Bijschatten van uurloon en prijs formele opvang

Transcriptie

1 Ingrid Ooms, Evelien Eggink en Edwin van Gameren. Moeders, werk en kinderopvang in model. Analyse van arbeidsparticipatie- en kinderopvangbeslissingen van moeders met jonge kinderen. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, augustus Bijlagen Bijlage A Bijschatten van uurloon en prijs formele opvang... 2 A.1 Bijschatten van potentieel uurloon... 2 A.2 Bijschatten van uurprijs van formele opvang... 3 Bijlage B Opvattingen over arbeid en de zorg voor kinderen... 6 B.1 Inleiding...6 B.2 Opvattingen over de zorg voor kinderen... 6 B.3 Opvattingen over de combinatie van arbeid en de zorg voor kinderen... 8 Bijlage C Nadere analyses endogeniteit Bijlage D Gebruikt databestand Literatuur Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 1

2 Bijlage A Bijschatten van uurloon en prijs formele opvang A.1 Bijschatten van potentieel uurloon Om het potentiële uurloon te berekenen wordt de relatie geschat tussen het uurloon van de werkende moeders en allerlei kenmerken zoals haar leeftijd en opleiding. We schatten een standaard loonvergelijking (zie Mincer 1974). De afhankelijke variabele is het uurloon van de werkende vrouwen. Dit wordt verklaard uit scholing, ervaring en persoons- en baankenmerken. Scholing staat hier voor het aantal schooljaren. Hierover hebben we geen informatie, maar wel over het hoogst behaalde opleidingsniveau. We hanteren daarom de variabele opleiding die het hoogst behaalde opleidingsniveau meet in vier klassen. Werkervaring wordt hier benaderd door de leeftijd, ook een kwadratische term in leeftijd wordt toegevoegd. Verder voegen we andere kenmerken toe van de moeder en haar baan. Zo weten we of zij werkte voor haar eerste zwangerschap en hoeveel uur dat dan was. We hebben geen informatie over de werkomgeving van de vrouwen die voor het uurloon bepalend zijn, zoals de sector waarin zij werkt. Wel nemen we het aantal uren dat zij werkt en of zij op onregelmatige dagen werkt. De keuze om te werken kan samenhangen met het uurloon dat zij kan verdienen. Hiervoor corrigeren we de berekeningen door een selectiemodel te schatten (Heckman 1979, Wooldridge 2002). Tabel A.1 Schattingsresultaten uurloon, moeders met kinderen 0-12 jaar, 2004 werkt log(uurloon) aantal kinderen 0-3 jaar 0,199 * aantal kinderen 4-12 jaar 0,178 * kinderen 13 jaar en ouder aanwezig a 0,067 werkt op onregelmatige dagen 0,050 * uren werk 0,003 * aantal uren werk partner 0,003 partner werkt op onregelmatige dagen 0,111 log inkomen partner + overig 0,396 * leeftijd moeder (in jaren x 10) 1,615 * 0,104 opleiding moeder havo/vwo 0,094 0,076 * opleiding moeder mbo 0,342 * 0,110 * opleiding moeder hbo/universiteit 0,650 * 0,288 * netwerkopvang beschikbaar a 0,536 * formele opvang beschikbaar 0,169 * oriëntatie op werk en herverdeling werkte voor eerste zwangerschap 2-3 dagen 0,631 * 0,039 werkte voor eerste zwangerschap 4 dagen 0,790 * 0,122 * werkte voor eerste zwangerschap 5 dagen 0,756 * 0,104 * omgevingskenmerken weinig stedelijk 0,111 matig stedelijk 0,071 sterk stedelijk 0,176 zeer sterk stedelijk 0,016 werkende moeders gebruikelijk 0,501 * formele opvang gebruikelijk 0,186 * informele opvang gebruikelijk 0,066 fulltime werkende vaders gebruikelijk 0,028 Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 2

