BIJENSTERFTE EN STUIFMEEL
|
|
- Wouter Eilander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Omgaan met BIJENSTERFTE EN STUIFMEEL Zutendaal, 14 november 2015
2 Omgaan met bijensterfte en stuifmeel Vele oorzaken Protisten Trypanosomen Gregarines Amoeben Stuifmeeltekort Bacteria Melissococcus plutonius Paenibacillus larvae Spiroplasma Bacteria Lactobacillus Bifidobacterium Schimmels Nosema apis Nosema ceranae Ascasphaera a. Aspargillus sp. Virussen Dicistroviridae ABPV, IAPV, KBV, BQCV Mijten Varroa destructor Acarapis woodi Tropilaelaps sp. Aethina t. Virussen Iflaviridae DWV, VDV-1, SBV, SBPV Virussen Niet gecategoriseerd CBPV Pesticiden Neonicotinoïden Fungiciden Acariciden Andere Electromagnetisme Klimaat Genetica Tekort aan ijzer
3 Omgaan met bijensterfte en stuifmeel Aandachtpunten: Functies van vitellogenine. Belang van stuifmeel voor de winterbijen.
4 Functies van vitellogenine Vitellogenine Gen Chromosoom 4 T R A N S C R I P T I E Eiwit
5 Functies van vitellogenine Wat is transcriptie?
6 Functies van vitellogenine Van vitellus = dooier en genere = voortbrengen. Grondstof voor eidooier van bijenembryo. Vitellogenine: GLYCO-LIPO-PROTEINE 2% 7% 91% Eigenschappen van suiker, vet en eiwit. Afgescheiden in vetlichaampjes in het achterlijf en in vetcellen van de kop en de thorax.
7 Functies van vitellogenine Vitellogenine, algemeen: Levenverlengend antioxidant (eliminatie vrije radicalen). Hormoon dat taken regelt: taakverdeling werksters: huisbij/vliegbij resp. veel vitellogenine/veel juveniel hormoon. aard van foerageren: stuifmeel of nectar resp. goed of minder goed gevoed als jonge bij. Bepaalt kwaliteit van de koninginnenbrij. Eiwitreserve: voor koninginnen, larven, werksters en darren. bij de opstart van een volk na de winter. voor uitzwermende volken (opbouw nieuw nest, levensduur).
8 Functies van vitellogenine Eigenheden per bijensoort Koningin Aanmaak vitellogenine start 60 u. vóór geboorte. Eiwitgehalte hemolymfe bestaat na 3 dagen uit 70% vitellogenine. Blijft gedurende hele leven op dat hoge niveau. Eerst vooral aanwezig in achterlijf, later in kop en thorax. Speelt belangrijke rol in levensduur van koningin in combinatie met juveniel hormoon (dit laatste eerst hoog maar snel laag).
9 Functies van vitellogenine Eigenheden per bijensoort Koningin (vervolg): Reproductieve levensfase: aangemaakte vitellogenine wordt afgescheiden in de hemolymfe en uiteindelijk opgenomen door de zich ontwikkelende eicellen (voorloper eigeel). Deze vitellogenine bevat antigenen van de koningin. Ze bevorderen actief de immunisatie van de toekomstige larven (vaccinatie). Hoger vitellogeninegehalte dan bij werksters: koningin is daarom beter bestand tegen oxidatieve stress.
10 Functies van vitellogenine Eigenheden per bijensoort Werksters Aanmaak start 10 u. vóór het uitlopen. Gedurende eerste 7 dagen bedraagt gehalte aan vitellogenine 40% van alle bloedeiwitten.
11 Functies van vitellogenine Eigenheden per bijensoort Werksters (vervolg) Bij de meeste insecten zijn juveniel hormoon en vitellogenine positief gecorreleerd. Niet bij werksters: bij de geboorte is het vitellogenine niveau hoog en het juveniel hormoon laag. Als door broedzorg het vitellogeninegehalte zakt, stijgt het juveniel hormoon. Teken tot taakwissel: broedzorg stopt, wordt vliegbij.
12 Functies van vitellogenine Eigenheden per bijensoort Dar Vetcellen in kop. Vitellogenine enkel de eerste levensdagen meetbaar aanwezig, daarna niet meer.
13 Functies van vitellogenine Maar Vitellogenine en varroa Weinig vitellogenine betekent een snellere veroudering. Geparasiteerde winterbij heeft de eigenschappen van een al sterk verouderde bij weinig vittelogenine - en leeft dus niet lang genoeg leven om de winter door te komen. Varroa beschadigt eiwitmetabolisme onomkeerbaar (Alaux et al) Geen stuifmeel, geen vitellogenine
14 Functies van vitellogenine Aminozuren nodig Stuifmeel is de bron van alle essentiële aminozuren
15 Ter herinnering Stuifmeel is ook bron van vitaminen, mineralen en vetten. En van andere eiwitten zoals bv. de verschillende hexamerines die een rol spelen tijdens de metamorfose. Je bijenweide is misschien, oké, maar
16 ook dan kan het mis gaan: enkele regendagen doen stuifmeelvoorraad sterk dalen. bij een intense dracht (verbruik stijgt aanzienlijk). als één of meerdere essentiële aminozuren in het aangevoerd stuifmeel ontbreken. Volstaan de stuifmeelbronnen in je omgeving? Niet enkel tijdens de lente en de zomer! Maar ook en vooral tijdens de herfst.
