7 de jaargang / nummer 4 / oktober Magazine Online Live

Transcriptie

1 7 de jaargang / nummer 4 / oktober 2011 Magazine Online Live Aquatech gericht op Integrated Aqua Solutions Van Haersma Buma: Governance is maatwerk Water strategie op International Water Week Aquaterra over water resource management Roelof Kruize: Lef, innovatie, en aanpak.

2 Installeer vandaag de technologie van morgen Betrouwbaarheid of energiebesparing? Kiezen hoeft niet meer met onze efficiënte schroefblowers Kiezen tussen betrouwbaarheid en energie besparing hoeft niet meer. Want Atlas Copco presenteert de nieuwe ZS-blowers, die gemiddeld qua energieverbruik 30% efficiënter zijn. Een aanzienlijke besparing die te danken is aan de superieure en zeer betrouwbare schroeftechnologie. Met deze energiezuinige schroefblowers bespaart u veel kosten en voldoet u aan de huidige eisen van een duurzame en CO 2 -arme economie. Reden genoeg om vandaag nog deze technologie van morgen te installeren! Wilt u weten hoe u energiezuiniger en milieubewuster kunt werken? Bereken uw besparing op of neem contact op voor een persoonlijk advies via telefoonnummer: (078)

3 Inhoud 28 / 34 4 Kort Nieuws Roelof Kruize: We moeten een bedrijfstak worden 7 van lef, innovatie, en aanpak. 11 Pas 55 zorgt voor betere samenwerking 15 Nijpels: Ik maak me zorgen om export waterkennis 17 Netwerkorganisatie voor de afvalwaterketen Overstromingen in uitgestrekte rivierengebieden zijn 20 voorspelbaar 25 Wauter leidt tot efficiency en kostenbesparing 35 Aquatech Amsterdam 2011 Plattegrond Aquatech Amsterdam 2011 Exposanten Aquatech Amsterdam 2011 Integrale wateroplossingen in beeld tijdens 42 eerste International Water Week 45 Moeizame samenwerking bij water- en productketen 48 Matthijs Kok: Het totaal effect op de veiligheid van de dijken is onbekend 53 Van Haersma Buma: Governance is maatwerk redactioneel Governance basis van succes WaterForum richt zich in dit nummer op de International Water Week die van 31 oktober tot en met 4 november in de Rai wordt gehouden. Belangrijke onderdelen van dit evenement, dat dient als platform voor de nationale en internationale waterindustrie, zijn de beurs Aquatech en het Aquaterra congres. Op Aquatech richten de industriële watergebruikers zich niet alleen op technologie maar ook op zo goedkoop mogelijk watergebruik dat aan alle milieu-eisen voldoet. Daarbij zal zeker veel belangstelling bestaan voor de première van Integrated Aqua Solutions, een tentoonstelling over bijzondere waterprojecten op het gebied van innovatie, water resource management en de water footprint. Roelof Kruize, directeur van Waternet, gaat in een interview in dit tijdschrift in op de noodzaak en mogelijkheden van innovatie en water management; hij concludeert daarbij dat de waterwereld lef nodig heeft en meer moet aanpakken. Hoogleraar Arjan Hoekstra gaat in op de water footprint van bedrijven en hoe je die kan berekenen. Elk land in Europa moet in het kader van de EU Water Framework Directive stroomgebiedsplannen maken. De European Water Framework Directive is de belangrijkste wetswijziging die de laatste jaren is gerealiseerd. De Spanjaarden willen als onderdeel hiervan ook een water footprint analyse maken waarmee ze expliciet vast kunnen stellen wat de water footprint in een stroomgebied is. Tijdens International Water Week wordt ook hier de nodige aandacht aan besteed. De IWW heeft met de tentoonstelling Integrated Aqua Solutions (IAS) nog een primeur. Als verbindende schakel tussen de vakbeurs Aquatech op het gebied van watertechnologie en het wereld forum Aquaterra op het gebied van delta s, rivieren en kustbeheerders, zal deze tentoonstelling de meest opmerkelijke show cases uit de hele wereld laten zien op het gebied van water management. Matthijs Kok van HKV vertelt op pagina 48 over water management binnen deltagebieden en specifiek over de mogelijkheden van multifunctionele waterkeringen en het onderzoek dat hij hier de komende jaren naar zal doen. Governance is daarbij de sleutel en dijkgraaf Van Haersma Buma gaat dieper in op de noodzaak en mogelijkheden van samenwerken als het gaat om onder meer efficiëntie en innovatie. Governance is ook het thema van de IWW tijdens de AquaStages, korte workshops en seminars van 45 minuten, die de bezoekers de mogelijkheid geven om in relatief korte tijd kennis van een bepaald onderwerp op te doen. De inhoud van deze WaterForum is in samenwerking met alle betrokkenen en deskundigen van IWW, Aquatech en Aquaterra samengesteld zodat het tijdschrift u nog meer inzicht en achtergrond informatie geeft over de verschillende thema s en onderwerpen die tijdens de IWW aan de orde komen. Want ook voor WaterForum geldt dat governance de basis is van een succesvolprodukt. Jaap Groot Hoofdredacteur WaterForum Magazine 3 58 Service en colofon

