zowel binnen de directie publieke gezondheid als binnen de directie jeugdzorg en curatieve zorg. Daarnaast is regelmatig afstemming geweest over het programma met het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), Nederlands Jeugd lnstituut (NJl), ZonMw en het RIVM-Gezond Leven binnen het zogenaamde kennisprogramma Jeugd, onder geleide van VWS.

14 TNo-rapport I P t Resultaten Het ontwikkelen, implementeren en evalueren van evidence-based kennis en innovaties voor het veld blijft de rode draad. Dit is duidelijk uit de inhoud van het programma. De kennis die binnen het VP Jeugd in de loop van vele jaren is veruorven op het terrein van ontwikkelen, implementeren en evalueren van preventieprogramma's gericht op lichamelijke problemen van kinderen, wordt in toenemende mate ingezet om evidence-based preventieve zorg te kunnen leveren voor kinderen die psychisch of sociaal in de knel dreigen te komen. Deze kennis is bijvoorbeeld ontwikkeld in de uitvoering van de werkzaamheden binnen de Academische werkplaats Jeugd en binnen de schoolse setting. Ook is er veel aandacht voor de ontwikkeling van een programma voor kinderen van gescheiden ouders. Ook het feit dat de zorg voor jongeren meer gericht moet zijn op het normaliseren van opvoeden en op het ondersteunen van de ouders is terug te vinden in de KlPpen. Het ondersteunen van de JGZ hoe hier mee om te gaan, heeft vorm gekregen in diverse projecten, zoals het ontwikkelen van een SamenStaden voor gebruik bij huisbezoeken binnen de JGZ of het helpen implementeren van de lgezinlplan methode in de regio den Haag. Tot slot is er toenemend aandacht voor het ontwikkelen van nieuwe zorgmodellen waarin meer ruimte is voor zelfmanagement en eigen verantwoordelijkheid, zoals bijvoorbeeld CenteringPregnancy en CenteringParenting. KIP Verloskunde en Kraam Zorg voor gezonde zwangerschap Zorg rondom zwangerschap en geboorte is complex. Er zijn vaak veel verschillende professionals bij betrokken en er vindt veel informatieoverdracht plaats. Bovendien wordt de zorg uit verschillende middelen gefinancierd. Nederland kent een relatief hoge babysterfte in vergelijking met andere landen. De landelijke en lokale overheden, zowel als zorgverzekeraars hebben veel belang bij inzicht in de knelpunten en implementatie van mogelijke verbeteringen. Het College Perinatale Zorg geeft uitvoering aan het advies van de Stuurgroep'Een goed begin' om de kwaliteit van de geboortezorg te verbeteren door een hechtere samenwerking en betere communicatie tussen alle betrokken professionals onderling, maar ook met de zwangere en haar naasten. ln 2013 zijn acht verloskundige praktijken getraind en gestart met CenteringPregnancy. ln 2014 zullen nog eens vier ziekenhuizen en meer dan 20 verloskundigenpraktijken verloskundige zorg in de vorm van CenteringPregnancy aanbieden. Ook is een verkenning begonnen naar de mogelijkheid om CenteringPregnancy gezamenlijk in de eerste en tweede lijn te organiseren. Ook is een start gemaakt met CenteringParenting, waarin dit concept wordt uitgevoerd in de consultatiebureaus's. ZonMW heeft een voorstel hiertoe gehonoreerd. ln 2013 hebben we ons ook gericht op het ontwikkelen van groeicurves voor borstgevoede baby's. Borstvoeding is goed voor moeder en baby. Soms komt het echter voor dat een baby te weinig borstvoeding binnenkrijgt. Als dit gebeurt kan de baby te veel gewicht verliezen en uitdrogen Maar wat is te veel? TNO heeft een groeicurve voor borst gevoede kinderen ontw kkeld. Deze kan worden gebruikt om

