:00 CONCERTZAAL

Transcriptie

1 de puur muziek de :00 CONCERTZAAL Symfonieorkest Muziekcentrum Vlaanderen Gent Frederik Neyrinck, MAGNUS LINDBERG, W.a. Mozart

2 Programma Frederik Neyrinck ( 1958) Creatie Magnus Lindberg ( 1958) Vioolconcerto I. - II. - III. - Uitvoerders Symfonieorkest Vlaanderen Directie Alexandre Bloch Viool Matthew Trusler Pauze Wolfgang Amadeus Mozart ( ) Symfonie nr. 41 in C, Jupiter, K.551 I. Allegro vivace II. Andante cantabile III. Menuetto. Allegretto IV. Finale. Molto allegro NIEUW! 24 uur voor en na het concert Vind snel meer achtergrondinfo. Bereken je route naar De Bijloke. Deel je mening over dit concert. debijloke.be/nu 2

3 Symfonieorkest Vlaanderen VEELEISENDE VIOOLPARTITUUR Mozart: Jupiter Stel, we vragen aan honderd Vlamingen om drie klassieke componisten te noemen. De grote Wolfgang Amadeus Mozart zal ongetwijfeld in de meeste lijstjes opduiken, ze vaak zelfs aanvoeren. Zijn muziek is toperfgoed en bovendien zeer gewild in de concertzaal en op de radio. En terecht, Mozart maakte in zijn korte leven net zoals Bach, trouwens een gigantische stapel muziek waarvan een deel dan ook nog eens van de hoogste kwaliteit, gedurfd-vernieuwend en zelfs sensueel te noemen is. Hij was een componist pur sang, niettemin geen kunstenaar zoals we ons daar vandaag een voorstelling van maken. Hij werd in zijn maatschappelijke context veeleer beschouwd als een artistieke ambachtsman in dienst van een vorst. Gezien zijn ongewone kunnen, was Mozart voor zo n vorst een statussymbool, iets waarmee hij indruk maakte aan het eigen hof en daarbuiten. Van de componist werd verwacht dat hij zich dan ook hield aan de muzikale normen en waarden van de wereldlijke of kerkelijke patron daarbij hoorde natuurlijk het volgen van bepaalde modes. Tussen de zeer vele symfonieën en sonates die in deze periode gecomponeerd werden aan kleinere en grotere hoven, zit dan ook een hoop muzikaal maatwerk; entertainment voor pruikdragers in gouden salons. Op het eerste gezicht lijkt er een groot verschil te bestaan tussen de 18de eeuwse ambachtsman-muziekmaker en de 19de eeuwse, vrije en geniale componist. Zoals steeds is een dergelijke veralgemening niet vol te houden, maar toch is er iets van aan: een muzikant is net zoals de rest van ons niet volledig autonoom. Hij beweegt zich in een maatschappij die bepaalde verwachtingen stelt. Hij moet bijvoorbeeld simpelweg kunnen overleven, heeft een publiek nodig En dan zien we wel een verschil tussen het Ancien Régime waarin Mozart werkte en de tijd van Beethoven, waarin een nieuwe, stedelijke bourgeoisie het van de hoven overnam. Beethoven was duidelijk minder dan Mozart gebonden aan een meester-opdrachtgever, hij kon veel meer zijn artistieke zin doen. De kunstenaar werd een soort creatieve held, een geïnspireerde voorbeeldfiguur. En de tijd ademde een sfeer van bevrijding, van opkomende democratie, van l art pour l art en dat kan je voelen in de muziek. De romantiek begon. Nu, zoals gezegd, dat is een veralgemening, een al te rudimentaire vergelijking. We doen Mozart uiteraard onrecht aan door hem gewoon een uitzonderlijk goede muzikale ambachtsman te noemen (daar moet ik u natuurlijk ook niet van overtuigen). Zijn opera s uit de jaren 1780 zijn bijvoorbeeld veel meer dan behaaglijke muzikale schemata. Ze zijn vooruitstrevend, ze doorbreken gevestigde normen 3