3 van huis uit betaald werk belangrijk 0,221 * oma werkte sinds naar school b 0,093 oma werkte altijd b 0,110 oma werkte soms wel soms niet b 0,148 als oma werkte zorgde ander b 0,301 oma werkte thuis b 0,044 oma werkte schooltijden b 0,449 * constante 1,420 2,203 * ρ 0,089 aantal waarnemingen a Familie, vrienden en bekenden die aanbieden om op te passen. b Met oma bedoelen we de moeder van de moeder. * Significant op 5%-niveau. Bron : SCP (GKO 04) De resultaten van de participatievergelijking zijn hier inhoudelijk niet van belang. Deze vergelijking wordt immers in hoofdstukken 4 en 5 nogmaals geschat, in relatie tot het gebruik van kinderopvang en het aantal uren werk. Het doel van de bijschatting hier is om zo goed mogelijk de potentiële uurlonen te voorspellen. De participatievergelijking wordt hier alleen geschat om rekening te houden met mogelijk selectie. Het uurloon wordt voor een groot deel bepaald door het opleidingsniveau van de moeders. Met name hebben hoog opgeleide vrouwen een hoger uurloon dan middelbaar of lager opgeleiden. Nadere analyse wijst uit dat de coëfficiënten van mbo en havo/vwo niet significant verschillend zijn. In de schattingen is terug te vinden dat er een toeslag is voor onregelmatig werk. Tot slot heeft het uurloon een licht negatieve relatie met het aantal uren werk per week. Daarnaast speelt het aantal dagen dat de moeder werkte voor haar eerste zwangerschap een belangrijke rol. Vrouwen die 4 of 5 dagen werkten hebben nu het hoogste uurloon; vrouwen die minder werkten hebben een lager uurloon. De selectiviteitscorrectie (ρ) heeft geen significant effect. Aan de hand van de geschatte uurloonvergelijking voorspellen we voor alle moeders (of zij nu in werkelijkheid wel of niet werken) het potentiële uurloon. Hierbij aan we uit van een standaard werkweek waarin 20 uur wordt gewerkt en niet op onregelmatige tijden. Door het aantal uren werk voor iedereen constant te veronderstellen veroorzaakt het potentiële uurloon geen problemen met endogeniteit op in de modellen in de hoofdtekst ( 4.2 en 5.2) waarin naast de participatie ook het aantal gewerkte uren wordt geanalyseerd. 1 A.2 Bijschatten van uurprijs van formele opvang Voor de huishoudens die formele opvang gebruiken en waarvoor de prijs bekend is, wordt de prijs per uur opvang gerelateerd aan kenmerken van de huishoudens. In de literatuur worden er verschillende methoden gehanteerd om de prijs van kinderopvang te schatten. Theoretisch gezien hangt de prijs van kinderopvang af van de kwaliteit van de opvang. Kwaliteitsindicatoren zouden goede voorspellers kunnen zijn voor de potentiële uurprijs van kinderopvang (zie bv. Blau en Hagy 1998; Joesch en Hiedemann 2002). Helaas bevat ons gegevensbestand hierover geen informatie. Daarom hanteren we hier andere verklarende variabelen. Connelly (1992) analyseert de prijs van kinderopvang per gewerkt uur. Zij gaan uit van een functie van de kwaliteit van de opvang en het aantal en de leeftijden van de kinderen in het huishouden. Zij houden rekening met de selectiviteit van de groep gebruikers van kinderopvang. Ook Powell (2002) 1 Het toevoegen van het aantal uren werk levert een significant beter model op voor het potentiële uurloon (LR-toets). Alternatieve modellering waarin het aantal uren werk niet in de uurloonvergelijking is opgenomen, levert nauwelijks andere resultaten in de modellen in de hoofdstekst. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 3