15 TNO+apport I P /33 af te lezen of de groei in orde is. De groeicurve is te gebruiken door kraamvezorgende, verloskundigen en moeders. n2013 heeft Euro-Peristat nieuwe gegevens gepresenteerd waaruit blijkt dat de babysterfte inmiddels wel is verminderd, maar dat Nederland nog steeds achterblijft op de andere Europese landen. De beslisondersteuning pijn tijdens de bevalling is afgerond en beschikbaar gesteld aan Kiesbeter. Partners Wij werken samen met de zorgverleners (verloskundigen, gynaecologen en kraamvezorgenden), de koepelorganisaties (KNOV, ActiZ), regionale en landelijke consortia, universiteiten en andere kennisinstituten (NIVEL, Jan van Es). Ook nemen wij deel aan internationale netwerken KIP Gezond opgroeien en opvoeden Onderbouwde zorg voor jeugd De overheid hecht er grote waarde aan dat de activiteiten van de JGZ en jeugdzorg evidence-based z n. Dat wil zeggen dat er zowel effectief als efficiënt wordt bijgedragen aan gezond opgroeien en opvoeden in Nederland. Belangrijke activiteiten van de JGZ en jeugdzorg zijn: voorlichting, advisering, (opvoed)ondersteuning, vroegsignalering, screening en behandeling. Van een groot deel van deze activiteiten is bekend dat ze effectief en doelmatig zijn Echter, er zijn ook veel activiteiten waarvan dit nog niet bekend is. TNO ontwikkelt en valideert screenings nstrumenten zodat groei- en ontwikkelingsachterstanden en gezondheidsrisico's tijdig en effectief kunnen worden gesignaleerd Er is gewerkt en vooruitgang geboekt op onder andere de volgende terreinen: vroegsignalering van psychosociale problemen en ontwikkelingsachterstand alsmede de ondersteuning van kinderen van gescheiden ouders en de preventie van overgewicht. Een model voor het voorspellen van overgewicht op jonge leeftijd is in ontwikkeling. De e-health applicatie igrow Pro is in ontwikkeling om deze screeningsinstrumenten te kunnen integreren in de dagelijkse werkzaamheden van de JGZ-professional. Daarnaast zijn er richtlijnen ontwikkeld en nog in ontwikkeling voor de JGZ en jeugdzorg en is er een advies uitgebracht voor het meten van gebruik van richtlijnen Paftners Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), Nederlands jeugd lnstituut (NJi), Trimbos, GGD Nederland, AJN, V&VN, GGD Nederlands Academische Werkplaats Openbare Gezondheidszorg Tilburg, Diverse GGD-en en JGZ organisaties, UMCG, LUMC/Universiteit Leiden, UMCG, VU, Universiteit Utrecht, Universiteit Maastricht, Academische Werkplaats Leiden, Curium, Stichting Jeugd en Gezin, ActiZ, ZonMw, Stichting Kinderpostzegels.

16 TNO-rapport I P / 33 KIP lnnovatieve en effectieve zorg voor jeugd Projecten geven jeugdigen en ouders een stem in de zorg Ongeveer een op de vijf jongeren maakt gebruik van lichte of zware jeugdhulp, zoals het Centrum voor Jeugd en Gezin of een kinderpsychiater. De zorg voor de jeugd vraagt om een goede analyse van de vraag van ouders en kinderen en onderbouwing van bestaande en innovatieve werkwijzen in de jeugdhulp. De meeste kinderen lukt het om daadwerkelijk gezond en veilig op te groeien Voor een aantal kinderen is er meer dan gemiddeld steun nodig Het beroep op de zorg neemt toe, terwijl het aantal kinderen met ernstige gedragsproblemen eigenlijk niet sterk toeneemt. Hierdoor is een aantal gebreken in de zorgstructuur bloot komen te liggen. TNO coördineert in de regio Noordelijk Zuid-Holland een Academische Werkplaats Publieke Gezondheid - jeugd. Jeugdhulpinstellingen ondeaoeksinstituten en gemeenten werken in de werkplaats samen om het stelsel van zorg voor de jeugd te verbeteren. TNO heeft samen met partners van de academische werkplaats ondezoek gedaan naar de pilot Schoolcoach van de gemeente Den Haag. De scholen zijn positief over de schoolcoach die contact legt met ouders om belemmeringen in de onderuvijsontwikkeling van het kind tijdig te signaleren. ln 2013 is binnen deze kip ondezocht naar het verbeteren van de cliëntvraag en eigenregie. Samen met het LUMC en jeugdgezondheidszorginstellingen wordt een grote groep gevolgd van kinderen en gezinnen met psychosociale problemen of opvoedproblemen Ook is een thema, ondezoek naar de weerbaarheid en sociale veiligheid van jeugdigen op scholen. En er is een onderzoekslijn gestart naar het verbeteren van sociale competenties van jeugdigen om de toegang tot de arbeidsmarkt te optimaliseren. Met marktpartijen zullen verdere samenwerkingsmogelijkheden worden verkend die bijdragen aan innovatieve en effectieve zorg voor jeugd. Speciale aandacht krijgen inzet van ICT en kosteneffectiviteit van de zorg. De academische werkplaats jeugd organiseert bijeenkomsten om kennis te delen en voorstellen te doen voor verbetering van de zolg. Partners LUMC, FSW Universiteit Leiden, GGD Den Haag, GGD Zuid-Holland West en GGD Hollands Midden, Gemeente Den Haag - Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn - Programmabureau Jeugd, Universiteit Leiden - faculteit Sociale Wetenschappen, De Haagse Hogeschool, Stichting Bureaus Jeugdzorg Haaglanden/Zuid-Holland, Curium-LUMC, Jong Florence, Stichting De Jutters, Stichting Jeugdformaat, Jeugdgezondheidszorg Zuid-Holland West, Stichting Kwadraad, NCJ, UMCG, ZonMw. of KIP Vitale Kind en lmplementatie Valorisatie zelfmanagement Jeugd Gezonde jeugd, gezonde scholen en nieuwe media De Nederlandse jeugd is over het algemeen gezond en gelukkig. Toch zijn er jeugdigen met een ongezonde leefstijl, overgewicht of gedragsproblemen.