17 Even nadenken: 20 jaar geleden: inwinteren vóór eind augustus! Al dan niet via een periode van aanprikkelen. Nu: eind augustus loopt het seizoen nog 2 maanden door! Dat is een verlenging met 40 %.
18 Deze verlenging wordt gekenmerkt door: Gebrek aan grote drachten. Geboorte van de winterbijen. Hoe en wanneer ontstaan winterbijen?
19 Dwindling pollen resources trigger the transition to broodless populations of long-lived honey bees each autumn. Slinkende stuifmeelbronnen leiden elke herfst tot de overgang naar broedloze volken van langlevende honingbijen. - H.R. Mattila and G.W. Otis. Journal of Economic Entomology 99(3): Winterbijen worden geboren vanaf het ogenblik dat de stuifmeelaanvoer stokt omdat de broedaanzet dan stilvalt. Jonge koninginnen broeden langer door dan meerjarige. ð Geboorte winterbijen en broedzorg lopen langer door. ð Langer vitellogenine nodig. Wanneer moet er hoeveel stuifmeel aanwezig zijn?
20 Stuifmeelbehoefte winterbijen? Hoeveel stuifmeel is hiervoor nodig eind augustus?
21 Universiteit van Wisconsin: Gematigd klimaat: cellen of 3000 cm 2. ð voorraad > één dadantblattraam. ð voorraad > twee simplexramen. Wat moeten we daarmee?
22 Stuifmeelbehoefte = voorraad eind augustus (bij najaarscontrole bv.) + veranderingen die er zich aan voordoen tot 1/11. Eind augustus: drie mogelijkheden: overvloed aan stuifmeel. ongeveer voldoende. acuut tekort.
23 Overvloed > 3000 cm 2 Geen verdere stappen nodig.
24 Voorraden ± criteria Wisconsin Parameters variabel: waarde en volume van nog komende stuifmeelaanvoer? toekomstige weersomstandigheden? ras dat snel stopt met broeden of er lang mee doorgaat? evolueren parameters gunstig ð geen probleem (klimop). ongunstig? Deeg geven om bijenbrood te sparen? Het zekere voor het onzekere nemen?!
25 Voorbeeld: na-zomerevolutie volk 2 ðvolk ontvangt eiwitdeeg in februari. ðhaydak: bijen kunnen verder met alleen siroop, maar...
26 Acuut tekort Datum Volk 1 Volk 2 Ramen met broed Stuifmeelramen, samengevat Ramen met broed Stuifmeelramen, samengevat 04/08/13 3 1,25 4,5 0,825 11/08/13 2,5 1,25 4,5 0,625 25/08/13 1 1,125 3,5 0,125 Wat doen bijen in dergelijke situatie? - Eigen vitellogeninevoorraden verbruiken. - Jonge larven kannibaliseren. ÄVolk gaat achteruit!
27 Acuut tekort: er stellen zich vragen Probleem vliegbijen? Bijenweide te arm? Koningin gestopt met leggen? sterkte van het volk? Verder op eigen kracht? ðhelft van bijen valt nog af vóór de winter! ðverder? Meteen eiwitdeeg geven. ðmaar deeg wordt niet opgeslagen. ðdus: nog geen eiwitreserve aan het einde van de winter. ÄMogelijkheid: droog eiwit voeren buiten de kast.
28 Foto Werner Roelandts
29 Acuut tekort (vervolg): Nieuwe controle eind september, begin oktober. Hoe is het volk geëvolueerd? Kan het verder op eigen kracht? Verenigen? ð Risico op ziekte?
30 Wat kunnen we doen in een noodsituatie? Reizen naar geschikt drachtgebied. Eerder opgeslagen stuifmeelramen nu gebruiken. (lente, sommige vormen van bio-technische bestrijding). Stuifmeelramen nemen uit volken met overschot. Eiwitdeeg voeren.
31 Waarom/wanneer eiwitdeeg voeren? In geval van nood (zoals vastgesteld in schema). Ter ondersteuning van de groei (Mattila en Otis, 2006). Als er weinig stuifmeelaanvoer is (Schmidt et al., 1995). Als er enkel stuifmeel van lage kwaliteit of van een monocultuur toegankelijk is (Sommerville en Nicol, 1995). Om, aan het einde van de herfst, jonge haalbijen in staat te stellen zich te revitaliseren om alsnog winterbijen te kunnen worden (Amdam en Omholt, 2002).
32 Is eiwitdeeg voeren nuttig? Haydak - Vergelijking verschillend samengestelde eiwitdegen Bee nutrition and pollen substitutes Haydak, samenvatting tabel 4 Deeg SB:BG:MMP:DEG 2,5:1:1:0,5 SB:C:BG:MMP:DEG 1:1,5:1:0,5 C:BG:MMP:DEP 2,5:1:1:0,5 Sterkte volk D0 % Eiwit Gesloten en open broed D , , , Pollen vers + droog , SB:sojabloem BG:brouwersgist MMP:magere melkpoeder DEG:droog eigeel C:caseïne
33 Besluiten: Alle deegsoorten werden goed opgenomen. Bijen verbruikten dubbel zoveel stuifmeel als deeg. Aanbevolen voor de bijenteeltpraktijk (kost/baten): Mengsel van sojabloem, brouwersgist en mager melkpoeder in verhouding Droog mengsel toevoegen aan siroop 2:1.
