Handleiding connect motormanagement

Transcriptie

1 Handleiding connect motormanagement Versie 3.1 Gebruikershandleiding voor de connect programmatuur en leermiddelen voor het motorvoertuigen-onderwijs in het VBO (niveau 1) en het MBO (niveau 2). Eindhoven, november 2005 Electude

2 Zowel de programmatuur als de handleiding kan door Electude worden gewijzigd zonder enige vorm van kennisgeving. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opnamen of enig andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Electude. Veiligheid De meetopdrachten aan de ontsteking, die in de programmatuur worden beschreven, mogen alleen worden uitgevoerd als de hoogspanningskabels en eventuele verdelerkappen correct zijn gemonteerd en aangesloten. Alleen dan bestaat er geen gevaar voor aanraking van hoogspanning. Draaiende delen zijn afgeschermd door beschermkappen. In de verdeler zorgt de verdeelkap voor deze afscherming. Het is niet toegestaan om meetopdrachten uit te voeren zonder deze beveiligingen. Electude, connect is een geregistreerd handelsmerk van Electude Adobe en Acrobat zijn handelsmerken van Adobe Systems Incorporated. Novell en Netware zijn geregistreerde handelsmerken van Novell Inc. Microsoft, Windows en MS-DOS zijn geregistreerde handelsmerken van Microsoft Corporation. Windows NT is een handelsmerk van Microsoft Corporation. Pentium is een handelsmerk van Intel Corporation. Beperkte Garantie Electude garandeert dat (a) de software in hoofdzaak functioneert overeenkomstig de bijbehorende handleidingen gedurende 90 dagen na de datum van ontvangst en (b) de door Electude geleverde hardware geen gebreken vertoont wat betreft materiaal en vakmanschap bij normaal gebruik gedurende de periode van een jaar na de datum van ontvangst. Electude verleent geen andere garantie, noch expliciet noch impliciet met betrekking tot de software, de bijbehorende handleidingen en de hardware. In geen geval is Electude aansprakelijk voor schade (waaronder ook schadevergoeding voor winstderving, bedrijfsonderbreking, verlies van bedrijfsinformatie of ander geldelijk verlies) welke ontstaan door het gebruik van of enige verhindering tot gebruik van dit Electude-produkt, ook indien Electude op de hoogte is gesteld van het risico van dergelijke schade.

3 Inhoud Inleiding vii Snelle start ix Meer informatie ix iii 1 Installatie Systeemeisen Connect installatie-programma 12 Installatie in een netwerk 13 2 Start-menu Leerling modus Docent modus 16 3 Manager Systeemwijzer Licentie Instellingen 23 Algemeen 23

4 Communicatie 24 Database 25 Gebruiker Wachtwoord voor docent modus Kloon-licentie 30 iv 4 Leerprogramma Structuur Leerdoelen 32 Niveau 1 33 Niveau Het aanmelden bij het leerprogramma Het overzicht van het motormanagementsysteem De opbouw van de regelingen De opbouw van componenten 40 De regeleenheid Scherm lay-out 44 Gereedschapskist 45 Witte vellen met leerstof 47 Lichtgele vellen met vragen 48 Grijs antwoord vlak 49 Veld met feedback Vragen overslaan Afbeeldingen van het scherm maken 51 Bewerkingen 51 Afdrukken 52 Opslaan in toetsbank Connect Light 52 Combineren met Connect motormanagement 53 5 Docent module Hoe werkt de docent module? Het beheren van het leerlingenbestand 57 Bewerkingen op groepen 57

5 Bewerkingen op leerlingaccounts Het bekijken van de resultaten van leerlingen 61 Het selecteren van een onderwerp 61 Verversing van de weergave van resultaten 62 De betekenis van de diagrammen (leerprogramma) 63 Overige gegevens 64 De betekenis van de diagrammen (toetsprogramma) 64 Het verwijderen van resultaten 65 Het afdrukken van resultaten Omgaan met reservekopieën 66 6 Panelen Voeding 67 Zekering 68 Voeding van de panelen 68 Contactslot Connectoren 68 Meetbussen 68 Sim-aansluitingen 68 RS232-connector Veiligheid Meetapparatuur 71 v 7 FIRE 73 Opbouw Motormanagement systeem 74 Injectieregeling 74 Ontstekingsregeling 75 Stationair regeling Software 75 Kenvelden 76 Modus 'bewerken' 76 Vermogen/toerental en koppel/toerental diagram 77 Rem 78

6 Regeling 78 Actuele waarden 79 De motor starten 79 Communicatie fouten 80 vi 8 ConTest 81 Demo-licentie 81 Installatie ConTest 82 Een sessie in het toetsprogramma 82 Registratie 83 Opslag van de leerling gegevens ConTest Creater 84 Toetsbank 84 Gebruik van het programma 85 Afbeeldingen toevoegen 85 A Appendices 87 A.1 Probleemoplossing 87 Database 88 Communicatie 89 Wachtwoord docent modus 90 A.2 Programmabestanden ConTest 90 A.3Configuratiebestanden 90 A.4 Connect in combinatie met Windows Lijst van figuren 95 Index 99 Gebruiksrecht-overeenkomst voor Electude Software 101

7 Inleiding Connect motormanagement is een modulair systeem van leermiddelen voor het motorvoertuigenonderwijs. Het bestaat uit panelen met de onderdelen van verschillende motormanagementsystemen en bijbehorende leerprogramma s voor de personal computer. 7 Met de panelen kunnen dankzij de modulaire opbouw van het systeem, 11 motormanagementsystemen worden gesimuleerd. Welke panelen nodig zijn voor de verschillende motormanagement-systemen is te zien in tabel 1. De leerstof is beschikbaar op VBO- (niveau 1) en MBO-niveau (niveau 2). De vereenvoudigde motormanagementsystemen multi-point en single point (de laatste twee kolommen van tabel 1) zijn alleen voor niveau 1 beschikbaar. De installatie van de programmatuur is beschreven in het eerste hoofdstuk. In hoofdstuk 2 is het start-menu beschreven waarmee alle Connect-programma s kunnen worden gestart. Hoofdstuk 3 gaat over de manager-applicatie waarmee de instellingen van de programmatuur kunnen worden aangepast. Het leerprogramma komt aan bod in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 wordt het programma voor de docent behandeld waarmee de resultaten van leerlingen kunnen worden bekeken. Hoofdstuk 6 gaat over de hardware van het systeem: de panelen.