4 modelleert de prijs van kinderopvang aan de hand van kwaliteit van opvang en de huishoudsamenstelling en voegt daar het overige inkomen van het huishouden aan toe. Powell (2002) schat de prijzen van verschillende opvangvormen op basis van een multinomiaal selectie model. Dit levert hier echter geen goede resultaten. Er zijn dan nauwelijks variabelen met een significante invloed op de prijzen. Wij schatten daarom de prijzen voor totale formele opvang. Evenals bovengenoemde onderzoekers hanteren we hier een model met selectiviteitscorrectie (Heckman 1979, Wooldridge 2002). We corrigeren voor het al dan niet gebruiken van formele opvang. Voor de prijsvergelijking voegen we een selectievergelijking toe waarmee we de keuze modelleren om deze opvangvorm te gebruiken. Om de prijs van opvang te verklaren nemen we naast de huishoudsamenstelling (aanwezigheid partner, aantal en leeftijd van de kinderen) overig inkomen mee (huishoudinkomen inclusief het inkomen van de partner, maar zonder het inkomen van de moeder). Hiermee houden we er rekening mee dat de prijs van opvang afhankelijk is van het huishoudinkomen (vooral door subsidies), zonder problemen met de endogeniteit van de participatiebeslissing van de moeder. Verder nemen we de opleiding van de moeder mee als verklarende variabele voor de prijs. Ook voegen we de stedelijkheid toe als een (grove) benadering van kwaliteit. Het idee is dat de kwaliteit van opvang verschilt tussen grote steden en het platteland. In de selectievergelijking die corrigeert voor eventuele afwijkingen in samenstelling tussen de gebruikers en niet-gebruikers nemen we variabelen op over de huishoudsamenstelling, leeftijd, de aanwezigheid en het werk van de partner, opleidingsniveau en de opvattingen over kinderopvang en arbeid. Tabel A.2 Schattingsresultaten prijs formele opvang, moeders met kinderen 0-12 jaar, naar leeftijd van de kinderen, jarigen 4-12-jarigen gebruik log(prijs) gebruik log(prijs) kinderen 0-3 jaar aanwezig 0,111 0,065 2 kinderen 0-3 jaar 0,175 0,120 3 kinderen 0-3 jaar 0,051 0,060 kinderen 4-12 jaar aanwezig 0,755 * 0,217 * 2 kinderen 4-12 jaar 0,157 0,208 3 kinderen 4-12 jaar 0,834 * 0,779 kinderen 13 jaar of ouder aanwezig 0,533 0,307 0,738 * 0,719 aantal uren werk partner 0,020 * 0,007 partner werkt op onregelmatige dagen 0,263 0,077 log(inkomen partner + overig) 0,192 0,515 * 0,047 0,021 leeftijd moeder (x 10) 2,974 1,747 leeftijd moeder (x 10) kwadraat 0,370 0,218 opleiding moeder havo/vwo 0,341 0,458 0,508 * 0,313 opleiding moeder mbo 0,464 * 0,112 0,555 * 0,358 opleiding moeder hbo/universiteit 1,058 * 0,185 0,959 * 0,238 oriëntatie op werk en herverdeling werkte voor eerste zwangerschap 2-3 dagen 0,264 0,060 werkte voor eerste zwangerschap 4 dagen 0,403 0,197 werkte voor eerste zwangerschap 5 dagen 0,621 * 0,322 omgevingskenmerken weinig stedelijk 0,101 0,188 0,273 0,348 matig stedelijk 0,038 0,107 0,016 0,747 * sterk stedelijk 0,009 0,058 0,047 0,834 * zeer sterk stedelijk 0,181 0,051 0,189 0,501 Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 4

5 werkende moeders gebruikelijk 0,487 * 0,437 * formele opvang gebruikelijk 0,656 * 0,417 * informele opvang gebruikelijk 0,206 0,397 * fulltime werkende vaders gebruikelijk 0,000 0,162 van huis uit betaald werk belangrijk 0,013 0,118 oma werkte sinds naar school b 0,209 0,183 oma werkte altijd b 0,060 0,021 oma werkte soms wel soms niet b 0,205 0,056 als oma werkte zorgde ander b 0,499 0,300 oma werkte thuis b 0,032 0,213 oma werkte schooltijden b 0,295 0,007 constante 8,631 * 2,918 * 5,197 0,406 ρ 0,359 0,199 aantal waarnemingen a Familie, vrienden en bekenden die aanbieden om op te passen. b Met oma bedoelen we de moeder van de moeder. * Significant op 5%- niveau. De prijs van formele opvang voor 0-3-jarigen (kinderdagverblijf) en 4-12-jarigen (buitenschoolse opvang) worden afzonderlijk geanalyseerd. De gebruiksvergelijkingen zijn hier niet van belang. We willen zo goed mogelijk de prijzen van formele opvang voorspellen. De gebruiksvergelijking is toegevoegd om rekening te houden met mogelijk selectie. De prijs van formele opvang voor 0-3-jarigen is volgens het model lager wanneer er kinderen van 4-12 in het huishouden aanwezig zijn. Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de ouderbijdrage volgens de tabel (SZW 2003) lager is wanneer er meer dan 1 kind gebruikmaakt van formele opvang. Verder is de prijs hoger naarmate het overige inkomen hoger is. Ook dit is in overeenstemming met de overheidssubsidies die afnemen naarmate het inkomen toeneemt. De andere variabelen spelen geen significante rol. De uurprijs van formele opvang voor 4-12-jarigen vertoont alleen een significante relatie met de stedelijkheid. De prijs is hoger in de meer stedelijke gebieden, wat een indicatie kan zijn voor een hogere kwaliteit. De waarde van ρ, de correlatie tussen de storingen van de gebruiksvergelijking en de prijsvergelijking, is in beide prijsmodellen niet significant. De gebruikers van opvang lijken dus geen selectieve groep te zijn wat betreft de prijs die zij betalen. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 5

