Onderzoeksrapport. Maatschappelijk Verantwoord Inkopen GEMEENTE BEEK

Transcriptie

1 Onderzoeksrapport Maatschappelijk Verantwoord Inkopen GEMEENTE BEEK Gemeente Beek Afdeling PIOF Taakveld Inkoop Datum 27 juli 2012

2 -2 - Inhoud Inleiding 3 1 Huidige situatie Inkoopbeleid Inkoophandboek Inkoopvoorwaarden Aanbestedingen 2011/ (Wettelijke) regelgeving en kaders Voorwaarden waaronder de opdracht wordt uitgevoerd Opdrachten voorbehouden aan Sociale Werkvoorzieningen (artikel 19) Percelenregeling (artikel 9 lid 8) Afgesloten raamovereenkomsten (artikel 32) Uitsluitingsgronden (artikel 45 lid 3) Duurzaamheidcriteria Generieke sociale voorwaarden Gedragscode 7 3 Marktonderzoek en mogelijke oprichting Fonds Fonds Uitvoering/toepassing Social Return Ken je doelgroep Uitvoeringsorganisatie Juridische aandachtspunten fonds Financiºle aandachtspunten fonds Conclusie 9 4 Uitwerking Fonds Social Return Juridisch kader Financieel 12 5 Praktische uitwerking mogelijkheden MVI Sociale aspecten Voor de toepassing van sociale criteria geldt: 16 Bijlagen Bijlage 1 Motie Raad Bijlage 2 Bijlage Maatschappelijk Verantwoord Inkopen

3 -3 - Inleiding Op 7 juli 2011 is een motie (bijlage 1) door de gemeenteraad aangenomen met het verzoek om te komen met richtinggevende voorstellen of aan de sociale paragraaf het oprichten van een fonds kan worden toegevoegd. Socialer inkopen is een politieke en bestuurlijke wens. Maatschappelijk verantwoord inkopen is een vorm van inkopen gericht op economische prestaties (Profit), met respect voor de sociale kant (People), binnen de ecologische randvoorwaarden (Planet). Bij maatschappelijk verantwoord inkopen, ook wel duurzaam inkopen genoemd, gaat het om het integreren van PPP in de inkoopfunctie, het stellen van een voorbeeld en het be nvloeden van de markt. De neemt haar verantwoordelijkheid op gebied van maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) en richt zich in dit document op zowel de sociale kant (People) als op het gebied van milieu (planet). Overheden kunnen bedrijven een sterke drijfveer geven om op maatschappelijk verantwoorde wijze te gaan ondernemen. Door verstandig in te kopen, kunnen overheden werkgelegenheidsmogelijkheden, fatsoenlijk werk, sociale insluiting, toegankelijkheid en ethische handel stimuleren, alsmede een ruimere naleving van maatschappelijke normen nastreven. Tot het domein Planet worden de prestaties gerekend op het gebied van milieu in ruime zin, daarvoor hanteert de waar mogelijk duurzaamheidcriteria. Het ministerie van VROM heeft met de gezamenlijke overheden duurzaamheidcriteria opgesteld voor ca. 45 verschillende productgroepen die de overheid inkoopt van kantoormeubelen en leerlingenvervoer tot wegen. SenterNovem heeft namens VROM de criteria opgesteld. Leeswijzer De indeling van de hoofdstukken is als volgt. In hoofdstuk 1 wordt de huidige situatie aangegeven. Hoofdstuk 2 geeft het wettelijk kader aan. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op marktonderzoek en de oprichting van een dergelijk fonds. Hoofdstuk 4 betreft de praktische uitwerking van MVI en hoofdstuk 5 de concrete uitwerking van een Fonds Social Return.

4 -4-1 Huidige situatie Alvorens verder in te gaan op maatschappelijk verantwoord inkopen (hierna: MVI) is in de hieronder vermelde paragrafen uitgewerkt wat in het inkoopbeleid en aanverwante documenten op gebied van MVI is vastgelegd. Social Return is slechts ØØn onderdeel van MVI. Social Return is het opnemen van een voorwaarde in de aanbesteding ten behoeve van het creºren van werk(ervarings)plaatsen voor mensen met een grote(re) afstand tot de arbeidsmarkt (ook wel 5% regeling genoemd). 1.1 Inkoopbeleid In februari 2009 is door de gemeenteraad het Inkoopbeleid 2009 vastgesteld. Daarin is het onderwerp MVI reeds globaal opgenomen. In het inkoophandboek is dit eveneens uitgewerkt. Social Return is momenteel niet als resultaatsverplichting maar als een inspanningsverplichting omschreven. Inkoopbeleid paragraaf 4.3 Sociaal-maatschappelijke eisen aan opdrachtnemers: Opdrachtnemers van de Gemeente worden tevens geacht zich te houden aan de in Nederland gangbare normen en waarden op sociaal-maatschappelijk gebied. Discriminatie van werknemers of leveranciers, gebruikmaking van kinderarbeid, ontoereikende arbeidsomstandigheden of andere onethische praktijken worden niet getolereerd. Inkoopbeleid paragraaf 4.4 Sociaal maatschappelijke doelstelling: De Gemeente Beek wil vanuit haar sociaal-maatschappelijk beleid zo veel mogelijk mensen in de regio aan het werk hebben en houden. Daarom heeft ze zich ten doel gesteld om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt te helpen om die afstand te verkleinen. Deze kan veroorzaakt worden door lichamelijke of geestelijke beperkingen, maar ook door culturele of etnische achtergronden. Door het opnemen hiervan wordt de sociaal-maatschappelijke doelstelling een vast criterium en zoveel mogelijk meegenomen in selectie- en gunningcriteria. Per opdracht zal bekeken moeten worden of het mogelijk is de sociale maatschappelijke doelstelling te kunnen waarborgen. 1.2 Inkoophandboek De gemeente kijkt op dit moment per opdracht of daaraan een sociale doelstelling kan worden verbonden, al dan niet door het toe passen van een sociale paragraaf of van sociale criteria. 1.3 Inkoopvoorwaarden In de inkoopvoorwaarden is een artikel (10.1) gewijd aan afdracht van omzetbelasting en sociale verzekeringswetten en de verlening van volledige vrijwaring van de. 1.4 Aanbestedingen 2011/2012 Recente aanbestedingen waarbij rekening is gehouden met MVI binnen de zijn de aanbesteding leerlingenvervoer (sociale paragraaf), de aanbesteding onderhoud openbaar groen (art 19), reconstructie Prins Mauritslaan, onderhoud sportvelden, vervanging en groot onderhoud schilderwerken en dakwerken.

