Cursus bijengezondheid 2012 in Middelbeers. Deel 3.

Transcriptie

1 Cursus bijengezondheid 2012 in Middelbeers. Deel 3. 1

2 1e Praktijkles.!!! 1. Donderdag 5 juli personen Namen A t/m F. 2. Vrijdag 6 juli personen Namen G t/m L. 3. Donderdag 12 juli personen Namen M t/m R. 4. Vrijdag 13 juli personen Namen S t/m Z. Steeds van uur. Bij Wim van den Oord -Broekstraat 20a in Spoordonk / Oirschot Programma: a. Koffie + Informatie over. mierenzuur- en thymolbehandelingen. b. Varroalade mijten tellen behandeling voorstellen behandeling uitvoeren. Bijenkap, vergrootglas en pincet meebrengen!!!!

3 2e praktijkles 1. Donderdag 9 augustus personen Namen A t/m F. 2. Vrijdag 10 augustus personen Namen G t/m L. 3. Donderdag 16 augustus personen Namen M t/m R. 4. Vrijdag 17 augustus personen Namen S t/m Z. a. Koffie + ervaringen julibehandeling uitwisselen + informatie over. mierenzuur- en oxaalzuurbehandelingen. b. Varroalade mijten tellen behandeling voorstellen behandeling uitvoeren. Bijenkap,vergrootglas en pincet meebrengen!!!! 3

4 Programma: 1. Toets over deel Dode bijenvolken en de oorzaken. 3. Oplossingen voor het varroaprobleem. Geurstoffen, Primorsky, DNA-entstof, etc.. 4. Pauze. 5. De bestrijding van de varroamijt. Mijten tellen. Vermeerdering van de mijten. Bestrijdingsmiddelen Thymol, Mierenzuur, Oxaalzuur. Veiligheid. 6. Overige problemen. 7. Vragen over deel 3. 4

5 Dode bijenvolken Oorzaak dode volken komt hoofdzakelijk door verkeerd handelen van de imker. Bij een juiste behandeling (Drie gangen menu) zijn er geen of geringe verliezen!!!!! Alle andere faktoren zoals: Pesticiden Gebrek aan stuifmeel Virussen Monokulturen Gentechnik Nosema Klimaatsverandering CCD Zijn meestal van geringe betekenis!!!!!!!!!!!!! 5

6 Klimaatsverandering? 23. Januar 08 Botanischer Garten Bochum 6

7

8 8

9 Oplossingen voor het varroaprobleem???? Bond-Test 9

10 Biologische bestrijding van de varroamijt. Mogelijkheden: 1. Inzet van geur en lokstoffen. 2. Teelt van varroa resistente bijen. 3. Inzet van vijanden van de mijt. 4. Inzet van ziekten van de mijt. 10

11 Inzet van geurstoffen tegen de varroa-mijt. 1. De varroa-mijt wordt ( waarschijnlijk) aangetrokken door: De geur van darrenbroed Temperatuur van de larf Beweging van de larf Co2 afgifte van de larf. 2. Een dag na het uitlopen van de jonge bij en de varroa-mijt is 90% van de mijten al overgestapt op oudere voedsterbijen. Waarschijnlijk i.v.m. een speciale geur van de oudere bij. 3. Maar misschien ook om dan sneller in een nieuwe belegde cel te kunnen kruipen. Dus: Voorkeur voor de geur van darren en oudere voedsterbijen. 11

12 Inzet van geurstoffen tegen de varroa-mijt. Verder onderzoek laat zien dat varroa: 1. Zich door de verschillende geuren van bijen, larven en voedersap laat lokken. 2. Het waarschijnlijk om een complex boeket gaat van chemische signalen in een speciaal mengsel (koolwaterstoffen, esthers, alcohol en vetzuren). De juiste samenstelling is nog niet bekend. 3. Bij het overstappen in een broedcel speelt varroa op zeker en kiest voor een reeks (moeilijk na te maken) chemische, thermische en mechanische signalen. 12

