AUTISME & EIGEN KRACHT (AEK)

Transcriptie

1 AUTISME & EIGEN KRACHT (AEK)

2

3 Inhoudsopgave Wat is autisme? Levenscoaching bij mensen met autisme in Overijssel De houding van de levenscoach Waarom levenscoaching? Wat zijn de effecten van levenscoaching? Professionals en cliënten aan het woord Wie kan levenscoach zijn? Levenscoaching en de transities Geïnspireerd?

4 Autisme zie je vaak niet aan de buitenkant, maar het heeft grote invloed op iemands leven.

5 Wat is Autisme? Autisme... is één van de meest gegoogelde onderwerpen. In het kort: In het psychiatrisch handboek (DSM5) wordt autisme geclassificeerd. De naamgeving van autisme is door de jaren heen veranderd. Voorheen werd veel gesproken over o.a. Autisme Spectrum Stoornis (ASS), PDD-NOS, syndroom van Asperger en Klassiek autisme. Volgens de laatste onderzoeken is autisme geen defect, maar een vertraging of versnelling in de informatieverwerking (Delfos 2006). Ongeveer één op de honderd Nederlanders heeft een vorm van autisme. Autisme wordt niet veroorzaakt door de opvoeding. Autisme is niet te genezen en heeft invloed op alle levensgebieden in alle levensfasen. Veel mensen met autisme hebben in meer- of mindere mate ondersteuning nodig. Autisme komt voor op alle intelligentieniveaus, ook bij mensen met een verstandelijke beperking. Autisme bij normaal begaafde mensen zit aan de binnenkant. Dit is vaak niet altijd even zichtbaar en herkenbaar, maar dit maakt, in tegenstelling tot wat de omgeving vaak denkt, niet dat zij er minder last van hebben. Kennis en begrip van overprikkeling is de weg tot een goed contact. Overprikkeling ontstaat als er meer informatie wordt ontvangen dan er verwerkt kan worden. Er ontstaat dan een soort filevorming in het hoofd. Het is noodzakelijk om de verschillende fases van overprikkeling te herkennen, want niet in elke fase lukt het nog om een gesprek te voeren. Pas als degene met autisme zich veilig voelt, zal deze informatie kunnen opnemen en dit kunnen verwerken.¹ Met kleine aanpassingen in uw communicatie, houding en informatievoorziening kunt u mensen met autisme beter benaderen. ¹ Tekst beschikbaar gesteld door Auticomm, Autisme & Communicatie.

6 Levenscoaching bij mensen met autisme in Overijssel In 2012, 2013 en begin 2014 is er in Overijssel ervaring opgedaan met (ervaringsdeskundige) levenscoaches binnen het AEK project. Dit kwam voort uit een initiatief van het Autisme Kennisnetwerk Overijssel. In Overijssel werken (naasten van) mensen met autisme en professionals, die werkzaam zijn bij 25 aangesloten partijen, samen. De kennis die in Overijssel is opgedaan op het gebied van levenscoaching wordt in deze folder samengevat. Hiermee hopen we bij te dragen aan een rijker autisme landschap, niet alleen in Overijssel. Onze en andere - ervaringen zijn inmiddels samengebracht in het landelijke project levensloopbegeleiding van Vanuit Autisme Bekeken.

7 Levenscoaching is laagdrempelige ondersteuning die wordt geboden aan kwetsbare mensen, zoals mensen met autisme, door zogenaamde levenscoaches. De geboden ondersteuning is maatwerk. Er wordt uitgegaan van de wensen en behoeften van de persoon met autisme. Dat betekent dat de levenscoach ondersteunt waar nodig, op alle levensgebieden. Een levenscoach neemt niet over, maar ondersteunt zodanig dat de persoon met autisme leert om op eigen kracht met vraagstukken en veranderende situaties om te gaan. Centraal staat: Wat is je kwetsbaarheid en wat is je kracht?!