5 -5-2 (Wettelijke) regelgeving en kaders De Gemeente Beek is verplicht tot naleving van nationale en Europese wet- en regelgeving. De voornaamste juridische kaders voor inkopen en aanbestedingen zijn: 1. Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) d.d van toepassing op alle aanbestedingen. Voorheen EG-Verdrag; 2. De Europese richtlijn 2004/18/EG, welke nader is uitgewerkt in het Besluit Aanbestedingsregels Overheidsopdrachten d.d. 16 juli 2005 (BAO); 3. het Aanbestedingsreglement Werken 2005 (ARW2005) van toepassing op de inkoop van werken; 4. De Europese Rechtsbeschermingsrichtlijn (richtlijn 2007/660EG) omgezet naar de Wet Implementatie Rechtsbeschermingsrichtlijnen Aanbesteden (WIRA d.d ); 5. De algemene inkoopvoorwaarden Leveringen en Diensten We gaan in dit hoofdstuk in op de artikelen in het BAO welke betrekking hebben op MVI. Deze voorwaarden zijn of kunnen van toepassing worden verklaard op overheidsopdrachten boven de Europese drempels voor leveringen en diensten en voor werken waarop het BAO van toepassing is. Voor overheidsopdrachten waarop het BAO niet van toepassing is, staat het de aanbestedende dienst vrij sociale selectie- en gunningcriteria toe te passen. Mits de bepalingen van het VwEU worden nageleefd, met namen voldoende gelijke behandeling van inschrijvers en transparantiebeginsel en het in overeenstemming is met het geldende inkoopbeleid. 2.1 Voorwaarden waaronder de opdracht wordt uitgevoerd De voorwaarden waaronder de opdracht wordt uitgevoerd kunnen verband houden met sociale of milieu overwegingen. Zij kunnen met name ten doel hebben de beroepsopleiding op de werkplek of de arbeidsparticipatie van moeilijk in het arbeidsproces te integreren personen te bevorderen, de werkloosheid te bestrijden of het milieu te beschermen. De voorwaarden mogen niet rechtstreeks of indirect discriminerend zijn en moeten vermeld worden in aankondiging of aanbestedingsdocument (anders op gespannen voet met EG-verdrag en meer in het bijzonder aan de basisregel het vrije verkeer). MVI kan op twee manieren worden opgenomen: Gunningcriterium (artikel 54 lid 1a BAO) Als gunningcriterium (alleen mogelijk bij gebruik van het gunningcriterium: economisch meest voordelige inschrijving EMVI), bijvoorbeeld het schrijven van een plan van aanpak, eventueel met criterium een bepaalde omvang van de inzet van de doelgroep of kwaliteit van de begeleiding. Dit kan bovenop de contracteis. Hieraan zijn echter strikte voorwaarden verbonden. Het moet voldoende verband houden met het voorwerp van de opdracht of de wijze waarop de opdracht wordt uitgevoerd. Er worden twee voorwaarden aan de criteria ter bepaling van de economisch meest voordelige inschrijving gesteld: de toegepaste criteria moeten een economisch voordeel opleveren voor de aanbestedende dienst en er mag niet worden gediscrimineerd Uitvoeringsvoorwaarde (artikel 26) Uitvoeringsvoorwaarden mogen niets te maken hebben met selectie- of gunningcriteria. In artikel 26 staat dat de aanbestedende dienst bijzondere voorwaarden kan verbinden aan de uitvoering van een opdracht, mits het gemeenschapsrecht wordt nageleefd en in de aankondiging wordt vermeld. Deze kunnen verband houden met sociale of milieuoverwegingen.