4 KORT NIEUWS Zeekrachtstroom voor windmolens Coöperatie Zeekracht biedt nu ook Zeekrachtstroom aan: stroom geleverd door Eneco en gegarandeerd afkomstig van het Prinses Amaliawindpark. Het is voor het eerst dat mensen stroom kunnen afnemen die voor 100% van windmolens op onze eigen Noordzee komt. We laten het steenkolentijdperk achter ons, zegt Ron Wit, voorzitter van Zeekracht. Mensen kunnen nu kiezen voor de Nederlandse energie van de toekomst. Door deze stroom te kopen steunen ze de vraag naar Nederlandse windmolens op zee. Waterstrategie Top leiders van grote industriële watergebruikers bespreken hun efficiënte gebruik van water op het industrial leaders forum dat op 3 november tijdens de International Water Week in de Rai wordt gehouden. In interactieve sessie nemen Akzo Nobel, DSM, Shell en Unilever samen met vertegenwoordigers van de waterindustrie (Arcadis / Malcolm Pirnie, Dow Water Solutions en Amiad) plaats in een panel. Dit panel zal de discussie leiden over hoe de beschikbare waterbronnen het best en meest efficiënt gebruikt kunnen worden. Maar ook hoe om te gaan met het water in het productieproces, en misschien nog belangrijker, hoe afvalwaterbehandeling en het hergebruik van water het beste kan worden ingezet. De International Water Week wordt gehouden in de Amsterdam RAI van 29 oktober tot en met 4 november Blauwe energie Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar een manier om energie uit water te halen. In 2004 waren er al proefopstellingen om energie te genereren uit twee bakken met water, éen met zoet en één met zout water. Een laboratorium opstelling toonde aan dat als zoet(rivier) water in zout (zee) water uitmondt dit energie geeft ( elektrisch geladen deeltjes schieten van het zoute naar het zoete water waardoor er twee polen ontstaan). In theorie zou je dan met het water dat uit de Rijn in de Noordzee stroomt een kwart van de Nederlandse huishoudens van stroom kunnen voorzien. Voorlopig zal dit echter technisch onhaalbaar zijn en verschillende organisaties waaronder de KNAW stelt dat de berekeningen niet kloppen omdat er te weinig water beschikbaar is. Wel werkt men momenteel aan de voorbereidingen om in de Afsluitdijk een blauwe energiecentrale, die op deze methode energie genereert, te bouwen. Hoogleraar Buisman, directeur van Wetsus, denkt zelfs dat meerdere van deze centrales op de Afsluitdijk alle huishoudens van Groningen, Friesland en Drenthe van stroom kunnen voorzien. Buisman heeft uitgerekend dat de energieprijs dan op acht cent per kilowatt uur komt. Vier cent goedkoper dan de energie van bijvoorbeeld windmolens op zee. Stadshart aan de rivier Door ingrijpende wijzigingen in het stadshart van Venlo keert het centrum zich niet meer van de Maas af, maar heeft het stadshart een representatief gezicht aan de rivier gekregen. In het nieuwe verblijfsgebied aan het water is ook wonen en winkelen, cultuur en recreatie bij elkaar gebracht. Bijzonder aan het plan is de relatie die het legt tussen de Maas en het historische centrum. De verbindende schakel is de kade, die over de lengte van een kilometer de maat van de oude stad langs de Maas markeert. Opvallend zijn de groene grastaluds waar de Maas vrij spel heeft bij peilwisselingen in het seizoen. Het project Maasboulevard maakt onderdeel uit van een grootschalige opknapbeurt van het stadshart van Venlo. Buro Lubbers ontwikkelde de plannen voor de openbare ruimte. In september werd de Maasboulevard officieel geopend.

5 KORT NIEUWS Ruimte voor de Rivier Deventer Het Waterschap Groot Salland en aannemerscombinatie IJsselfront hebben eind september hun handtekening gezet onder het contract voor de uitvoering van Ruimte voor de Rivier Deventer. Het Deventer project maakt deel uit van het landelijke programma Ruimte voor de Rivier en bestaat uit het graven van in totaal zes nevengeulen die zorgen voor een lagere hoogwaterstand op de IJssel en een snellere afvoer in tijden van hoogwater. Waterschap Groot Salland en Waterschap Veluwe voeren samen het Ruimte voor de Rivierproject bij Deventer uit. Groot Salland heeft hierin de lead. De twee maatregelen bij Deventer worden als 1 project uitgevoerd en beslaan zo n 10 kilometer en 500 hectare. Het werk omvat circa 2,9 miljoen kuub grondverzet, aanleg van kades, eilandkribben en inrichtingsmaatregelen. Foto : Links de nieuwe situatie, rechts de huidige. Drijvende kas Als alles volgens planning verloopt dan zal in 2013 schappelijk belang dus ook een economisch belang de eerste drijvende rozenkas gerealiseerd worden in aan het project. Daardoor zijn de drijflichamen de gemeente Lansingerland (Zuid Holland). De in potentie een succesvol innovatief exportproduct drijvende kas, onder de naam Floating Roses, zal waarmee Nederland zijn internationale faam als een oppervlakte van negen voetbalvelden beslaan. waterland kan bestendigen. Minister Verhagen Frans Tielrooy, voorzitter van de stuurgroep Floating Roses stelt: Wat op vijf hectare kan, lukt topsectoren predicaat dragen. Tauw is één van de heeft dit ook erkend en de ontwikkeling mag het ook op 1000 hectare en wat op deze locatie kan partners in dit project die onderzoek doet naar de zal, in welke dichtbevolkte delta dan ook, gerealiseerd kunnen worden. Er hangt behalve een maat- mogelijkheden van de drijvende kas. Bron: mecanoo Spinozapark waterklaar Dijkgraaf Jan Geluk van Waterschap Hollandse Delta opende onlangs het eerste deel van het vernieuwde Spinozapark in de Rotterdamse wijk Lombardijen. Hollandse Delta realiseerde er een waterberging en een nieuwe singel aan het Lange Pad. Niet alleen de waterhuishouding en waterkwaliteit verbetert daardoor maar ook ontstaat er een aantrekkelijk waterrijk woonmilieu in dit stedelijk gebied. De aanleg van het waterpark maakt deel uit van het project Water in Rotterdam. Informatie Dagelijks nieuws online Op de website van WaterForum vindt u dagelijks het nieuws uit de watersector. U kunt ook een gratis abonnement nemen op de wekelijkse nieuwsbrief WaterForum Weeknieuws. Vitaal water Vitaal water is al jarenlang een begrip waar wetenschappers moeilijk mee om kunnen gaan. Gemagnetiseerd drinkwater geeft proefondervindelijk een aantal voordelen, maar wetenschappelijk is het niet te onderbouwen. Vandaar dat het vitale water nog altijd in een waas zit van geheimzinnigheid en spiritualiteit. Toch heeft DHV besloten om een team van zeven mensen op het vitale water in te zetten. Eén van de aktiepunten van dit team was het organiseren van een werkconferentie in september waarin DHV verschillende wetenschappers en onderzoekers aan het woord liet over de het vitale water. DHV zelf neemt geen standpunt in. Wij geloven niks, maar we veroordelen ook niets. Wij kijken met een open mind naar het verschijnsel en we willen het graag bespreekbaar maken, zo stelde DHVmedeweker Hans van der Sluis. Overigens is niet alleen DHV met het vitale water bezig, bij waterschap De Dommel wordt bijvoorbeeld bij een gerenoveerde rioolwaterzuivering een zogenaamde flowform-cascade geïnstalleerd. Als het goed is zal het water in de cascade in een wiegende ritmische beweging komen waardoor de muffe geur verdwijnt. Tijdens de werkconferentie werden ook andere voorbeelden genoemd. Waterschap Rijn en IJssel is ook met een flowformcascade bezig en de inzet van vitaal water bij afvalbedrijf Twente zorgde ervoor dat de stankoverlast tijdens het composteringsproces verdween. Of het echt door het vitaal water kwam is overigens nog niet bewezen en lang niet alle bezoekers raakten overtuigd van de werking van vitaal water. Maar op de werkconferentie bleek ook dat steeds meer gerenommeerde waterdeskundigen en waterorganisaties, oa Deltares, Wetsus, STOWA de onderzoeken en resultaten van vitaal water met belangstelling volgen. 5