8 In hoofdstuk 7 wordt de FIRE besproken als toevoeging aan Connect. Het laatste hoofdstuk behandeld ConTest, de toets-software van Connect.. 8 TABEL 1 Overzicht van de Connect panelen en motormanagementsystemen Motronic 1.3 Weber/Marelli G6 Digifant Fenix 3B Motronic ML 4.1 Motronic MP 5.1 GM Multec SPI Motronic 2.8 Common Rail multi-point single point lucht-hoeveelheidsmeter lucht-massameter MAP-sensor lucht-temperatuursensor motortemperatuursensor Hall-sensor inductieve sensor inductieve sensor & Hall-referentie lambda-sensor verwarmde lambda-sensor pingel-sensor snelheidssensor gasklep-positiesensor nul- & vollastcontact gasklephuis (Mono-Jetronic) gasklephuis (Multec) gasklephuis (single point) inlaatspruitstuk (multi-point) injectoren tank-ventilatieklep brandstofpomp (lage druk) brandstofpomp (hoge druk) bobine DIS-bobine stationair klep 1 stationair klep 2 turbo-druksensor EGR-magneetklep wastegate-magneetklep gaspedaal-sensor dieselverstuivers gloeistiften rail-druksensor drukregelaar

9 Snelle start Meer informatie Als u het Connect systeem voor de eerste keer gaat gebruiken kunt u de volgende stappen volgen. Installeer de programmatuur zoals beschreven in hoofdstuk 1. Hiervoor heeft u de installatie CD-ROM nodig. Start het start-menu van Connect. Indien er nog geen licentiecode is opgegeven (bij eerder gebruik) verschijnt eerst de licentie-begeleider. Hiermee maakt u de gekochte motormanagement-systemen geschikt voor gebruik. Zie paragraaf Licentie in het hoofdstuk Manager, pagina 21. Start een leerprogramma door een motormanagement-systeem in het start-menu van Connect te selecteren. Zorg ervoor dat de regeleenheid is aangesloten op de PC. Zie voor het aansluiten van de regeleenheid hoofdstuk Panelen, pagina 67. U kunt zich aanmelden bij het leerprogramma onder de naam s1. Zie voor meer informatie over het leerprogramma het hoofdstuk Leerprogramma, pagina 31. Indien u al eerder het programma heeft gebruikt kunt u zich ook onder een andere naam aanmelden. Als het leerprogramma is beëindigd kunt de resultaten van de sessie bekijken in de docentmodule leerling s1 uit group g1 te selecteren. U kunt dan meteen nieuwe leerling-accounts aanmaken. Zie hoofdstuk Docent module, pagina 55. Actuele informatie over Connect motormanagement is te vinden in het Readme.txt bestand op de CD-ROM en de Electude website: ConTest, het toetsprogramma voor Connect, is beschikbaar op de CD-ROM in de directory \contest. Meer informatie is te vinden in het hoofdstuk ConTest, het helpbestand bij ConTest Creater en op de website. 9

10 10

11 1 Installatie 1 I nstallatie Voordat u het Connect systeem kunt gebruiken moet de programmatuur eerst op de harde schijf van de computer worden geïnstalleerd. Hiervoor hebt u nodig: de installatie CD-ROM; een computer die aan de systeemeisen voldoet Systeemeisen Aan de computer worden de volgende eisen gesteld: minimaal een Pentium processor; Windows 95 of hoger geïnstalleerd, waarbij het scherm ingesteld staat op minimaal 800x600 met 256 kleuren; Een (Windows compatible) muis; vrije harde-schijfruimte van ongeveer 60 MB afhankelijk van de versie die u installeert; een CD-ROM speler. een 16-bits geluidskaart.

12 Voor meer informatie over het gebruik van Connect onder Windows 2000, zie paragraaf Connect in combinatie met Windows 2000, pagina Connect installatie-programma Dit programma begeleidt u tijdens de installatie van het leerprogramma. Tijdens de installatie verschijnen er vragen en aanwijzingen op scherm. Als u deze vragen beantwoordt en de aanwijzingen opvolgt wordt het leerprogramma voor u geïnstalleerd. Om het installatie programma te starten moet de CD-ROM in de speler worden geplaatst. 12 Indien het CD-ROM station is ingesteld op bericht bij automatisch invoegen, zal er automatisch een vraag op het scherm komen of u het installatie-programma wilt starten. Anders dient u in het configuratie scherm op het icoon Software te klikken en vervolgens op de button Installeren in het venster Eigenschappen voor Software op het tabblad Installeren en verwijderen. Het venster van afbeelding 1-1 verschijnt dan op het scherm. Als dan op Volgende wordt geklikt wordt het installatie programma op de CD-ROM gedetecteerd. AFBEELDING 1-1 Het starten van het installatie-programma in Windows

13 Installatie in een netwerk Als u diverse regeleenheden heeft aangeschaft en de computers waarop u de programmatuur wilt installeren, zijn in een netwerk met elkaar zijn verbonden, kunt u het leerprogramma in netwerk-verband gaan gebruiken. 1 I nstallatie Installatie op een server Installatie op een client De installatie CD-ROM kan gedeeld worden in het netwerk. Daarna kan het installatie programma worden gestart in deze gedeelde directory. Om de gegevens van de leerlingen in het netwerk te delen dient één van de computers als server gebruikt te worden en de overige als client. Zie voor uitgebreide informatie over dit onderwerp de paragraaf Database in het hoofdstuk Manager, pagina 25. De directory waarin de database-bestanden worden geïnstalleerd kan onveranderd blijven (C:\CONNECT\DATABASE of C:\Program Files\Connect\Database). De database bestanden bevinden zich in dat geval op een lokale harde schijf. Kies vervolgens bij het delen van de database bestanden voor de optie ja. Selecteer bij installatie op een client voor de directory van de database-bestanden de gedeelde directory van de server (bijvoorbeeld Y:\CONNECT\DATABASE of Y:\Program Files\Connect\Database, als het C-station van de server met de client verbonden is als Y-station). Type vervolgens een unieke naam voor de client-computer. Deze naam wordt gebruikt om de client aan te melden bij de server. 13

14 14

15 2 Start-menu 2 Start-menu Vanuit het start-menu van Connect kan de leerling een leerprogramma starten over een bepaald motormanagementsysteem. Bovendien kan de docent alle Connectprogramma s starten vanuit het start-menu Leerling modus Leerlingen kunnen in het start-menu één van de motormanagement-systemen selecteren door eenmaal op een button te klikken. Het leerprogramma van het gekozen systeem wordt dan gestart. Zie voor meer informatie het hoofdstuk Leerprogramma, pagina 31. Als een leerprogramma start, verdwijnt het start-menu. Als het leerprogramma wordt beëindigd verschijnt het start-menu weer. Als een motormanagement-systeem niet is geregistreerd zal de bijbehorende buttons niet geactiveerd zijn. In afbeelding 2-1 zijn alle motormanagement-systemen geregistreerd behalve Motronic MP5.1. Zie paragraaf Licentie in het hoofdstuk Manager, pagina 21 voor meer informatie.