6 -6 - Een bijzondere uitvoeringsvoorwaarde kan in de vorm van een contracteis of een inspanningsverplichting opgenomen worden (bijv. 5% regeling). In de aankondiging dient de voorwaarde bekend te worden gemaakt en deze mag geen directe of indirecte discriminerende werking hebben. Bijvoorbeeld de eis dat werkelozen uit de regio dienen te worden ingezet is discriminerend. Sociale doelstellingen kunnen niet voor elke opdracht worden geformuleerd. Bij leveringen kan bijvoorbeeld Social Return niet worden ingezet. Bij passende werken en diensten kan Social Return worden ingezet. Dit dient per opdracht te worden onderzocht. Bij passende werken en diensten kun je denken aan projecten in de bouw, groenvoorziening, thuiszorg, schoonmaak, catering of administratie. 2.2 Opdrachten voorbehouden aan Sociale Werkvoorzieningen (artikel 19) Op basis van artikel 19 van het BAO kan een opdracht worden voorbehouden aan sociale werkvoorzieningen of sociale ondernemers. Een voorwaarde voor de toepassing van dit artikel is dat de meerderheid van de bij de uitvoering van de voorbehouden opdracht betrokken werknemers arbeidsgehandicapten zijn. 2.3 Percelenregeling (artikel 9 lid 8) Er kan een gedeelte van een opdracht 1-op-1 worden gegund aan bijvoorbeeld een sociale werkvoorziening via de percelenregeling. Het BAO staat toe dat percelen met een geraamde totale waarde (exclusief omzetbelasting) kleiner dan , voor diensten en leveringen en kleiner dan , voor werken is vrijgesteld van Europees aanbesteden, mits het samengestelde bedrag van de percelen waarvoor is afgeweken niet meer dan 20% van de totale waarde van alle percelen omvat. Uitdrukkelijk moet hierbij vermeld worden dat de totale waarde van alle percelen bij elkaar opgeteld, bepalend is voor de Europese aanbestedingsprocedure. 2.4 Afgesloten raamovereenkomsten (artikel 32) Wanneer er reeds een raamovereenkomst loopt met meerdere leveranciers, kan social return in bepaalde gevallen ook worden meegenomen in de minicompetentie. Indien het niet in de aanbesteding is meegenomen kunt u alleen verzoeken Social Return toe te passen. Het mag geen knockout eis of als wens met mindere puntentoekenning worden meegenomen. 2.5 Uitsluitingsgronden (artikel 45 lid 3) Een inschrijver of gegadigde kan bij aanbestedingen worden uitgesloten vanwege niet naleving van sociale wetgeving. Op openbare en Europese aanbestedingen is art 45 lid 3 van toepassing. Op onderhandse aanbestedingen artikel 10.4 van de Algemene inkoopvoorwaarden Leveringen en Diensten Dit is bijvoorbeeld noodzakelijk ter controle op de inzet van illegale werknemers. Van deelneming aan een opdracht wordt uitgesloten iedere inschrijver, art. 45, lid 3 van het BAO: a) jegens wie een rechterlijke uitspraak met kracht van gewijsde volgens de op hem van toepassing zijnde wet- of regelgeving gedaan is, waarbij een delict is vastgesteld dat in strijd is met zijn beroepsgedragsregels; b) die in de uitoefening van zijn beroep een ernstige fout heeft begaan, vastgesteld op een grond die de aanbesteder aannemelijk kan maken; c) die niet aan zijn verplichtingen heeft voldaan ten aanzien van de betaling van de sociale zekerheidsbijdragen in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van het land waar hij is gevestigd of van Nederland;

7 -7 - De aanbesteder aanvaardt als voldoende bewijs: voor punt a) en b) een verklaring van de Minister van Justitie die op grond van artikel 35 van de wet justitiºle en strafvorderlijke gegevens bevoegd is een verklaring omtrent gedrag af te geven. voor punt c) voor de bijdrage ten behoeve van werknemersverzekeringen als voor de bijdragen ten behoeve van de volksverzekeringen een verklaring van de ontvanger onder wie de inschrijver ressorteert voor de inning van belastingen. 2.6 Duurzaamheidcriteria SenterNovem heeft in opdracht van de rijksoverheid in overleg met marktpartijen en andere overheden voor een aantal produktgroepen duurzaamheidcriteria opgesteld. De sociale aspecten die voor duurzaam inkopen geformuleerd zijn, hebben betrekking op ketenafspraken op het gebied van arbeidsomstandigheden (zoals kinderarbeid) en een leefbaar inkomen. 2.7 Generieke sociale voorwaarden Sinds kort heeft de Rijksoverheid sociale voorwaarden opgesteld die gericht zijn op de bevordering van internationale arbeidsnormen en mensenrechten. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen generieke en aanvullende voorwaarden. De generieke voorwaarden zijn toepasbaar voor alle Europese aanbestedingen en zijn gericht op het respecteren van de algemene mensenrechten en meer specifiek op de vier fundamentele arbeidsnormen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO): 1. vrijheid van vakvereniging en recht op collectief onderhandelen; 2. afschaffing van dwangarbeid en slavernij; 3. effectieve afschaffing van kinderarbeid; 4. vrijwaring van discriminatie op het werk en in beroep. Voor de productgroepen koffie en thee, cacao, textiel en bloemen gelden de aanvullende voorwaarden (aanbesteding catering, drankenautomaten, bedrijfskleding en bloemen): 1. leefbaar loon/leefbaar inkomen; 2. de eerlijke handelsnormen minimumprijs en voorfinanciering; 3. werktijden; 4. veiligheid en gezondheid op de werkplek. Bij aanbestedingsdocumenten dienen de sociale voorwaarden overigens te worden meegenomen als bijzondere uitvoeringsvoorwaarden en niet als selectiecriteria. Er zijn een aantal verschillen ten opzichte van de milieucriteria. De sociale voorwaarden beperken zich uitsluitend tot Europese aanbestedingen. Daarnaast betreft het een procesaanpak die gericht is op verbetering in de keten waarbij een inspanningsverplichting geldt in plaats van een resultaatsverplichting. De sociale voorwaarden vallen vooralsnog dan ook niet onder de doelstellingspercentages voor duurzaam inkopen. Met de komst van sociale voorwaarden wordt de opdrachtnemer gedwongen om zich bewust te worden van de effecten die de betreffende opdracht heeft op de arbeids- en mensenrechtensituatie in zijn productieketen. Hij moet zich inspannen om de risico s op schending van de normen in beeld te brengen. Een leverancier die aan de overheid wil leveren, moet dus aannemelijk maken dat hij daarvoor zijn best heeft gedaan. 2.8 Gedragscode Verantwoordelijk marktgedrag kan worden bevorderd door als overheden en marktpartijen ieder voor zich de goede intenties vast te leggen. Voor de schoonmaakbranche is hiervoor medio 2011 een code ontwikkeld (Gedragscode Schoonmaakbranche. Samen voor een schone zaak), die als inspiratiebron kan dienen en waarvoor verbreding naar andere sectoren wordt onderzocht.