6 Bijlage B Opvattingen over arbeid en de zorg voor kinderen B.1 Inleiding Het gegevensbestand bevat informatie over de opvattingen van moeders over kinderopvang, over arbeidsparticipatie en over de combinatie van arbeid en de zorg voor kinderen. Hiervoor zijn de respondenten ruim 30 stellingen voorgelegd waarvan zij moesten aangeven in hoeverre zij het er mee eens zijn. De score op iedere stelling loopt van 1 (helemaal mee oneens) tot 5 (helemaal mee eens). De scores op de verschillende stellingen hangen sterk met elkaar samen. We gebruiken factoranalyse om deze samenhang te bestuderen en de grote hoeveelheid (gecorreleerde) variabelen terug te brengen tot een hanteerbaar aantal variabelen (zie bv. Kim en Mueller 1978). In de analyses in de hoofdstukken 4 en 5 spelen de geconstrueerde variabelen voor de meningen geen rol, omdat zij endogeen zijn, ofwel afhankelijk zijn van de gemaakte keuzes (zie 3.5). Toch is het van belang hun constructie hier te beschrijven. Ten eerste spelen deze variabelen wel een rol in de analyses in Portegijs et al. (2006). Het onderhavige rapport vormt (deels) de verantwoording en achtergrond voor die studie. Ten tweede is de keuze van de omgevingskenmerken (zie hoofdstuk 3) gebaseerd op analyses van de meningen (zie bijlage C). B.2 Opvattingen over de zorg voor kinderen Er zijn in de vragenlijst van GKO 04 verschillende vragen gesteld over de zorg voor baby s, peuters en basisschoolkinderen. We bestuderen de opvattingen over de zorg voor kinderen uit alle leeftijdsgroepen tegelijkertijd en daarnaast de opvattingen over de zorg voor kinderen van 0 tot 3 jaar en voor kinderen van 4 tot 12 jaar afzonderlijk. Deze vragen zijn gesteld aan alle huishoudens, ook al hebben zij geen kinderen in de betreffende leeftijdsklasse. Met behulp van een factoranalyse vinden we voor de opvattingen over kinderopvang voor beide leeftijdsklassen 2 factoren. De eerste factor beschrijft het belang dat de moeder hecht aan het opvangen van de kinderen in een vertrouwde omgeving en door de eigen ouders. De tweede factor geeft aan in hoeverre de moeder vindt dat ook anderen dan de eigen ouders hun kinderen kunnen opvangen. Hieronder volgt een overzicht van de stellingen die een rol spelen in de constructie van de opvattingen. De stellingen zijn voor baby s en peuters afzonderlijk in de vragenlijst opgenomen. Voor de presentatie zijn zij hier samengevoegd. De eerste factor, belang van eigen opvang, wordt voor de 0-3-jarigen bepaald door de volgende stellingen: Een baby/peuter kan het beste alleen door de eigen moeder worden verzorgd; Een baby/peuter kan het beste alleen door de eigen ouders worden verzorgd; Het is voor een baby/peuter het beste om in het eigen huis te worden verzorgd. Voor 4-12-jarigen wordt deze factor bepaald door: Als een kind uit school komt, heeft het individuele aandacht nodig van de eigen ouder(s); Als een kind uit school komt, heeft het de behoefte om thuis te zijn; Opvang na schooltijd leidt tot te lange dagen, het is vermoeiend voor kinderen. De tweede factor, over de mogelijkheid van uitbesteden, wordt bepaald door (0-3-jarigen): Een baby/peuter kan aan een professionele leidster of oppas worden toevertrouwd; Een baby/peuter kan aan een familielid of goede bekende worden toevertrouwd; Het is goed voor een baby om in een groep te worden opgevangen; Het is belangrijk dat peuters samenspelen met andere kinderen in een groep. Voor 4-12-jarigen gaat het dan om de volgende stellingen: Het is belangrijk dat kinderen, als ze uit school komen, samenspelen met andere kinderen in een groep; Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 6