13 Inzet van geurstoffen tegen de varroa-mijt. Mogelijkheden: Mijtenval met een aantrekkelijke substantie die mijten uit de populatie lokt. Chemische signalen in een sterke concentratie die verhindert dat ze een partner vinden. Geen partner geen seks geen nakomelingen. Een natuurlijke (afschrikkende) stof die de mijten weghoudt uit de buurt van het broed. 13

14 Inzet van geurstoffen tegen de varroa-mijt. Toekomst wat betreft de inzet van geurstoffen zonder dat daardoor residuen of resistentie optreden. De inzet van sexuele lokstoffen biedt mogelijkheden!!. Probleem is dat het middel ook aantrekkelijk moet zijn voor de bijen omdat zij de mijten als transportmiddel naar de lokvallen moeten brengen. 14

15 Primorsky Veel minder mijten dan de carnica. Niet alle volken overleven. Maar Minder sterk (= groot) volk? Minder honing? Steeklust? In Duitsland gestopt met veredelen van deze bij (Bijenhouden, dec. 2011). 15

16 65,- Euro onaangename pieptoon geen constante frequentie Het prototype toont geen enkele antivarroa werking (BLAB Erlangen) Der Schallomat 18

17 Kunstzwerm 5 minuten onder Water drukken. keine Wirkung (BLAB Erlangen) 19

18 20

19 21

20 De varroamijt Bijengezondheid 22 NBV

21 Varroa Cyclus Varroa. Instappen broedcel Volwassen mijten op de bijen Vermeerdering in gesloten cel Uitlopen broed en mijten 25

22 Jaarcyclus Varroa 26

23 Varroabestrijding Varroamijten tellen Toegelaten middelen Organische zuren Bijenmonsters Bijengezondheid 27 NBV

24 Dagelijkse mijtval op de bodem Controleer minimaal 3 maal per jaar mijtuitval, maar liefst iedere maand. Tel alleen de roodgekleurde ovaalvormige mijten. In juli per dag: - minder dan 5 mijten: na de dracht behandelen. - Tussen de 5 en de 10 mijten: Kritische grens. Bijen goed in de gaten houden!! - Meer dan 10: Honing er af halen en onmiddellijk behandelen. Bijengezondheid 28 NBV

25 Vermeerdering varroa (destructor) In periode maart t/m september verdubbeling per maand Vermeerderingsfactor is 100 zonder broedonderbreking of andere maatregelen Conclusie: tussentijdse lente, zomer en najaarsmaatregelen zijn nodig (integrale behandeling) Aantal mijten in maart Aantal mijten eind september (fataal) 29

26 Varroa. Voorzorgsmaatregelen: Dode mijten regelmatig tellen. Bv. Na drie dagen en delen door 3. Het aantal levende mijten ligt ongeveer 100 tot 300 maal hoger 30

27 Maatregelen tegen Varroamijt Geïntegreerde bestrijding : 1. Darrenraat wegnemen in het voorjaar 2. Tijdige bestrijding in de zomer: A. In juli mierenzuur 85%. Voeren B. In augustus mierenzuur 85%. Voeren 3. Oxaalzuur behandeling in de winter Bijengezondheid 31 NBV

28 Bestrijdingsmiddelen Toegelaten zijn etherische oliën : - thymovar - apiguard Gedoogd worden organische zuren : - mierenzuur - oxaalzuur - melkzuur Bijengezondheid 32 NBV

29 Pauze Bijengezondheid 33 NBV

30 Tote Völker bei Restentmilbung (%). Verlies v. bijenvolken Umfrage Frühjahr 2010 Ein Problem oder nicht? Völkerverluste nach unterschiedlicher Behandlung im Spätsom Verlies van bijenvolken in relatie met de soort behandeling in de nazomer. 50 Onderzoek Voorjaar 2010: Wat is de oorzaak van het verlies van bijenvolken? ~ 400 duitse imkers ~ volken Het ligt aan de methode! Thymol AS 60% AS 85% AS 85% im Verdunster Sponsdoek 34

