Scheiden: do s en don ts voor hulpverleners en ouders

Transcriptie

1 Scheiden: do s en don ts voor hulpverleners en ouders Resultaten focusgroep gescheiden ouders Onderdeel van het project Kind Centraal Capelle aan den IJssel

2 Inleiding De afgelopen jaren is het aantal scheidingen in Nederland gestegen. Een groot aantal relaties en huwelijken strandt nadat mensen veel in hun leven samen hebben gedeeld. Het beëindigen van een dergelijke relatie heeft tot gevolg dat er een aantal zaken goed moet worden geregeld, bijvoorbeeld op financieel gebied, qua huisvesting of in de omgang met de kinderen. In Capelle aan den IJssel is in februari 2018 het project Kind Centraal gestart. Het praktische doel van dit project is het realiseren van een sluitende Capelse aanpak rond het life event scheiding, gericht op het zoveel mogelijk voorkomen van de negatieve gevolgen van scheiding. Een sluitende aanpak houdt in dat sociale partners en burgers in Capelle samenwerken aan het bevorderen van bewustwording van de gevolgen van scheiding voor kinderen en volwassenen. Om bewoners van Capelle een stem te geven in het project Kind Centraal is er een focusgroep georganiseerd. De focusgroep heeft zich gericht op de vraag wat werkzame/helpende factoren zijn wanneer er sprake is van een scheiding of relatiebreuk. De informatie verkregen uit deze focusgroep wordt gebruikt om de hulpverlening rondom gezinnen te optimaliseren. In dit rapport worden de resultaten van deze focusgroep beschreven. 2

3 Samenstelling focusgroep De focusgroep vond plaats op 22 mei 2018 in Het VanCappellen Huis in Capelle aan den IJssel. In totaal waren er tien aanmeldingen voor de focusgroep, hiervan waren er acht aanwezig (zes vrouwen en twee mannen). Alle deelnemers aan de focusgroep hebben een officiële scheiding meegemaakt (breuk na een huwelijk) of een relatiebreuk (zonder huwelijk). Bij alle deelnemers waren hierbij ook kinderen betrokken. Er zat verschil in hoe recent de scheiding was geweest, dit varieerde van enkele maanden tot een paar jaar. Tevens zat er verschil in de ervaring van de scheiding. Er waren een aantal deelnemers die een goede relatie hadden met de ex-partner en deelnemers die juist geen goede relatie met de ex-partner hadden. Deze diverse groep zorgde voor een brede input voor de vraag wat werkzame factoren zijn wanneer er sprake is van een scheiding of relatiebreuk. De focusgroep werd geleid door een gespreksleider en een assistent die aantekeningen maakte. De bijeenkomst werd tevens opgenomen als geheugensteun. Het gesprek met de focusgroep duurde anderhalf uur. 3

4 Resultaten focusgroep Uit de focusgroep zijn vijf thema s met betrekking tot werkzame/helpende factoren naar voren gekomen; communicatie naar de kinderen, communicatie met de ex-partner, samen opvoeden, professionele hulpverlening en netwerk. De thema s met de werkzame factoren zijn hieronder uitgebreid beschreven. Door de bijdrage van de ervaringsdeskundigen in de focusgroep wordt verder gekeken dan de visie van de hulpverlening. De verzamelde informatie wordt gebruikt in het project Kind Centraal om de hulpverlening in dergelijke gezinnen te optimaliseren. 1 Communicatie naar de kinderen Er wordt door de deelnemers aangegeven dat het moeilijk is om de juiste woorden te vinden om de kinderen te vertellen dat hun ouders gaan scheiden. De vraag die hierbij vooral leeft: hoe moet de scheiding benoemd worden en op welk moment? Waar ik heel erg mee heb gestoeid is hoe het te benoemen. Dus daar had ik wel hulp bij gewild, hoe breng je dat? Voorafgaand aan het communiceren hulp krijgen vanuit hulpverlening wordt benoemd als helpend. De vraag is dan niet om een letterlijke tekst van een hulpverlener, maar om begeleiding in het gebruik van taal en het moment van vertellen. Hiernaast wordt aangeven dat een open en eerlijke houding naar de kinderen het meest oplevert. Het beste is om niet om de boodschap heen te draaien. De ouders vertellen dat als er een open houding naar de kinderen was, dit ook betekende dat de kinderen het gevoel hadden dat ze alles aan hun ouders konden vragen. Ook wanneer de mediator kwam, wat we hebben besproken en wat er ging er ging gebeuren; we hebben alles gedeeld. Er wordt ook door de deelnemende ouders benoemd dat het erg belangrijk is om geen ruzie te maken met de ex-partner in het bijzijn van de kinderen. Deelnemers geven aan het belangrijk is om de scheiding met de partner en het ouderschap goed gescheiden te houden. Wanneer dit goed gescheiden wordt heeft het kind minder last van de scheiding. 2 Communicatie naar de ex-partner Met betrekking tot communicatie naar de ex-partner wordt besproken dat het vooral belangrijk is om in gesprek met elkaar te blijven. De deelnemers geven aan dat dit moeilijk kan zijn, vooral wanneer er ruzie of strijd speelt. Een deelnemer benoemt dat zij de communicatie moeilijk vond, maar haar hielp 4