7 Kinderen ondernemen op de naschoolse opvang meer leerzame activiteiten dan thuis; Het is voor kinderen leuk om op de naschoolse opvang activiteiten te ondernemen. De schalen worden zo geconstrueerd dat zij gemiddelde 0 en standaard deviatie 1 hebben. De minimale en maximale scores voor de verschillende schalen lopen fors uiteen, zie figuur B.1 en B.2. Figuur B.1 Opvattingen over belang eigen opvang z Density belang eigen opvang 0-3 Density belang eigen opvang 4-12 a De lijn geeft een normale verdeling weer, met gemiddelde 0 en standaarddeviatie 1. Figuur B.2 Opvattingen over mogelijkheid uitbesteden van opvang a Density Density is uitbesteden ook goed is uitbesteden ook goed a De lijn geeft een normale verdeling weer, met gemiddelde 0 en standaarddeviatie 1. Enkele kanttekeningen In Portegijs et al. (2006) zijn schalen geconstrueerd voor de opvattingen van kinderopvang voor kinderen van 0 tot 12 jaar tezamen. De samenhang tussen die schalen en de schalen voor beide leeftijdsklassen afzonderlijk is hoog. Het belang van eigen opvang vertoont een redelijke samenhang tussen beide leeftijdsklassen. De correlatie tussen de opvatting voor 0-3 en voor 4-12-jarigen is 0,66. Voor de mogelijkheid van uitbesteden van opvang aan anderen is de relatie veel minder sterk (correlatie van 0,36). We hebben de analyses ook uitgevoerd met de opvattingen over de opvang van 0-3-jarigen alleen voor de moeders met kinderen in die leeftijdsgroep. Dit leidt nauwelijks tot andere resultaten: de correlatie van de resulterende factoren is 0,999. Dit geldt ook voor een vergelijkbare analyse voor 4-12-jarigen. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 7

8 Hieruit blijkt dat de opvattingen van moeders nauwelijks veranderen wanneer de moeder daadwerkelijk kinderen in de relevante leeftijdsgroep heeft. B.3 Opvattingen over de combinatie van arbeid en de zorg voor kinderen De tweede analyse kijkt naar de opvattingen over werk en de combinatie van werk en huishoudelijke taken waaronder het verzorgen van de kinderen. Hierbij worden 16 stellingen samengenomen. De factor analyse geeft ook hier twee factoren die meer dan 10% van de variantie in de opvattingen verklaren. Hoewel ook de derde factor nog bij 10% verklaart, is deze inhoudelijk gezien niet te onderscheiden van de tweede factor. Daarom volstaan we met twee factoren. De eerste schaal geeft aan in hoeverre moeders werken belangrijk vinden voor zichzelf. Het gaat dan om de intrinsieke waarde die werken voor de moeders heeft als deelnemer aan de maatschappij, maar ook de voldoening uit het werk. De tweede schaal geeft aan in hoeverre de moeders de huishoudelijke taken, inclusief het verzorgen van kinderen gelijk zouden willen verdelen over man en vrouw. Voor de intrinsieke waarde van werk spelen een rol: Betaalde arbeid is voor mij een vanzelfsprekendheid; Betaalde arbeid is noodzakelijk om mijn leven volledig te maken; Betaalde arbeid is belangrijk voor mijn zelfontplooiing en zelfontwikkeling; Betaalde arbeid is belangrijk vanwege de contacten met anderen; Betaalde arbeid is belangrijk omdat je zo een steentje bijdraagt aan de maatschappij; Het is belangrijk om je eigen geld te verdienen en niet financieel afhankelijk te zijn van anderen; Naast het moeder zijn is het belangrijk om als collega gewaardeerd te worden. Het belang van de taakverdeling in het huishouden wordt bepaald door: Als slechts één van de ouders een baan kan hebben, zou dit de man moeten zijn; Thuis zorgen voor kind(eren) is voor de meeste vrouwen een aantrekkelijk alternatief voor een drukke baan; Over het algemeen hebben mannen een sterkere binding met het werk dan vrouwen; Een vrouw is geschikter voor het opvoeden van kleine kinderen dan een man; Het gezinsleven leidt er niet onder als de vrouw werkt en de man zorgt voor het huishouden; Mannen zouden minder moeten gaan werken na de geboorte van kinderen; Mannen en vrouwen moeten betaald werk gelijk verdelen; Mannen zouden de helft van het huishoudelijk werk moeten doen; Over het algemeen geldt dat degenen die zich in hun werk willen waarmaken minder goede vaders en moeders zijn. Ook hier zijn schalen geconstrueerd met gemiddelde 0 en standaarddeviatie 1. Hier lopen de minimale en maximale scores iets minder fors uiteen dan bij de opvattingen over opvang. Het verschil is toch nog substantieel, zie figuur B.3. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 8