4 en nemen zelfs soms de vorm aan van een veelgelaagd associatief spel. Hij verwijst naar andere componisten, naar volksmuziek maar ook naar de toenmalige politieke context en maçonnieke praktijken (de componist was zelf trouwens een vrijmetselaar). Soms konden die subtiele complexiteiten slechts door enkelingen in het publiek begrepen worden. Zijn orkestmuziek getuigt in die periode van een schitterende beheersing van het orkestapparaat en de contemporaine muzikale vormen ( ambachtelijkheid ). Zijn taal is harmonisch, melodisch en formeel zeer helder. Symmetrie en balans staan centraal ( stilistische tijdsgeest ) zo wilden koning en keizer het: ordelijke muziek voor een ordelijke samenleving; klaar en duidelijk, behaaglijk, genieten. Maar een werk zoals zijn 41ste (en laatste) Symfonie (1788) is overduidelijk veel meer dan dat zeker het laatste deel. Dat vierde deel wordt geschraagd door een sonatevorm: verschillende thema s worden voorgesteld, met elkaar geconfronteerd en verwerkt, en keren op het einde terug. Dat deden Mozart, Haydn en vele andere tijdgenoten constant. Dat was wat het adellijke en andere publiek verwachtte van een symfonie. Maar Mozart infecteert de gangbare sonatevorm met fugatische elementen, dat was helemaal niet zo gewoon. De fuga was Johann Sebastian Bachs favoriete vorm en een notoircomplexe en geleerde muzikale werkwijze. Mozart moet er ook wel van gehouden hebben, ondanks het feit dat het niet zo in de mode was; denk bijvoorbeeld aan het Kyrie uit zijn wereldberoemde Requiem. De laatste minuten, de finale van de finale van Mozarts laatste symfonie zijn magistraal en ongezien: vijf (!) verschillende thema s worden er met elkaar gecombineerd. Mozart toont zich een weergaloos meester vande klassieke taal, maar beheerst duidelijk ook technieken uit een verleden (renaissance en barok) dat in zijn eigen tijd haast nooit te horen is. Die technieken gebruikt hij om los te breken uit de gangbare vormtaal, om iets nieuws en ongehoords te maken, een vluchtweg uit de herhaling van het bekende. De componist bezat een creatieve kracht die zich niet laat binden, de vrijheid van Beethoven. Mozart componeerde zijn Symfonie nr. 41 in C niet in opdracht van een broodheer maar op eigen initiatief. Wilde hij ze verkopen aan een concertruimte in de stad? Het is onduidelijk, maar wellicht werd het werk tijdens zijn leven nooit uitgevoerd. Lindberg: Vioolconcerto De Finse componist Magnus Lindberg werd geboren in De jaren 1950 waren een periode van zeer extreme, vaak politiek getinte vernieuwing in de muziek. Heel wat componisten experimenteerden volop met elektronische klanken en grafische partituren; het nieuwe denken was haast een noodzaak, artistieke vrijheid het hoogste goed. We lezen vaak in de muziekgeschiedenis dat de Tweede Wereldoorlog daar een belangrijke rol in gespeeld heeft: de jongste generatie wilde iets nieuws, een andere wereld, een ander denken, vrijheid, ook in de muziek. Hoezeer hun 4