16 AFBEELDING 2-1 Het start-menu in leerling modus 16 Wanneer beide niveaus van het leerprogramma zijn geïnstalleerd, kan de leerling tussen de niveaus kiezen door op de pijl naar niveau # te klikken. 2.2 Docent modus Het start-menu heeft voor de docent een menubalk waarmee andere programma s kunnen worden gestart. De docent kan toegang krijgen tot de docent modus door F2 in te drukken. De toegang is te beveiligen met een wachtwoord. Dit wachtwoord is in te stellen in de Manager (zie paragraaf Wachtwoord voor docent modus in het hoofdstuk Manager, pagina 30). Als een wachtwoord is ingesteld verschijnt eerst het in afbeelding 2-2 weergegeven venster. In dit venster kan het wachtwoord worden ingetypt. Vanuit de menubalk kan de docent in het menu Programma de volgende opties kiezen (zie afbeelding 2-3): Manager Deze optie start de Manager (zie hoofdstuk Manager, pagina 19.).

17 2 Start-menu AFBEELDING 2-2 Venster voor toegang tot de docent modus 17 AFBEELDING 2-3 Het start-menu in docent modus Docent module Deze optie start de Docent module (zie hoofdstuk Docent module, pagina 55.). Diagnose-begeleider Deze opties start het programma op een diagnose bestand aan te maken (zie appendix Probleemoplossing, pagina 87.). Uitvoeren Als deze optie wordt geselecteerd verschijnt een standaard Windows dialoogvenster waarmee programma s kunnen worden gestart. Verkenner Start de Windows Verkenner.

18 Wanneer een Connect programma draait (bijvoorbeeld de docent module) en een tweede Connect programma wordt gestart (bijvoorbeeld een leerprogramma) kunnen er fouten optreden. Dit komt doordat de instellingen van de Connect database zodanig zijn dat slechts een beperkt aantal bestanden tegelijkertijd geopend kan zijn. Dit levert een hogere snelheid in de programma s op. Door de instellingen MaxTables en MaxFiles in het WIN.INI bestand te verhogen kunnen deze fouten worden opgelost, met een klein verlies aan performance. Zie voor meer informatie over de instellingen in het WIN.INI bestand, appendix Probleemoplossing, pagina Vanuit een applicatie als Verkenner zijn alle programma s die op de harde schijf staan te starten. Hierdoor is misbruik van deze programma s mogelijk. De beveiliging van het start-menu met een wachtwoord maken het programma beter beveiligd tegen misbruik dan bijvoorbeeld Verkenner. Om Windows zonder Taakbalk te laten starten en direct het start-menu van Connect te starten kan het programma als Windows shell ingesteld worden. Hiervoor moet het SYSTEM.INI bestand worden aangepast (zie appendix Configuratiebestanden, pagina 90.). Voor meer informatie over beveiliging zie paragraaf Omgaan met reservekopieën in het hoofdstuk Docent module, pagina 66.

19 3 Manager 3 Manager Het leerprogramma van het Connect systeem is modulair opgebouwd. In totaal zijn er 34 verschillende panelen met onderdelen die gekoppeld zijn aan zo n 47 modules in het leerprogramma en nog ongeveer 35 modules die over de rol van de regeleenheid gaan in de injectie-, ontstekings- en stationair regeling van de 12 beschikbare motormanagement-systemen. De gebruiker kan door middel van registratie-codes toegang krijgen tot deze motormanagement-systemen. Daarnaast kent het Connect systeem diverse instellingen voor bijvoorbeeld het werken in een netwerkomgeving. 19 Om al deze mogelijkheden en instellingen beheersbaar te maken kunt u gebruik maken van het manager programma. Hart van het programma is de systeemwijzer. Dit overzicht is een matrix waarin te zien is welke panelen nodig zijn in welk motormanagement-systeem. U kunt de manager starten door: in het start-menu van Connect, Manager te selecteren; in de Taakbalk bij Programma s Manager te selecteren.

20 3.1 Systeemwijzer De systeemwijzer is een tabel waarin horizontaal de beschikbare motormanagement-systemen zijn weergegeven en verticaal de panelen met de onderdelen of de leerprogramma s over de regeleenheid. Als beide niveaus zijn geïnstalleerd kan in het menu Beeld gekozen worden voor Niveau 1 of Niveau 2. Niet iedere combinatie van paneel en motormanagementsysteem komt voor. Elk motormanagementsysteem maakt slechts van een aantal panelen gebruik. De panelen die gebruikt worden in een motormanagementsysteem zijn aangegeven in het overzicht met blauwe, rode en groene bolletjes. De kleur van de bolletjes geeft aan in welke regeling de component een rol speelt. Zo is bijvoorbeeld in het schema te zien dat het paneel lucht-hoeveelheidsmeter nodig is voor de injectieen ontstekingsregeling van Motronic ML AFBEELDING 3-1 Systeemwijzer panelen (niveau 2)

21 Om een leerprogramma over een motormanagement-systeem te kunnen gebruiken moeten alle bijbehorende panelen aanwezig zijn en moet het motormanagement-systeem worden geregistreerd (zie de paragraaf Licentie, pagina 21). Bovendien moet het leerprogramma over het systeem op de computer geïnstalleerd zijn. 3 Manager Wanneer een motormanagement systeem is geïnstalleerd, is de achtergrond van de naam van dat systeem wit. Als een systeem is gekocht en geregistreerd, is de bijbehorende kolom ook wit. Zo is in afbeelding 3-1 is te zien dat Motronic 1.3, ML4.1, MP5.1, GM Multec SPI en Common Rail geïnstalleerd zijn. Het systeem Motronic MP5.1 is echter niet geregistreerd: de zevende kolom is nog grijs. Om het leerprogramma Motronic MP5.1 te kunnen starten moet dit motormanagementsysteem eerst worden geregistreerd. 3.2 Licentie Om Connect geschikt te maken voor gebruik, is de licentie-code nodig die hoort bij de regeleenheid en de gekochte systemen. 21 Het registreren van een configuratie gebeurt door in het menu Extra op Licentie te klikken. Hierna verschijnt de licentie begeleider (zie afbeelding 3-2). AFBEELDING 3-2 De licentie-begeleider Deze begeleider vraagt u om de licentie-code voor de regeleenheid.