31 Thymol-producten. Toegelaten zijn Thymovar en Apiguard. Gecontroleerde verdamping via textielplaatje (thymovar) of een gel (apiguard). Gedurende de behandeling (3-6 weken) zijn constant hoge temperaturen (> 15 C ) noodzakelijk. Optimaal > C. Mijt wordt vergiftigd doordat neuroreceptoren (eiwitten die zorgen voor signaaloverdracht naar zenuwcel) blokkeren. Andere neuroreceptoren zijn minder gevoelig gevolg selectie resistentie!! Een effectiviteit van 95% is haalbaar in de praktijk (temperatuur + propoliseren + knagen + 6 weken) vaak veel lager!! In hoge concentraties giftig. Dus aan voorschrift houden!! Slechte opname van voer bij hogere temperaturen. Gebruik is alleen zinvol in goed bezette (> 5 sterke ramen) volken i.v.m. een constante hoge temperatuur. Broedschade Thymovar 10 cm van het broed plaatsen. Er moet broed aanwezig zijn omdat ze anders vertrekken. 35

32 Thymovar + Apiguard + Api Life Var. Bijengezondheid 36 NBV

33 Toepassing Thymovar Na de honingoogst. Geen honing oogsten met ramen die in contact geweest zijn met T. Lees de aanwijzingen op de verpakking. Na 3 a 4 weken de behandeling herhalen Dus de behandeling duurt minimaal 6 weken!! Alleen toepassen bij warm weer > 15 o C dus alleen in de zomer uiterlijk 15 juli starten. Sluit de bodemlade. Contact met huid en ogen vermijden!! Bijengezondheid 37 NBV

34 Toepassing Thymovar Praktische tips van de producent in Die Biene juli 2009 : Vroeg beginnen juli. Goede luchtcirculatie 1cm boven plaatje latjes plaatsen. Temperatuurafhankelijk optimaal graden C. Werkzame stof moet meer dan 6 weken aanwezig zijn. Thymovar is dus voor een snelle aanpak ongeschikt. Bodem moet volledig gesloten zijn. Geen gaas rondom de plaatjes. Zelfs bij een zeer goede werking van Thymovar is toch een winterbehandeling noodzakelijk. 38

35 Apiguard Bijengezondheid 39 NBV

36 Toepassing Apiguard Na de honingoogst Lees de aanwijzingen op de verpakking Tweede behandeling als de verpakking leeg is Alleen toepassen bij warm weer > 15 o C Sluit de bodemlade. Bijengezondheid 40 NBV

37 Toepassing Api Life Var. Na de honingoogst. Liefst alle volken gelijktijdig behandelen i.v.m. roverij. Optimale temperatuur is 20 tot 30 gaden C. In het zakje zitten twee tabletten voor twee behandelingen. Een tablet in 4 stukken verdelen en op de hoeken leggen. Minimaal 2 behandelingen. Drie of vier is beter. Het wordt niet vermeld maar ik zou de varrolade plaatsen. Eigen waarneming: slechte opname van voer tijdens behandeling en propolisering van de plaatjes. 41

38 Varroabestrijding 42

39 Mierenzuur Bijengezondheid 43 NBV

40 Mierenzuur: Manieren en concentratie: 1. Stootbehandeling (24 uur) of duurbehandeling = ( 5 tot 10 dagen). 2. Concentratie van 65% of 85%. Regulering van de zuurtoediening. Liebig Dispenser (duur + 85%). Sponsdoek (stoot + boven 65% en onder 85%). Nassenheider Verdunster(duur +85%). Apidea met sponsdoek (stoot + 65%). Milbenplatten (stoot + 65%). 44

41 Mierenzuur Mierenzuur tast het ademhalingsstelsel van de mijt aan. Doodt ook mijten in het broed zeer belangrijk!!! Effectiviteit (95%) is haalbaar maar buitentemperatuur + hoeveelheid gesloten broed beïnvloeden werkzaamheid. Tracheemijt + wasmot worden ook gedood. Kans op resistentie gering. Broedaanzet stopt kort bij stootbehandelingen. Eitjes, jonge larven en uitkomende bijen worden snel beschadigd. Verdamper geeft meer controle en effectiviteit. Bruikbaar van juli tot september. Streef naar eind juli en eind aug.!! Alleen effectief in volken met broed omdat ze anders kunnen vertrekken!!. Afstand verdamper broed minimaal 10 cm.!! Geen behandeling bij veel regen, hoge luchtvochtigheid en voeren. 45

42 Toepassing mierenzuur Na de honingoogst 1 e behandeling = medio / eind juli Lees de aanwijzingen op de verpakking Uitsluitend bij warm weer ( 25 o C) 2e behandeling na het inwinteren = medio/ eind aug. Sluit de bodemlade. Bijengezondheid 46 NBV

43 Mierenzuur Aanbevolen wijzigingen: (Dr. Pia Aumeier in Wageningen, maart 2010). 85 % i.p.v. 60% Liebig dispenser i.p.v. sponsdoek koninginnensterfte en te vaak (4x) nodig. Liebig dispenser i.p.v. nassenheider verdunster damp komt niet in het hele volk, 85% is beter dan 60% zoals voorgeschreven, zeer weersafhankelijk en ingewikkelde toepassing. 47

44 Varroamiddelen Mierenzuur en thymol zijn dampgif. Dampgif >> moet verdampen / circuleren!! Oxaalzuur is contactgif

45 Mierenzuur Ingrediënten: kant-en-klare oplossing 65% of 85% Benodigdheden: verdamper, (lege bak of honingkamer) Geen toelating gedoogd. Alleen in volken met broed (juli augustus) Effectiviteit:... tot 99% Effecten op bijen zijn verwaarloosbaar, tenzij.. Residuen: Residuen in voorjaarshoning n.a.v. van najaarsbehandeling Residuen na voorjaarsbehandeling Gemiddeld genomen onder smaakgrens wanneer honingbak na behandeling geplaatst wordt (Donders et al, 2004)

46 Varroabestrijding 50

47 Toepassing oxaalzuur Niet schadelijk voor de imker bij vakkundig gebruik. Na de honingoogst. Alleen toepassen in een broedloos volk. Pas de ( veilige ) druppelmethode toe. Bijengezondheid 51 NBV

48 Toepassing oxaalzuur Mogelijkheden: 1. Druppelen. 2. Sproeien. 3. Verdampen. 52

49 Druppelmethode Injectiespuiten verkrijgbaar bij de apotheek. Los 1 kg suiker op in 1 liter warm water. Neem daarvan 1 liter suikeroplossing en los daarin 35 gram oxaalzuur op. 5 ml oplossing tussen twee bezette ramen. Bijengezondheid 53 NBV

50 Oxaalzuur Bijengezondheid 54 NBV

51 Oxaalzuur in de winter. Alleen gebruiken als er in nov./dec. meer dan 1 mijt per dag valt. In dec. toepassen bij ongeveer 5 graden C.. Pia Aumeier heeft het zelfs toegepast bij 15 graden C.!!!!! Handschoenen, bril, huid bedekkende kleding. Volk bij vorst op 3 of 4 ramen 30 ml. op de tros druppelen. Bij 5 ramen 50 ml. Oxuvar of zelf maken. 35 gr. oxaalzuur op 1liter suikerwater van 1/1.!!!! Behandeling niet herhalen!!!!! 55

52 Maatregelen tegen Varroamijt Geïntegreerde bestrijding : 1. Darrenraat wegnemen in het voorjaar 2. Tijdige bestrijding in de zomer: A. In juli mierenzuur 85%. Voeren B. In augustus mierenzuur 85%. Voeren 3. Oxaalzuur behandeling in de winter Bijengezondheid 56 NBV