34 Onderzoek 2001/2002 Sjef van der Steen - WUR-Bijen Recept: 3 gewichtdelen sojameel (niet ontvet). 2 gewichtdelen biergistmeel. 3,2 gewichtdelen calciumcaseïnaat (melkeiwit 90%). 0,8 gewichtdelen wei-eiwitmeel (melkeiwit 80%). 10 gewichtdelen sacharoseoplossing 50% in water. 2 gewichtdelen lijn(zaad)olie.
35 Dit recept bevat globaal 23% eiwit en 24% sacharose. Verse sojabloem, biergist en melkeiwitten mengen tot een fijn poeder wordt bekomen. Vervolgens mixen met sacharosenoplossing en lijn(zaad)olie tot je een smeuïge deeg bekomt. Gemiddelde consumptie van het stuifmeelsurrogaat varieert van 7 tot 20 gram per dag en bedraagt gemiddeld 14 g per dag. ÄVoorraad beperken tot 3 dagen om vorming van gisten te vermijden.
36 Besluit Bijvoeren van bijenvolken met stuifmeelsurrogaat in situaties waarin weinig of geen aanvoer van stuifmeel te verwachten is, helpt het volk de broedzorg te continueren en de kwaliteit van de bijen, uitgedrukt in levensverwachting, te verhogen.
37 Besluiten: De imker die het concept van de goed gevoede bijen begrijpt, kent het gezondheidsgeheim van een bijenvolk. Hij bezit het recept voor een goede overwintering, voor een snelle voorjaarsontwikkeling en een rijke honingoogst!
38 Dank voor uw aandacht Vragen?
Afweer van bijenvolken
Afweer van bijenvolken Tjeerd Blacquière Bijen@wur, Wageningen UR Symposium bijen@wur, 14 maart 2015 Actieplan Bijengezondheid pijler 1: pesticiden pijler 2: ziekten en plagen pijler 3: voedsel en biodiversiteit
Nadere informatieNieuwsbrief van bijen@wur juli 2008 Stuifmeel en honingbijen. Sjef van der Steen, bijen@wur
Nieuwsbrief van bijen@wur juli 2008 Stuifmeel en honingbijen Sjef van der Steen, bijen@wur In BeeWorld van maart en juni 2005 stond een interessante artikelreeks van de Zwitserse onderzoekers Keller, Fluri
Nadere informatieWORKSHOP GEZONDE BIJEN IS DE IMKER ZELF DE GROOTSTE VERSPREIDER? IMKER ALS STERKSTE SCHAKEL!
WORKSHOP GEZONDE BIJEN IS DE IMKER ZELF DE GROOTSTE VERSPREIDER? IMKER ALS STERKSTE SCHAKEL! Piet Huitema 26 maart 2013 MONITORING (VIRUS)ZIEKTEN 170 standen in Nederland (2008) 8 virussen onderzocht.
Nadere informatieKritische kijk op wintersterfte bij honingbijen en maatregelen om het tij te keren prof. Dirk de Graaf
Kritische kijk op wintersterfte bij honingbijen en maatregelen om het tij te keren prof. Dirk de Graaf Agrolink Vlaanderen workshop, 4 mei 2016 inzoemen op de bijensterfte 6 th periode van massaal uitsterven
Nadere informatieDe Bij hoort erbij. 10 juni 2015 Probus 1 Maastricht Guus Gerards
. 10 juni 2015 Probus 1 Maastricht Guus Gerards Wat heb ik met bijen. Als klein jongetje al met mieren en bijen bezig. Grote tuin met fruitbomen Kortom, de natuur en het behoud ervan is mij lief Einstein
Nadere informatieVarroabestrijding. J. van der Steen 2010
Varroabestrijding J. van der Steen 2010 Varroa en wintersterfte Timing, timing, timing, timing, timing, timing Alles draait om de timing van de varroabestrijding Juli ½ augustus klaar zijn Resultaten enquête
Nadere informatieOp tijd bestrijden van varroa redt de winterbijen
Op tijd bestrijden van varroa redt de winterbijen Lonne Gerritsen, Tjeerd Blacquière, Bram Cornelissen, Jeroen Donders, Sjef van der Steen PPO Bijen Inleiding Er is de afgelopen jaren veel te doen geweest
Nadere informatieHet bijenjaar. Even opfrissen. Leerdoelen Verloop van het bijenjaar Het werkt van de imker. Kijken naar de vliegplank
Het bijenjaar 18 T 2 Jan Westerhof 1 Even opfrissen Sociaal insect, superorganisme Insect 3 paar poten, mijt 4 paar poten Ei, larve, pop: Broed Gedaanteverwisseling Verpoppen Gesloten broed Koningin, werkbij,
Nadere informatie1. Volwassen vrouwtje; 2. Moedermijt; 3. Mannetjes; 4. Onvolwassen vrouwtje
De levenscyclus van de varroamijt Hoewel de varroamijt een natuurlijke parasiet is van de Aziatische honingbij is zijn biologie bestudeerd op de Westerse honingbij omdat de mijt voor deze bij een economische
Nadere informatiePilootbewakingsproject bijensterfte Eerste resultaten
Agence fédérale pour la Sécurité de la Chaîne alimentaire Pilootbewakingsproject bijensterfte 2012-2013 Eerste resultaten Bénédicte Verhoeven FAVV Controlebeleid Dierengezondheid 1) Stand van zaken 2)
Nadere informatieSBV 20130211/ms/vs3.1 SBV. sacbrood virus zakbroed. behorende bij de Syllabus Bijengezondheid van de Nederlandse Bijenhouders Vereniging
SBV 20130211/ms/vs3.1 SBV sacbrood virus zakbroed behorende bij de Syllabus Bijengezondheid van de Nederlandse Bijenhouders Vereniging diagnose zakbroed 1 5.5 weinig larven zichtbaar ingezakte celdeksels
Nadere informatieImkercafé Deel 1. Voorjaarsinspectie.