8 De HOUDING van de coach is essentieel Een levenscoach kan informatie geven, adviseren en ondersteunen in en over alle domeinen in het leven, van persoonlijke aangelegenheden tot werk, van woonvoorzieningen tot onderwijs. Ook kan deze levenscoach helpen bij het zoeken en regelen van de juiste zorg en begeleiding en mensen proactief voorbereiden op op handen zijnde overgangen, zoals de overgang van basis- naar voortgezet onderwijs of een nieuwe baan. Een adequate inzet van de levenscoach kan problemen en daarmee (zorg)kosten voorkomen. Lisa Komen, levenscoach en consulent bij MEE: Als levenscoach weet ik dat autisme er bij iedereen anders uit kan zien. Een generalistische benadering, dan wel problematisering van de hulpvraag, zorgt naar mijn mening niet voor aansluiting. Oprechte belangstelling voor de betekenis die iemand zelf aan zijn autisme geeft, wel. Levenscoaching is niet alleen voor mensen met autisme zelf, maar ook voor degenen daarom heen. Als levenscoach kan ik daarbinnen de schakel zijn die verbindt en vertaalt.. Hugo Jasper Wagteveld Margaretha de Carmo Marieke Schoonderwoerd Projectleider levenscoaching AEK Op een gelijkwaardige manier samenwerken, zodat ik zelf verder kan komen. In mijn optiek is een goede levenscoach net zoals een sportcoach. Hij bewaakt de rode draad, voorkomt blessures (want vergis je niet, leven met autisme is net zoals in de sport topprestaties leveren) maar met een goede coach kun je die prestaties leveren als persoon met autisme. Een levenscoach helpt de regie aan iemand terug te geven. Wat dat betreft is een levenscoach dus heel flexibel en veel minder rigide dan de huidige hulpverlening. Centraal staat: Het is jouw leven, jij bent aan zet en ik beweeg met je mee. Wat is autisme voor jou en welke behoefte heb jij? We gaan oplossingen vinden die voor jou werken en die jou aanspreken.

9 HOUDING EN VAARDIGHEDEN LEVENSCOACH Gelijkwaardig Nieuwsgierig op zoek naar de vraag achter de vraag Positieve houding: kijken naar wat wel, in plaats van wat niet kan Professionele nabijheid i.p.v. professionele distantie Inlevingsvermogen Flexibel Schakelen tussen hulpverlener en coach Gericht op eigen kracht en netwerken Aansluiten bij de wensen, behoeften en kwaliteiten van de persoon met autisme Kenmerkend is dat een levenscoach geen zaken overneemt maar de persoon met autisme helpt in de zoektocht naar oplossingen. Het zelfoplossend vermogen wordt hiermee versterkt.

10 Lisa Komen zegt het volgende over levenscoaching: (klik op de foto om het filmpje te openen)

11 Een ervaringsdeskundige over de impact van veranderingen in het leven van iemand met autisme: De ups-and-downs in het leven van iemand met autisme zijn groter dan die van iemand zonder autisme. Het is zaak om juist in die pieken en dalen als levenscoach aan te sluiten en de persoon met autisme te helpen deze pieken en dalen te herkennen en hier adequaat mee om te gaan. Daarmee wordt zwaardere zorg in deze fasen voorkomen. De veranderingen in het leven van mensen met autisme resulteren vaak in over- of onderprikkeling. Een levenscoach helpt hen om dit vroegtijdig te herkennen en daar beter mee om te gaan. Deze veranderingen maken dat mensen met autisme in bepaalde fasen meer of minder begeleiding nodig hebben. Vooral in de overgangen van het leven (big life events zoals pubertijd, relaties, wisseling van werk, geboorte en sterfte, verhuizing) is het belangrijk dat de levenscoach mensen met autisme hierop voorbereidt zodat de persoon met autisme hier zelf mee om leert gaan. Levenscoaching vraagt een integrale benadering binnen een specifieke context en op alle levensdomeinen.

12 Wat zijn de EFFECTEN van levenscoaching?

13 Een aantal effecten: Acceptatie Zich zelfverzekerder voelen Opener in communicatie Vertrouwen Gecoachten geven het contact met de coach gemiddeld een 8,4. In het rapport Leergeschiedenis Levenscoaching vertellen mensen met autisme en hun coaches over de levenscoaching die zij krijgen en bieden en over de meerwaarde van deze bijzondere manier van ondersteuning. Met als gevolg meer ervaren regie over het eigen leven door de gecoachten. Meer weten? Lees de leergeschiedenis! (Klik op de afbeelding hiernaast voor de link naar de leergeschiedenis)