8 -8-3 Marktonderzoek en mogelijke oprichting Fonds 3.1 Fonds De gemeenteraad heeft een motie aanvaard om uit te zoeken of voor aanbestedingen waar aan geen van de in hoofdstuk 2 vermelde artikelen invulling kan worden gegeven, gebruik kan worden gemaakt van een fonds. Dit fonds heeft als doel dat de trajecten aanbied waarvan de loonkosten, begeleidings en/of opleidingskosten, voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt, uit dit fonds worden gefinancierd. Het is in gemeenteland (nog) niet gebruikelijk met een fonds Social Return (hierna: fonds SR) te werken. Voorbeelden van een dergelijk werkend cq. operationeel fonds SR zijn dan ook niet bekend. 3.2 Uitvoering/toepassing Social Return Er zijn diverse voorbeelden te vinden m.b.t. de uitvoeringsvoorwaarde art. 26 (5% regeling) van het BAO. Veelal zie je dat een bureau wordt opgetuigd welke zich bezig houdt met de bemiddeling tussen aannemers en instanties m.b.t. de uitkeringsgerechtigden. Een dergelijk bureau is in Maastricht reeds aanwezig. Parkstad werkt momenteel eveneens aan de oprichting van een dergelijk bureau evenals de gemeenten in de Westelijke Mijnstreek. Gemeente Maastricht, A2-school, is een succes voorbeeld van de uitvoering van een Social Return beleid. De doelgroep in Maastricht bestaat uit 3200 mensen, ze hebben sinds 4 jaar 300 mensen uit de doelgroep via Social Return weggezet. Per jaar worden ca. 75 mensen geplaatst. Na onderzoek bij de o.a. gemeenten Maastricht, Amsterdam, Dordrecht, Kerkrade en Parkstad en de handleiding van het Rijk, blijkt dat Social Return veelal wordt toegepast boven een bepaald drempelbedrag. Het Rijk hanteert een drempelbedrag > , min. loonsom excl. BTW en min. doorlooptijd van 6 maanden. De gemeenten Amsterdam en Maastricht > Waarbij Maastricht de drempel onlangs heeft verhooft van naar omdat de kosten niet afwogen tegen de baten. 3.3 Ken je doelgroep In zijn algemeenheid zal voor alle te volgen sociale inkoopprocedures moeten worden bepaald over welke mensen hebben we het eigenlijk. Bepaal de definitie van de doelgroep (uitkeringsgerechtigden, WSW-ers, wajong jongeren, WW-ers etc). Bij het definiºren kan al rekening worden gehouden met de nieuwe Wet Werken naar Vermogen. 3.4 Uitvoeringsorganisatie Voor de uitvoering van de gestelde eisen op gebied van MVI dient afstemming met de afdeling W&I plaats te vinden. Invoering van MVI resulteert nog niet in een goede uitvoering. Wil de vervolgens met succes werk maken van werk, dient de doelgroep voldoende groot en bekend te zijn en de gemeente over voldoende kennis voor een goede uitvoering te beschikken. Nee verkopen gaat niet als je bijvoorbeeld Social Return als resultaatsverplichting in je aanbesteding opneemt. Dit document gaat verder niet in op de uitvoeringsorganisatie. Dit initiatief ligt momenteel bij de afdeling W&I in samenwerking met gemeenten uit de Westelijke Mijnstreek, waar inmiddels een regioco rdinator Social Return voor een jaar is aangesteld.

9 Juridische aandachtspunten fonds Onze huisadvocaat is gevraagd voor de juridische haalbaarheid van de oprichting van een fonds SR. Het advies is bij taakveld inkoop opvraagbaar. 3.6 Financiºle aandachtspunten fonds Daarnaast is de accountant gevraagd naar de financiºle haalbaarheid en inpassing van een dergelijk fonds SR. Dit financieel advies is eveneens bij taakveld inkoop opvraagbaar. 3.7 Conclusie Het doel van dit fonds SR is dat de opdrachtnemer bij inkopen en aanbestedingen waarin het niet mogelijk is de in hoofdstuk 2 gestelde mogelijkheden op gebied van MVI toe te passen een nader te bepalen percentage van de opdrachtwaarde wordt gestort in dit fonds SR. Zowel bij de initiatiefnemers als bij de uitvoerders is er voldoende besef aanwezig dat deze manier van werken een sigaar uit eigen doos betreft en dat dit percentage in de offerteprijs wordt verdisconteerd. Het betreft echter de verwezenlijking van een maatschappelijk doel waaraan het financiºle belang momenteel ondergeschikt is. De gemeente wenst hiermee een signaal af te geven aan de ondernemers en inwoners van Beek en hoopt een bijdrage aan de maatschappij te leveren door een sociaal maatschappelijke effect te creºren. Denk hierbij aan opleiding, begeleiding en sociale integratie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt om zodoende weer een binding met de maatschappij te krijgen. Ondernemers verkeren momenteel in zware economische tijden. Indien de opdrachtnemer die de opdracht gaat uitvoeren om gemotiveerde redenen, geen gebruik kan of wenst te maken van de 5% regeling mag opdrachtnemer ook het fonds Social Return gebruiken (zie laatste bullit). De zet dan de gestorte gelden in voor trajecten voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Een reden kan bijvoorbeeld zijn dat een ondernemer geen invloed op zijn vaste kosten wenst uit te oefenen en niet in staat is ander personeel dan zijn eigen personeel een (voorlopig of tijdelijk)contract aan te bieden.