Imkercafé Deel 1 Voorjaarsinspectie. Aantal Bijen en Broedcellen 40.000 20.000 begin April Frühjahr März/April Voedselvoorraad controleren Volkssterkte gelijk maken Ruimte geven Bouwraam geven Wintervoer
Nadere informatiePilootbewakingsproject bijensterfte Voorlopige resultaten bezoekreeks 1
Agence fédérale pour la Sécurité de la Chaîne alimentaire Pilootbewakingsproject bijensterfte Voorlopige resultaten bezoekreeks 1 Bénédicte Verhoeven FAVV Controlebeleid Dierengezondheid 1) Algemeen kader
Nadere informatieProjectleider J. van der Steen Praktijkonderzoek Plant en Omgeving sector Bijen Ambrosiusweg NV Hilvarenbeek
RAPPORT Onderzoek naar de invloed van diëten met stuifmeel en stuifmeelvervangingsmiddelen op de ontwikkeling van hommelvolken en individuele hommels (Bombus terrestris L) projectnr: 630901 2002 datum:
Nadere informatieEffectieve bestrijding van varroa. bijen@wur
Effectieve bestrijding van varroa bijen@wur 1 2010 Wageningen, Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO) Alle intellectuele eigendomsrechten en auteursrechten op de inhoud van dit document behoren
Nadere informatieG.D.B. van Houwelingen. ++ = veel + = regelm. +/- = af en toe - = weinig -- = zeldzaam. G.D.B. van Houwelingen. G.D.B.
Ziekten van volwassen honingbijen Dick van Houwelingen Cursus specialist bijengezondheid NBV 2012/2013 Inhoud presentatie Overzicht ziekten volwassen bijen Tracheeënmijtziekte (Acarapis) Nosema Amoebe
Nadere informatieBeevital HiveClean Habeetat en Beetricious Habeetat Beetricious Habeetat Beetricious
Ik ga hier niet in op de geschiedenis van de varroamijt en de herkomst. Verderop kun je lezen hoe en wanneer de mijt moet worden bestreden. De mijt zelf is een parasiet van de bij. De mijt is in staat
Nadere informatieBijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel
januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze
Nadere informatieDiseases and heavy metals in honeybees in the Netherlands, results of a national monitoring in June 2008
Diseases and heavy metals in honeybees in the Netherlands, results of a national monitoring in June 2008 J. van der Steen*, B. Cornelissen*, T. Blacquière*, I. Salden** * PRI, bijen@wur ** Province Limburg
Nadere informatieResultaten multifactorieel onderzoek: effect multi-stressoren op bijenvolken. Coby van Dooremalen. 23 februari 2019 Bijscholingsdag leraren bijenteelt
Resultaten multifactorieel onderzoek: effect multi-stressoren op bijenvolken Coby van Dooremalen 23 februari 2019 Bijscholingsdag leraren bijenteelt Sommige links naar artikelen is alleen de samenvatting
Nadere informatieBinnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters
Hoe ziet een bij er uit? 1 2 3 4 Koningin, Werkster & Dar Iedereen zijn taak Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de
Nadere informatieImkervereniging de korenbloem. Bart Bakker Jan Breembroek
Wees erbij! Imkervereniging de korenbloem Bart Bakker Jan Breembroek 1 Imkervereniging de korenbloem Gemeente Renkum plus stukje Betuwe 50 leden 102 jaar oud Bestuur: Bart Bakker Jan-Joris van Kampen Jan
Nadere informatieThermoregulatie bij honingbijen
Thermoregulatie bij honingbijen Hoe houd ik mijn huis warm in de winter? Frank van Langevelde & Coby van Dooremalen Wageningen University Resource Ecology Plant Research International Bees@wur Bijensterfte
Nadere informatieBijenwerk augustus en september 2017
Bijenwerk augustus en september 2017 De zomer ligt bijna achter ons. De zomerhoning is geoogst. Sommige imkers verlengen het seizoen door met hun volken naar de Heide of de Reuzenspringbalsemien te reizen.
Nadere informatieBijen en zo. Villa Augustus 6 mei 2014. Adriaan Guldemond, CLM Eva Cossee
Bijen en zo Villa Augustus 6 mei 2014 Adriaan Guldemond, CLM Eva Cossee Maar eerst een BIJENQUIZ Alle antwoorden staan in Het lied van de honing Vraag 1: Hoe lang leeft een bijenkoningin? 1 jaar of 5 jaar
Nadere informatieImkercafé Deel 4. Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen..