22 De licentie-begeleider verschijnt automatisch, als het programma opstart, zonder dat minstens één motormanagement-systeem geregistreerd is. De licentie-begeleider activeert tevens de communicatie-begeleider, als de communicatie-poort nog niet is ingesteld (zie de paragraaf Communicatie, pagina 24). Na deze registratie-procedure is het systeem gereed voor gebruik. In de systeemwijzer zijn de kolommen van de geregistreerde motormanagement-systemen wit. In het start menu is de button om het bijbehorende leerprogramma te starten actief. Bij geregistreerde motormanagement-systemen staan twee opties in het pop-up menu. Door de optie verzenden data te kiezen, verschijnt een venster waarmee de 22 AFBEELDING 3-3 Het verzenden van motormanagement-data gegevens van een motormanagement-systeem naar de regeleenheid verzonden kunnen worden. De regeleenheid zal dan het gekozen systeem nabootsen, zonder dat het leerprogramma hoeft te worden gestart. Als de optie stroomkringschema wordt geselecteerd, verschijnt een stroomkringschema van het systeem, zie afbeelding 3-4. De deelschema s voor de injectie-, ontstekings- en stationair regeling kunnen gecombineerd of afzonderlijk worden bekeken en afgedrukt. Let bij het bedraden van de panelen ook op de aansluitingen van het contactslot.

23 3 Manager AFBEELDING 3-4 Het stroomkringschema van een motormanagementsysteem 3.3 Instellingen Als u in het menu Extra (zie afbeelding 3-1) de optie Instellingen selecteert, verschijnt het dialoogvenster instellingen. In dit venster zijn vier tabbladen te zien. 23 Algemeen AFBEELDING 3-5 Het tabblad algemeen Op dit tabblad staan diverse instellingen die betrekking hebben op het leerprogramma (zie afbeelding 3-5). opstelling panelen Het zal regelmatig voorkomen dat een leerling een gedeelte van het leerprogramma niet volledig heeft afrond. Als deze leerling het programma opnieuw start om verder te gaan, zullen een aantal verbindingen tussen de panelen en de Connect regeleenheid weer tot stand gebracht moeten worden. Welke verbindingen tot stand gebracht moeten worden hangt af van de manier waarop de panelen staan opgesteld. Met deze instelling geeft u aan hoe de panelen van het Connect systeem staan opgesteld. (Zie ook de paragraaf De opbouw van de regelingen in het hoofdstuk Leerprogramma, pagina 37.) Bij een vaste opstelling met bedrading wordt de leerling niets gevraagd. Het leerprogramma gaat ervan uit dat alle verbindingen aanwezig zijn. Bij een vaste opstelling zonder bedrading gaat het leerprogramma ervan

24 24 uit dat alle panelen beschikbaar zijn, de voeding van de panelen is aangesloten en het contactslot bedraad is. De leerling moet dan alleen de eerder gemaakte meetverbindingen herstellen. Bij de optie geen vaste opstelling moet de leerling aangeven welke panelen beschikbaar zijn. De leerling krijgt dan de opdracht om de voeding van de panelen aan te sluiten en alle meetverbindingen te herstellen. Deze optie is vooral handig wanneer meer dan één computer voor het Connect-leerprogramma wordt gebruikt en de panelen uitgewisseld worden tussen de verschillende opstellingen. Zie voor meer informatie over het bedraden van het contactslot de paragraaf Contactslot in het hoofdstuk Panelen, pagina 68. geluid Als uw computer is uitgerust met een geluidskaart kunt u met deze opties aangeven of het leerprogramma geluid maakt. taal Als er verschillende talen zijn geïnstalleerd, kan één van de geïnstalleerde talen worden geselecteerd uit de lijst. Alle Connect programma s maken dan gebruik van deze taal. Communicatie Om te kunnen communiceren met de regeleenheid maakt de computer gebruik van een seriële poort. Met dit tabblad is de communicatie-poort die gebruikt wordt, in te stellen (zie afbeelding 3-6). Wanneer er problemen zijn met het verzenden van de motormanagement programma s naar de regeleenheid kan geprobeerd worden om de snelheid lager in te stellen. Als er problemen zijn met de communicatie, kan de communicatie-begeleider gestart worden door op het tabblad op de button begeleider te klikken. Het venster dat weergegeven is in afbeelding 3-7 verschijnt dan op het scherm. De communicatie begeleider helpt u stap voor stap de communicatie in te stellen. Eerst wordt de communicatie-poort die verbonden is met de regeleenheid gedetecteerd. Daarna wordt de communicatie getest. Als er fouten optreden in de communicatie, worden deze weergegeven. Als er problemen zijn met het verzenden van gegevens, kan de snelheid worden aangepast en wordt de communicatie opnieuw getest.

25 3 Manager AFBEELDING 3-6 Het tabblad communicatie 25 AFBEELDING 3-7 Database De communicatie-begeleider In de programmatuur van Connect motormanagement is een database geïntegreerd. In deze database worden onder andere de resultaten van de leerlingen opgeslagen. Waar de bestanden van de database staan en waar de resultaten van de leerlingen worden opgeslagen is in te stellen met de opties op dit tabblad.

26 database met leerlinggegevens computer met docent module en leerprogramma De keuze van de manier waarop de gegevens worden opgeslagen hangt af van de computer(s) waar u de programmatuur op installeert. Drie situaties zijn hierin te onderscheiden: één alleenstaande computer (afbeelding 3-8) een netwerk met meer dan één computer (afbeelding 3-9) diverse computers zonder netwerk (afbeelding 3-10) AFBEELDING 3-8 Een alleenstaande computer client met docent module en/of leerprogramma) client met docent module en/of leerprogramma) 26 netwerk database met leerlinggegevens client met docent module en/of leerprogramma) server met docent module en/of leerprogramma) client met docent module en/of leerprogramma AFBEELDING 3-9 Een netwerkomgeving Als u de programmatuur op één computer installeert moeten de gegevens opgeslagen worden op de harde schijf van die computer. De instelling is hiervoor: lokaal station en alleenstaande computer (zie afbeelding 3-11a). In een netwerk is er slechts één centrale database. De computer waar deze database is opgeslagen, fungeert als server. De overige machines zijn clients. Een pro-

27 database zonder leerlinggegevens computer met leerprogramma diskette met gegevens van één leerling database met leerlinggegevens computer met docent module (en evt. leerprogramma) diskette met gegevens van één leerling database zonder leerlinggegevens computer met leerprogramma 3 Manager AFBEELDING 3-10 Verschillende computers zonder netwerk waarbij de gegevens van de leerlingen uitgewisseld worden door middel van bijvoorbeeld diskettes gramma op de client-computer kan alleen worden gestart als deze computer toegang heeft tot de database op de server. Dit betekent dus dat de server de clients altijd toegang moet verschaffen tot de database. 27 a b AFBEELDING 3-11 a Typische instellingen tabblad database voor een alleenstaande computer b Typische instellingen tabblad database voor een netwerk-server Om de database in een netwerk te kunnen gebruiken maakt het niet uit wat voor netwerk-programmatuur er wordt gebruikt. De enige randvoorwaarde die aan het netwerk gesteld wordt is dat de directory waar de gegevens worden opgeslagen