10 -10-4 Uitwerking Fonds Social Return 4.1 Juridisch kader Juridisch staat vast dat bij de uitvoeringsvoorwaarde in casu de donatie in een fonds Social Return (hierna: fonds SR), boven de Europese drempelbedragen de een risico loopt. Zowel in artikel 26 van het BAO (besluit aanbestedingsreglementen voor Overheidsopdrachten) als in het handboek van de Europese Commissie (Buying Social: A Guide to Taking Account of Social Considerations in Public Procurement) staat dat een contractuele uitvoeringsvoorwaarde verbonden moet zijn aan de taken die vereist zijn om de goederen te produceren, althans de diensten uit te voeren, althans de werken uit te voeren waarop de offerte/inschrijving betrekking heeft. Argumenten om bij aanbestedingen boven de Europese drempelbedragen een fonds SR te gebruiken zouden kunnen zijn: Het betreft een uniek project, er is geen voorbeeld van een gemeente welke reeds met een dergelijk fonds werkt bekend; Gemeente Beek kan een toonaangevend voorbeeld zijn voor andere gemeenten; Toekomstige ontwikkelingen in wetgeving, jurisprudentie en/of vakliteratuur moeten leiden tot de conclusie dat het hanteren van de door de gemeente gewenste uitvoeringsvoorwaarde al dan niet geoorloofd is; Discriminatoir als je het niet doet t.o.v. aannemers en leveranciers waarvoor je de 5% Social Return regeling toepast, nu kan bij alle inkopen en aanbestedingen maatschappelijke criteria cq. eisen worden meegenomen. Bruikbaar voor de gehele markt. Wenst de juridisch geen risico te lopen dan kan de kiezen voor de toepasbaarheid van een fonds SR tot aan het Europese drempelbedrag voor opdrachten vanaf tot < voor leveringen en diensten en tot < voor werken. Argumenten om bij aanbestedingen boven de Europese drempelbedragen geen gebruik te maken van een dergelijk fonds: Gemeente loopt een risico omdat artikel 26 van het BAO en het Handboek van de Europese commissie aangeven dat er voldoende verband moet zijn met het voorwerp van de opdracht, zie advies BoelsZanders bijlage 1; Ook de Interpretatieve mededeling 1 van de Commissie betreffende het Gemeenschapsrecht van toepassing op overheidsopdrachten en de mogelijkheden om sociale aspecten hierin te integreren (COM(2001) 566) geeft aan dat er voldoende verband moet zijn met het voorwerp van de opdracht; Leveringen lenen zich nu eenmaal minder voor Social Return en meer voor andere aspecten van duurzaam inkopen zoals opname van milieucriteria; In het BAO zijn reeds diverse artikelen gewijd aan MVI o.a. art 19, art 26, art. 9 lid 8; 1 Interpretatieve mededelingen en de zogenaamde Explanatory notes zijn documenten die de Europese Commissie afgelopen jaren heeft uitgegeven, en waarin zij aangeeft hoe met bepaalde vraagstukken naar haar mening kan of dient te worden omgegaan.