14 Cliënten en professionals aan het woord Hugo, cliënt: Levenscoaching sluit aan bij wat ik belangrijk vind. Mijn levenscoach neemt niet over maar faciliteert zodat ik de dingen kan doen die nodig zijn, zonder vast te lopen in details. Daarnaast kent hij mijn persoonlijke situatie van binnenuit. Bij mij gaat het namelijk mis in de uitvoering: ik weet wat ik moet doen, maar vaak niet hoe. De coach geeft praktische adviezen en leert me het zelf te doen. Hij helpt me om zelf weer overzicht te krijgen en te herkennen dat ik overprikkeld ben. Prettig is zijn informele houding en zijn ervaring met autisme. Marieke, projectleider: Levenscoaching heeft als doel de persoon met autisme te helpen eerder eigen valkuilen te ontdekken om zichzelf beter te redden in het leven. Ondersteuning bij omgaan met veranderingen en moeilijke perioden. Het gaat dus vaak over Wat is autisme voor jou, wat zijn voor jouw grenzen, wanneer moet jij actie ondernemen, wat werkt voor jou. Een voorbeeld: voor de één is het prima om drie uur te gamen, voor de ander is dat juist een signaal dat er iets mis is. Belangrijk is dat iemand met autisme leert ontdekken waar het mis gaat en wat er dan gedaan moet worden.

15 Margretha, levenscoach en ervaringsdeskundige: Ik ben zelf duidelijker geworden, denk nu vaak: is dat autisme of karakter? Je bent niet zielig, misschien moet je dingen maar gewoon gaan doen. Het is een mindset die veranderd moet worden. Je stimuleert mensen niet door ze in een slachtofferrol te zetten. Ik kies er nu voor om niet mee te gaan in negativiteit, maar te focussen op positieve dingen. Je kunt het misschien wel! Het gaat erom bewustwording te creëren, mensen wakker schudden. Lisa, levenscoach en consulent MEE: Een levenscoach is een instrument, niet de oplossing. De oplossing kent degene met autisme en/of zijn netwerk zelf. Als levenscoach vind ik het dan ook belangrijk dat een gecoachte niet afhankelijk van mij wordt. Belangrijker is dat hij/zij leert om (weer) zelf regie te voeren over zijn/haar leven. Ik ga er vanuit dat iedereen leermogelijkheden heeft en de wil om het in zijn/haar leven beter te laten gaan. Ik werk dan ook ontwikkelingsgericht en besef mij dat mensen met autisme vaak handelen vanuit diverse ontwikkelingsniveaus. Daarop aansluiten, maar ook op over- of onderprikkeling, is bij autisme essentieel. Om dit te kunnen maak ik samen met degene een eigen regieplan. Daarin brengen we samen de verschillende ontwikkelniveaus en de overprikkeling in kaart. Maar nog belangrijker is hoe hij/zij wil dat anderen daarmee zouden omgaan. De sleutel tot resultaat is niet zozeer kennis over autisme, maar wel dat iemand zich oprecht gehoord en gezien voelt. Margretha: Ik probeer mensen meer naar zichzelf te laten kijken en na te laten denken over de vraag: Welk advies zou ik in dit geval aan een ander geven? Iemand met autisme blijft dicht bij zichzelf en geeft daarmee eigenlijk altijd een passend antwoord!

16 Wie kan levenscoach zijn?

17 Zowel een professional als een opgeleide ervaringsdeskundige kan levenscoach zijn! Als je maar de juiste attitude hebt! In Overijssel is ervaring opgedaan met consulenten en professionals als levenscoach. Daarnaast zijn in Overijssel goede ervaringen opgedaan met opgeleide ervaringsdeskundigen in de rol van levenscoach. Een voordeel van een ervaringsdeskundige als coach is dat hij/zij vanuit eigen ervaring kan ondersteunen, mits hij/zij de juiste attitude heeft om vanuit een coachrol te kunnen handelen. Een voorwaarde is daarnaast dat de ervaringsdeskundige voldoende boven zijn/haar eigen autisme kan uitstijgen. Voordelen van een professionele coach: Een professionele coach Is geen onderdeel van de persoonlijke levenssfeer van de gecoachte en kan daardoor open minded de coaching aangaan. Heeft kennis van wat autisme is. Beschikt over coachingsvaardigheden Valkuilen kunnen zijn: - In de eerste plaats op autisme gericht en in tweede plaats op de persoon. - Professionele distantie in plaats van een gelijkwaardige relatie en naast de gecoachte staan. Voordelen van een opgeleide ervaringsdeskundige coach: Een opgeleide ervaringsdeskundige Is vertrouwd met de gecoachte. Is intrinsiek betrokken. Kan mogelijk makkelijker aansluiten bij de belevingswereld van de gecoachte. Is vaak flexibeler qua tijd (bijv. weekenden). Kan vanuit betrokkenheid gemakkelijker samenwerken met het sociale netwerk van de gecoachte. Valkuilen kunnen zijn: - Te grote mate van betrokkenheid, waardoor het moeilijker kan zijn om de situatie van een afstand te bekijken. - Geen standaard repertoire aan coachingsvaardigheden.