5 de gedachte dat ze ook in de toekomst nog veel te maken zou krijgen met haar ex-partner. Bijvoorbeeld wanneer zij opa en oma zouden worden: Ik bedacht: mijn zoon is zo jong, we moeten nog heel lang met elkaar, hopelijk komen er ooit kleinkinderen en dan moet je ook nog samen door één deur. Wat hierbij helpend kan zijn is een onafhankelijk persoon die samen met ouders het gesprek aangaat. Diegene kan helpen door de emotie uit de communicatie te halen en om de boodschap op een betere manier te verwoorden. Daarbij is het belangrijk dat de boodschap niet wordt afgezwakt of veranderd, maar alleen wordt ontdaan van emotie. Er wordt besproken dat het goed is om je bewust te zijn van je eigen emoties en dat je moet reflecteren op wat je eigen aandeel is in de communicatie. Om dit te doen is het belangrijk om niet overal de strijd over aan te gaan, maar om los te laten. Als je hier gewoon begrip voor hebt, hij heeft pijn, jij hebt pijn. Door die pijn botst het gewoon, als je het kunt loslaten botst het minder. Wanneer de emotie hoog zit is het moeilijk om naar eigen handelen te kijken. Helpend hierin is om het vanuit het oogpunt van het kind te bekijken, hoe beleeft hij of zij de situatie? Dit zorgt ervoor dat je weer bewust wordt van het kind, en dat je het kind centraal moet zetten. Villa Pinedo: daar staan heel veel soort quotes en verhalen vanuit de kinderen. Hoe zij het hebben ervaren. Dit helpt als de emotie hoog zit, dan is dit goed om te lezen. 3 Samen opvoeden Na de scheiding kiezen veel ouders voor het co-ouderschap. Dit betekent dat de partnerrelatie wel voorbij is, maar dat er nog een ouderschapsrelatie bestaat. Helpend om deze relatie positief te laten verlopen is om vooraf dingen op papier te zetten over omgangsregeling, feestdagen, doktersbezoeken et cetera. Hierbij kan het ouderschapsplan ondersteunend zijn. Dit plan zorgt ervoor dat er geen zaken over het hoofd worden gezien en het kan structuur geven aan een gesprek over deze onderwerpen. Daarnaast is het helpend om de kinderen hierin een stem te geven en hen actief te betrekken bij dit proces. Bij mij heeft het ouderschapsplan wel erg geholpen. We splitsen alles tot in het debiele. Want ik heb het er moeilijk mee. Ik ben geen moeder geworden om alleen te zitten met Pasen. 5