6 Aanpassen of natte voeten? Overstromingen, bodemdaling en kusterosie zijn urgente problemen die spelen in Jakarta. De stad ligt deels in een snel dalend gebied, dat langzaam in de zee dreigt weg te zakken. Rivieren en kanalen kunnen de moessonregens niet verwerken, waardoor delen van de stad regelmatig onder water komen te staan. We delen onze Nederlandse kennis over noodzakelijke aanpassingen met de overheid in Jakarta. Deltares adviseert wereldwijd over klimaatadaptatievraagstukken. Zo kunnen we ook toekomstige generaties een veilige en prettige leefomgeving bieden. Deltares: Enabling Delta Life. Wateropleidingen, hét opleidingsinstituut voor de watersector advertentie 185x133 WaterForum.indd :19:46 Wateropleidingen levert professionele bij- en na-scholing voor de watersector. Deze scholing, in de vorm van opleidingen, cursussen en trainingen maakt van medewerkers waterprofessionals. De cursussen worden binnen alle vakgebieden van de watersector, op alle niveaus verzorgd, altijd actueel, inspirerend en praktijkgericht. Wateropleidingen verbindt de (water)professionals met hun expertise met de wensen en behoeften van de watersector. Wateropleidingen participeert ook in buitenlandse projecten van waterpartners, om waterscholing, training en capacity building in ontwikkelings- en transitielanden duurzaam te organiseren. Wateropleidingen is ervaringsdeskundig in landen als Vietnam, Indonesië, Zuid Afrika en Oost Europa. Heeft u een opleidingsvraag, neem dan contact met ons op. Wij staan u graag te woord! Wateropleidingen, uw partner voor scholing! Postbus BK Nieuwegein Telefoon (030) info@wateropleidingen.nl

7 interview Tijdens de International Water Week* is naar de bron één van de uitgangspunten. Roelof Kruize, directeur Waternet, sluit zich aan bij deze zienswijze. "Om verantwoord en efficiënt te kunnen werken moet je niet alleen naar je eigen omgeving kijken. Onze bron, het water van de Rijn, ligt in Zwitserland. Kennis over de bron en samenwerken met alle betrokkenen langs het stroomgebied van de Rijn is dan belangrijk." Watercycles voor Nederlandse en buitenlandse markt belangrijk. Roelof Kruize : We kunnen met duidelijke cijfers aantonen dat we een betere efficiency hebben Roelof Kruize: We moeten een bedrijfstak worden van lef, innovatie en aanpak. Door Jaap Groot Op het gebied van samenwerken loopt Waternet in Nederland nog steeds voorop. Maar ondanks de lovende kritieken en de financiële successen nemen weinig andere organisaties de samenwerkingsvorm van het Amsterdamse Waternet over. Kruize denkt dat nog te veel partijen niet overtuigd zijn dat samenwerken noodzakelijk is om efficiënter en beter te kunnen werken. "Er wordt nog steeds gezegd dat zoiets alleen in Amsterdam kan, omdat hier sprake is van één grote gemeente en één waterschap. Maar ik ben ervan overtuigd dat als je naar andere grote steden kijkt daar, met de nodige creativiteit, ook een watercyclusbedrijf op te zetten is. Natuurlijk zal je een aantal problemen, zoals het in elkaar schuiven van de bestuursvormen, moeten oplossen. Nu kiezen de drinkwaterbedrijven bijvoorbeeld voor bestuur op afstand terwijl de waterschappen een gekozen bestuur hebben dat dicht op de inhoud zit. Dat zijn verschillen waarvoor je een oplossing moet vinden. Efficiënt De voordelen van samenwerking wordt duidelijk als je kijkt naar de resultaten van Waternet in de vijf jaar dat nu alle watertaken bij één organisatie zijn ondergebracht. Kruize: We kunnen met duidelijke cijfers aantonen dat we een betere efficiency hebben en dat we aanwijsbaar financieel voordeel hebben. De afgelopen vijf jaar bespaarde Waternet structureel 16 miljoen euro per jaar. Ook de dienstverlening is sterk verbeterd en de duurzaamheid wordt, door de mogelijkheid van direct en snel overleg, op alle 7

8 interview Maatschappelijk ondernemen Waterkennis is ook voor Waternet een belangrijk export product Waternet zet in op klimaat neutraal en duurzaam ondernemen. Door het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, gebruik van minder en duurzame energie, water als brandstof, zorgvuldig omgaan met grondstoffen, duurzame bouw van waterinfrastructuur en aandacht voor ecologische thema's geeft Waternet hieraan vorm. Kruize: De samenwerking met energie bedrijven is hier een stimulerend initiatief in en bij duurzaam ondernemen hoort ook de hulp en samenwerking die Waternet geeft aan water operated partnership. Onder meer middels projecten in Suriname, Egypte en Zuid-Afrika. Door de krachten te bundelen kunnen we ook waterprojecten in ontwikkelingslanden ondersteunen en opzetten. 8 Ook met plannen in de regio wil waternet betrokken zijn. onderdelen goed aangepakt. Kruize ziet ook dat er veel nieuwe ideeën ontstaan doordat de mensen beter en meer met elkaar samenwerken. De medewerkers zijn nauwer bij elkaars werkzaamheden betrokken en daardoor van elkaars mogelijkheden en problemen op de hoogte. En niet alleen op organisatorisch en bestuurlijk vlak creëer je nieuwe mogelijkheden maar ook op technisch gebied. Dit jaar is bijvoorbeeld het plan naar voren gekomen om het rioolgas te gebruiken als brandstof voor onze auto s. Door de samenwerking moeten we er natuurlijk wel voor zorgen dat Waternet, dat door de samenvoeging is uitgegroeid tot een bedrijf met 1850 medewerkers, een overzichtelijke organisatie blijft met korte lijnen. De noodzaak tot samenwerking en het begrip tussen de beleids- en technische mensen wordt dan steeds belangrijker en daar besteden we dan ook middels cursussen, bijscholingen en workshops binnen ons bedrijf veel aandacht aan. Kruize noemt nog een ander punt dat door de schaalvergroting de nodige aandacht vereist, namelijk het contact met de regio. We hebben de organisatie zo ingedeeld dat de verschillende onderdelen voor de gebruikers gemakkelijk te herkennen en te benaderen zijn. Maar dat betekent in de praktijk dat we constant met punten als herkenbaarheid, bereikbaarheid en service bezig moeten zijn om dicht bij de gebruikers te blijven. Waternet blijft op zoek naar nieuwe samenwerkingsverbanden. Vanaf 1 januari kreeg zij bijvoorbeeld het beheer van de vaarwegen binnen de organisatie en Waternet wil ook graag met de energie bedrijven nauwer samenwerken. Kruize: Deze bedrijven zien gelukkig ook het voordeel van samenwerken in en het contact en de samenwerking wordt ook steeds beter. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van (koud)water voor de koeling van de bedrijven en het gebruik van grondwater voor- koude en warmteopslag en het benutten van thermische en chemische energie uit afvalwater. De samenwerking en met name de deregulering gaat Kruize echter niet snel genoeg. Er zijn nu te veel instanties die plannen maken, mee willen praten en toezicht moeten houden. Vereenvoudiging en versnelling is belangrijk. Het kabinet heeft dit overigens als één van haar speerpunten. Gebeurt dit niet dan verzanden plannen in lange discussies, ideeën zijn niet meer actueel, en bedrijven verliezen het vertrouwen. Niet alleen voor het realiseren van plannen, het enthousiasmeren van mensen en het uitvoeren van innovaties werkt dit remmend, maar ook waterkennis als export product komt stil te liggen. Om dit te voorkomen moeten volgens Kruize de krachten worden gebundeld en hij ziet hiervoor het NWP als de geëigende organisatie. Waterkennis als export Dat export ook een belangrijk uitgangspunt is voor een