18 Kansen voor levenscoaching binnen de transities Levenscoaching is een manier van coachen/begeleiden die goed past bij de participatiemaatschappij en de intenties van de transities. Levenscoaching zorgt ervoor dat mensen met autisme meer de regie over hun eigen leven kunnen pakken en voorkomt zwaardere vormen van zorg en hulpverlening. Marieke Schoonderwoerd: Levenscoaching zorgt ervoor dat mensen met autisme meer grip op hun eigen leven krijgen en zelf beter in staat zijn oplossingen te vinden. Het leidt tot andere (vaak meer duurzame) oplossingen en zorgt ervoor dat men alleen als dat echt nodig is een beroep doet op formele zorg. En dat zo n persoon dan assertief genoeg is om die zorg aan te boren. Levenscoaching en sociale wijkteams? Lisa Komen suggereert dat levenscoaching ook kennis en vaardigheden richting wijkteams kan brengen: Levenscoaches als trainers van mensen met autisme, hun sociale netwerk èn van hulpverleners. Ze kunnen invliegen daar waar extra kennis nodig is om te helpen de houding aan te scherpen, specifiek voor autisme.

19 Overeenkomsten levenscoaching en sociale teams Gericht op eigen kracht en netwerken Coaching op regie eigen leven Werkt preventief en dempend: voorkomt sterke terugval en daarmee grotere zorgconsumptie Brengt ervaring autisme in de teams (mogelijkheden klankbord) Coachende rol richting netwerken en professionals in de wijk Levenscoaches kunnen daarmee een soort informeel netwerk vormen binnen de wijk die zowel preventief, signalerend en lerend meebewegen met de mensen met autisme en een belangrijke vindplaats/ingang/klankbord zijn voor bijvoorbeeld een wijkteam. - Marieke Schoonderwoerd Belangrijk is dat we hierbij niet in blauwdrukken denken: iedere wijk heeft zijn eigen netwerk, en levenscoaches kunnen daarbinnen hun eigen plek innemen. Levenscoaches kunnen ook een belangrijk vangnet vormen voor de informele zorg die al geboden wordt, maar die soms overvraagd wordt en dreigt om te vallen. De goedwillende tante die iemand met autisme langdurig helpt maar tegen haar grenzen loopt kan door een levenscoach gesteund worden om het net even anders aan te gaan pakken.

20 GEÏNSPIREERD?

21 Bent u geïnspireerd door wat u leest? Ziet u aanknopingspunten om hiermee binnen uw gemeente of instelling aan de slag te gaan? Wij gaan graag met u in gesprek over onze ervaringen op het gebied van levenscoaching. Wij bieden een aantal concrete producten zoals een training levenscoaching en een masterclass Autisme (samen met het Autisme BelevingsCircuit). Alles vanuit het Autisme & Eigen Kracht (AEK) gedachtegoed. Dit om samen met u onze missie te verwezenlijken: een autismevriendelijk Overijssel. Levenscoaching is geen kant-en-klaar product Het dagelijks leven is niet gereguleerd. Levenscoaching moet je dus niet inkaderen.

22 Voor meer informatie kunt u een mail sturen naar: info@autismeoverijssel.nl Redactie: Redactie: Seinpost Adviesbureau Kelly Andres en Mirije Oude Lansink, Seinpost Adviesbureau Eindredactie: Eindredactie: Angela Thissen, coördinator Autismehulpverlening Overijssel Angela Marieke Thissen, Schoonderwoerd, coördinator projectleider Autismehulpverlening Levenscoaching Overijssel en Marieke Schoonderwoerd, projectleider Levenscoaching Met dank aan: Met dank aan: Provincie Overijssel November 2014 Januari 2015