IS DE COMBINATIE VAN ARBEID EN ZORG

Transcriptie

1 AMSTERDAMS INSTITUUT VOOR ARBEIDSSTUDIES UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM IS DE COMBINATIE VAN ARBEID EN ZORG ZWAAR VOOR VROUWEN MET KINDEREN? Onderzoek op basis van de Loonwijzer Kea Tijdens, AIAS, Universiteit van Amsterdam Maarten van Klaveren, STZ advies & onderzoek, Eindhoven Onderzoeksrapport, als artikel te verschijnen in Zeggenschap, jrg. 14, nr. 1 Amsterdams Instituut voor ArbeidsStudies Universiteit van Amsterdam Plantage Muidergracht TV Amsterdam tel aias@fee.uva.nl Februari 2003

2 IS DE COMBINATIE VAN ARBEID EN ZORG ZWAAR VOOR VROUWEN MET KINDEREN? Nog steeds komen meer vrouwen dan mannen in de WAO. Daarbij wordt wel gewezen naar de combinatie van arbeid en zorg, die te zwaar zou zijn voor vrouwen. Vinden werkende vrouwen de combinatie inderdaad zwaar? En waardoor komt dat dan? In 2002 is in de loonwijzer-enquête een mening gevraagd: Ik vind de combinatie van arbeid en zorg zwaar. Deze vraag is door werknemers met ja of nee beantwoord. Vrouwen vinden de combinatie veel zwaarder dan mannen. 22 procent van de mannen vindt de combinatie zwaar. Daarbij is er weinig verschil naar levensloopfase (zie grafiek). 41 procent van de vrouwen vindt de combinatie zwaar. Bij hen zijn er wel grote verschillen naar levensloopfase. Van de vrouwen die nog geen kinderen hebben, vindt 34 procent de combinatie zwaar. Voor de vrouwen met kinderen tot twaalf jaar loopt dit op tot 53 procent is. Als er kinderen in de middelbare schoolleeftijd zijn vindt nog 46 procent van de vrouwen de combinatie zwaar, en pas als de kinderen het huis uit zijn zakt het terug tot 37 procent. Het loonwijzer-project bestaat uit een website met een salarischeck voor de lonen van ruim 100 beroepen toegespitst op de situatie van de bezoeker, beschrijvingen van beroepen, een doorlopende enquête en nog veel andere informatie. De auteurs zijn betrokken bij de analyse van de enquête. In deze column belichten ze steeds één onderwerp. In de loonwijzer-enquête zijn jongeren en vrouwen wat oververtegenwoordigd, maar de gegevens zijn gewogen zodat ze een betere afspiegeling vormen van de Nederlandse beroepsbevolking. 2

3 Grafiek: Percentage werknemers dat de combinatie van zorg en arbeid zwaar vindt, uitgesplitst naar geslacht en levensloop. 60% 50% vrouwen mannen 40% 30% 20% 10% 0% (nog) geen kinderen kind(eren) <= 12 jaar jongste kind thuis > 12 jaar geen kinderen thuis We spitsen de analyse toe op de groep die de combinatie het zwaarst vindt: de werkende vrouwen met kinderen tot twaalf jaar. Dat zijn vrouwen. Komt het door het werk dat ze de combinatie zwaar vinden? Daarvoor onderzoeken we eerst de invloed van kenmerken van het werk. Daartoe hebben we gekeken naar bedrijfskenmerken als grootte, industrietak en CAO van toepassing. Afdelingskenmerken, zoals ruzie op afdeling, mannen of vrouwen als collega en voldoende bezetting, kunnen ook de combinatiedruk vergroten, evenals baankenmerken, zoals leidinggevende positie, interessante baan, ontslagdreiging, promotie gemaakt en routine-baan. Helaas, in de analyse vinden we vrijwel geen enkel effect. Vrouwen met een interessante baan of in een groot bedrijf vinden de combinatie niet vaker zwaar dan vrouwen die hun baan niet interessant vinden of die in een klein bedrijf werken. Ook het uurloon doet niet ter zake. Uiteindelijk blijkt slechts één afdelingskenmerk van invloed. Vrouwen die op een afdeling werken waar conflicten spelen, hebben anderhalf keer meer kans dat ze de combinatie zwaar vinden. Spelen de arbeidstijden en de reistijden dan wellicht een rol? De reistijd blijkt niet van belang. maar de eigen arbeidstijd wel. In vergelijking met vrouwen met een deeltijdbaan van minder dan 20 uur hebben vrouwen met een urige werkweek anderhalf keer meer kans dat ze de combinatie zwaar vinden. Voor vrouwen met een urige werkweek is deze kans zelfs 3

4 ruim twee keer groter. Opvallend genoeg rapporteren vrouwen die 40 uur of meer werken een kleine groep - niet zo vaak dat ze de combinatie zwaar vinden. Mogelijk kiezen deze vrouwen voor andere oplossingen om de combinatie arbeid en zorg te kunnen hanteren. Het grootste knelpunt zit dus bij de vrouwen met een urige werkweek. Spelen persoonlijke kenmerken als leeftijd, opleiding en huishoudinkomen een rol? Deze factoren blijken niet van invloed. En de thuissituatie dan? Daarvoor kijken we eerst naar aanwezigheid van een partner, aantal kinderen, huishoudelijke hulp, kinderopvang en buitenschoolse opvang. Uit de analyses blijkt dat alleen de aanwezigheid van een partner van belang is: alleenstaande vrouwen met kinderen vinden de combinatie twee keer zo vaak zwaar dan vrouwen met kinderen en een partner. Het gebruik van kindervang, van naschoolse opvang of van een huishoudelijke hulp heeft geen invloed op de mening over de combinatie. Dat komt waarschijnlijk omdat de meeste vrouwen al bij de geboorte van het eerste kind inzetten op een combineerbare situatie. Kijken we tenslotte we naar de invloed van de taakverdeling tussen partners, dan blijkt deze van grote invloed. Vrouwen die zeggen dat zij vooral verantwoordelijk zijn voor de huishouding, vinden de combinatie bijna twee keer zo zwaar dan vrouwen die de huishoudelijke taken delen met hun partner. En vrouwen die regelmatig ruzie hebben over de verdeling van huishoudelijke taken, vinden de combinatie bijna zes (!) keer zo zwaar. Als we tenslotte de relevante factoren in samenhang onderzoeken, blijkt dat het effect van conflicten op de afdeling vervalt. De arbeidsuren hebben nog een klein effect: vrouwen die minder dan 20 uur per week werken kunnen vaker arbeid en zorg goed combineren. Slechts de huishoudenskenmerken blijven over: aanwezigheid van een partner, ruzie over de verdeling van taken thuis en als enige verantwoordelijk voor de huishouding. Dit zijn veruit de belangrijkste factoren die bepalen of een vrouw de combinatie arbeid en zorg zwaar vindt. **** Kea Tijdens is onderzoekscoördinator bij AIAS, Universiteit van Amsterdam Maarten van Klaveren is senior onderzoeker/consultant bij STZ advies & onderzoek, Eindhoven 4

5 Appendix Table Logit analysis for combining work and family is tough (selection: working women with children <= 12 years) B S.E. Sig. Exp(B) arguments about division of household tasks I am responsible for most tasks in the household partner in household conflicts occur regularly at work Constant Step N 1068 Source: Wage Indicator data May 2001 Oct