9 interview Waternet heeft een duurzaam drijvend bedrijfsgebouw gekregen. Een drijvend gebouw neemt minder ruimte in beslag dan een gebouw op de kade en Waternet wil zo ruimte maken voor de herontwikkeling van Amsterdam-Noord. De duurzaam gebouwde ark is de thuishaven voor de bagger- en drijfvuilvisboten die de grachten en vaarwegen van Amsterdam schoonmaken. regionaal werkende organisatie als Waternet vindt de directeur van Waternet niet vreemd. Wij profiteren direct en indirect mee als het gaat om innovaties, nieuwe samenwerkingsvormen, kennis en ontwikkeling. De waterwereld wordt daardoor ook interessanter en aantrekkelijker om in te werken. Meer dynamiek, meer mogelijkheden. We moeten een bedrijfstak worden met creativiteit, innovatie, lef en aanpakken. De toekomst plannen van Waternet richten zich dan ook op die dynamiek en daaronder valt ook het sluiten van watercycles in de regio. Waternet doet bijvoorbeeld naar tevredenheid van de gemeente het rioleringsbeheer voor de gemeente Muiden. Door het bestuursakkoord water, is er een kader om verdere integratie in de waterketen mogelijk te maken. Kruize verwacht echter wel dat het nog zeker tien jaar zal duren voordat de watercyclesbedrijven in het hele land werkzaam zijn. "Maar met de vorming van waterketenbedrijven, waarbij drink- en afvalwater samengaan, is de grootste stap al te maken. Internationaal Wat betreft internationale samenwerking kijkt Waternet naar de Europese regels en zij richt zich tot de betrokkenen langs het stroomgebied van de Rijn. ( De voeding van het Amsterdamse watergebied). We hebben nauw contact met organisaties en bedrijven die betrokken zijn bij het stroomgebied van de Rijn en afspraken en controle daarop stemmen wij af op de regels die met name in de Europese kaderrichtlijn water zijn vastgesteld. Om niet alleen afhankelijk te zijn van het Rijnwater heeft Waternet ook bewust twee waterbronnen, naast Rijnwater ook kwelwater van de Utrechtse heuvelrug, en zij is zelfs op zoek naar een derde. Kruize benadrukt dat Waternet geen drinkwater uit het IJsselmeer haalt en dat dit ook niet de derde bron zal worden. Als opslag voor zoet water is het IJsselmeer vooral belangrijk voor de noordelijke provincies. De verhoging van het waterpeil, voorgesteld door de Deltacommissie, is een goede zaak maar wij willen niet afhankelijk zijn van het IJsselmeer. Vijf watercyclesbedrijven Een wettelijke regelgeving om in Nederland tot waterketenbedrijven te komen, zal niet zo lang meer op zich laten wachten. Dat is de stellige overtuiging van Roelof Kruize. "De geschiedenis van de afgelopen tien jaar toont aan dat er weliswaar samenwerkingsprojecten bottom up' zijn opgezet, maar het blijft heel lastig om echt grote stappen te zetten. Kruize ziet steeds meer waterleidingbedrijven gemeenten en waterschappen er toe neigen om samenwerkings-stappen te maken, maar in de praktijk hebben vooral de gemeenten grote bezwaren. Ik merk dat gemeenten precies dezelfde stellingen betrekken als in de tijd toen de waterleidingbedrijven verzelfstandigd werden." De maatschappelijke druk neemt echter toe, want er zijn honderden miljoenen te besparen in de waterketen en Kruize denkt dat er uiteindelijk circa vijf watercyclesbedrijven komen voor heel Nederland. 9

10 INTERNATIONAL WATER WEEK AMSTERDAM PRESENTING INTEGRATED WATER SOLUTIONS FOR A CHANGING WORLD The first International Water Week (IWW) will be held from 29 October until 4 November in Amsterdam. The event represents an ideal forum for the international water sector and highlights integrated solutions covering the entire water cycle. Water solutions The internationally renowned trade exhibition Aquatech Amsterdam and the world forum on delta and coastal development, Aquaterra, are part of IWW. This unique water event also features a wide range of conferences and workshops, a Young Water Professionals Programme, excursions and tours to water projects in the Netherlands and public events. Water city The IWW will be held in Amsterdam, a water city par excellence. There s a vast selection of attractions, excursions and and museums to visit. Next to that the city is well known for it s countless original shops and exclusive department stores. Enjoy exciting and beautiful Amsterdam! For more information and registration please visit Including the following events Partner Organisers