28 gedeeld wordt in het netwerk. Bij de clients moet dan in het veld locatie bestanden het pad naar deze netwerk directory worden opgegeven. In afbeelding 3-11b is een typische configuratie te zien voor een server. In afbeelding 3-12a is een typische configuratie te zien voor een client. In dit voorbeeld deelt de server zijn lokale C-station als netwerkbron en is op de client met deze netwerkbron verbonden via de stationsletter Y. Voor het verbinden van netwerkbronnen kunt u de documentatie van uw netwerk-programmatuur raadplegen. 28 a b AFBEELDING 3-12 a Typische instellingen tabblad database voor een netwerk-client b Typische instellingen tabblad database voor meer dan één computer zonder netwerk Als de computers niet in een netwerk verbonden zijn kunnen de gegevens verzameld worden door iedere leerling een opslagmedium te geven (bijv. een diskette), waarop zijn of haar gegevens zijn opgeslagen. De instelling hiervoor is diskette-station (zie afbeelding 3-12b). De stationsletter die het leerprogramma gebruikt om de gegevens te kopiëren is in het bijbehorende veld gespecificeerd. Zie voor meer informatie over het exporteren naar en importeren van leerlinggegevens de paragraaf Het beheren van het leerlingenbestand in het hoofdstuk Docent module, pagina 57.

29 Het veld locatie bestanden bevat het pad naar de database. De bestanden bevinden zich altijd op een harde schijf van de computer, behalve als de optie netwerk-station is geselecteerd. Het pad moet dan naar een locatie op een netwerkstation verwijzen. 3 Manager De naam die op dit tabblad ingevuld dient te worden, is de naam van de computer. In een netwerk wordt deze naam gebruikt om de computer aan te melden bij de database. De ingevulde naam moet uniek zijn. Als een leerling op de computer werkt verschijnt deze naam in de docent module. Zie paragraaf Het bekijken van de resultaten van leerlingen in het hoofdstuk Docent module, pagina 61. Gebruiker 29 AFBEELDING 3-13 Het tabblad gebruiker Op het laatste tabblad kunnen de gegevens van de gebruiker gewijzigd worden. De naam van de gebruiker en de distributeur verschijnen steeds bij het startscherm en in het info-venster. Het serienummer is onder andere vermeld achter op de regeleenheid. Bij bestellingen moet dit nummer worden vermeld zodat de juiste registratie-codes kunnen worden verstuurd.

30 De gegevens van de distributeur waar u het produkt heeft gekocht staan in het onderste gedeelte van dit scherm vermeld. Voor ondersteuning dient u contact op te nemen met uw distributeur. 3.4 Wachtwoord voor docent modus Om in het start-menu toegang te krijgen tot de docent modus of om de docentprogramma s direct te kunnen starten moet de gebruiker een wachtwoord intypen. De eerste keer dat de programmatuur wordt geïnstalleerd is er geen wachtwoord ingesteld. Het wachtwoord kan ingesteld worden door in de manager uit het Extra menu de optie Wachtwoord instellen te selecteren. Er wordt dan twee maal naar het nieuwe wachtwoord gevraagd. Zie voor problemen met het wachtwoord ook appendix Probleemoplossing, pagina Kloon-licentie Een goedkope kloon-licentie kan worden aangeschaft, om de zelfde motor-managementsystemen te kunnen gebruiken, die bij de eerste regeleenheid gekocht waren, op een tweede regeleenheid. Eerst moeten de installatie en het invoeren van de licentie voor de motor-management-systemen met de eerst gekochte regeleenheid (de regeleenheid met de licentie-code) worden uitgevoerd op iedere te gebruiken computer. Vervolgens kan bij een andere regeleenheid die op de PC zal worden aangesloten, een kloon-licentie worden ingevoerd. Dit gebeurt door in het menu Extra op Kloonlicentie te klikken. Hierna verschijnt weer de licentie-begeleider. Nadat de nieuwe regeleenheid is aangesloten, en op volgende is geklikt, begint de communicatie met de regeleenheid. Tenslotte vraagt de begeleider om de kloon-licentiecode bij deze regeleenheid. Na deze registratieprocedure kunt U beide regeleenheden gebruiken. Herhaal deze procedure voor iedere nieuwe regeleenheid.

31 4 Leerprogramma 4 Leerprogramma Voor elk motormanagementsysteem in Connect is een leerprogramma beschikbaar. Deze verschillende leerprogramma s kunnen gestart worden vanuit het startmenu van Connect (zie hoofdstuk Start-menu, pagina 15.). Elk leerprogramma bestaat uit een meetpracticum met lesstof en meetopdrachten waarin een bepaald motormanagementsysteem centraal staat. De panelen van het Connect-systeem vormen de practicumopstelling voor het leerprogramma. De meetopdrachten en de lesstof worden niet op papier maar in de vorm van computer ondersteund onderwijs (COO) aangeboden Structuur Elk leerprogramma kent een hiërarchische structuur, bestaande uit drie lagen. In afbeelding 4-1 is deze structuur weergegeven. Het programma opent met een overzicht van het totale motormanagementsysteem. Vanuit dit overzicht kan gekozen worden voor drie verschillende regelingen: de injectie-, de ontstekings- en de stationair regeling. Elke regeling bestaat vervolgens uit een aantal componenten. Dezelfde componenten kunnen in meer dan één regeling voorkomen.

32 laag 1 laag 2 injectie regeling motormanagement ontstekingsregeling stationair regeling laag 3 sensor sensor sensor sensor sensor sensor actuator actuator actuator actuator regeleenheid regeleenheid regeleenheid 32 AFBEELDING 4-1 De structuur van het leerprogramma 4.2 Leerdoelen De leerprogramma s van het Connect systeem zijn ontwikkeld om specifieke leerdoelen te verwezenlijken. De leerdoelen van niveau 2 voegen een aantal leerdoelen aan niveau 1 toe. De leerdoelen die betrekking hebben op de componenten van een motormanagementsysteem zijn in te delen in de volgende groepen: 1 Waar is het onderdeel van gemaakt, hoe ziet het er uit, waar is het gemonteerd en hoe werkt het? Dit zijn aspecten van het component die worden behandeld in de leerstof en meetopdrachten over het component. De leerling start deze leerstof en meetopdrachten door op het betreffende component te klikken. 2 Wat is de functie van het onderdeel in het proces en wat is de relatie tussen de onderdelen onderling? Dit zijn aspecten van het component die behandeld worden in de leerstof en meetopdrachten over de regeleenheid. De leerling start deze leerstof en meetopdrachten door op de regeleenheid te klikken.