17 TNo-rapport I P t33 TNO heeft ruime ervaring met onderzoek naar gezond gedrag bij jeugdigen en hun omgeving. Ook is veel ondezoek gedaan naar de effectcondities van preventieve interventies, bijvoorbeeld op het gebied van voeding, bewegen, sport, sociaalemotioneel gedrag en pesten. Deze interventies stimuleren jeugdigen tot gezond gedrag, maar het lukt nog onvoldoende om jeugdigen er toe te verleiden gezonde keuzes te maken. Om hier efficiënte en effectieve verbeteringen in aan te kunnen brengen, is aanvullende kennis nodig. ln 2012 keken we voor het eerst naar het effect van het combineren van gedragsveranderingstechnieken in interventies, inmiddels hebben we voor een aantal gedragingen, settings en doelgroepen gedaan en kunnen we ons in de richting van praktische aanbevelingen bewegen om deze werkzame principes een plek te geven in nieuwe, verbeterde interventies. Een aantal projecten richt zich op gecombineerd gezondheidsgedrag. Transfer liet zien dat het mogelijk is om, middels het beïnvloeden van determinanten van bepaald gezondheidsgedrag (alcoholgebruik) bij jongeren ook deze determinanten van andere gedragingen (roken) te beïnvloeden. Co-occurence ging in op de vooren nadelen van analysemethoden voor het geven van inzicht in meerdere gezondheidsgedragingen die samen voorkomen. Samen dragen deze deelprojecten bij aan efficiëntere gezondheidsbevordering. lnterventies die gebruik maken van nieuwe media worden ontwikkeld en geëvalueerd. Deze interventies gaan over HPV-vaccinatie, seksuele weerbaarheid en jeugdigen in echtscheidingssituaties. Er is een verkenning om de gezondheidsopbrengst van scholen te onderzoeken en er is een instrument voor het meten van intersectorale samenwerking ontwikkeld. Het trendrapport Bewegen en Gezondheid beschrijft het beweeggedrag van jeugdigen. Paftners Convenant Gezond Gewicht, NISB, Voedingscentrum, SOA-AIDS Nederland, Trimbos-instituut, RIVM / Centrum Gezond Leven, Health Enhancing Physical Activity (HEPA) network, NJ, NCJ, GGD Nederland en regionale GGD'en, diverse universitaire afdelingen. 2.5 Output en kennisoverdracht De wetenschappelijke output van het programma is groot en van goede kwaliteit gezien de vele publicaties in wetenschappelijke tijdschriften (meer dan 40 peerreviewed publicaties). De maatschappelijke impact is eveneens groot, in lijn met die van voorgaande jaren. Dit uit zich niet alleen in nationale publicaties en deelname aan vele netwerken, maar ook uit het implementeren van resultaten van het kennisprogramma in de praktijk. Als voorbeelden hiervan kunnen de pilot invoering van CenteringPregnancy, het implementeren van vele richtlijnen zowel voor de JGZ als voor jeugdzorg, het implementeren van de monitor Test je leefstijl op het MBO, het implementeren van CODIP, een preventief programma voor kinderen van gescheiden ouders, het implementeren van de SamenStarten, en de resultaten van de werkwijze 1 gezin 1 plan genoemd worden. Tevens is er toenemend aandacht voor een grotere rol en invloed van ouders en anderen in de sociale omgeving van de jeugd bij het voorkomen en bij de aanpak van de problematiek van jongeren. waarbij het doel is zo veel mogelijk gezondheidswinst te behalen uit het decentralisering van de zorg zoals die