Imkercafé Deel 4 Zwermen voorkomen, varroa bestrijden, voeren, nieuwe koninginnen en problemen oplossen.. Vandaag na de pauze: Overleg onderhoud Biebult (Wim Baselmans). Overleg koninginnenteeltcommissie
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje
Nadere informatieZe gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels
Nadere informatieHoningbijen als exotische soort. Honey bees, origin and distribution. Invasieve soort Varroa destructor: tijd voor een andere strategie
Invasieve soort Varroa destructor: tijd voor een andere strategie Tjeerd Blacquière Bijen@wur, Wageningen UR Symposium Bijengezondheid, Wageningen, 24 maart 18 Honey bees, origin and distribution Honingbijen
Nadere informatieImkeren in mei. Zwermverhindering
Imkeren in mei Zwermverhindering Ontwikkeling bijenvolk in voorjaar gericht op voortplanting 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 cellen half mrt begin apr eind apr eind mei 1,6 bk rm 6 bk
Nadere informatieKritische kijk op de bijensterfte en initiatieven om het tij te keren prof. Dirk de Graaf
Kritische kijk op de bijensterfte en initiatieven om het tij te keren prof. Dirk de Graaf VOLSOG fytodag, HoGent, 15 december 2016 inhoud - gevonden in de krant - inzoemen op de bijensterfte - oorzaken
Nadere informatieWerkstuk Biologie Bijen
Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk door een scholier 1330 woorden 13 december 2004 5,6 79 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Wat is de functie van de koningin? Wat is de functie van darren Wat is
Nadere informatieSuchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen
Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld
Nadere informatieHet honingbijvolk en de exploitatie en exploratie van drachtgebieden
Het honingbijvolk en de exploitatie en exploratie van drachtgebieden Jozef van der Steen Februari 2016 Inside the hive volkssterkte Broedzorg en voedsel bewerking en opslag bijenbrood Larven en gesloten
Nadere informatieWitte voelsprieten als VSH signaal
Witte voelsprieten als VSH signaal De varroalade als diagnosemiddel Foto: Mathijs Herremans Henk Kok De Duurzame Bij 2018 Inhoud Enkele waarnemingen op de varroalade Proef met een VSH volk bij Arista Bee
Nadere informatieBee Products. Forever I Bee Products
Bee Products Forever Living Products biedt u 100% natuurlijke bijenproducten. Onze bijenkorven bevinden zich op een ideale locatie, in een zuivere omgeving die vrij is van pesticiden en andere verontreinigende
Nadere informatieEffect varroa op volksgrootte pas zichtbaar als het te laat is? Coby van Dooremalen, Bram Cornelissen en Frank van Langevelde 1
Effect varroa op volksgrootte pas zichtbaar als het te laat is? Coby van Dooremalen, Bram Cornelissen en Frank van Langevelde 1 Dit artikel verscheen ook in de Bijenhouden van juni 2014 Kan de grootte
Nadere informatieCursus bijengezondheid. Deel 2 Middelbeers 2012.
Cursus bijengezondheid. Deel 2 Middelbeers 2012. 1e Praktijkles.!!! 1. Donderdag 5 juli 2012. 10 personen Namen A t/m F. 2. Vrijdag 6 juli 2012. 10 personen Namen G t/m L. 3. Donderdag 12 juli 2012. 10
Nadere informatieKoningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin?
Opdracht 1 Koningin 1. Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Zet een kring om de koningin. doosje bijen doosje met broedraat
Nadere informatieBestuiving = instandhouding van soorten
Bestuivers vandaag? Bestuiving = instandhouding van soorten MiNa Raad Wuustwezel 17.06.2013 2 Bestuiving van de natuurlijke flora DIENT DE VOORTPLANTING Bestuiving van cultuurgewassen DIENT (o.a.) DE PRODUCTIE
Nadere informatieVarroabestrijding. Varroamijt
Varroabestrijding Varroamijt Ik ga hier niet in op de geschiedenis van de varroamijt en de herkomst. Verderop kun je lezen hoe en wanneer de mijt moet worden bestreden. De mijt zelf is een parasiet van
Nadere informatieDe varroamijt En de zoektocht naar de resistente bij
De varroamijt En de zoektocht naar de resistente bij Henk Rostohar De varroamijt Copyright 2015 Henk Rostohar Auteur: Henk Rostohar Druk: e-book Omslagontwerp: Henk Rostohar Vormgeving binnenwerk: Henk
Nadere informatieNeonicotinoïden en bijen
Neonicotinoïden en bijen Tjeerd Blacquière, Guy Smagghe, Kees van Gestel & Veerle Mommaerts 17 maart 2012, Wageningen Neonicotinoiden en bijen Introductie: bijen sterfte Neonicotinoiden + bijen: sinds
Nadere informatieNatuurlijke selectie varroa resistentie (?)
Natuurlijke selectie varroa resistentie (?) Tjeerd Blacquière bijen@wur Plant Research International Boer zoekt vrouw Boer zoekt ehh... geen tijd... waar? lief... Imker zoekt niks ehh! alle tijd overal
Nadere informatieEffect op honingbijenvolken van andere stressoren samen met de exotische invasieve varroamijt. Klimaat en weer. Coby van Dooremalen,
Effect op honingbijenvolken van andere stressoren samen met de exotische invasieve varroamijt Wetenschappelijke manuscript in voorbereiding (ingediend voor publicatie) Coby van Dooremalen, Honingbijenvolken
Nadere informatieFor quality of life. Ministerie EL&I Directeur AKV Postbus EK Den Haag. Geachte heer,
A WAG ENIN GEN For quality of life QE Postbus 16 ( 6700 AA Wageningen Ministerie EL&I Directeur AKV Postbus 20401 2500 EK Den Haag DATUM 26 mei 20 ONDERWERP Uitbreiding onderzoeksproject BIJ-1 POSTADRES
Nadere informatiede bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud.
de bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud. 1 Op de dia s staat de informatie in het kort voor leerkracht en leerling. In deze notities staat extra achtergrondinformatie voor de
Nadere informatieSmall Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever. Jeroen Donders
Small Hive Beetle (Aethina tumida) Kleine bijenkastkever Jeroen Donders Kleine bijenkastkever / Small Hive Beetle Vaak afgekort tot KBK/SHB Oorsprong in Zuidelijk Afrika Wordt daar niet als plaag gezien
Nadere informatieBijensterfte: oorzaken en gevolgen + stand van zaken voorjaar Insectbestuiving & Bijenhouderij Succes story / Ramp scenario?