33 Niveau 1 Na het uitvoeren van de practicumopdrachten zijn leerlingen in staat: de componenten van het behandelde motormanagementsysteem te herkennen; de componenten van een motormanagementsysteem te benoemen; een motormanagementsysteem op te delen in de drie regelingen; de componenten die deelnemen aan de injectieregeling te noemen; de componenten die deelnemen aan de ontstekingsregeling te noemen; de componenten die deelnemen aan de stationair regeling te noemen; de componenten van het motormanagementsysteem in te delen naar sensoren, regeleenheid en actuatoren; de componenten op de regeleenheid aan te sluiten; de werking van de belangrijkste sensoren en actuatoren te verklaren; de invloed van een component op het proces te benoemen. 4 Leerprogramma Niveau 2 Na het uitvoeren van de practicumopdrachten zijn leerlingen in staat: de signaalvorm van de spanningen die op relevante meetpunten van het motormanagement-systeem staan, te verklaren; de wet van Ohm toe te passen tijdens het foutzoeken in deelcircuits van een motormanagement-systeem; de werking van de sensoren en actuatoren met behulp van een oscilloscoop te controleren; het blokschema van de regelingen te tekenen; de sensoren die voor de terugkoppeling zorgen te onderscheiden van de overige sensoren; de begrippen gewenste waarde (X o ) en werkelijke waarde (X) te verklaren; de regelactie (Y) van een regelaar als gevolg van het verschil tussen de gewenste en de werkelijke waarde te voorspellen; de regelstrategie van de verschillende regelingen te verklaren. 33

34 4.3Het aanmelden bij het leerprogramma AFBEELDING 4-2 Het dialoogvenster aanmelden bij het leerprogramma 34 Na het selecteren van een motormanagementsysteem in het startmenu verschijnt het venster aanmelden bij het leerprogramma (afbeelding 4-2). De leerling wordt gevraagd zijn naam en zijn wachtwoord in te typen. Als nog geen wachtwoord van de leerling bekend is verschijnt een tweede venster waarin om bevestiging van het wachtwoord wordt gevraagd. De leerling moet het gekozen wachtwoord voor latere sessies onthouden. Mocht een leerling zijn wachtwoord vergeten dan kan de docent dit wachtwoord wissen in de docent module. Zie voor meer informatie de paragraaf Het beheren van het leerlingenbestand in het hoofdstuk Docent module, pagina 57. Als het wachtwoord en de naam zijn gecontroleerd, wordt het leerprogramma geïnitialiseerd. Op het scherm zijn de verschillende handelingen die worden verricht te volgen in het introductie scherm. Wanneer het leerprogramma op meerdere computers is geïnstalleerd, zonder dat er een netwerk aanwezig is worden de gegevens van de leerlingen vanaf een opslagmedium (bijvoorbeeld een diskette of USB-stick) gekopieerd. (zie voor meer informatie paragraaf Database in het hoofdstuk Manager, pagina 25.). In dit geval wordt de leerling, voordat hij zich kan aanmelden bij het leerprogramma, eerst gevraagd om het opslagmedium. De instellingen hiervoor zijn te wijzigen in de Manager. De gegevens worden dan eerst vanaf het opslagmedium gekopieerd. Het leerprogramma vraagt weer om het opslagmedium wanneer de leerling het programma verlaat. De resultaten van de beëindigde sessie worden dan weer naar het opslagmedium gekopieerd. Zie voor het aanmaken van een opslagmedium voor leerlingen en het importeren van de resultaten in de centrale database paragraaf Bewerkingen op leerlingaccounts in het hoofdstuk Docent module, pagina 58.

35 4.4 Het overzicht van het motormanagementsysteem Nadat een leerling zich succesvol heeft aangemeld bij het leerprogramma en het leerprogramma is geïnitialiseerd, verschijnt het overzicht van het geselecteerde motormanagementsysteem (afbeelding 4-3). In het overzicht zijn alle componenten van het motormanagementsysteem te zien. Door een toets of een muisknop in te drukken verdwijnt het introductie venster. 4 Leerprogramma 35 AFBEELDING 4-3 Het overzicht van een motormanagementsysteem bij het begin van het leerprogramma De leerling moet ervoor zorgen dat het motormanagementsysteem gaat werken door de drie motormanagementregelingen te maken (zie afbeelding 4-3). Als de leerling deze taak heeft volbracht en het leerprogramma heeft afgerond, functioneren de panelen van het motormanagementsysteem als in een auto. Op het scherm is dan de werking van het systeem zichtbaar (zie afbeelding 4-4).

36 36 AFBEELDING 4-4 Het overzicht van het afgeronde en werkende systeem Wanneer de leerling doorgaat naar de volgende vraag verschijnt een certificaat op het scherm met een lijst van leerlingen die het systeem hebben afgerond (afbeelding 4-5). Wanneer de leerling op de injector, de bougie of op de stationair motor klikt, zoomt hij in op respectievelijk de injectie-, de ontstekings- of de stationair regeling. Het complete motormanagementsysteem werkt pas als alle regelingen zijn voltooid. AFBEELDING 4-5 Het certificaat dat verschijnt als het leerprogramma is voltooid

37 4.5 De opbouw van de regelingen Elk motormanagementsysteem is opgesplitst in drie regelingen. Eén zo n regeling vormt een afgerond geheel binnen het leerprogramma. De lesstof in een regeling heeft een vaste opbouw. Op het scherm staat een overzicht afgebeeld met alleen de componenten die aan de regeling deelnemen. Eerst wordt de leerling gevraagd om de regeleenheid, de actuatoren en de sensoren te identificeren. Daarna verschijnt onder in het scherm een bouwplaat voor een blokschema. De leerling wordt gevraagd het blokschema af te maken (zie afbeelding 4-6 en 4-7). 4 Leerprogramma 37 AFBEELDING 4-6 Het overzicht van de injectieregeling van Motronic ML 4.1 (niveau 1 Op niveau 1 moet de leerling het schema invullen door een component vanuit de gereedschapskist naar het blokschema te verslepen. Op niveau 2 moeten de componenten bovendien op de juiste manier met elkaar worden verbonden met behulp van de soldeerbout (zie paragraaf Gereedschapskist, pagina 45). Voordat de leerling dat kan doen moet hij eerst de componenten winnen, door de les over dat component te door te werken. Deze lessen zijn toegankelijk door op het component in het overzicht te klikken (zie paragraaf De opbouw van componenten, pagina 40).