18 TNo-rapport I P10366 l8 / 33 momenteel wordt vormgegeven. Het ondezoeksprogramma van TNO richt zich daarom in toenemende mate ook op het terrein van de Jeugdzorg. Binnen het programma wordt een methodiek van werken in de jeugdzorg (signs of safety) in een randomised trial ondezocht. Tevens worden er binnen verschillende pilots methodieken van het werken binnen JGZ en ketenpadners ondezocht. Ook de kwaliteit van de zorg voor en tijdens de zwangerschap, de bevalling en de kraamperiode is als onderdeel van de zorgketen steeds duidelijker integraal onderdeel van het ondezoeksprogramma. Daarnaast is vanuit het programma toenemend aandacht voor de toepasbaarheid van kennis bij zorgvezekeraars, gemeenten en provinciale overheden. Ondenrverpen daarbij zijn Jeugdgezondheidszorg, Jeugdzorg, kraamzorg en de kwaliteit van de verloskundige zorgverlening. Zie bijlage: "Rapporten, boeken en artikelen 2013". 2.6 InnovatieProgramma's De propositie GVO zet in 2014 en verder in op verdere doorvoer van haar publieke taken voor de JGZ en Jeugdzorg, alsmede de mondzorg en ook het Nationaal Preventie Plan van VWS, maar ook op de privaat-publieke samenwerkingsprojecten tussen de Ministeries van SZA/ en van M/t/S, Directie Publieke Gezondheid en de topsectoren Life Sciences and Health (zorginnovatie ten behoeve van de gezondheid, veiligheid en participatie voor kinderen met een chronische zieke) en AgriFood (ter preventie en terugdringen van de overgewicht en obesitas problematiek).

19 TNo-rapport I P / Ondertekening Leiden, 27 februari 2014 Prof. Dr. N.L.U van Meeteren Director of lnnovation Healthy for Life, TNO

20 TNO-rapport I P t33 Bijlage Artikelen, rappoften en boeken 2013 Artikelen Adamo KB, Hingle M, Maddison R, Maloney A, Simons M, Staiano A. Gaming, adiposity, and obesogenic behaviors among children. Games for Health J 2o13;2(3): Akker-van Marle van den ME, Kamphuis M, Gameren-Oosterom van HBM, Pierik FH, Kievit J. Management of undescended testis: a decision analysis. Medical Decision Making 201 3;33(7): Alink L, Pannebakker F, Euser S, Bakermans-Kranenburg MJ, Vogels T, ljzendoorn van R. Kindermishandeling in Nederland anno de Tweede Nationale Prevalentiestudie Mishandeling van Kinderen en Jeugdigen (NPM- 2010). TSG 20'1 3:91 (7): Beijsterveldt van AMC, Horst van der N, Port van de lgl, Backx FJG. How effective are exercise-based injury prevention programmes for soccer players? Sports Med 2O13;43(4): Beijsterveldt van AMC, Port van de lgl, Vereijken AJ, Backx FJG. Risk factors for hamstring injuries in males soccer players: a systematic review of prospective studies. Scand J Med Sci Sports ;3(253):262. Beijsterveldt van AMC, Steffen K, Stubbe JH, Frederiks JE, Port van de lgl, Backx FJG Soccer injuries and recovery in male Dutch amateur soccer players: results of a prospective cohort study. Clin J Sports Med 2013;Epub. Beltman M, Kamphuis M. JGZ-Richtlijn'Zindelijkheid urine en feces'. Tijdschr Jeugdgezondheidszorg 201 3;45(3): Bernaards C, Hendriksen l, Hildebrandt VH. Dat zit niet goed: sedentair gedrag als modern arbeidsrisico. Arbo 2013(1 1): Bessems KMHH, Assema van P, Crutzen R, Paulussen TGWM, Vries de NK. Examining the relationship between completeness of teachers's implementation of the Krachtvoer healthy diet programme and changes in the students'dietary intakes. Public Health Nutr 2013; '16(7): Blanson Henkemans OA, Bierman BPB, Janssen J, Neerincx MA, Looije R, Bosch van der H, et al. Using a robot to personalise health education for children with diabetes type 'l: a pilot study. Patient Educ Counseling2013;92(2): Blanson Henkemans OA, Dusseldorp E, Keijsers JFEM, Kessens JM, Neerincx MA, Otten W. Validi$ and reliability of the ehealth Analysis and Steering lnstrument (easl). J Med lnternet Res Blanson Henkemans OA, Knulst-Verlaan C, Heuvelink A, Speksnijder C. Hoe halen ouderen the next level? overtuigende technologie voor een gezond leven. Fysiopraxis 20'1 3;december:18-21.