9 Figuur B.3 Opvattingen over werk en taakverdeling a Density intrinsieke waarde werk Density herverdeling taken belangrijk a De lijn geeft een normale verdeling weer, met gemiddelde 0 en standaarddeviatie 1. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 9

10 Bijlage C Nadere analyses endogeniteit Tabel C.1 Schattingsresultaten arbeidsdeelname en uren werk, basismodel, model met opvattingen en model met instrumenten, alleen gezamenlijke variabelen, 0-3-jarigen basismodel model met opvattingen model met instrumenten werkt uren werk werkt uren werk werkt uren werk woont samen met partner 0,726 5,444 1,121 ** 4,050 0,999 ** 4,247 leeftijd jongste kind 0,055 0,089 0,068 0,178 0,049 0,130 aantal kinderen 0-3 jaar 0,125 1,029 0,017 0,427 0,166 1,104 aantal kinderen 4-12 jaar 0,284 *** 3,872 *** 0,080 2,650 *** 0,273 *** 3,468 *** kinderen ouder dan 13 jaar 0,523 4,927 0,200 2,001 0,332 3,502 potentieel uurloon 0,273 *** 2,855 *** 0,193 *** 1,708 *** 0,251 *** 2,269 *** log(overig huishoudinkomen) 0,519 *** 2,508 *** 0,730 *** 2,001 *** 0,542 ** 1,988 *** leeftijd moeder in jaren 0,035 ** 0,343 *** 0,002 0,119 0,033 ** 0,278 *** werkte voor zwangerschap 0,748 *** 0,694 *** 0,794 *** netwerkopvang beschikbaar 0,723 *** 1,623 0,621 *** 0,620 0,703 *** 0,610 formele opvang 0-3 jaar beschikbaar 0,453 *** 5,257 *** 0,241 2,807 ** 0,374 ** 3,944 *** kosten per uur formele opvang 0-3 jaar 0,017 0,238 0,002 0,166 0,094 0,207 constante 1,276 11,827 1,813 5,639 1,173 4,359 Ρ 0,671 ** 0,458 * 0,355 *** Significant op 1%-niveau, ** significant op 5%-niveau, * significant op 10%-niveau. Tabel C.2 Marginale effecten van arbeidsdeelname en soort kinderopvang, basismodel, model met opvattingen en model met instrumenten, alleen gezamenlijke variabelen, kinderen 0-3 niet werken werken zonder opvang werken met informele opvang werken met formele opvang basismodel woont samen met partner 0,325 * 0,090 0,211 ** 0,023 leeftijd jongste kind 0,023 0,010 0,048 ** 0,015 aantal kinderen 0-3 jaar 0,061 0,051 0,124 ** 0,012 aantal kinderen 4-12 jaar 0,131 *** 0,084 *** 0,065 ** 0,150 *** kinderen ouder dan 13 jaar 0,222 0,102 0,182 0,141 *** potentieel uurloon 0,100 *** 0,014 0,012 0,101 *** log(overig huishoudinkomen) 0,173 ** 0,083 *** 0,100 * 0,010 leeftijd moeder in jaren 0,017 *** 0,005 0,005 0,016 *** werkte voor zwangerschap 0,346 *** 0,006 0,253 *** 0,100 ** netwerkopvang beschikbaar 0,338 *** 0,006 0,322 *** 0,010 kosten per uur formele opvang 0-3 jaar 0,018 0,003 0,045 0,031 model met opvattingen woont samen met partner 0,526 *** 0,132 *** 0,345 *** 0,050 leeftijd jongste kind 0,034 0,009 0,056 ** 0,013 aantal kinderen 0-3 jaar 0,028 0,078 * 0,113 * 0,007 Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 10

11 aantal kinderen 4-12 jaar 0,051 0,093 *** 0,055 0,089 *** kinderen ouder dan 13 jaar 0,141 0,163 0,209 0,094 *** potentieel uurloon 0,067 *** 0,006 0,013 0,060 *** log(overig huishoudinkomen) 0,282 *** 0,108 *** 0,154 ** 0,020 leeftijd moeder in jaren 0,001 0,002 0,003 0,006 ** werkte voor zwangerschap 0,331 *** 0,028 0,294 *** 0,065 ** netwerkopvang beschikbaar 0,319 *** 0,008 0,352 *** 0,025 kosten per uur formele opvang 0-3 jaar 0,015 0,008 0,031 0,024 model met instrumenten woont samen met partner 0,392 ** 0,110 ** 0,247 *** 0,036 leeftijd jongste kind 0,023 0,005 0,047 ** 0,018 aantal kinderen 0-3 jaar 0,081 0,049 0,138 ** 0,008 aantal kinderen 4-12 jaar 0,126 *** 0,077 *** 0,065 ** 0,137 *** kinderen ouder dan 13 jaar 0,160 0,143 0,194 0,108 * potentieel uurloon 0,093 *** 0,011 0,016 0,089 *** log(overig huishoudinkomen) 0,196 ** 0,075 ** 0,126 ** 0,004 leeftijd moeder in jaren 0,015 *** 0,004 0,006 0,013 *** werkte voor zwangerschap 0,358 *** 0,003 0,268 *** 0,086 * netwerkopvang beschikbaar 0,346 *** 0,005 0,320 *** 0,021 kosten per uur formele opvang 0-3 jaar 0,048 0,030 0,030 0,011 *** Significant op 1%-niveau, ** significant op 5%-niveau, * significant op 10%-niveau. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 11