6 Naast het ouderschapsplan zijn er meer schema s die als helpend worden ervaren. Vooral een schema waarin je de omgang duidelijk kunt noteren en dat je ook kunt delen met de kinderen. Deze schema s kosten geld, maar zouden gratis beschikbaar moeten zijn, geven de ouders aan. Wat betreft het samen opvoeden moeten ouders proberen zoveel mogelijk op één lijn te zitten. Dit is voor kinderen het meest duidelijk volgens de deelnemers. Ook hierbij is het belangrijk om het gesprek aan te gaan met elkaar. Dit zal soms meerdere keren moeten: wanneer bijvoorbeeld de levensfase van een kind verandert, dan verandert de opvoeding ook. Een onafhankelijke derde persoon kan hierbij helpend zijn, wanneer dat nodig is. Wij staan ook altijd op één lijn met betrekking tot de opvoeding. Als er iets is bij mij thuis dan app of bel ik hem met wat er gaande is en vraag ik hoe hij daarover denkt 4 Professionele hulpverlening Wat betreft de professionele hulpverlening worden er een aantal werkzame factoren benoemd die volgens de deelnemers bijdragen om het kind centraal te zetten. Ten eerste wordt er besproken dat het fijn zou zijn als er, gedurende de hele scheiding, een persoon vanuit de hulpverlening aan het gezin wordt gekoppeld. Deze persoon dient een neutrale houding aan te nemen en mag geen partij kiezen. Verder is diegene op de hoogte van de praktische zaken die geregeld moeten worden, maar kan hij of zij ook meekijken op gespreksniveau. Het helpt als iemand gewoon buiten het verhaal staat, los van emotie, en dat hij gewoon beide goed advies kan geven. Op dit moment is informatie rondom scheidingen erg verspreid. Er is geen centrale plek waar alle informatie staat. Hier is wel behoefte aan, zo bespreken de deelnemers. Het moet duidelijk worden waar je naartoe kunt als je nadenkt over scheiding, dus meer preventief. Een handleiding met alles waar je aan moet denken als je gaat scheiden, dat is helpend! Er wordt benoemd dat wanneer er een advocaat wordt betrokken dat ouders dan snel recht tegenover elkaar komen te staan. Er zijn betere ervaringen met een mediator. Wel wordt aangeven dat mediatoren ook aandacht voor het kind moeten hebben en hier bijvoorbeeld eerder naar moeten vragen. Dit wordt voor meerdere beroepsgroepen aangegeven, bijvoorbeeld ook de huisarts. Het helpt om het kind centraal te zetten wanneer professionals van meerdere beroepsgroepen naar de kinderen 6

7 vragen en hier oog voor hebben. Omdat zij meer afstand hebben tot de situatie kunnen ze ouders hier op wijzen. De mediator checkt even van hoe sta jij erin? Word jij niet overwalst door haar? Het is natuurlijk heel moeilijk als je in je emotie zit, om dan verstandige beslissingen te nemen. Het is belangrijk dat de professional goed aansluit bij beide ouders. Beide ouders moeten zich gesteund voelen. Specifiek hierin is cultuursensitiviteit. Wanneer de professional kennis heeft van wat een relatiebreuk of scheiding betekent in andere culturen dan kan er beter worden aangesloten bij wat er nodig is. In mijn cultuur werkt het heel anders en het is belangrijk dat de professional dat ook begrijpt. De ouders bespreken dat in de media en in de hulpverlening veel verhalen bekend zijn over zogenoemde vechtscheidingen en er geen aandacht is voor verhalen waarin gescheiden ouders wel een goede relatie met elkaar hebben. Er is wel behoefte aan succesverhalen. Deze zouden meer gedeeld moeten worden in de media en door de hulpverlening. Dergelijke verhalen kunnen fungeren als een goed voorbeeld voor toekomstige ouders die gaan scheiden. Het is goed om eens verhalen te delen van ouders waar het wel is gelukt om op een goede manier uit elkaar te gaan. Als positieve bijdrage, ook voor de achterban. 5 Netwerk Een scheiding heeft niet alleen maar invloed op het gezin, maar ook op het netwerk om het gezin heen. Het netwerk wordt als steunend ervaren bij een scheiding, bijvoorbeeld om advies aan te vragen. Hiernaast kan er bij het netwerk steun worden gevonden die een professionele hulpverlener niet kan geven. Het netwerk kiest vaak wel partij, dat maakt dat het ook ingewikkeld kan zijn. De deelnemers geven aan dat het helpend was om te realiseren dat het netwerk aan jouw kant staat, maar dat het niet jouw gedrag naar je ex-partner mag beïnvloeden. Ja, ik heb wel veel met vrienden erover gepraat. Ik had ook wel een paar collega s die ook gescheiden zijn, daar heb ik ook mee gepraat. Dat hielp wel. Het inlichten van het netwerk over de scheiding is erg belangrijk. Hierbij is het voor de kinderen helpend wanneer school, sportvereniging en ouders van vriendjes ook worden ingelicht. Wanneer het kind verdrietig is of ander gedrag laat zien dan is de omgeving op de hoogte van de situatie. Dit maakt het voor het kind makkelijker om over de situatie te praten. 7

8 Ook voor ouders is het belangrijk om hun gevoelens over de situatie te delen. Het is fijn om dit met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt te doen. Een lotgenotengroep wordt als wenselijk ervaren. Deze zou door een hulpverleningsinstantie kunnen worden opgezet. 8

9 Aanbevelingen De focusgroep heeft veel informatie opgeleverd voor het project Kind Centraal. Hieruit komen een aantal aanbevelingen voor ouders en voor de hulpverlening. Deze worden hieronder in een factsheet omschreven: 9