11 governance Een van de succesfactoren van deze PPS-constructie, is de bereidheid van beide kanten om van de S ook echt een S te maken: Samenwerking. Samen problemen oplossen voordat ze een probleem zijn en daarmee voorkomen dat we in een juridisch traject belanden. Dat vraagt een bepaalde houding van beide kanten. Niet iedereen kan dat. Paul Oostdam en Joyce Rombouts : Dit project slaat meerdere vliegen tegelijk Voor een beheersorganisatie was het een ondoenlijk megaproject Pas 55 zorgt voor betere samenwerking Door Olav Lammers Dat zeggen zowel Paul Oostdam, directeur Projecten van Delfluent Services BV en Joyce Rombouts, contractmanager bij het Hoogheemraadschap van Delfland. Beiden zijn direct betrokken bij de grootste rioolwaterzuiveringsinstallatie van Nederland in de Harnaschpolder bij Delft. Daar wordt sinds april 2007 het afvalwater van ruim een miljoen inwoners en bedrijven uit de regio Den Haag gezuiverd. Het is de eerste en tot nu toe enige awzi in Nederland die op basis van een publiekprivate samenwerking is opgezet. Daar heeft het Hoogheemraadschap van Delfland begin deze eeuw uiteindelijk voor gekozen omdat de noodzakelijke bouw van deze zuivering en de verbouw van de bestaande awzi Houtrust een investering van 700 miljoen euro zou vergen. Een voor een beheersorganisatie ondoenlijk megaproject. Gedurende lange tijd hebben andere beheerders van awzi s met grote scepsis dit avontuur van Delfland gevolgd. Men was ervan overtuigd dat de private partners in deze constructie grote winsten zouden weghalen, ten koste van de belastingbetaler. Maar daar is men zo langzamerhand wel van teruggekomen. De aanbestedingseis van het hoogheemraadschap was een minimale besparing van 10,5%, gebaseerd op netto contante waarde. De daadwerkelijk gerealiseerde besparing bedraagt 17,2%. Bovendien ziet men steeds beter in tot welke extra s deze samenwerkingsvorm kan leiden, zegt Paul Oostdam, tot vorig jaar algemeen directeur van Delfluent Services. Delfluent Services BV (DSBV) - die als eindgebruiker gedurende 30 jaar de zuivering moet beheren en bestaat uit de twee aandeelhouders Veolia Water NL (50%) en Evides Industriewater (50%) - tekende op 5 december 2003 een DBFO-contract met het bouwconsortium Delfluent BV, met als aandeelhouders Evides Industriewater, Rabobank, Veolia Water NL, Structon en Heijmans. Hoewel een groep advocaten een jaar lang heeft gewerkt aan een dik contract waarin prestatie-eisen juridisch zijn dichtgetimmerd, stond van begin af aan voor alle partijen vast dat een goede samenwerking de cruciale sleutel was om de PPS tot een succes te maken. Cooperation Programme Om die structurele samenwerking tussen Delfland en de beheerder Delfluent Services verder invulling te geven is in 2007 het Cooperation Programme ontwikkeld. Dit is de managementtool voor gemeenschappelijke projecten en ontwikkelingen die voortvloeien uit de publiekprivate samenwerking. Daarin zijn concrete afspraken vastgelegd. 11

12 governance Het onderzoekproject vindt plaats op het terrein van awzi 12 Volgens Joyce Rombouts moet samen de eerste jaren vooral in piketpalen worden geïnvesteerd. Maar tegelijkertijd wordt gestreefd naar continue verbetering. Daarbij dienen het kwaliteitszorgsysteem NEN-EN-ISO-9001 (2005) en het milieumanagementsysteem NEN-EN-ISO (2010) als basis. Dit kwaliteitszorgsysteem omvat alle aspecten met betrekking tot de organisatie, zoals bijvoorbeeld het Asset Management Systeem (AMS), het Data Management Systeem en het Vergunningenbeheersysteem. Rombouts: Delfland heeft altijd gezegd op afstand te willen sturen en zich niet te willen bemoeien met de dagelijkse zaken. Maar met het kwaliteitsborgingsysteem kunnen we de controle blijven houden. Zij vertelt tevens dat al vroeg is onderkend dat altijd de kans bestaat dat de partij aan de andere kant van de tafel anders over afspraken kan oordelen. Daarom hebben wij samen van begin af aan de klokken op elkaar afgestemd vanuit het idee: we gaan samen investeren in de samenwerking, we maken er een gezamenlijk project van, we betalen het ook gezamenlijk en iedereen zegt wat hij wil en wat hij verwacht. Daar is een systeem uitgekomen waar beide partijen blij mee zijn. Het is eigenlijk het perfecte voorbeeld van hoe een PPS moet werken. Certificaat Pas 55 Er zijn workshops gehouden om te leren samenwerken. Dat heeft er volgens Rombouts en Oostdam toe geleid dat de medewerkers uit de publieke sector en de private sector dezelfde taal spreken. Het heeft er ook toe geleid dat men elkaars verantwoordelijkheden kent en accepteert en ook op afstand blijft, maar elkaar tegelijkertijd ook direct openlijk aanspreekt zodra daar reden toe is. Het gevolg is dat er heel transparant wordt geopereerd. Oostdam: We hebben samen ook geacteerd en samen de bouwstenen ontwikkeld voor het certificaat PAS 55 dat wij op 11 juli dit jaar als eerste Nederlandse bedrijf in de watersector hebben gekregen; een Britse standaard die als voorloper van de in 2014 verwachte ISO Assetmanagement standaard geldt. Dat helpt erbij, dat je elkaar vertrouwt. Al in een vrij vroeg stadium zijn beide partijen begonnen met samenwerkingsprojecten en het samen ontwikkelen van nieuwe toepassingen. Binnen het Cooperation Programme is ook concreet vastgelegd dat bijvoorbeeld innovatiekwesties in gezamenlijke projecten worden aangepakt. DSBV stelt jaarlijks euro beschikbaar voor het innovatieprogramma. Delft Blue Water Twee jaar geleden werd gezamenlijk gestart met het project Delft Blue Water. Een vierjarig onderzoeksprogramma waarbij wordt onderzocht of het zoete effluent dat dagelijks de Noordzee wordt ingepompt ( tienduizend m 3 per uur, bij droog weer) zodanig kan worden opgewerkt dat het geschikt is als gietwater voor de tuinbouw en voldoet aan de KRWeisen zodat het ook gebruikt kan worden om de sloten door

13 governance Rombouts: "De wijk zou je kunnen inrichten met een voorziening van zwart water." te spoelen. Natuurlijk is de economische haalbaarheid een eerste vereiste, benadrukt Paul Oostdam, maar dit project slaat meerdere vliegen tegelijk. Niet alleen wordt daarmee een bijdrage geleverd aan de verziltingsproblematiek in de provincie, mogelijk kunnen ook besparingen worden gerealiseerd in transport- en energiekosten. Daar profiteren beide partijen ook weer van. Het onderzoeksproject, waaraan ook de TU Delft deelneemt en dat financieel vanuit Europa wordt ondersteund, vindt plaats in een speciaal ingerichte loods op het terrein van de awzi. Daar is, naast een referentiestraat die is opgebouwd uit bestaande technieken, een tweede experimentele straat geplaatst waarmee nieuwe innovaties worden beproefd. Binnenkort wordt daar een derde experimentele straat aan toegevoegd van Voltea waarmee ontzoutingstechnologieën worden beproefd. Ook met andere ketenpartners wordt de samenwerking gezocht, zoals met de slibverwerker HVC (het voormalige DRSH),die werd geconfronteerd met vele klachten over stank van de slibtransportwagens tijdens het transport. Ook op de Harnaschpolder was sprake van geuremissie door deze slibwagens. Oostdam: Wij hebben in de beginjaren een slechte naam gekregen met de geuroverlast voor de omgeving van de Harnaschpolder. Die zijn opgelost en momenteel hebben wij de policy dat we absoluut geen geur willen emitteren. Wij hebben daarom aangeboden om de pilot voor het geurloos verladen en transport, op de Harnaschpolder te laten plaatsvinden. Samen met HVC en betrokken waterschappen werd zo een oplossing ontwikkeld. De bedoeling is dat vanaf januari volgend jaar alleen nog maar gesloten wagens op de weg zijn. Een ander project dat dit jaar gezamenlijk wordt uitgevoerd is een onderzoek naar de toepassing van zwart water. De gemeente Rijswijk wil pal ten oosten een woonwijk neerzetten. Rombouts: Die wijk zou je kunnen inrichten met een voorziening van zwart water die direct op de slibinstallatie van de Harnaschpolder aansluit. Daar worden op dit moment de eerste quickscans op uitgevoerd. Innovatieve sfeer Verder wordt onderzocht of de vergistingscapaciteit op awzi Houtrust beter benut kan worden en is op dit moment de bouw begonnen van een warmtestation van Warmtebedrijf Eneco-Delft dat de restwarmte van het gezuiverd afvalwater benut voor de stadsverwarming in Delft. Oostdam: En zo nog meer. En in innovatieve sfeer denk ik dat de komende jaren veel aandacht geschonken gaat worden aan terugwinning van grondstoffen en alternatieve slibverwerking waarbij een beter ontwaterbaar slib wordt verkregen en ook een hogere gasproductie. Allemaal zaken waar onze samenwerkingsvorm tot maximale resultaten kan leiden en waar beiden van profiteren. 13

