EEN NIEUW PUBLIEK VOOR KLASSIEKE MUZIEK? Ineke Nagel Vrije Universiteit Amsterdam

Transcriptie

1 EEN NIEUW PUBLIEK VOOR KLASSIEKE MUZIEK? Ineke Nagel Vrije Universiteit Amsterdam CULTUUR IN BEELD OCW 7 december 2016

2 INTRODUCTIE 2 Het publiek van klassieke muziek is klein en relatief oud en hoog opgeleid en dreigt nog kleiner te worden Een aantal symfonieorkesten in Europa heeft het initiatief genomen om te proberen nieuwe publiek te werven In deze presentatie: Achtergrond publiek klassieke muziek Reactie symfonieorkesten: EO LAB 1 Evaluatie EO LAB I Vervolg: EO LAB II

3 ACHTERGROND 3 Hoe ontwikkelt concertbezoek zich over de tijd? Leeftijdsverschillen Generatieverschillen Hoe groot zijn de verschillen hoger en lager opgeleiden? Veranderen verschillen in cultuurparticipatie tussen hoger en lager opgeleiden Over leeftijd Over generaties

4 ACHTERGROND 4 Analyses Aanvullend Voorzieningengebruik Onderzoek (AVO) (SCP ) Bevolkingssteekproeven elke vier jaar Selectie: vanaf 1987 (sindsdien concertbezoek apart gevraagd) jaar Voordeel: ontwikkelingen naar leeftijd en generatie kunnen afzonderlijk bestudeerd worden

5 5 ANALYSE AVO Geboortecohort: Jaar: Leeftijd: N: Leeftijd: N: Leeftijd: N: Leeftijd: N: Leeftijd: N: Leeftijd: N: Leeftijd: N: Leeftijd: N: Leeftijd: N:

6 LEEFTIJD EN GENERATIE

7 7 LEEFTIJD EN GENERATIE

8 8 LEEFTIJD EN GENERATIE

9 9 LEEFTIJD EN GENERATIE

10 10 LEEFTIJD EN GENERATIE

11 11 LEEFTIJD EN GENERATIE

12 12 LEEFTIJD EN GENERATIE

13 13 LEEFTIJD EN GENERATIE

14 14 LEEFTIJD EN GENERATIE

15 15 LEEFTIJD EN GENERATIE

16 16 LEEFTIJD EN GENERATIE

17 OPLEIDING

18 OPLEIDING 18 Grote verschillen tussen hoog en laag opgeleiden Enige leeftijdsvariatie bij hoog opgeleiden: lichte toename naarmate ouder

19 OPLEIDING 19 Grote verschillen tussen hoog en laag opgeleiden Nemen af onder recente generaties Met name onder hoger opgeleiden daalt het concertbezoek

20 WAAROM IS OPLEIDINGSNIVEAU ZO BELANGRIJK? 20 Klassieke muziek waarderen vereist cognitieve vaardigheden Hoger opgeleiden hebben op school meer geleerd over klassieke muziek en hebben daardoor een voorkeur voor deze muziek ontwikkeld. Hoger opgeleiden hebben meer cognitieve vaardigheden en kunnen daardoor de (complexe) klassieke muziek beter waarderen. Concert bezoek heeft een sociale betekenis Hoger opgeleiden komen uit gezinnen waarin klassieke muziek gewaardeerd wordt. Onder hoger opgeleiden wordt deelname aan klassieke cultuur sociaal gewaardeerd

21 WAAROM NEEMT HET CONCERTBEZOEK ONDER HOGER OPGELEIDEN UIT JONGERE GENERATIES AF? 21 Klassieke muziek waarderen vereist cognitieve vaardigheden Hoger opgeleiden hebben op school meer geleerd over klassieke muziek en hebben daardoor een voorkeur voor deze muziek ontwikkeld. Op school is de aandacht voor klassieke cultuur afgenomen? Ja, daar zijn wel aanwijzingen voor. Ook doordat de tolerantie tegenover populaire cultuur is toegenomen Hoger opgeleiden hebben meer cognitieve vaardigheden en kunnen daardoor de (complexe) klassieke muziek beter waarderen. De daling kan hier niet door verklaard worden eerder een toename zou verwacht worden

22 WAAROM NEEMT HET CONCERTBEZOEK ONDER HOGER OPGELEIDEN UIT JONGERE GENERATIES AF? 22 Concert bezoek heeft een sociale betekenis Hoger opgeleiden komen uit gezinnen waarin klassieke muziek gewaardeerd wordt. Hoger opgeleiden komen steeds vaker uit lagere sociale statusgroepen en hebben klassieke cultuur niet meer van hun ouders meegekregen? Ja, door toegenomen meritocratisering zijn onderwijskansen voor lagere statusgroepen toegenomen, waardoor opleiding in steeds mindere mate ook een culturele opvoeding weerspiegelt Klassieke cultuur is kenmerkend voor en wordt gewaardeerd door hogere sociale statusgroepen. In het algemeen is de tolerantie tegenover populaire cultuur toegenomen, en is deelname aan klassieke cultuur wellicht niet meer zo sociaal belonend als voorheen.