38 Als een leerling alle componenten heeft gewonnen kan hij ze vanuit de gereedschapskist verplaatsen naar het blokschema door ze met de muis te verslepen (met ingedrukte linker muisknop). De leerling kan proberen of de zo opgebouwde regeling werkt door de motor met het contactslot te starten. Als de motor start maar niet aanslaat betekent dit dat de opdracht nog niet geheel voltooid is. Als de motor aanslaat is de opdracht uitgevoerd. Het startgeluid geeft aan of de opdracht juist is uitgevoerd. 38 AFBEELDING 4-7 Het overzicht van de injectieregeling van GM Multec SPI (niveau 2) Wanneer het blokschema door de leerling goed is gemaakt, zal de regeling gaan werken als in het werkelijke motormanagementsysteem. Op niveau 1 moeten hiervoor de componenten op de juiste plaats staan (sensoren links, de regeleenheid in het midden en de actuatoren rechts, zie afbeelding 4-6). Op niveau 2 moeten de actuatoren aan de uitgangen en de sensoren aan de ingangen van de regeleenheid gesoldeerd worden. De actuatoren moeten in het te automatiseren proces worden geplaatst. Bovendien moet bij de meeste regelingen, de regelkring in het blokschema gesloten worden, door de juiste sensor in het proces te plaatsen en een terugkoppeling te maken naar de regeleenheid. In afbeelding 4-7 bijvoorbeeld

39 is de lambdasensor rechts van het blok proces geplaatst en verbonden met de regeleenheid. Als beloning is in het overzicht de actuele stand van de actuatoren en sensoren zichtbaar en is het corresponderende motorgeluid hoorbaar. 4 Leerprogramma Bij het laatste witte vel (zie ook paragraaf Witte vellen met leerstof, pagina 47) van de regeling zijn in plaats van het blokschema alle relevante meters zichtbaar en kan de leerling alle relaties van de regeling in werking zien en onderzoeken door de instellingen van de sensoren te wijzigen. Als een leerling een regeling selecteert waarin componenten voorkomen die hij al eerder heeft aangesloten verschijnt op het scherm het stroomkringschema van de regeling. In dit schema kan de leerling zien hoe hij componenten opnieuw kan aansluiten zodat hij niet alle lessen over deze componenten hoeft in te gaan. De docent kan kiezen hoe dit schema gepresenteerd wordt als de leerling de regeling ingaat. De volgende drie mogelijkheden zijn beschikbaar: vaste opstelling met bedrading Deze instelling is geschikt voor computers waarbij steeds één set panelen (die samen een motormanagementsysteem vormen) wordt gebruikt. Het leerprogramma gaat er dan vanuit dat de componenten al aangesloten zijn. De leerling wordt dan niet gevraagd om verbindingen van componenten die hij al eerder heeft gedaan opnieuw te maken. vaste opstelling zonder bedrading Deze instelling is geschikt voor computers waarbij steeds dezelfde panelen worden gebruikt. Het leerprogramma gaat ervan uit dat de SIMaansluitingen (zie ook paragraaf Sim-aansluitingen in het hoofdstuk Panelen, pagina 68.) al door de docent gemaakt zijn en de voeding van de panelen ook aangesloten is. De leerling wordt gevraagd eerder gemaakte verbindingen te herstellen. geen vaste opstelling Deze instelling is geschikt als dezelfde panelen met componenten door meerdere computers gedeeld worden. Deze situatie doet zich voor als er bijvoorbeeld vier computers met het leerprogramma zijn met maar drie panelen met een motortemperatuursensor. 39

40 AFBEELDING 4-8 Stroomkringschema bij de instelling vaste opstelling zonder bedrading 40 De leerling wordt voordat hij verder gaat eerst gevraagd aan te geven over welke panelen hij beschikt (zie afbeelding 4-9). Daarna krijgt hij opdracht om de massa en de +12 V rail van de beschikbare panelen door te verbinden en de benodigde SIM-aansluitingen tot stand te brengen. Tot slot wordt de leerling aan de hand van het stroomkringschema gevraagd om eventueel eerder aangesloten signaaldraden opnieuw aan te sluiten. Pas als deze drie stappen zijn gedaan kan de leerling verder met de regeling. Het leerprogramma gaat er daarna vanuit dat de panelen volgens het stroomkringschema zijn aangesloten en dat de panelen die niet geselecteerd zijn, niet beschikbaar zijn. Zie voor nadere informatie de paragraaf Algemeen in het hoofdstuk Manager, pagina De opbouw van componenten Componenten worden in een vaste volgorde behandeld. Allereerst wordt de functie van het component uitgelegd en is de locatie van het component te zien (zie bijvoorbeeld afbeelding 4-10). Daarna word aan de hand van een doorsnede de werking van het component uitgelegd. De elektrische aspecten van het component worden aan de hand van het schemasymbool behandeld (zie bijvoorbeeld afbeel-

41 4 Leerprogramma AFBEELDING 4-9 De regeleenheid Stroomkringschema bij de instelling geen vaste opstelling ding 4-11). Stap voor stap sluit de leerling de componenten aan en groeit het stroomkringschema. Daarna volgen meetopdrachten en uitleg over het signaal van het component. Bij sommige componenten volgt dan nog enige uitleg over de rol van het component in het proces. Als een leerling de leerstof van het component heeft afgerond, verschijnt het icoon van het component in de gereedschapskist. Een speciaal component in elke regeling is de regeleenheid. De instructie over de regeleenheid verschilt namelijk per regeling. In de les over de regeleenheid worden alle relaties tussen de toestand van de sensoren en de aansturing van de actuatoren één voor één behandeld. De regeling wordt zo aan de hand van meetopdrachten uitgelegd. Om de les over de regeleenheid af te ronden moeten alle panelen die aan de regeling deelnemen aangesloten zijn, zodat alle meetopdrachten uitgevoerd kunnen worden. Afhankelijk van de eerder in dit hoofdstuk beschreven instellingen controleert het leerprogramma of een bepaald component is aangesloten. Als de optie vaste opstelling met bedrading is geselecteerd, kan de leerling altijd doorgaan met 41

42 42 AFBEELDING 4-10 Overzicht van de plaatsing van de stationair stappenmotor AFBEELDING 4-11 Doorsnede van de brandstofpomp (hoge druk)