14 waterkennis Door Jaap Groot 14

15 waterkennis We moeten oppassen geen onbetrouwbare partner te worden. Zo stelt Ed Nijpels, voorzitter van NLingenieurs naar aanleiding van het kabinetsbesluit om de plannen rond de Hedwichpolder te schrappen. Projecten meer uitvoeren in publiek private samenwerking Nijpels: Ik maak me zorgen om export waterkennis Wat er nu gebeurd is kun je niet maken, aldus een strijdvaardige Nijpels. Nederland heeft aan België toezeggingen gedaan die nu niet gerealiseerd worden. Dat kan niet, daar beschadig je niet alleen de relatie met België mee, maar met alle landen waar Nederland afspraken mee maakt. Nijpels, adviseur voor de International Water Week, maakt zich dan ook zorgen om de export van onze waterkennis. Op de IWW zullen we hier uitgebreid op terugkomen. Samenwerking, innovaties en de technische kennis van onze bedrijven scoren wereld wijd heel hoog, maar dan moet het wel mogelijk zijn om die organisatorische en technische kennis toe te passen. Als het kabinet het vertrouwen in Nederland verkwanselt, wordt het voor de bedrijven, mede door de financiële crisis, moeilijk om projecten toegewezen te krijgen. Daarbij ziet Nijpels veel geld en energie verdwijnen in de overlegstructuren binnen Nederland. Samenwerken is noodzakelijk, maar het moet niet verzanden in allerlei organisaties die zich met van alles bemoeien. Dat kost geld en tijd. We moeten naar een integratie van een grote organisatie. Het NWP is daar perfect voor geschikt.die kan de regie voeren. Vandaar kan waterkennis als exportproduct begeleid, ondersteund en gestimuleerd worden. Nijpels verwoordt hiermee de mening van het bedrijfsleven: Om onze kennis uit te dragen en projecten op te zetten, moeten we slagvaardig kunnen werken en Nederland moet betrouwbaar zijn. Al die aspecten zullen ook op de IWW aan de orde komen en gezien de kennis, creativiteit en inzet van de bedrijven, ben ik ervan overtuigd dat we op de IWW een belangrijke stap voorwaarts zullen zetten. In de discussie zal ook het deltaprogramma weer aan de orde komen. Hoe gaan we om met eventuele kortingen die de politiek het deltaprogramma oplegt. Nijpels: Verandert de fasering als er minder geld beschikbaar komt of moeten we de normen aanpassen. Vooral op die laatste genoemde optie is Nijpels fel tegen en om dit te voorkomen ziet hij in het Deltaprogramma een belangrijke plaats voor het bedrijfsleven. De uitvoering van veel projecten zou in publiek-private samenwerking kunnen gebeuren. De overheid blijft eindverantwoordelijk, maar maakt dan wel gebruik van de innovatie en slagkracht van het bedrijfsleven. Zeker op het gebied van weg- en waterinfrastructuur ligt dit voor de hand, maar ik denk ook aan taken in stedelijk waterbeheer. Op Aquaterra en de IWW zijn dit onderwerpen die zeker ook aan de orde komen, want hier moeten we in de toekomst zo snel mogelijk overeenstemming over bereiken. Gebeurt dit niet, dan verliest Nederland zijn prominente rol als waterkennis land 15

16 A. HAKPARK EN WATER van bron tot eindgebruiker Wanneer het om water gaat zijn de bedrijven van A. Hakpark in de hele keten in te zetten. We verzorgen de aanleg van transportleidingen en de bouw en inrichting van zuiveringsen pompstations. We coaten en cementeren leidingen, bouwen waterreservoirs en boren naar grondwater. Met de aanleg van waterdistributie systemen, het verzorgen van huisaansluitingen en het verwisselen van warmtemeters is het palet compleet. Wat zijn onze specialismen? TRANSPORTLEIDINGEN Engineering, inkoop, en constructie van transportleidingen in Nederland en ver daarbuiten. WATERLEIDINGNET Wij brengen water tot in de woning, maar hebben ook expertise op het gebied van zuiverings en pompstations. Voor die stations ontwikkelen we bovendien slimme besturingssystemen. Steenoven HG Tricht DE HELE KETEN Ook het inspecteren, coaten en cementeren van leidingen en het boren van waterwinputten behoort tot de mogelijkheden. Het bedienen van de hele keten van bron tot eindgebruiker, dat is onze kracht. Our world, your future

17 netwerkorganisatie Wil innovatie kans van slagen hebben dan moeten zowel waterschappen als gemeenten aan de slag Nieuwe trend of een must Netwerkorganisatie voor de afvalwaterketen Door Dick Vat In het Bestuursakkoord Water is vastgelegd dat gemeenten en waterschappen structureel intensiever zullen gaan samenwerken in de afvalwaterketen. De wijze waarop dat zou moeten is open gelaten en mag door de partijen regionaal worden ingevuld. Samenwerken in een netwerkorganisatie is hierbij een van de kansrijke opties. Er zijn al enkele concrete voorbeelden van geslaagde of ontluikende vormen van structurele samenwerking in een netwerkvorm. In aansluiting op eerdere publicaties wordt in dit artikel nader ingegaan op de praktische mogelijkheden van een netwerkorganisatie bij het verbeteren van de doelmatigheid van de afvalwaterketen. Hanco de Labije, voormalig lid van het managementteam van Waterschap Aa en Maas, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de effectiviteit van verschillende vormen van een netwerkorganisatie voor de afvalwaterketen (1,2). De drie mogelijke besturingsmodellen zijn: 1. Netwerk met gelijkwaardige en zelfstandig opererende partners (Shared Governance) 2. Netwerk met een dominante partner (Lead Organisation) 3. Netwerk met een onafhankelijk netwerkmanagement (Network Administrative Organisation) In onderstaande figuur zijn deze drie vormen van netwerken grafisch weergegeven. (bron: Masterthesis Hanco de Labije) 17