23 EO LAB I

24 EO LAB I ( ) 24 Wat? Samenwerkingsproject Europese orkesten, uiteindelijk drie: Het orkest van het oosten (Nederland: Enschede) Het Odense Symfoniorkester (Denemarken: Odense) Tonkünstler Orchester Niederösterreich (Oostenrijk: Grafenegg) Waarom? Manieren zoeken en uitproberen om een nieuw publiek te interesseren voor muziek van symfonieorkesten en hen te binden aan het orkest. Hoe? Via experimentele concerten na voorbereiding en contactenmet nieuwe publieksgroepen Door deze kennis te delen en beschikbaar te maken voor andere orkesten

25 ORKEST VAN HET OOSTEN 25 Experimenteel concert op schoolplein Gericht op lagere inkomens Foto: Lenneke Lingmont

26 26

27 ODENSE SYMFONIORKESTER 27 Sounds and music from Funen Final concert in the concert hall

28 TONKÜNSTLER ORCHESTER GRAFENEGG 28 Gericht op lokale gemeenschap Gezamenlijk Beethovens 9e symfonie uitvoeren/zingen

29 IS ER EEN NIEUW PUBLIEK AFGEKOMEN OP DEZE CONCERTEN? 29 Verschilt het publiek van het experimentele concert van het publiek van de reguliere concerten van hetzelfde orkest?

30 WAT IS NIEUW PUBLIEK? 30 Nieuw naar sociale achtergrond: Opleiding Leeftijd Klassieke muziek in ouderlijk gezin Eerder concertbezoek

31 geen basissschool lager beroeps vmbo/mavo middelbaar havo vwo hoger beroeps universiteit geen basissschool lager beroeps vmbo/mavo middelbaar havo vwo hoger beroeps universiteit WAT BETREFT OPLEIDING IN ENSCHEDE ,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 regulier concert Strauss/Bruckner Opleidingsniveau 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 regulier concert Haydn/Brahms 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 experimenteel concert schoolplein Opleidingsniveau Opleidingsniveau heeft het experimentele concert een nieuw publiek aangetrokken: diverser en gemiddeld lager opgeleid

32 WAT BETREFT LEEFTIJD IN ODENSE 32 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 regulier concert Prokovjev/Tschaik ovski Leeftijd 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 regulier concert Mahler 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 experimenteel concert Lyden af Fyn Leeftijd Leeftijd heeft het experimentele concert een publiek getrokken dat diverser is qua leeftijd en gemiddeld jonger.

33 WAT BETREFT EERDER CONCERTBEZOEK IN GRAFENEGG 33 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 regulier concert Sibelius, Saariaho, und Berlioz nog < 1 x nooit per jaar 1-2 x per jaar 3-7 x per jaar > 8 x per jaar Hoe vaak naar concerten 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 regulier concert Sibelius, Saariaho, und Berlioz nog nooit < 1 x per jaar 1-2 x per jaar 3-7 x per jaar > 8 x per jaar Hoe vaak naar concerten 70,0 50,0 30,0 10,0-10,0 experimenteel concert Beethoven Symphonie Nr. nog < 1 x nooit per jaar 1-2 x per jaar 3-7 x per jaar > 8 x per jaar Hoe vaak naar concerten.. heeft het experimentele concert een publiek getrokken dat diverser is wat betreft eerder concertbezoek en gemiddeld minder vaak klassieke concerten bezoekt.

34 CONCLUSIE EO LAB I 34 Het publiek van experimentele concerten was Jonger Bezocht minder vaak concerten Lager opgeleid, maar alleen in Enschede en Odense Dus inderdaad nieuw Verder Gaf het publiek het experimentele concert hoge cijfers, vooral in Grafenegg En zou een half jaar later best nog een keer een dergelijk concert willen bijwonen Of de interesse blijvend veranderd is? Konden we op basis van een ondervraging een half jaar later niet aantonen (maar ook niet dat het niet zo was) Of verschillende soorten concerten verschillen in mogelijkheden om nieuw publiek te werven? Kunnen we niet zeggen niet op basis van deze drie concerten.

35 MAAR JE ZOU WEL KUNNEN NADENKEN OVER MANIEREN OM IN TE SPELEN OP VERSCHUIVENDE BELANGSTELLING 35 Hoe? Inspelen op oorzaken (socialisatie) moeilijk voor orkesten Werven onder compleet nieuwe groepen Mogelijk minder kans op nieuw publiek Werven onder potentieel publiek (hoog opgeleiden /ouderen) Dit is potentieel geïnteresseerd publiek Moet je überhaupt van deze verschillen uitgaan: opleiding en leeftijd bieden slechts een klein deel van de verklaring Maar is misschien wel alles wat we weten

36 EO LAB II ( ) 36 Meer orkesten doen mee: Nederland: The Netherlands Symphony Orchestra (project leader) Oostenrijk: Tonkünstler-Orchester Tsjechië: Czech Philharmonic Orchestra UK: Hallé Orchestra Manchester Roemenië: Romanian National Symphony Orchestra Spanje: Barcelona Symphony Orchestra UK: Ulster Orchestra Nieuwe strategie: Kleinere projecten Waarbij musici als projectleiders worden ingezet bij het betrekken van nieuw publiek

37 BEDANKT VOOR UW AANDACHT! 37 Achtergrond publiek klassieke muziek Reactie symfonieorkesten: EO LAB 1 Evaluatie EO LAB I Vervolg: EO LAB II