Bijensterfte: oorzaken en gevolgen + stand van zaken voorjaar 2009 Tjeerd Blacquière, bijen@wur, Plant Research International, WUR, Wageningen Insectbestuiving & Bijenhouderij Succes story / Ramp scenario?
Nadere informatieGa ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017
Ga ik door met deze koningin? Jos Römgens 10 mei 2017 Inhoud Ontwikkeling tot koningin Functie van de koningin in het volk Kwaliteit van de koningin Wat betekent dat voor de imker? Het bijenvolk en de
Nadere informatieRapport BIJ-1. (deel1 2011) De impact van een gereduceerde aanvoer van stuifmeel en van Imidacloprid op de ontwikkeling van bijenvolken
Rapport BIJ-1 (deel1 2011) De impact van een gereduceerde aanvoer van stuifmeel en van Imidacloprid op de ontwikkeling van bijenvolken J. van der Steen, C. HokaHin, P. Hendrickx, B. Cornelissen, C. van
Nadere informatieAngeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp
Insecten Angeldragers Honingbij - Geel en bruin van kleur - Angel met weerhaakjes bij alle werkbijen - Koningin legt eitjes - Leven in kolonie (in de zomer: 30.000-70.000) in een kast of een korf - De
Nadere informatieOpbouw verhaal 26/04/2013. Honingbijen, oorsprong en verspreiding. Het V-woord en de weerstand daartegen
Het V-woord en de weerstand daartegen Onderzoek bijen@wur Tjeerd Blacquière (PRI) / bijen@wur 13 april 2013 Symposium Bijengezondheid bijen@wur, Wageningen Bestuiving Voeding van bijen Ziekten van bijen
Nadere informatieTiming of varroa control & bee and colony survival in winter
Timing of varroa control & bee and colony survival in winter Tjeerd Blacquière, Lonne Gerritsen, Sjef van der Steen & Bram Cornelissen tjeerd.blacquiere@wur.nl Intro brood cell infestation with varroa:
Nadere informatieGedurende het voorjaar zijn er diverse momenten om zwermen en afleggers zonder of met alleen open broed met oxaalzuur te benevelen.
Ik ga hier niet in op de geschiedenis van de varroamijt en de herkomst. Verderop kun je lezen hoe en wanneer de mijt moet worden bestreden. De mijt zelf is een parasiet van de bij. De mijt is in staat
Nadere informatieBijen project boekje. Groep 4 - juni 2006
Bijen bestuiven de....... De imker houdt bijen voor de....... De bij haalt de...... uit de bloem. De... maakt honing van de nectar. De........ van de bijen legt de eitjes. Een mannetjesbij heet een...
Nadere informatieVan ei tot koningin en de factoren die (g)een rol spelen in de kwaliteit van de koningin. Marie José Duchateau
Van ei tot koningin en de factoren die (g)een rol spelen in de kwaliteit van de koningin Marie José Duchateau 1 Koninginnenteelt Selectie eigenschappen In stand houden ras Goede kwaliteit moer (geen redcelmoer)
Nadere informatieImkercafé Deel 5. Inwinteren, varroa bestrijden, opruimen en studeren.
Imkercafé Deel 5 Inwinteren, varroa bestrijden, opruimen en studeren. Belangrijk!!!!! 1. Cursus Honingkeurmeester. 2. Cursus voor gevorderden. 3. Commissie koninginnenteelt (bevruchtingskastjes + 10,00)
Nadere informatieEPILOBEE Eerste resultaten
Agence fédérale pour la Sécurité de la Chaîne alimentaire EPILOBEE 2013-2014 Eerste resultaten Bénédicte Verhoeven FAVV Controlebeleid Dierengezondheid 1) Stand van zaken 2) Eerste resultaten 3) Conclusies
Nadere informatieBijenwerk september/oktober 2015
2015 De onderwerpen in deze uitgave van Bijenwerk zijn: Houd inbrekers op gepaste afstand! Hoe pakt de varroabestrijding uit? Het aanvullen van de wintervoorraden in je volken; Beter minder en sterker
Nadere informatieDe Duurzame Bij. Springlevend. Marleen Boerjan, voorzitter. Koninginnenteeltdag
De Duurzame Bij Springlevend Marleen Boerjan, voorzitter Koninginnenteeltdag 2011-01-29 Inhoud Inleiding: over de DDB Doelstelling Varroa tolerantie Werkwijze DDB (hybriden project) Resultaten tot nu toe
Nadere informatieBijenhouden ten behoeve van zaadteelt en groente productie. Willem J. Boot & Johan N.M. Calis Inbuzz, Imkersbedrijf Boot en Calis, VOF
Bijenhouden ten behoeve van zaadteelt en groente productie Willem J. Boot & Johan N.M. Calis Inbuzz, Imkersbedrijf Boot en Calis, VOF Geschiedenis Vanaf 1989, onderzoekers aan de Wageningen Universiteit.
Nadere informatieNationale Boomgaarden Stichting v.z.w.
Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be
Nadere informatieKoninginnenteeltdag Invoeren van moeren. Marie José Duchateau
Koninginnenteeltdag 2017 Invoeren van moeren Marie José Duchateau 1 Verschillend!! Koniniginnen Koninginnenteelt: Koninginnen van bepaalde type ras Selectie bepaalde kenmerken Leuke uitdaging Koninginnen:
Nadere informatieMicrobiële processen in bijenvolken
Microbiële processen in bijenvolken 1 2 Onderwerpen Bijenvolk = microbiologisch systeem Zuurgraad Zuurstof Ferro-Bee (ijzer en ijzerhuishouding) Wat gebeurt er in de bijenkast 3 Microbiële en anaerobe
Nadere informatieWeerbare bij. Verkenning van initiatieven en wetenschappelijke literatuur over natuurlijke afweer van bijenvolken tegen ziekten en plagen.
Weerbare bij Verkenning van initiatieven en wetenschappelijke literatuur over natuurlijke afweer van bijenvolken tegen ziekten en plagen. Tjeerd Blacquière DATUM 1 oktober 2015 AUTEUR Tjeerd Blacquière
Nadere informatieSemi-natuurlijke selectie van varroaresistentie in Nederlandse bijen
Semi-natuurlijke selectie van varroaresistentie in Nederlandse bijen Bart Pannebakker (WU-Erfelijkheidsleer) bart.pannebakker@wur.nl Tjeerd Blacquière (PRI-bijen@wur) tjeerd.blacquiere@wur.nl Percentage
Nadere informatieRapport BIJ-1 onderzoek, WP3, 2010
Rapport BIJ-1 onderzoek, WP3, 2010 De ontwikkeling van bijenvolken in interacties met de omgeving, stuifmeeldiversiteit, prevalentie en impact van Nosema spp., DWV en ABPV op bijenvolken J. van der Steen,
Nadere informatieRisicoanalyse import ei- en spermacellen van honingbijen uit de Verenigde Staten en Canada
Risicoanalyse import ei- en spermacellen van honingbijen uit de Verenigde Staten en Canada J.J.M. van der Steen en B. Cornelissen Rapport 486 Risicoanalyse import ei- en spermacellen van honingbijen uit
Nadere informatie3 e bijeenkomst Natuurlijk imkeren 24 november 2011. Korte terugblik
3 e bijeenkomst Natuurlijk imkeren 24 november 2011 Korte terugblik Darren aanwezig is belangrijk voor de balans in het volk. Ze zitten als een schil om het volk heen. Het plaatsen van de honingkamer,
Nadere informatieBijen en Exoten. Tjeerd Blacquière,
Bijen en Exoten Tjeerd Blacquière, bijen@wur tjeerd.blacquiere@wur.nl Bijen en exoten / bijen als exoten 1. Honingbijen (Apis mellifera) 1. herkomst en voorkomen 2. Apis mellifera als exoot 1. koloniën
Nadere informatieGewasbestrijdingsmiddelen en bijensterfte? Prof. Dr..F.J. JACOBS Labo voor Zoöfysiologie 24/04/2013 Werkgroep Plantenbescherming van het KVIV
Gewasbestrijdingsmiddelen en bijensterfte? Prof. Dr..F.J. JACOBS Labo voor Zoöfysiologie 24/04/2013 Werkgroep Plantenbescherming van het KVIV Honingbijen Sinds enkele jaren vaker in het nieuws: 1996: Verdwijnziekte
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Bijen Inleiding Als je over bijen praat dan denkt iedereen direct, oei dat zijn die zoemende beestjes die steken en dat doet pijn, maar bijen maken ook honing en hoe ze dat doen is heel interessant om
Nadere informatieVerslag enquête bijensterfte provincie Vlaams-Brabant
Verslag enquête bijensterfte provincie Vlaams-Brabant Resultaten verwerkt door dienst land- en tuinbouw, juli 2013 Erwin Dunon, Nathalie Haesevoets, Jona Lambrechts & Ine Vervaeke Er werden in totaal 473
Nadere informatieSelectie op VSH bij de Carnica
Selectie op VSH bij de Carnica Wat is VSH? De hier gepresenteerde activiteiten en resultaten zijn mogelijk dankzij de stichting Arista Bee esearch De stichting werkt in principe met alle rassen bijen;
Nadere informatieSymposium en Expo
Symposium Symposium en en Expo Expo Bijen@wur Bijen@wur Symposium en Expo Bijen@wur Diagnose bijenziekten Wintersterfte toen en nu Voeding en Bijensterfte energie Diagnose bijenziekten Bijensterfte Varroabestrijding
Nadere informatieHandleiding praktijklessen. Voor de cursus bijengezondheid
Naam cursist Handleiding praktijklessen Voor de cursus bijengezondheid De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest in het Bijenhuis in Wageningen.
Nadere informatieGearchiveerd op 17/09/2013
Provinciale dienst van:... Datum:... Verantwoordelijke Controleur:... Nr:... Operator :... N uniek... Adres :...... PRI 2484 - Pilootproject voor toezicht op de mortaliteit in bijenkolonies 2013-2014 -
Nadere informatie29/03/2017. Darwin in de imkerij: natuurlijke selectie zorgt voor resistentie tegen Varroa destructor. Fries: Gotland.