18 netwerkorganisatie 18 Doelen voor de afvalwaterketen en de fysieke leefomgeving moeten op elkaar afgestemd worden Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de laatste oplossing (afgekort NAO) de beste randvoorwaarden biedt voor een effectieve netwerksturing. Het essentiële kenmerk van deze oplossing is dat een onafhankelijk netwerkmanagement verantwoordelijk is voor het optimaal functioneren van de netwerksturing. Het optimaal functioneren van de fysieke afvalwaterketen is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle partners: het waterschap, de betrokken gemeenten en eventueel ook de aangesloten bedrijven. Bestaan er al nieuwe netwerkorganisaties? De laatste 10 jaar zijn er meerdere nieuwe samenwerkingsvormen voorgesteld en soms opgestart. De drinkwaterbedrijven hebben herhaaldelijk de oplossing van het zelfstandig opererende waterketenbedrijf gepropageerd. Vanwege de min of meer dominante rol van het drinkwaterbedrijf is deze oplossing te beschouwen als een netwerk met een dominante partner(model 2). Deze variant biedt volgens het onderzoek geen optimale oplossing voor het afvalwaterketenprobleem. Het is dus niet verbazingwekkend dat hiervoor in de praktijk weinig draagvlak bleek te bestaan. Meer succesvolle initiatieven zijn het Amsterdamse Waternet en haar voorloper DWR. Deze oplossingen hebben de kenmerken van de netwerkvariant volgens model 3. De voorloper DWR( Dienst Water en Riolering) was meer specifiek gericht op de afvalwaterketen. De recente uitbreiding met het drinkwaterbedrijf is waarschijnlijk niet echt noodzakelijk voor alleen de sturing van de afvalwaterketen. In de praktijk blijken de ambities van Waternet dan ook veel verder te gaan dan alleen het optimaliseren van de afvalwaterketen. Waternet richt zich op alle waterdiensten binnen haar verzorgingsgebied en noemt zichzelf mede daarom een watercyclusbedrijf. Eilard Jacobs van Waternet vult aan: De samenwerking met gemeenten is er op gericht om de inwoners en bedrijven zo goed mogelijk van dienst te zijn, tegen uiteraard zo laag Vijf randvoorwaarden voor effectieve besturing Uit de onderzochte literatuur komt naar voren dat effectieve besturing moet voldoen aan vijf randvoorwaarden. In het onderzoek van De Labije is de bestaande organisatievorm voor de afvalwaterketen in het gebied van Aa en Maas nader geanalyseerd. Hierbij werken gemeenten en waterschap zelfstandig vanuit hun eigen zorgplichten (met veel kenmerken van model 1, maar ook van model 2 vanwege de dominante rol die het waterschap of een grote gemeente heeft). Uit het onderzoek is gebleken dat aan geen van de vijf randvoorwaarden voor een effectieve besturing volledig wordt voldaan. Per randvoorwaarde zijn de volgende conclusies getrokken: 1. Doelen. Het waterschap en de gemeenten hebben elk hun eigen doelen voor de afvalwaterketen. Deze doelen lopen niet parallel en zijn niet gericht op het leveren van maatschappelijke meerwaarde. 2. Besturingsmodel. Er is gekozen voor een besturingsmodel dat is gebaseerd op de wettelijke zorgplichten, terwijl een NAO als besturingsmodel betere mogelijkheden biedt. 3. Besturingsmaatregelen. Het waterschap is bezig met een cultuurontwikkeling om innovatiever te worden en meer externe focus te krijgen. 4. Informatie. De beschikbare informatie verschilt over waterschap en gemeenten. Deze informatie is niet bewust gericht op het leveren van maatschappelijke meerwaarde. Er wordt nog heel beperkt informatie gedeeld tussen de stakeholders, terwijl dit wel nodig is om optimale meerwaarde te kunnen leveren. 5. Informatieverwerkingscapaciteit. Ook deze varieert over de gemeenten en het waterschap. De beschikbare capaciteit is beperkt en kwetsbaar. Het is moeilijk om goede mensen binnen te halen en binnen te houden. Gezien het feit dat de, in deze casus, onderzochte organisatievorm representatief is voor veel bestaande organisaties van de afvalwaterketen in Nederland kan, nu onderbouwd, de conclusie worden getrokken dat deze manier van samenwerken niet effectief is. De netwerkoplossing met een onafhankelijk netwerkmanagement biedt aanmerkelijk betere kansen om maatschappelijke meerwaarde te leveren.