5 taal ook verschilde van het romantische idioom, toch waren deze jonge componisten qua modernistische ingesteldheid wel degelijk erfgenamen van Beethoven, Wagner en Schönberg. Lindbergs muzikale denken is geworteld in die periode. Zo begon hij al vroeg te experimenteren met het elektronisch opwekken en manipuleren van klanken en componeerde hij zelfs serieel. Lindberg kwam net zoals zijn beroemde landgenote Kaija Saariaho terecht in het Parijse IRCAM, een instituut opgericht door Pierre Boulez, één van de protagonisten van de naoorlogse avantgarde. Dat IRCAM werd in de jaren 1980 the place to be voor jonge musici, ingenieurs, informatici en wiskundigen die gefascineerd waren door klankstructuren. Er werd onder andere gecomponeerd met de laatste technologische hoogstandjes, een waarlijk interdisciplinair onderzoek in de kunsten. Lindberg hield zich op in de aldaar florerende kringen van de zogenaamde spectrale muziek en werd onderwezen door Gérard Grisey. Zeer eenvoudig gesteld, was dit muziek waarvan de grotere (harmonische) structuren (bvb. de akkoorden die de muzikanten in een orkest spelen) afgeleid werden uit de boventoonstructuren ( trillingsstructuren dus) van klanken. Melodie stond niet meer echt centraal in deze muziek waarin vooral gefocust werd op klankkleurschakeringen. Het hoeft dus niet te verbazen dat dit spectrale denken ontstond in de kringen van de elektronische muziek. In de jaren 1990 echter, en zeker vanaf de vroege 21ste eeuw, maakt Lindberg een stevige stilistische ommekeer. Hij gaat een stuk traditioneler schrijven, neoromantiek wordt dat wel eens genoemd, maar misschien is eclectisch een betere omschrijving. De muziek van Lindberg vertoont immers romantische kenmerken maar ook Igor Stravinski, de minimalisten, Boulez en de spectralisten komen om de hoek piepen. Neem nu het eerste deel van zijn Vioolconcerto uit 2006, geschreven voor een Mozart-orkestbezetting. Het valt niet te ontkennen dat de Fin Jean Sibelius, componist van één van de bekendste vioolconcerto s, een invloed uitoefende op Lindberg. (Enkele decennia eerder had de jonge componist wellicht nog alles gedaan om geen enkele verwijzingen naar zijn wereldberoemde landgenoot neer te pennen!) Maar zijn periode aan het IRCAM heeft duidelijk ook sporen nagelaten. De muziek doet op sommige momenten qua kleurwerking, samenspel, dialoog en gestiek zelfs denken aan Boulez fantastische Anthèmes 2 (1997) voor viool en live-electronics. Soms klinkt het orkest bijna als een elektronische manipulatie van de vioolpartij, iele echo s en klankvelden die we misschien zelfs niet meteen zouden associëren met een strijkorkest. Wellicht heeft zijn esthetische koerswijziging Lindberg ook geen windeieren gelegd. Mozart moest de keizer-koster behagen, een hedendaagse componist ensembles, concertorganisatoren en uiteindelijk natuurlijk een publiek. En ook in de kunstwereld speelt, ondanks corrige- 5

6 rende mechanismen, de alomtegenwoordige marktidee mee. Maatschappelijke relevantie wordt uiteindelijk toch voor een aanzienlijk deel afgemeten aan publiekscijfers, halfvolle zalen zijn nefast. Neyrinck: Creatie De Vlaming Frederik Neyrinck ( 1985) behoort ongetwijfeld tot de meest opmerkelijke componisten van zijn generatie in ons land. Zijn werk werd in Vlaanderen uitgevoerd door ensembles zoals Bl!ndman, Goeyvaerts Strijktrio, Nadar Ensemble en Revue Blanche. In het buitenland werkte hij onder andere samen met de Neue Vokal-solisten Stuttgart en het Jack Quartett. Op het ogenblik dat ik deze tekst schrijf, is Neyrinck nog maar net begonnen aan het nieuwe werk dat door het Symfonieorkest Vlaanderen gecreëerd zal worden. Het wordt meteen duidelijk dat de componist iets nieuw wil doen met het traditionele medium symfonisch orkest. Dat begint met een ietwat vreemde, symmetrische opstelling: op die manier ontstaan er ongewone ruimtelijke relaties tussen (groepen van) instrumenten, waarmee de componist kan experimenteren. Zo kan hij bijvoorbeeld dialogen uitbouwen tussen de orkesthelften, tussen instrumentale lichamen of zelfs klankbewegingen simuleren. Zijn doel is door het onderzoeken van verschillende mogelijke combinaties, nieuwe, ongewone verhoudingen te creëren Wat zou Mozart daarvan denken? Bio Alexandre bloch Internationaal gelauwerd om zijn enthousiasme en energie bouwt de jonge dirigent Alexandre Bloch razendsnel zijn reputatie als talentvolle kunstenaar op. In oktober 2012 werd de Fransman wereldwijd bekend als winnaar van de Donatella Flick LSO Conducting Competition, waarna hij werd aangesteld als assistent-dirigent van het gerenommeerde London Symphony Orchestra. Blochs plannen voor het komende seizoen omvatten een ruim scala van projecten met het London Symphony Orchestra. Op het programma staat echter ook zijn debuut als dirigent bij verschillende andere orkesten, zoals onder meer de Royal Liverpool Philharmonic, het Australian Youth Orchestra, de NWD Philharmonie, het Manchester Camerata en het Orchestre de Chambre de Paris. Onlangs, in oktober 2012, viel Bloch in voor een onwel geworden Mariss Jansons bij het Koninklijk Concertgebouworkest voor een reeks van drie zeer succesvolle concerten, met uitvoeringen van Richard Strauss Tod und Verklärung en een commissie van Jorg Widmann. 6

