Verwijdering van houtopstanden; uiterwaarden langs de Waal, IJssel en Nederrijn in het kader van het project Inhaalslag Stroomlijn.

Transcriptie

1 Inhoudelijke overwegingen Verwijdering van houtopstanden; uiterwaarden langs de Waal, IJssel en Nederrijn in het kader van het project Inhaalslag Stroomlijn. Directoraat-generaal Natuur Behandeld door N. Belhaj T Datum Bijlage nummer 1 Horend bij kenmerk DGAN-NB/ Datum 24 februari 2015 Contactpersoon N. Belhaj DE AANVRAAG De Minister voor Infrastructuur & Milieu vraagt een vergunning aan op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: Nb-wet 1998) voor het verwijderen van houtopstanden in een aantal uiterwaarden langs de Waal, IJssel en Nederrijn in het kader van het project Inhaalslag Stroomlijn. Het betreft het (deel)project Stroomlijn fase 3, percelen 1 en 2, eerste tranche. De aanvraag valt onder de Rijkscoördinatieregeling voor het programma Stroomlijn. De vergunning wordt aangevraagd van 1 augustus 2015 tot en met 31 december Voor een uitgebreidere beschrijving van de voorgenomen activiteiten wordt kortheidshalve verwezen naar de passende beoordeling (hierna: PB) behorende bij de aanvraag. De activiteiten De Minister voor Infrastructuur & Milieu (Rijkswaterstaat) werkt, vanuit het Programma Stroomlijn, aan het onderhoud van de begroeiing in de uiterwaarden. Bij hoogwater, als het water ook door de uiterwaarden stroomt, kunnen begroeiing en ophopend vuil daarin de doorstroming van het water belemmeren. Dit veroorzaakt een nog hoger waterpeil en vergroot het risico op overstromingen. Voor een betere doorstroming van de rivieren bij hoogwater en daarmee het verkleinen van het risico op overstromingen, worden houtopstanden uit de stroombaan van de rivier verwijderd. WETTELIJK KADER Natura 2000-gebied In relatie tot de betrokken Natura 2000-gebieden zijn in deze relevant de artikelen 19d, lid 1 en 19f lid 1 van de Nb-wet De exacte wetteksten zijn te raadplegen op onder Landelijke wet- en regelgeving. BELEID Pagina 1 van 9

2 De aangevraagde activiteiten, zoals omschreven in dit besluit, passen binnen het relevante vastgestelde beleid, hieronder weergegeven: Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte Op 13 maart 2012 is de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte vastgesteld, als opvolger van de Nota Ruimte. Volgens de structuurvisie is het Rijk verantwoordelijk voor en door de EU aanspreekbaar op het nakomen van de in internationaal verband aangegane verplichtingen, inclusief Biodiversiteitsverdrag en de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. Het Rijk stelt kaders waarbinnen de provincies een provinciaal en landsgrensoverschrijdend natuurnetwerk, zijnde de herijkte nationale Ecologische Hoofdstructuur (hierna: EHS) begrenzen, beschermen en onderhouden. Tot de herijkte EHS behoren de Natura gebieden, de Nationale Parken, de Noordzee en de grote wateren inclusief de grote rivieren. De natuur in de EHS blijft goed beschermd met een nee, tenzij - regime in relatie tot de wezenlijke kenmerken en waarden. Het gaat daarbij om: waardevolle aspecten zoals natuurschoon, schoon water, het aanwezig zijn van bepaalde plant- of diersoorten, gebieden van aardwetenschappelijk belang en het afwezig zijn van lawaai. Structuurvisie Ruimte voor de Rivier Op 19 december 2006 is de PKB (nu: Structuurvisie) Ruimte voor de Rivier door de Eerste Kamer vastgesteld. Hieronder wordt kort weergegeven welk beleid het kabinet in deel 3 van deze PKB heeft verwoord. Als bouwsteen voor deze PKB werd door de toenmalige ministeries van Verkeer en Waterstaat en LNV een strategisch kader opgesteld. Het kabinet heeft besloten de bescherming tegen overstromingen in het rivierengebied uiterlijk in 2015 op het vereiste niveau te brengen en tegelijk de ruimtelijke kwaliteit in het rivierengebied te verbeteren. Op de locaties waar ruimtelijke maatregelen ten behoeve van de veiligheid worden genomen, zal de herinrichting zoveel mogelijk worden aangegrepen om de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren. De noodzaak tot bescherming van de natuur heeft een belangrijke rol gespeeld bij het opstellen van deze PKB en vraagt bij de uitwerking om nadrukkelijke aandacht. Bij de uitvoering van een natuurtoets (voor het gehele pakket maatregelen uit de PKB) wordt het 'Strategisch Kader Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn, Ruimte voor de Rivier en Ruimte voor Natura 2000' gehanteerd. Hierbij zal in Natura 2000-gebieden worden gestreefd naar een pakket van maatregelen dat bijdraagt aan de verbetering van de habitattypen en van de leefgebieden van de soorten die worden bedreigd. In lijn met de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte is dit gericht op het behoud van bestaande en de ontwikkeling van nieuwe kernkwaliteiten van de verschillende riviertakken. Nationaal Waterplan In december 2009 heeft het kabinet het Nationaal Waterplan vastgesteld. Het Nationaal Waterplan is de opvolger van de Vierde Nota Waterhuishouding uit 1998 en vervangt alle voorgaande nota's waterhuishouding. Het Nationaal Waterplan is opgesteld op basis van de Waterwet die met ingang van 22 december 2009 van Pagina 2 van 9

3 kracht is. Het plan geeft op hoofdlijnen aan welk beleid het Rijk in de periode voert om te komen tot een duurzaam waterbeheer. Het Nationaal Waterplan richt zich op bescherming tegen overstromingen, voldoende en schoon water en diverse vormen van gebruik van water. Ook worden de maatregelen genoemd die hiervoor worden genomen. In het Nationaal Waterplan is een eerste uitwerking gegeven aan het Deltaprogramma dat wordt opgesteld naar aanleiding van het advies van de Deltacommissie in Dit programma is gericht op duurzame veiligheid en zoetwatervoorziening. Beleidslijn grote rivieren De Beleidslijn grote rivieren vormt een nadere uitwerking van het ruimtelijk beleid voor het rivierbed zoals dat in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (visie van het Kabinet op de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland) is verwoord. De Beleidslijn beschrijft onder meer welke activiteiten kunnen worden toegelaten in het stroombed van de grote rivieren. VERGUNNINGPLICHT De aangevraagde activiteiten vinden plaats in of nabij de Natura 2000-gebieden Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem en Rijntakken. Ik stel vast dat de aangevraagde activiteiten mogelijk de natuurlijke kenmerken van de bovengenoemde beschermde Natura 2000-gebieden kunnen aantasten. Om die reden ben ik van mening dat de voorgenomen activiteiten vergunningplichtig zijn onder de Nb-wet PASSENDE BEOORDELING Beheerplan In dit geval kan vastgesteld worden dat ten aanzien van de voorgenomen activiteiten, op het moment van besluitvorming, geen beletsel voortvloeit uit enig beheerplan op basis van de Nb-wet Geen beheerproject De voorgenomen activiteiten vormen een project dat geen direct verband heeft met of nodig is voor het beheer van het betrokken Natura 2000-gebied. De voorgenomen activiteiten zijn voorts nog niet eerder beoordeeld in het kader van de Nb-wet Mogelijk significante gevolgen Op grond van artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 in combinatie met artikel 19g, lid 1, van de Nb-wet 1998 dient een PB aangeleverd te worden door de initiatiefnemer. Het Europese Hof van Justitie heeft in zijn uitspraak van 7 september 2004 (zaak C-127/02) aangegeven dat een PB slechts dan achterwege kan worden gelaten indien op grond van objectieve gegevens kan worden uitgesloten dat uitvoering van de werkzaamheden afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten significante gevolgen kan hebben voor dat gebied. Pagina 3 van 9

4 In dit geval kunnen dergelijke gevolgen niet bij voorbaat uitgesloten worden. Ik concludeer dat een PB vereist is. De aanvrager heeft een PB bij de aanvraag gevoegd. De gevraagde vergunning kan slechts verleend worden, indien ik mij ervan heb kunnen verzekeren dat de beschermde waarden van het desbetreffende gebied niet aangetast zullen worden. De diverse beschermde waarden van het betrokken Natura 2000-gebied staan vermeld op: BEOORDELING EFFECTEN Afbakening Uit de inventarisatie blijkt dat de instandhoudingsdoelstellingen voor de volgende habitattypen en soorten relevant zijn voor de specifieke effectbeoordeling: stroomdalgraslanden, glanshaver- en vossenstaarthooilanden, zachthoutooibossen, bever, meervleermuis, kwartelkoning, blauwborst en de nietbroedvogels van het Natura 2000-gebied Rijntakken. Ik ben van oordeel dat de bovengenoemde afbakening van het gebied dat door de aangevraagde activiteiten beïnvloed zou kunnen worden, in de PB op een juiste wijze heeft plaatsgevonden. De in de PB geselecteerde relevante beschermde habitattypen en soorten, merk ik tevens als volledig en juist aan. Mogelijke effecten en mitigatie Stroomdalgraslanden (H6120) Als instandhoudingsdoel voor Loevestein, Pompveld en Kornsche Boezem geldt behoud van oppervlakte en kwaliteit. De instandhoudingsdoelstellingen voor Rijntakken zijn uitbreiding van oppervlakte en verbetering van de kwaliteit. In één uiterwaard waar de onderhavige activiteiten gepland zijn, is stroomdalgrasland aanwezig, namelijk in de Brakelsche Benedenwaarden (Loevestein, Pompveld en Kornsche Boezem). In de huidige situatie ligt in deze uiterwaard een klein oppervlak (circa 0,3 ha) stroomdalgrasland aan de rivier, circa 3 km ten westen van de ingreeplocatie. Vanwege het project Munnikenland wordt het oppervlak van dit habitattype uitgebreid naar het oosten van het gebied. Ook deze nieuwe locaties liggen niet op of in de directe nabijheid van geplande Stroomlijningrepen. Effectbeoordeling De betreffende locaties met kwalificerend habitattype, alsook de toekomstige locaties in projectgebied Munnikenland, worden volledig ontzien bij de werkzaamheden. Door het treffen van maatregelen kunnen effecten op dit habitattype worden uitgesloten en blijft het habitattype behouden. Ook de uitbreidingsdoelstelling komt niet in het geding door de voorgenomen Pagina 4 van 9

5 werkzaamheden, omdat enerzijds de werklocatie geen potentieel habitattype vormt en anderzijds ontwikkelingskansen voor dit habitattype binnen het gehele Natura2000-gebied blijven bestaan. Mitigatie Om negatieve effecten op het instandhoudingsdoel te voorkomen, worden aan- en afvoerroutes zo kort mogelijk gehouden. De ligging van aan- en afvoerroutes wordt vastgesteld in overleg met een ter zake ecologisch deskundige. De routes zijn niet gelegen op de locatie van (potentiële en/of toekomstige) kwalificerende habitattypen. Indien nodig worden kwalificerende delen afgezet door de voorgenoemde deskundige, opdat er geen rijbewegingen of werkzaamheden in het habitattype plaatsvinden. Glanshaver- en vossenstaarthooilanden (H6510) Dit habitattype heeft als instandhoudingsdoelen voor Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem en Rijntakken een uitbreiding van het oppervlak en een verbetering van de kwaliteit. Effectbeoordeling In of nabij drie uiterwaarden waar de onderhavige activiteiten plaats zullen vinden, is glanshaver- en vossenstaarthooiland aanwezig, namelijk Brakelsche Benedenwaarden (Loevestein, Pompveld en Kornsche Boezem). Op circa 1 km van de dichtstbijzijnde ingreeplocatie bevindt zich een groot oppervlak glanshaver- en vossenstaarthooiland van ca. 26,5 ha. Vanwege het project Munnikenland verdwijnt een deel van het habitattype op deze locatie en wordt daarvoor elders in het gebied gecompenseerd. Deze nieuwe locatie grenst voor een deel direct aan een ingreeplocatie Stroomlijn waar bos en struweel verwijderd zal worden. De kans bestaat dat terreindelen betreden moeten worden waar toekomstige ontwikkeling van glanshaverhooiland gepland is, aangezien de ingreeplocatie ingeklemd ligt tussen gebiedsdelen die zijn aangegeven voor het aanbrengen van een glanshaverhooilandzaadbank. Aangezien glanshaverhooiland een lange herstel- en ontwikkeltijd heeft (meer dan 10 jaar) zal het habitattype ten tijde van de Stroomlijnwerkzaamheden nog niet ontwikkeld zijn. De uitvoering van Stroomlijn op deze locatie brengt de ontwikkeling van het habitattype dan ook niet in gevaar. De nieuwe situatie, na verwijdering van bos en struweel, biedt juist meer uitbreidingskansen voor glanshaverhooiland, aangezien dit vegetatietype past binnen het uitgangspunt van een gladde stroombaan. Alle andere huidige locaties met kwalificerende habitattype worden volledig ontzien bij de werkzaamheden. Met het toepassen van onderstaande mitigerende maatregelen kunnen effecten op dit habitattype worden uitgesloten en blijft het aanwezige habitattype behouden. Ook de uitbreidingsdoelstelling komt niet in het geding door de voorgenomen werkzaamheden, omdat enerzijds de werklocatie geen potentieel habitattype vormt en anderzijds ontwikkelingskansen voor dit habitattype binnen het gehele Natura2000-gebied blijven bestaan. Mitigatie Pagina 5 van 9

6 Voor de Brakelsche Benedenwaarden bestaat de kans dat terreindelen betreden moeten worden waar toekomstige ontwikkeling van glanshaverhooiland gepland is. In geval de zaadbanken op de locatie Brakelsche Benedenwaarden reeds aangebracht zijn bij start van de Stroomlijnwerkzaamheden, wordt de locatie van aan- en afvoerroutes in het gebied door een ter zake ecologisch deskundige in overleg met de terreinbeheerder aangewezen en zoveel mogelijk gepland op de voor glanshaverhooiland minst waardevolle delen van het plangebied. De bever Deze soort kent als instandhoudingsdoelen voor Rijntakken een behoud van de omvang en kwaliteitsverbetering van haar leefgebied ten behoeve van populatieuitbreiding. Effectbeoordeling Negatieve effecten op de bever zijn uitgesloten, omdat zich geen ingreeplocaties in het leefgebied van de bever bevinden. Het is echter niet uitgesloten dat op overige ingreeplocaties bevers opduiken alvorens de werkzaamheden starten. De omvang van het leefgebied blijft echter behouden. De verbeterdoelstelling qua kwaliteit van het leefgebied wordt niet in gevaar gebracht door het project. Het leefgebied dat blijft bestaan, behoudt dezelfde kwaliteit. Er is dan ook geen sprake van aantasting van de natuurlijke kenmerken. Tot slot komt ook de uitbreidingsdoelstelling voor de populatie niet in het geding door de voorgenomen ingrepen. Op de betreffende locaties is slechts ruimte voor het aantal territoria dat reeds aanwezig is en ook zal kunnen blijven door behoud van burchten en foerageergebied. Op deze locaties is reeds geen kans op uitbreiding van de populatie. Verslechtering van potentieel leefgebied is zodoende niet van toepassing en uitbreiding op andere locaties blijft mogelijk. Daarmee zijn significant negatieve effecten op de bever uitgesloten. Mitigatie Op kansrijke locaties wordt een laatste controle voor de werkzaamheden uitgevoerd door een deskundige op het gebied van de betreffende relevante beschermde soort. Als een nieuwe burcht wordt aangetroffen, blijft deze behouden inclusief een straal van 30 meter daaromheen en met voldoende geschikt foerageergebied om het voortbestaan van de burchtlocaties te garanderen (te bepalen door de bovengenoemde deskundige met als uitgangspunt de richtlijnen opgenomen in de PB). In de zone van 30 meter vinden nooit werkzaamheden plaats, deze zone blijft te allen tijde gespaard en wordt niet betreden. In een ruimere zone van 50 meter gelden alleen beperkingen in de meest kwetsbare periodes voor de bever, namelijk maart tot en met augustus, wanneer er ijs op het water ligt en lange perioden met laag water. Buiten deze periodes kan in deze zone wel gewerkt worden, omdat de soort dan minder kwetsbaar (verstoringsgevoelig) is. De meervleermuis Pagina 6 van 9

7 Voor deze soort gelden als instandhoudingsdoelen voor Rijntakken, behoud van omvang en kwaliteit leefgebied en behoud van omvang populatie. Effectbeoordeling De meervleermuis verblijft in gebouwen. Aan gebouwen of in de directe omgeving hiervan worden binnen het programma Stroomlijn geen werkzaamheden uitgevoerd. Effecten op verblijfplaatsen van de meervleermuis zijn dan ook uitgesloten. Uit het vleermuisonderzoek binnen de inventarisatie van bureau Waardenburg/Royal HaskoningDHV zijn geen essentiële migratieroutes en/of essentieel foerageergebied van meervleermuis naar voren gekomen. Op basis van de veldbezoeken in 2014 worden deze ook niet verwacht op locaties waar ingrepen plaatsvinden, vanwege de afwezigheid van beschutte wateren en geleidende elementen vanuit potentiële verblijfplaatsen op deze locaties. Daarmee zijn significant negatieve effecten op meervleermuis in beginsel uitgesloten. Mitigatie Om verstoring te voorkomen worden desondanks de volgende maatregelen getroffen: De werkzaamheden vinden alleen plaats tussen een half uur na zonsopgang en een half uur voor zonsondergang. Als de werkzaamheden zich over een groot gebied uitstrekken, dan worden de werkzaamheden gefaseerd in tijd en ruimte uitgevoerd, rekening houdend met de seizoensactiviteit van de vleermuizen. Dit betreft maatwerk en hierbij moet altijd een deskundige op het gebied van vleermuizen worden ingeschakeld. Vogels met instandhoudingsdoelstellingen (ISHD) Voor de volgende broedvogels is een instandhoudingsdoelstelling geformuleerd die relevant is voor de ingrepen die gepleegd worden: dodaars, aalscholver, roerdomp, woudaap, porseleinhoen, kwartelkoning, watersnip, ijsvogel, blauwborst en grote karekiet. Daarnaast zijn instandhoudingsdoelstellingen geformuleerd voor een groot aantal niet-broedvogels. - Broedvogels Voor dit project geldt dat verstoring van broedgevallen uitgesloten is, omdat de werkzaamheden buiten het broedseizoen uitgevoerd worden. De ingrepen hebben voor het overige geen effecten op de instandhoudingsdoelen van broedvogels. - Niet-broedvogels Ik onderschrijf de uitkomsten van de effectenanalyse in de PB in relatie tot de niet-broedvogels qua kans op permanente effecten. De voorgenomen Stroomlijningrepen leiden niet tot permanent negatieve effecten op deze soorten zoals genoemd in relatie tot het Natura 2000-gebied Rijntakken. De instandhoudingsdoelstellingen komen niet in het geding. - Tijdelijke effecten Voor de relevante soorten kan het verwijderen van vegetatie in de directe omgeving van rust en/of foerageergebieden leiden tot tijdelijke negatieve effecten in de vorm van verstoring van aanwezige dieren. Pagina 7 van 9