43 de les over de regeleenheid: het leerprogramma gaat ervan uit dat alle aansluitingen zijn gemaakt. Voor de andere twee opties moet de leerling zelf het paneel aangesloten hebben. Het leerprogramma gaat ervan uit dat het component is aangesloten als het component in het stroomkringschema is weergegeven op het moment dat de leerling de regeling in ging of als in de les over het component alle verbindingen zijn gemaakt. 4 Leerprogramma 43 AFBEELDING 4-12 Het scherm met de les over de regeleenheid injectie Motronic ML 4.1 (niveau 2) Wanneer in de les over de regeleenheid een terugkoppeling verschijnt als: De injectoren zijn niet aangesloten betekent dit, dat de leerling in de les over de injectoren nog niet alle benodigde verbindingen heeft gemaakt. De leerling kan dit probleem oplossen door naar de les over de injectoren te navigeren (zie paragraaf Gereedschapskist, pagina 45) en daar de opdrachten uit te voeren totdat de injectoren zijn aangesloten. Daarna kan de leerling de les over de regeleenheid afmaken zonder dat de les over de injectoren afgerond hoeft te zijn. Aan het einde van de les over de regeleenheid wint de leerling de regeleenheid in de gereedschapskist. Voor de single en multipoint motormanagementsystemen kan de les over de regeleenheid worden overgeslagen. De regeleenheid kan bij

44 deze systemen namelijk al door het leeprogramma in het blokschema zijn geplaatst. Zie voor deze instelling paragraaf Algemeen in het hoofdstuk Manager, pagina Scherm lay-out De leerstof en de meetopdrachten van het Connect leerprogramma worden op het scherm van de computer weergegeven. Dit scherm heeft een vaste opbouw, zodat dezelfde soort informatie steeds op dezelfde plaats te zien is (afbeelding 4-13). Afbeeldingen, grafieken en tabellen over het onderwerp van de lesstof zijn te zien in het grijze linker deel van het scherm. Een aantal standaardelementen is steeds te zien op het donkergrijze achtergrond patroon aan de rechter kant en de bovenkant van het scherm. gereedschapskist ruimte voor afbeeldingen, grafieken en tabellen. onderwerp 44 witte vellen met tekst en uitleg die nog gelezen moeten worden witte vellen die gelezen zijn lichtgele vellen met opdrachtendie nog uitgevoerd moeten worden lichtgele vellen die uitgevoerd zijn terugkoppeling op gegeven antwoord diverse meters met proceswaarden knop voor een nieuwe poging antwoord AFBEELDING 4-13 Scherm lay-out

45 Gereedschapskist De gereedschapskist bevat standaard gereedschappen en componenten. De standaard gereedschappen zijn lichtgrijs gekleurd en zijn altijd zichtbaar in de gereedschapskist. Componenten hebben een donkergrijze achtergrond. Een leerling moet een component eerst winnen voordat het icoon van het component in de gereedschapskistverschijnt. 4 Leerprogramma AFBEELDING 4-14 De gereedschapkist stroomkringschema In het stroomkringschema is op ieder gewenst moment te zien hoe de componenten van de geselecteerde regeling zijn aangesloten op de regeleenheid. Dit stroomkringschema houdt rekening met de vorderingen van de leerling. Als een leerling voor een tweede maal een regeling in gaat, verschijnt automatisch het stroomkringschema zoals dat was op het moment dat de leerling de regeling verliet (zie afbeelding 4-8 en 4-9). De exacte weergave van het venster met het schema is afhankelijk van de instelling opstelling panelen. Zie voor een uitgebreide bespreking van deze instelling paragraaf Algemeen in het hoofdstuk Manager, pagina 23. vraagteken Met het vraagteken kan de leerling hulp krijgen over onderdelen van het scherm. Als op het icoon wordt geklikt verschijnt er een venster (afbeelding 4-15) met uitleg en verandert de cursor in een pijl met een vraagteken. De uitleg in het venster slaat op het onderdeel van het scherm dat de leerling met de cursor aanwijst. 45 AFBEELDING 4-15 Het hulp-venster

46 lift Met de pijl in de gereedschapskist kan de leerling de lift nemen naar het bovenliggende niveau (zie afbeelding 4-1). Vanuit een component kan een leerling dus omhoog gaan naar de geselecteerde regeling en van daar uit verder omhoog naar het overzicht van het motormanagement. Als de leerling later terugkeert naar het component verschijnt het witte vel en de vraag waar de leerling gebleven was toen hij de lift nam. In het overzicht van het motormanagement (het hoogste niveau) verandert de pijl in een teken voor de uitgang, waarmee de leerling het programma kan verlaten. 46 rekenmachine In veel opdrachten van de regeling wordt de leerling gevraagd een berekening uit te voeren. Met deze rekenmachine kunnen alle berekeningen worden uitgevoerd. De rekenmachine kan worden bediend met de muis of met het toetsenbord. De rekenmachine kan worden beëindigd door het venster te sluiten. AFBEELDING 4-16 De rekenmachine vergrootglas Soms wordt de leerling gevraagd een component te zoeken of een bepaald onderdeel aan te wijzen. Dit moet met het vergrootglas gebeuren. Door op het icoon te klikken verandert de cursor in een vergrootglas. Een onderdeel kan dan worden aangewezen door er met het vergrootglas op te klikken. Het vergrootglas kan weer teruggeplaatst worden door op de gereedschapskist te klikken of op de rechter muisknop te drukken.

47 soldeerbout Dit onderdeel van de gereedschapskist is alleen beschikbaar in leerprogramma s op niveau 2. Met de soldeerbout kan de leerling de componenten die op de bouwplaat staan met elkaar verbinden door er een lijn tussen te trekken. Op deze manier kan de leerling het blokschema van de regeling tekenen. 4 Leerprogramma drukmeter In enkele vragen wordt de leerling gevraagd de druk in een leiding te meten. Dit kan hij doen door het icoon vanuit de gereedschapskist naar de plaats van bestemming te slepen. Witte vellen met leerstof 47 AFBEELDING 4-17 AFBEELDING 4-18 Geel memovel met extra uitleg Wit vel met tekst en uitleg De leerstof wordt gepresenteerd op de grote witte vellen (zie afbeelding 4-17). Deze vellen kunnen omgeslagen worden als alle bijbehorende opdrachten (de lichtgele vellen) zijn uitgevoerd. Als de cursor over een vel beweegt dat kan worden omgeslagen verschijnt een blauwe pijl aan de rechter kant van het stapeltje. Als dan op het vel geklikt wordt verschuift het naar rechts en komt het op een stapel te liggen die bijna van het scherm verdwijnt. Van dit stapeltje met omgeslagen vellen kan weer terug worden gebladerd door erop te klikken. In de leerstof zijn soms rode woorden te zien. Door op deze woorden te klikken krijgt de leerling meer uitleg over het woord. Er verschijnt dan een geel vel onder het rood gekleurde woord, met de uitleg. Deze gele memo verdwijnt weer als erop geklikt wordt (zie afbeelding 4-18).