11 -11 - De gemeente hoeft zich bij het plaatsen van overheidsopdrachten onder de Europese drempelbedragen in beginsel enkel te conformeren aan het zogenaamde Secaparrest 2 en het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente; Het opnemen van een contractuele bepaling dat een opdrachtnemer zich conformeert aan de gestelde uitvoeringsvoorwaarde en er naderhand niet op terug mag komen, resp. het gestorte bedrag terugvordert, is juridisch discutabel, zie onderstaand citaat BoelsZanders; Citaat BoelsZanders; Het plaatsen van overheidsopdracht geschiedt steevast op initiatief van de gemeente. Bovendien zullen marktpartijen zich waarschijnlijk (noodgedwongen) niet verzetten tegen een bijzondere uitvoeringsvoorwaarde zoals door de gemeente gewenst, indien die houding tot gevolg heeft dat de aanbestede opdracht om die reden niet door de gemeente aan de desbetreffende marktpartij zal worden gegund. Hoogst twijfelachtig is aldus of een beroep op de redelijkheid en billijkheid toereikend zal zijn, indien de gemeente wil voorkomen dat zij reeds in het fonds gestorte bedragen op grond van artikel 6:203 BW (onverschuldigde betaling) dient te restitueren. Ik betwijfel dan ook of het opnemen van een contractuele bepaling als hiervoor bedoeld zinvol is, temeer nu daaraan ook de nodige nadelen kleven: aannemers/opdrachtnemers worden ongevraagd ge nformeerd over de (mogelijk) aan de bijzondere uitvoeringsvoorwaarde klevende gebreken; zodra ØØn marktpartij uit hoofde van onverschuldigde betaling succesvol bedragen van de gemeente terugvordert, volgen er mogelijk meer. Voor het geval de gemeente het opnemen van een dergelijke contractuele bepaling desalniettemin wenselijk acht, volgt hieronder een tekstvoorstel: "Partijen zijn ermee bekend dat op het moment van ondertekening van deze overeenkomst discussie bestaat over het antwoord op de vraag of de aan de uitvoering van de op grond van deze overeenkomst door de gemeente te verstrekken opdracht verbonden bijzondere uitvoeringswaarde (artikel [ ] lid [ ]) al dan niet in strijd is met thans vigerende wet- en/of regelgeving in het algemeen en met artikel 26 Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten ("Bao") in het bijzonder. Opdrachtnemer/aannemer verklaart echter door ondertekening van deze overeenkomst nimmer uit hoofde van die bijzondere uitvoeringsvoorwaarde in het in artikel [ ] lid [ ] genoemde fonds gestorte bedragen van de gemeente buiten of in rechte te zullen terugvorderen." Desalniettemin is door onze huisadvocaat reeds aangegeven dat het aanbestedingsrecht op dit onderwerp nog geen uitgekristalliseerd rechtsgebied is. Gemeente Beek wenst ervaring op te doen en een voorbeeld te zijn voor andere gemeenten. Niet alle opdrachten lenen zich voor het opnemen van een uitvoeringsvoorwaarde of overige toepassingen uit het BAO. Ondanks de risico s bij opdrachten boven de drempel is onze conclusie dat juist bij alle opdrachten op deze manier MVI kan worden verwerkt in de offerte/aanbesteding. 2 In het Secap-arrest is door het Hof van Justitie EU overwogen dat de fundamentele regels en algemene beginselen van aanbestedingsrecht (gelijkheidsbeginsel, transparantiebeginsel, beginsel van non-discriminatie) in acht moeten worden genomen bij het plaatsen van opdrachten met een waarde beneden de Europese drempel maar met een duidelijk grensoverschrijdend belang

12 Financieel Financieel staat vast dat de oprichting van een fonds SR mogelijk is. Een fonds valt volgens de Beleidsnota reserves en voorzieningen onder overige bestemmingsreserves. De looptijd is oneindig. Bij deze categorie worden middelen door de gemeenteraad opzij gezet om hiermee in de toekomst concreet omlijnde projecten te financieren. De gemeenteraad heeft de verantwoordelijkheden over de in het fonds gestorte gelden. Bij iedere onttrekking is een gemeenteraadsbesluit nodig, echter niet voor de stortingen. Deze reserves zijn gebaseerd op volledig vrije beleidsvorming en afweging door de gemeenteraad op basis van eigen prioriteiten. Verplichtingen van buitenaf spelen geen rol. De functie van deze reserve is om de financiering van door de gemeenteraad aangewezen projecten of investeringen te waarborgen. Kaderstelling is aldus aan de gemeenteraad. Het college is verantwoordelijk voor de uitvoering hiervan en voor de bedrijfsvoering. Het college heeft geen zeggenschap over het geld. In de begroting kunnen de globale spelregels worden vastgelegd voor een jaar. De afdeling W&I kan middels college, voorstellen doen voor de besteding van het geld uit het fonds. In planning en control cyclus zullen de verantwoordelijkheden moeten worden vastgelegd. De raad kan het college de bevoegdheid geven te beschikken over het gestorte kapitaal in het fonds SR. Twee keer per jaar in de planning en control cyclus legt het college verantwoording af over de besteding van de in het fonds gestorte gelden. Taakveld inkoop zal jaarlijks eveneens een evaluatie uitvoeren. Aandachtspunten: Indien beleidsmedewerker kan aantonen dat voor een bepaalde opdracht de markt niet aan bovengestelde eis (en bijbehorende verplichting) kan voldoen dient de de mogelijkheid open te houden om uitzonderingen te ontzien van deze verplichting; Bij intergemeentelijke samenwerkingen waar een factuur tegenover staat of een gemeenschappelijke regeling (GR) is het fonds in beginsel niet van toepassing; In de kaderstelling m.b.t. de doeleinden waarvoor het fonds gebruikt gaat worden kan mogelijk ook de markt betrokken worden; Bij raamovereenkomsten wordt jaarlijks een correctienota verstrekt; Bij verlengingen zal bij opdrachtverlening tot verlenging een correctienota gefactureerd worden; Uitwerking beschikkingsmacht volledig bij in bestek of inkoopvoorwaarden vastleggen.