8 Aangezien aanwezige soorten s nachts rusten en slapen en de werkzaamheden alleen plaatsvinden tussen een half uur na zonsopgang en een half uur voor zonsondergang, is er geen sprake van verstoring van rustende en slapende vogels. Bovendien zijn de ingrepen binnen dit Natura 2000-gebied zeer beperkt en vinden deze niet plaats in de nabijheid van geschikte plassen. Ten aanzien van foerageergebied is ook geen verstoring te verwachten. De draagkracht is voldoende en er zijn uitwijkmogelijkheden. Te allen tijde blijft voldoende foerageergebied voorhanden, zowel binnen het Natura 2000-gebied als daarbuiten. Veel soorten maken gebruik van binnendijks gelegen landbouwgebieden. Hier vinden geen Stroomlijningrepen plaats. Een eventuele verstoring binnen de ingreeplocaties zal de vogels doen uitwijken naar deze alternatieve foerageergebieden in de omgeving. Daarmee is slechts een zeer beperkt tijdelijk effect te verwachten en zeker geen significant negatief effect. Gelet op bovenstaande is een negatief effect op de instandhoudingsdoelen van niet-broedvogels uitgesloten. CUMULATIE Op basis van artikel 19f van de Nb-wet 1998 dient bij vergunningverlening voor projecten of plannen een beoordeling plaats te vinden van de cumulatieve effecten indien deze projecten of plannen, afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of handelingen, significante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied. Ik heb hiervoor reeds geconcludeerd dat de uitvoering van de voorgenomen activiteiten, zelfstandig beschouwd, niet kan leiden tot een verslechtering van de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in het betreffende Natura 2000-gebied of een significant verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor de betreffende gebieden zijn aangewezen. De volgende plannen en projecten zijn meegenomen bij de beoordeling van de cumulatieve effecten: Stroomlijn fase 1 en 2 Natuurvriendelijke Oevers Maas tranche 2 en 3 Waalweelde Beuningen Projecten Ruimte voor de Rivier, waaronder: - Uiterwaardvergraving Millingerwaard - Dijkteruglegging Lent - Kribverlaging Waal en Langsdammen - Uiterwaardvergraving Huissensche Waarden Zuid - Uiterwaardvergraving Munnikenland - Rivierverruiming Overdiepse Polder Uit de PB blijkt dat negatieve effecten op de instandhoudings-doelstellingen van de Natura 2000-gebieden Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem en Rijntakken op voorhand niet zijn uitgesloten. Deze effecten hebben echter alleen betrekking op een tijdelijke verstoring, waarvoor de in de PB beschreven mitigerende maatregelen zullen worden getroffen. Er zijn geen andere Pagina 8 van 9

9 werkzaamheden bekend die gelijktijdig met inhaalslag Stroomlijn tranche 1 binnen de betreffende uiterwaard plaats zullen vinden en daarmee zouden kunnen leiden tot een toename van de verstoring van beschermde natuurwaarden. Bovenstaande gebieden met raakvlakprojecten zijn juist uit de scope van inhaalslag Stroomlijn fase 3 verwijderd, omdat voor deze gebieden reeds plannen gemaakt zijn. Op deze wijze wordt voorkomen dat meerdere projecten tegelijkertijd binnen één uiterwaard spelen. Aldus is geen sprake van cumulatieve effecten op de instandhoudingsdoelstellingen van de Natura 2000-gebieden Loevestein, Pompveld & Kornsche Boezem en Rijntakken. Conclusie Ik concludeer dat binnen de aangeleverde PB een volledige en juiste cumulatietoetsing is uitgevoerd. BESPREKING VAN DE INSPRAAK Naar aanleiding van deze aanvraag zijn, op grond van artikel 44, lid 3, van de Nbwet 1998, de provincie Gelderland, de gemeenten Druten, Zaltbommel, Arnhem en Tiel en de Stichting Gelderse Natuur, de Milieufederatie en Vogelbescherming Nederland in de gelegenheid gesteld over deze aanvraag hun zienswijze kenbaar te maken. Er zijn geen zienswijzen ontvangen. CONCLUSIE Op grond van het bovenstaande ben ik van mening dat de gevraagde vergunning, onder de opgenomen voorschriften en beperkingen, kan worden verleend. Pagina 9 van 9