12 Tabel C.3 Schattingsresultaten van arbeidsdeelname en uren werk, basismodel, model met opvattingen en model met instrumenten, alleen gezamenlijke variabelen 4-12-jarigen basismodel model met opvattingen model met instrumenten werkt uren werk werkt uren werk werkt uren werk woont samen met partner 0,676 *** 1,006 0,804 *** 1,356 0,725 *** 0,629 leeftijd jongste kind 0,051 ** 0,299 ** 0,074 *** 0,507 ** 0,050 ** 0,328 ** aantal kinderen 0-3 jaar 0,135 0,439 0,023 0,486 0,106 0,458 aantal kinderen 4-12 jaar 0,128 ** 1,626 *** 0,038 1,028 ** 0,116 ** 1,618 *** kinderen ouder dan 13 jaar 0,140 1,576 ** 0,028 0,994 0,102 1,674 ** potentieel uurloon (euro s) 0,265 *** 1,757 *** 0,223 *** 1,726 *** 0,240 *** 1,697 *** log(overig huishoudinkomen) 0,458 *** 1,472 *** 0,373 *** 1,880 *** 0,461 *** 1,463 *** leeftijd moeder in jaren 0,014 0,077 0,031 *** 0,239 *** 0,014 0,114 * werkte voor zwangerschap 0,543 *** 0,336 *** 0,529 *** netwerkopvang beschikbaar 0,565 *** 0,571 0,412 *** 0,727 0,518 *** 0,550 formele opvang 4-12 jaar beschikbaar 0,235 *** 1,479 *** 0,085 1,016 * 0,222 *** 1,263 ** kosten per uur formele opvang 4-12 jaar 0,062 0,182 0,052 0,18 0,074 0,048 constante 1,276 11,827 1,813 5,639 1,173 4,359 Ρ 0,071 1,198 *** 0,060 *** Significant op 1%-niveau, ** significant op 5%-niveau, * significant op 10%-niveau. Tabel C.4 Marginale effecten van arbeidsdeelname en soort kinderopvang, basismodel, model met opvattingen en model met instrumenten, alleen gezamenlijke variabelen, kinderen 4-12 jaar niet werken werken zonder opvang werken met informele opvang werken met formele opvang basismodel woont samen met partner 0,276 *** 0,296 *** 0,021 0,041 leeftijd jongste kind 0,020 *** 0,040 *** 0,011 * 0,009 *** aantal kinderen 0-3 jaar 0,046 0,071 0,090 *** 0,028 ** aantal kinderen 4-12 jaar 0,038 * 0,036 0,040 ** 0,035 *** kinderen ouder dan 13 jaar 0,056 0,062 0,071 ** 0,047 *** potentieel uurloon 0,094 *** 0,011 0,058 *** 0,024 *** log(overig huishoudinkomen) 0,174 *** 0,128 *** 0,036 ** 0,009 ** leeftijd moeder in jaren 0,004 0,001 0,004 0,001 werkte voor zwangerschap 0,218 *** 0,072 * 0,141 *** 0,005 netwerkopvang beschikbaar 0,235 *** 0,012 0,280 *** 0,032 ** kosten per uur formele opvang 4-12 jaar 0,021 0,011 0,014 0,005 model met opvattingen woont samen met partner 0,368 *** 0,349 *** 0,033 0,014 leeftijd jongste kind 0,028 *** 0,042 *** 0,010 0,004 *** aantal kinderen 0-3 jaar 0,005 0,096 ** 0,080 ** 0,011 * aantal kinderen 4-12 jaar 0,026 0,059 ** 0,022 0,011 ** kinderen ouder dan 13 jaar 0,015 0,048 0,053 0,010 potentieel uurloon 0,066 *** 0,015 0,045 *** 0,006 ** Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 12