19 netwerkorganisatie Samenwerking tussen gemeenten en Waterschap bij specifieke taken van het rioleringsbeheer, zoals monitoring van afvalwaterstromen en onderhoud van rioolgemalen komt vaker voor. Bekende voorbeelden zijn het Friese Aquario en het recent gestarte Groningse RioNoord(3). In diverse regio s zijn ook samenwerkingsverbanden opgezet voor beheer en onderhoud van rioolgemalen, bergbezinkbassins, IBA s en dergelijke. Deze oplossingen zijn vooral gericht op het efficiënt uitvoeren van operationele taken die bij veel kleinere gemeenten lastig te bemensen zijn. Deze oplossingen voldoen echter nog niet aan de criteria van een effectieve besturing van de totale afvalwaterketen. Zij vormen daar echter wel een mooie aanzet voor. Theo Smit, directeur van Aquario onderstreept dit. Bij ons wordt b.v. op onderdelen al een stuk invulling gegeven aan het onafhankelijke netwerkmanagement (m.n. ondersteuning van de klantgemeenten bij de planvorming, het data- en informatiemanagement en de gemeentelijke afstemming hierbij met het waterschap). Al deze voorbeelden geven aan dat de netwerkvariant met onafhankelijke sturing goede perspectieven biedt. In het vervolg van dit artikel zullen we daarom verder ingaan op de kenmerken en kansen van deze (NAO)variant. Het gaat daarbij vooral om de onderliggende randvoorwaarden en succesfactoren. De specifieke uitwerking kan per regio verschillen. mogelijke kosten. Gemeenten kunnen zo de kans aangrijpen om, onder hun eigen verantwoordelijkheid, waterdiensten efficiënter aan te bieden. In de kadertekst wordt kort ingegaan op enkele andere bestaande netwerkoplossingen die meer specifiek gericht zijn op samenwerking bij de gemeentelijke rioleringstaken. Netwerkoplossing en Bestuursakkoord Water In het Bestuursakkoord Water wordt veel aandacht besteed aan het verbeteren van de effectiviteit van maatregelen. Dit aspect hangt nauw samen met de, hiervoor genoemde, eerste drie randvoorwaarden voor effectieve sturing. Het besturingsmodel van de netwerkoplossing scoort op deze punten sterk. Voorwaarde is wel dat er een goede oplossing wordt gevonden voor een adequate terugkoppeling naar de verschillende democratisch gekozen besturen. In het bestuursakkoord wordt ook veel aandacht besteed aan de personele kwetsbaarheid van de bestaande organisatiestructuur in de afvalwaterketen. Dit aspect komt in het onderzoek terug bij randvoorwaarde 5: de zwakke informatieverwerkingscapaciteit. Het onafhankelijke netwerkmanagement zal daarom ondersteund moeten worden door een krachtige, geïntegreerde informatieverwerking met voldoende gekwalificeerd personeel. Netwerkoplossing en innovatie Van de genoemde 5 criteria voor effectieve sturing hebben de laatste twee direct te maken met de inzet van ICT. Het zal duidelijk zijn dat de huidige beschikbaarheid van hoogwaardige, integrale ICT-oplossingen een essentiële basis vormt voor het mogelijke succes van de geselecteerde netwerkvariant. In de praktijk worden er op dit moment al regionaal georiënteerde ICT-oplossingen ontwikkeld die bij uitstek geschikt zijn om toegepast te worden binnen een regionale netwerkorganisatie. (zie bijvoorbeeld de projecten HydroCity en RainGain). (Neerslagspreiding volgens HydroCity) Het bestaande organisatiemodel voor de afvalwaterketen, met een sterk verdeelde inzet van middelen, wordt steeds meer ervaren als een bottleneck voor het optimaal inzetten van nieuwe ICT-oplossingen zoals monitoring van het functioneren van de afvalwaterketen en het integraal toepassen van Asset Management. Op grond van deze analyse kan de conclusie worden getrokken dat, ICT- gedreven, sociale en technologische innovatie op het gebied van samenwerkingsvormen een hoge prioriteit heeft naast het toepassen van nieuwe(duurzame) afvalwatertechnieken. Hanco de Labije zegt daarover: Wil deze innovatie kans van slagen hebben dan moeten zowel waterschappen als gemeenten hun buis uit. Stem de doelen voor de afvalwaterketen en de fysieke leefomgeving op elkaar af, ga werken vanuit een gezamenlijk (netwerk)besturingsmodel, neem gezamenlijk besturingsmaatregelen en zet de mensen en (ict-) middelen gezamenlijk in. Alleen dan is er snelle vooruitgang mogelijk. Literatuur: (1) Hanco de Labije, Naar een maximale meerwaarde voor de stakeholders van de afvalwaterketen, Masterthesis in het kader van de Master of Public Management Tias Nimbas Tilburg University (2010). (2) Hanco de Labije: Sturing van de afvalwaterketen niet effectief, H2O/ (3) Dick Vat: Netwerkorganisatie meest effectief voor de afvalwaterketen Waterforum-Online 24 juni

20 innovatie IBM ontwikkelt nieuwe methode Overstromingen in uitgestrekte rivierengebieden zijn voorspelbaar 20 Sandra Meulenbelt Overstromingen in uitgestrekte rivierengebieden komen veelvuldig voor. Bij hoogwaterbeheersing ligt de focus doorgaans op de grootste stromen binnen het gebied. Het probleem is echter niet minder in de vertakkingen van een rivier waar overstromingen doorgaans hun oorsprong vinden en waar het plotseling buiten de rivierbedding treden van het water voor veel schade kan zorgen aan mensen en goederen. IBM is bezig een methode te ontwikkelen om een rivierengebied in al zijn vertakkingen te simuleren in een computermodel. Middels het gebruik van geavanceerde data analyses kan op die manier 100 keer sneller een mogelijke overstroming binnen het gebied voorspeld worden. Frank Liu, onderzoeker bij IBM Research in Austin, Texas in de Verenigde Staten legt uit hoe het werkt. Veel uitgebreide rivierengebieden in de wereld omvatten duizenden zo niet miljoenen vertakkingen. Vanuit de instanties die in de VS betrokken zijn bij hoogwaterbeheersing in rivierengebieden kreeg IBM het verzoek om een model te ontwikkelen waarin een groot rivierennetwerk gesimuleerd zou kunnen worden. Frank Liu: Vanuit het oogpunt van het verwerken van data is dit een uiterst gecompliceerd probleem. Er zijn heel veel data voor nodig om het nodige inzicht in het probleem te krijgen en die enorme hoeveelheid data moet natuurlijk ook verwerkt worden door de computer. We hebben toen gekeken: 'wat hebben we al binnen IBM wat ons in staat zou stellen om deze uitdaging aan te gaan.' (something about chips??). Verder werken er veel collega s aan applicaties die mathematische berekeningen simuleren en maakt IBM bovendien heel sterke computers die de data kunnen verwerken, zoals de P7. Wij wilden dus wel eens kijken hoe ver we konden gaan met het ontwikkelen van een computational envelope. Daarbij voeren we nauw overleg met de betrokken instanties en leggen we onze ideeën wekelijks voor aan de ingenieurs die daadwerkelijk betrokken zijn bij hoogwaterbeheersing in de rivierengebieden. Het eerste waar we zo mee voor de dag kwamen is een efficiënte manier om een grote strook rivieren te simuleren. Het model van IBM koppelt software voor data analyse aan geavanceerde modellen voor weersvoorspelling, zoals IBM s Deep Thunder, een methode waarmee zeer lokaal de concrete impact van het weer voorspeld kan worden. Op die manier kunnen betrokken overheden en organisaties voor rampenbeheersing- en bestrijding veel exacter bepalen op welke locatie zich precies een ramp zal voltrekken om daar vervolgens hun inspanningen op te richten. In de woorden van Liu: Effectieve voorbereiding op een ramp kun je zien als een computerprobleem op grote schaal waarbij enorme hoeveelheden data en verschillende factoren in de berekening betrokken moeten worden. Door het gebruik van geavanceerde modellen waarmee een fijn vertakt netwerk van een rivier gesimuleerd kan worden onder het gelijktijdig verwerken van andere relevante real time data, zoals het weer, zijn wij in staat om de betrokkenen waardevolle informatie te geven omtrent een mogelijke ramp, een aantal dagen voordat deze plaatsvindt. Als test passen wij op dit moment het model toe in het ruim 370 kilometer lange rivierengebied van de Guadelupe Rivier in Texas, dat maar liefst km aan vertakkingen