Percentage koloniesterfte 29/3/217 Darwin in de imkerij: natuurlijke selectie zorgt voor resistentie tegen Varroa destructor Tjeerd Blacquière bijen@wur, Wageningen UR Symposium Bijengezondheid 25 maart
Nadere informatie1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing Was Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en
Bijen inhoud 1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing 10 7. Was 12 8. Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en voorwaarden 17 1. Bijen
Nadere informatieJ. van der Steen. PPO Bijen december 2007
UITWERKING VAN DE RESULTATEN VAN DE ENQUÊTES APRIL, JULI EN OKTOBER 2006 EN MAART 2007, GEHOUDEN VOOR DE EVALUATIE VAN DE WINTERSTERFTE 2006 2007 EN DE RESULTATEN VAN DE DIAGNOSE VAN BIJENZIEKTE VAN INGEZONDEN
Nadere informatieOpdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij
Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij In deze les ga je leren hoe de honingbij is opgebouwd. Je gaat bijen vergelijken met andere dieren en je gaat drie mooie tekeningen maken van de
Nadere informatieHet wordt stil in de bijenkast
De wetenschap over bijensterfte Het wordt stil in de bijenkast Er is iets goed mis met de honingbij: s winters legt een derde van de volken het loodje. Geleidelijk aan krijgt de wetenschap meer inzicht
Nadere informatie29-10-2012. Overige belagers. Bram Cornelissen. 3 november 2012, Wageningen
Overige belagers Bram Cornelissen 3 november 2012, Wageningen 1 2 Wetgeving en gezond verstand! Importeren uit derde landen Gezond verstand Het importeren van bijen Op Europees niveau geregeld Verordening
Nadere informatieAalsteren tegen varroa
Aalsteren tegen varroa Bestrijding en zwermverhindering gecombineerd Bram Cornelissen Inleiding Dit jaar begon de lente erg vroeg. De bijen hebben er optimaal van geprofiteerd en veel bijensterfte is er
Nadere informatieBijenwerk januari februari
Bijenwerk januari februari In deze bijdrage aandacht voor: Intro Duitsers zijn gematigd positief over de mogelijke wintersterfte 2013/2014; Amerikaanse imker adviezen zijn ook hier toepasbaar; wel of geen
Nadere informatieZWERMEN IN LEWENBORG
ZWERMEN IN LEWENBORG De grote verhuizing Voor veel mensen heeft het iets angstaanjagends: de bijenzwerm die je in de maanden mei en juni kunt tegenkomen. 10.000, 20.000 of meer bijen in een snel bewegende
Nadere informatieDe maand april: variaties in gewicht
Voor de maand april 2019 werd data van 22 van de in totaal 35 geïnstalleerde Arnia-systemen gebruikt voor de analyse. De gegevens hiervan worden in dit rapport toegelicht. De maand april: variaties in
Nadere informatiePraktijkhandboek voor de basiscursus bijenteelt. Deel 2 : De mentor
Praktijkhandboek voor de basiscursus bijenteelt Deel 2 : De mentor De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest in het Bijenhuis in Wageningen.
Nadere informatiePraktijkhandboek basiscursus bijenteelt. Deel 1 : De cursist
Naam cursist Praktijkhandboek basiscursus bijenteelt Deel 1 : De cursist De Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) is een landelijke vereniging van bijenhouders, gehuisvest in het Bijenhuis in Wageningen.
Nadere informatieKiBO-ongedierte Kennisinstituut voor de bestrijding van ongedierte
Wespen 1. Plaats in het dierenrijk De Duitse en de gewone wesp de Duitse wesp (Vespula germanica F.) de gewone wesp (Vespula vulgaris L.) Dierenrijk Afdeling klasse Orde Familie Geleedpotigen insecten
Nadere informatieBijenwerk september en oktober 2017
Bijenwerk september en oktober 2017 De nazomerdrachten van de Reuzenspringbalsemien en de Heide liggen definitief achter ons. De varroabestrijding is uitgevoerd en de laatste hand wordt gelegd aan de inwintering.
Nadere informatieWETENSCHAPPELIJK COMITÉ VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN ADVIES
WETENSCHAPPELIJK COMITÉ VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN ADVIES 16-2015 Betreft: Bijensterfte: studie van de resultaten met betrekking tot België afkomstig van het Epilobee
Nadere informatieVarroabestrijdingsadvies 2017: een uniforme aanpak in heel België
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Controlebeleid Directie Dierengezondheid en Veiligheid van de Dierlijke Producten AC-Kruidtuin Food Safety Center Kruidtuinlaan 55 1000 Brussel
Nadere informatieToegelaten middelen bestrijding van de varroamijt met behulp van Etherische olien, gewonnen uit planten
Toegelaten middelen bestrijding van de varroamijt met behulp van Etherische olien, gewonnen uit planten Voorstel aanvullingen/wijzigingen 1. Waar op letten bij bestrijdingsmiddelen - een hoge effectiviteit
Nadere informatiePure Whey Eiwit - Kennismakingsset
Zo ondersteunt Pure Whey Eiwit uw gezondheid Eiwitten zijn belangrijke bouwstoffen voor het lichaam. Ze zijn nodig voor groei, herstel en instandhouding van lichaamscellen en weefsels. Niet voor niets
Nadere informatieCursus bijengezondheid 2012 in Middelbeers. Deel 3.
Cursus bijengezondheid 2012 in Middelbeers. Deel 3. 1 1e Praktijkles.!!! 1. Donderdag 5 juli 2012. 10 personen Namen A t/m F. 2. Vrijdag 6 juli 2012. 10 personen Namen G t/m L. 3. Donderdag 12 juli 2012.
Nadere informatiePRI 3512 Houden van bijen - Diergezondheid [3512] v.3
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen LCE : Datum : Verantwoordelijke controleur : Operator : VEN : Adres : PRI 3512 Houden van bijen - Diergezondheid [3512] v.3 C: conform NC: Niet-conform
Nadere informatie