13 -13-5 Praktische uitwerking mogelijkheden MVI Het Besluit Aanbestedingsregels voor Overheidsopdrachten (BAO) biedt diverse mogelijkheden om rekening te houden met Maatschappelijk Verantwoord Inkopen die verband houden met de gevraagde producten of diensten, in het bijzonder bij de vaststelling van de technische specificaties en de selectiecriteria. Voor de opdrachten die niet onder het BAO vallen, staat het aanbestedende diensten binnen de grenzen van de bepalingen en algemene beginselen van het VwEU vrij in hun aanbestedingsbeleid sociale doelstellingen na te streven. De verstrekt opdrachten (werken, diensten en leveringen) met een zeer divers karakter. Voor deze opdrachten kan niet ØØn passende oplossing op gebied van sociale eisen of criteria worden geformuleerd. Het integreren van sociale aspecten in bestekken en offertes dient per opdracht nader ingevuld te worden. Voor een aantal aspecten geldt dat de gemeente deze reeds toepast. Aan sommige aspecten kan een resultaatsverplichting worden verbonden. Dit is in onderstaande kaders nader uitgewerkt. 5.1 Sociale aspecten Onderstaand volgt een opsomming aan mogelijkheden om een of meer sociale aspecten te integreren in overheidsopdrachten zowel boven als onder de Europese drempelwaarden (zoals uitgelegd in hoofdstuk 2). Selectie van inschrijver /gegadigde De maakt bij haar openbare en Europese aanbestedingen reeds gebruik van art. 45 lid 3 van het BAO. Dit geeft inzicht in of de inschrijver/gegadigde aan zijn verplichtingen m.b.t. sociale wetgeving heeft voldaan en in de uitoefening van zijn beroep geen ernstige fout heeft begaan of bij wie een delict is vastgesteld in strijd met de gedragsregels. Een inschrijver aan wie de opdracht wordt verstrekt toont dit aan door het overleggen van de volgende officiºle bewijsstukken, een verklaring van ontvanger van belastingen en een VOG verklaring te overleggen. Op onderhandse aanbestedingen is reeds artikel van de Algemene inkoopvoorwaarden Leveringen en Diensten 2008 van toepassing. Uitvoeringsvoorwaarde Uitvoeringsvoorwaarden mogen niets te maken hebben met selectie- of gunningcriteria. In artikel 26 BAO staat dat de aanbestedende dienst bijzondere voorwaarden kan verbinden aan de uitvoering van een opdracht, mits het gemeenschapsrecht wordt nageleefd en in de aankondiging wordt vermeld. Deze kunnen verband houden met sociale of milieuoverwegingen. Een bijzondere uitvoeringsvoorwaarde kan in de vorm van een contracteis of een inspanningsverplichting opgenomen worden (bijv. 5% regeling). In de aankondiging dient de voorwaarde bekend te worden gemaakt en deze mag geen directe of indirecte discriminerende werking hebben. Bijvoorbeeld de eis dat werkelozen uit de regio dienen te worden ingezet is discriminerend. 3 Art 10.4:De leverancier draagt zorg voor de afdracht van de omzetbelasting, de loonbelasting en de premies sociale verzekeringswetten die zijn verschuldigd naar aanleiding van het uitvoeren van de overeenkomst en de Leverancier verleent in dit opzicht de volledige vrijwaring. Indien werkzaamheden ter uitvoering van de overeenkomst langer duren dan drie maanden heeft de gemeente Beek het recht ieder kwartaal een schriftelijke opgave te ontvangen van de accountant van de Leverancier waaruit diens nakoming van zijn verplichting tot afdracht blijkt. Leverancier zal de gemeente Beek volledig vrijwaren van aansprakelijkheid inzake de Wet Ketenaansprakelijkheid.

14 -14 - Ingeval deze bijzondere uitvoeringsvoorwaarde wordt gehanteerd in een aanbestedingsprocedure, wordt aan deze bijzondere uitvoeringsvoorwaarde onderstaande verplichting verbonden: De verplicht de opdrachtnemer die de opdracht uitvoert bij passende 4 werken en diensten groter dan om minimaal 5% van de aanneemsom (of bij kapitaalintensieve projecten 7,5% van de totale loonsom, ter beoordeling van de verantwoordelijk vakambtenaar) voor werkgelegenheids en/of werkervaringsprojecten in te zetten. verplicht van toepassing op passende werken of diensten > Indien de opdrachtnemer die de opdracht gaat uitvoeren om gemotiveerde redenen, geen gebruik kan of wenst te maken van de 5% regeling mag opdrachtnemer ook het fonds Social Return gebruiken (zie laatste bullit). De zet dan de gestorte gelden in voor trajecten voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Een reden kan bijvoorbeeld zijn dat een ondernemer geen invloed op zijn vaste kosten wenst uit te oefenen en niet in staat is ander personeel dan zijn eigen personeel een (voorlopig of tijdelijk)contract aan te bieden. Sociale paragraaf Het opnemen van een sociale paragraaf als gunningcriterium is alleen mogelijk bij gebruik van het gunningcriterium: economisch meest voordelige inschrijving EMVI. De gemeente kan een inschrijver vragen om een plan van aanpak in te dienen. Hierin wordt omschreven hoe invulling wordt gegeven aan de bijzondere uitvoeringsvoorwaarde. Bijvoorbeeld een bepaalde omvang van de inzet van de doelgroep, hoeveel plaatsingen kunnen worden gerealiseerd (min. 5% SR toepassen) of de kwaliteit van de begeleiding. De offerte/inschrijving wordt beoordeeld en de inschrijver met de beste score krijgt het hoogste aantal punten voor dit gunningcriterium. Voor deze optie wordt gekozen wanneer er in de markt veel kennis en ervaring met het onderwerp is en er het vertrouwen is dat de markt goede en nieuwe ideeºn kan voortbrengen. De werkzoekenden moeten worden ingezet voor de betreffende opdracht. Dit kan bovenop de contracteis (zie uitvoeringsvoorwaarde). Er worden twee voorwaarden aan de criteria ter bepaling van de economisch meest voordelige inschrijving gesteld: de toegepaste criteria moeten een economisch voordeel opleveren voor de aanbestedende dienst en er mag niet worden gediscrimineerd. Opdrachten voorbehouden aan Sociale Werkvoorzieningen Er kan op basis van artikel 19 van het BAO een opdracht worden voorbehouden aan sociale werkvoorzieningen of sociale ondernemers. Een voorwaarde voor de toepassing van dit artikel is dat de meerderheid van de bij de uitvoering van de voorbehouden opdracht betrokken werknemers arbeidsgehandicapten zijn. Percelenregeling Een gedeelte van een opdracht kan 1-op-1 worden gegund op basis van artikel 9 van het BAO aan bijvoorbeeld een sociale werkvoorziening via de percelenregeling. Het BAO staat toe dat percelen met een geraamde totale waarde (exclusief omzetbelasting) kleiner dan , voor diensten en leveringen en kleiner dan , voor werken is vrijgesteld van Europees aanbesteden, mits het samengestelde bedrag van de percelen waarvoor is afgeweken niet meer dan 20% van de totale waarde van alle percelen omvat. Uitdrukkelijk moet hierbij vermeld worden dat de totale waarde van alle percelen bij elkaar opgeteld, bepalend is voor de Europese aanbestedingsprocedure. 4 Onder passende werken of diensten wordt verstaan: projecten in bouw, groenvoorziening, thuiszorg, schoonmaak, catering of administratie.

15 -15 - Sociale voorwaarden Het ministerie van Infrastructuur heeft een nieuw Manifest Professioneel Inkopen opgesteld. Hierin wordt o.a. verplicht dat de de generieke en aanvullende sociale voorwaarden verplicht bij al haar Europese aanbestedingen. De gemeente verklaart zodoende verplicht van toepassing op alle Europese aanbestedingen onderstaande Generieke Sociale Voorwaarden op de gehele productieketen voor de betreffende opdracht. De vier fundamentele arbeidsnormen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) zijn: 5. Vrijheid van vakvereniging en recht op collectief onderhandelen; 6. Afschaffing van dwangarbeid en slavernij; 7. Effectieve afschaffing van kinderarbeid; 8. Vrijwaring van discriminatie op het werk en in beroep. Tevens verklaart de gemeente de Aanvullende Sociale Voorwaarden verplicht van toepassing op Europese aanbestedingen inzake catering, drankenautomaten, bedrijfskleding en bloemen. Deze hebben betrekking op de volgende normen: - Leefbaar loon/leefbaar inkomen; - Eerlijke handelsnormen, minimumprijs en voorfinanciering; - Werktijden; - Veiligheid en gezondheid op de werkplek. Fonds Social Return Voor opdrachten waarop geen van bovenstaande sociale criteria cq. aspecten kan worden toegepast, kan de gebruik maken van een Fonds Social Return. In beginsel is gekozen om het Fonds Social Return toe te passen bij opdrachten vanaf De gemeente verplicht de opdrachtnemer die de opdracht uitvoert, bij opdrachten groter dan , en waarop geen van bovenstaande sociale aspecten van toepassing zijn, om minimaal 5 % van de aanneemsom (of bij kapitaalintensieve projecten 7,5% van de totale loonsom, ter beoordeling van de verantwoordelijk vakambtenaar) te storten in een Fonds Social Return. De zet de in het Fonds Social Return gestorte gelden in voor trajecten voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt 5. 5 Een kandidaat met een achterstand tot de arbeidsmarkt dient tenminste aan ØØn of meer van de volgende eisen te voldoen: - Tenminste 6 maanden werkloos en werkzoekend, ongeacht de uitkeringssituatie (het betreft WWB-uitkeringsgerechtigden, WW-ers, WA-jongers, WAO herintreders, WIA-ers, Nuggers/ANW-ers); - WSW ge ndiceerd; - Met werkeloosheid bedreigde inwoners, waaronder WSW ge ndiceerden en (voormalige) ID-ers en personen werkzaam op een gesubsidieerde arbeidsplaats.

16 Voor de toepassing van sociale criteria geldt: De verklaart de door SenterNovem beschikbaar gestelde Generieke Sociale Voorwaarden bij alle Europese aanbestedingen verplicht; De gemeente verklaart de door SenterNovem beschikbaar gestelde Aanvullende Sociale Voorwaarden bij de Europese aanbestedingen catering, drankenautomaten, bedrijfskleding en bloemen verplicht; Daarnaast wordt per opdracht bekeken welke sociale criteria/aspecten het beste op de te verstrekken opdracht aansluiten en in het aanbestedingsdocument (bestek) of de offerteaanvraag wordt opgenomen. Indien het hanteren van de in paragraaf 5.1 vermelde sociale aspecten leidt tot onoverkomelijke technische of financiºle bezwaren, kan worden afgezien van Duurzaam Inkopen. Dit ter beoordeling van het college van B&W. Jaarlijks zal over de resultaten op gebied van Duurzaam Inkopen in de inkoopanalyse worde gerapporteerd. Om de vakambtenaren een praktisch handvat te geven om te bezien welke mogelijkheden op het gebied van Duurzaam Inkopen op de betreffende in te kopen levering, werk of dienst toegepast kunnen/moeten worden, is een bijlage (bijgevoegd bijlage 2) opgesteld welke aan de offerteaanvraag of het aanbestedingsdocument wordt toegevoegd. Verplicht wordt de bijlage Verklaring Maatschappelijk Verantwoord Inkopen te gebruiken bij alle aanbestedingen. Hierin wordt per opdracht aangegeven op welke wijze zowel milieu- als sociale criteria/aspecten wordt toegepast.