53 Oxaalzuur Ingrediënten: water, oxaalzuurdihydraat, (suiker) Benodigheden: plantenspuit, injectiespuit, verdamper Niet officieel toegelaten (gedoogd). Broedloze volken. Kunstzwermen en broedafleggers (mei juni). Winter (nov dec). Effectiviteit:... tot 99%. Effect op bijen is te verwaarlozen (Cornelissen, 2007). Residuen. Geen residuen na winterbehandeling (Rademacher, 2006) Geen gevaar voor consument

54 Varroabestrijding 58

55 Let op eigen veiligheid Organische zuren zijn agressief Draag beschermende kleding : veiligheidsbril, handschoenen, masker en lange mouwen Gebruik - bij oxaalzuur stofmasker P2 - bij mierenzuur gasfilter type E Zet een emmer schoon water klaar Bijengezondheid 59 NBV

56 Aandachtspunten Koop bij voorkeur kant-en-klare oplossingen. Zelf oplossen : Giet het zuur altijd in water. Werk met zijn tweeën, neem een mobilofoon mee. Werk met de rug naar de wind. Giet restanten eerst in een emmer water en dan pas in de gootsteen. Houdt het buiten bereik van kinderen. Als men zich onwel voelt, direct een huisarts raadplegen. Bijengezondheid 60 NBV

57 Resistentie van mijten De varroamijten zijn resistent tegen sommige chemische middelen: Perizine, Apistan en Bayvarol. Resistentie is niet te verwachten tegen - etherische oliën - organische zuren Bijengezondheid 61 NBV

58 Dode bijenvolken Onderzoek in Duitsland Das Deutche Bienen- Monitoring-Projekt. ( Gedurende 4 jaar volken op 120 bijenstanden. Conclusie oorzaken wintersterfte: 1. Sterke varroabesmetting. 2. Infectie met DWV en ABPV in de herfst. 3. Leeftijd van de koninginnen 4. Zwakke volken in de herfst. 62

59 Bijensterfte. Factoren die de kwaliteit van koninginnen en darren beinvloeden (Schweizerische Bienenzeitung 09/2011, seite 11): Leeftijd minstens iedere 2 jaar vervangen. Permanent goed en voldoende voedsel koninginnengelei + stuifmeel. Spermakwaliteit van darren bestrijdingsmiddelen varoa. Varroa verzwakking van de darren. Virussen DWV en BQCV. Nosema. Landbouwgif via stuifmeel. 63

60 Bijenmonsters Zie website Vul diagnoseformulier in Verzamel 50 dode bijen Opsturen naar Bijengezondheid 64 NBV

61 Bijenmonsters Service van voor de bijenhouders als er sterfte optreedt. Monster wordt onderzocht op Nosema, amoebe, Varroa, acarapis mijtziekte en mogelijke andere afwijkingen. Daarna volgt advies om probleem op te lossen. Gratis service. Diagnoseformulier invullen!!!. 65

62 Andere belagers. Muis in de kast. Mezen. Spechten 66

63 Bestrijdingsmiddelen in de landbouw Die Biene, september 2010, blz. 28. Kleefmiddelen die toegevoegd zijn aan de bestrijdingsmiddelen plakken de vleugels vast. Door de reuk verliezen de bijen hun oriëntering. Door de reuk worden de haalbijen niet meer als lid van het bijenvolk herkend, niet toegelaten door de wachtbijen en gedood.

64 68

65 Vragen of discussie over deel 3? 69

66 Einde les 3 Vragen of opmerkingen? Bijengezondheid 70 NBV

67 2e praktijkles 1. Donderdag 9 augustus personen Namen A t/m F. 2. Vrijdag 10 augustus personen Namen G t/m L. 3. Donderdag 16 augustus personen Namen M t/m R. 4. Vrijdag 17 augustus personen Namen S t/m Z. a. Koffie + ervaringen julibehandeling uitwisselen + informatie over. mierenzuur- en oxaalzuurbehandelingen. b. Varroalade mijten tellen behandeling voorstellen behandeling uitvoeren. Bijenkap,vergrootglas en pincet meebrengen!!!! 71