13 log(overig huishoudinkomen) 0,161 *** 0,129 *** 0,029 * 0,003 leeftijd moeder in jaren 0,010 ** 0,000 0,009 *** 0,000 werkte voor zwangerschap 0,214 *** 0,097 ** 0,123 *** 0,006 netwerkopvang beschikbaar 0,204 *** 0,058 0,272 *** 0,010 kosten per uur formele opvang 4-12 jaar 0,027 0,015 0,015 0,003 model met instrumenten woont samen met partner 0,392 ** 0,110 ** 0,247 *** 0,036 leeftijd jongste kind 0,023 0,005 0,047 ** 0,018 aantal kinderen 0-3 jaar 0,081 0,049 0,138 ** 0,008 aantal kinderen 4-12 jaar 0,126 *** 0,077 *** 0,065 ** 0,137 *** kinderen ouder dan 13 jaar 0,160 0,143 0,194 0,108 * potentieel uurloon 0,093 *** 0,011 0,016 0,089 *** log(overig huishoudinkomen) 0,196 ** 0,075 ** 0,126 ** 0,004 leeftijd moeder in jaren 0,015 *** 0,004 0,006 0,013 *** werkte voor zwangerschap 0,358 *** 0,003 0,268 *** 0,086 * netwerkopvang beschikbaar 0,346 *** 0,005 0,320 *** 0,021 kosten per uur formele opvang 4-12 jaar 0,048 0,030 0,030 0,011 *** Significant op 1%-niveau, ** significant op 5%-niveau, * significant op 10%-niveau. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 13

14 Bijlage D Gebruikt databestand Gebruik kinderopvang (GKO) Om de vraag naar kinderopvang beter te kunnen ramen wordt onderzoek gedaan naar het gebruik van kinderopvang. Dit onderzoek moet inzicht bieden in de determinanten en restricties bij de vraag naar kinderopvang door ouders en in de relatie tussen kinderopvang en arbeidsparticipatie. doelpopulatie soort onderzoek steekproefeenheid entiteiten steekproefkader steekproefmethode verzamelmethode Nederlandse huishoudens met tenminste één thuiswonend kind in de leeftijd van 0 tot en met 12 jaar, inclusief eenoudergezinnen enquête huishouden huishoudens GfK-panels selectie uit panel schriftelijke vragenlijst opdrachtgever Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uitvoerder veldwerk GfK PanelServices frequentie eenmalig in 2004 met een nameting in 2005 weging berichtgever naar aanwezigheid partner, opleiding moeder, stedelijkheidsgraad en aantal kinderen; arbeidsdeelname de moeder GKO 04 veldwerkperiode maart-april 2004 steekproefomvang 2500 huishoudens respons 2015 personen (81%) Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 14

15 Literatuur Blau, David M. en Alison P. Hagy (1998). The Demand for Quality in Child Care. In: The Journal of Political Economy, jg. 106, nr. 1, p Connelly, Rachel (1992). The Effect of Child Care Costs on Married Women s Labor Force Participation. In: The Review of Economics and Statistics, jg. 74, nr. 1, p Heckman, James J. (1979). Sample selection bias as a specification error. In: Econometrica, jg. 47, nr. 1, p Joesch, Jutta M. en Bridget G. Hiedemann (2002). The Demand for Nonrelative Child Care Among Families with Infants and Toddlers. A Double-hurdle Approach. In: Journal of Population Economics, jg. 15, no. 3, p Kim, Jae-On en Charles W. Mueller (1978). Introduction to factor analysis: What it is and how to do it. Thousand Oaks, CA: Sage Publications (Quantitative Applications in the Social Sciences Series, No. 13). Mincer, Jacob (1974). Schooling, Experience, and Earnings, New York: NBER. Portegijs, W., M. Cloïn, I.L. Ooms en E. Eggink (2006) Hoe het werkt met kinderen. Moeders over kinderopvang en werk. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP-publicatie 2006/5). Powell, Lisa M. (2002). Joint Labor Supply and childcare Choice Decisions of Married Mothers. In: The Journal of Human Resources, jg. 37, nr. 1, p SZW (2003). SZW-Adviestabel ouderbijdragen kinderopvang 2004 Percentagetabel. Den Haag: ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Wooldridge, Jeffrey M. (2002). Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data, Cambridge, MA: MIT Press. Bijlagen Moeders, werk en kinderopvang in model 15