7 Matthew Trusler Matthew Trusler staat bekend als één van de beste Britse violisten van zijn generatie. Hij reist de wereld rond om te concerteren met vooraanstaande orkesten zoals het BBC Symphony Orchestra, het Philharmonia Orchestra, het London Philharmonic Orchestra, het Royal Philharmonic Orchestra, het City of Birmingham Symphony Orchestra, het Hallé Orchestra, de Academy of St. Martin-in-the-Fields en wat verder weg het Minnesota Orchestra, de NDR Hannover, het Helsinki Philharmonic Orchestra, het Malaysian Philharmonic Orchestra en het Johannesburg Philharmonic Orchestra. Naast zijn carrière als solist speelt Matthew Trusler recitals in vooraanstaande concertzalen en is hij een gedreven kamermusicus met onder meer Wayne Marshall, Piotr Anderszewski, Leonidas Kavakos en Lynn Harrell. Trusler geeft recitals in toonaangevende zalen over de hele wereld, waaronder de Wigmore Hall in London, het Auditorium du Louvre in Parijs en het Palais des Beaux-Arts in Brussel. Matthew Trusler woont in Parijs en geeft les aan de Malmö Academy in Zweden. Hij speelt op een Stradivarius uit Symfonieorkest Vlaanderen Al meer dan vijftig jaar is het Symfonieorkest Vlaanderen een vaste waarde binnen het Vlaamse orkestlandschap. Met zestig geëngageerde en gepassioneerde musici en onder leiding van gerenommeerde (gast)dirigenten brengt het Symfonieorkest Vlaanderen zowel uitvoeringen en creaties van hedendaags werk als stijlvolle vertolkingen van het vertrouwde symfonische repertoire vanaf het classicisme. Het orkest vervult hierbij een voorbeeldfunctie in het scheppen van kansen voor jonge, talentvolle componisten, solisten en dirigenten. Aan de hand van concertreeksen in eigen beheer in alle grote concerthuizen in Vlaanderen en Brussel, slaagt het orkest er in een ruim en trouw publiek te bereiken. Daarnaast wordt het orkest vaak uitgenodigd op internationale festivals in Frankrijk, Duitsland en Nederland. De Britse dirigent Jan Latham-Koenig volgt vanaf het seizoen de Japanner Seikyo Kim op als chef-dirigent van het Symfonieorkest Vlaanderen. Latham-Koenig wordt gezien als één van de beste dirigenten van het Verenigd Koninkrijk en heeft reeds een ruime ervaring opgebouwd in operaproducties en symfonische concerten. Hij is artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou en van het Orquesta Filarmónica de la UNAM in Mexico City. Met Jan Latham-Koenig als chef-dirigent wil het Symfonieorkest Vlaanderen het symfonische repertoire vanaf het classicisme tot heden toegankelijk maken voor een breed en gediversifieerd publiek. Elk concert wordt dankzij een uitgebalanceerde én gedurfde programmering een unieke beleving. 7

8 binnenkort ZA :00 Miryzaal (Hoogpoort 64) Brentano Quartet Mozart, Sjostakovitsj, Beethoven ZO :00 Concertzaal defilharmonie, Dirk Brossé (dirigent), Nico Sturm (acteur) KIDconcert Pinokkio (6+) Met workshop van 13:00 tot 15:00 WO :00 Kraakhuis Anthony Romaniuk Chopin WO :00 Concertzaal The Spring Quartet Jack DeJohnette, Joe Lovano, Esperanza Spalding & Leo Genovese Jazz DO :15 Handelsbeurs (Kouter 29) Arcanto Quartett & Jorg Widmann Bach, Beethoven, Brahms ZA :00 Kraakhuis Theatre of Voices Weir, Pärt, De Machaut, Dunstable, Gudmundsen- Holmgreen, Volans ZA :00 De Centrale (Kraankindersstraat 2) Mahwash Afghaanse muziekcultuur WO :00 Kraakhuis ZA :00 Kraakhuis Joke Van Leeuwen Toen mijn vader een struik werd muzikale vertelling met cello & piano (10+) DO :00 Kraakhuis Judith Ermert & Daan Vandewalle Hindemith, Weill, Debussy, Ravel VR :00 Kraakhuis Arc Ensemble Fitelberg, Laks, Weinberg ZA :00 Filharmonisch Orkest Wroclaw Lutoslawski, Gorecki ZO :00 Koenraad Tinel Scheisseimer Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje Maarten Quanten Di - vr 10:00-17:00 Za 13:00-17:00 v.u. Daan Bauwens tickets@debijloke.be Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (