Leren vernieuwen met ict Meerjarenplan Jaarplan 2006

Transcriptie

1 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 Leren vernieuwen met ict Meerjarenplan Jaarplan 2006 Versienummer : 1.00 (30 november 2005)

2 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Omgevingsanalyse 5 3 Missie en Organisatie 8 4 Strategische prioriteiten 11 5 Strategie Belangenbehartiging 17 6 Strategie cluster Dienstverlening 21 7 Jaarplan 2006: cluster Belangenbehartiging 26 8 Jaarplan 2006: cluster Dienstverlening 37 9 Organisatie, staf en ondersteunende diensten Financiën 72

3 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 1 Inleiding Voor u ligt het meerjarenplan van de nieuwe ict-ondersteuningsorganisatie voor het onderwijs. Dit plan is het resultaat van een strategische planningscyclus. De concrete activiteiten voor 2006 van de beide takenclusters belangenbehartiging en dienstverlening zijn vastgelegd in een jaarplan en bijgesloten bij dit document. In hoofdstuk 3 van dit document wordt de missie van de ict-ondersteuningsorganisatie alsmede de takenclusters beschreven. In hoofdstuk 9 is een nadere uitwerking van de organisatie, staf en ondersteunende diensten opgenomen en in hoofdstuk 10 de financiën. Dit document is een groeidocument. Jaarlijks wordt de strategische planningscyclus herhaald en op grond daarvan vindt herijking plaats van dit meerjarenplan. De strategische planningscyclus bestaat uit de volgende stappen: Meerjarenplan Omgevings analyse Wat is de vraagontwikkeling? Strategie & Planvorming Strategische prioriteiten Herijking prioriteiten en prioritaire thema s Strategie BB Strategie DV Strategie en kwaliteitsindicatoren voor takencluster Jaarplan Jaarplan Concretisering activiteiten in jaarplan Uitvoering Uitvoering Uitvoering programma s, projecten, activiteiten Uitvoering & Evaluatie Evaluatie Evaluatie Evaluatie van de resultaten Herijking Leerervaringen meenemen in volgende planningscyclus

4 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 Omgevingsanalyse (hoofdstuk 2) Op basis van gericht onderzoek en praktijkervaringen wordt de vraagontwikkeling van de doelgroepen van de ict-ondersteuningsorganisatie inzichtelijk gemaakt. Daarnaast worden maatschappelijke, technologische en politiek bestuurlijke ontwikkelingen in kaart gebracht. Strategische prioriteiten (hoofdstuk 4) Uitgaande van de omgevingsanalyse worden op basis van een heldere analyse de strategische prioriteiten en inhoudelijke prioritaire thema s vastgesteld en doorvertaald naar strategische uitgangspunten voor de takenclusters. Strategie Belangenbehartiging en Dienstverlening (hoofdstuk 5 en 6) De strategische uitgangspunten gelden als belangrijke accenten voor de uitvoering van de activiteiten van de takenclusters. Gegeven de rol en taken van het takencluster wordt nader invulling gegeven aan de specifieke strategie voor het takencluster en de complementariteit richting het andere takencluster. Tevens worden de kwaliteits indicatoren vastgesteld. Jaarplan Belangenbehartiging en Dienstverlening (hoofdstuk 7 en 8) In het jaarplan worden de uit de strategie voortvloeiende programma s, projecten en activiteiten nader omschreven. De kwaliteitsindicatoren worden vertaald naar concrete doelstellingen. Uitvoering en evaluatie Na vaststelling van het jaarplan kan met de uitvoering worden aangevangen. Evaluatie en inzichten die tijdens de uitvoering worden opgedaan kunnen leiden tot aanpassingen in de strategie.

5 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 2 Omgevingsanalyse In dit hoofdstuk kijken we naar de ontwikkelingen in en om het onderwijs. 2.1 Onderwijs In deze paragraaf gaat het om trends die over de over de onderwijssectoren heen zichtbaar zijn. Samengevat betreft het de volgende ontwikkelingen Maatschappelijke ontwikkelingen en beleid Vanuit maatschappelijke ontwikkelingen en actuele beleidsthema s zien we de volgende ontwikkelingen. 1. Individualisering: Net als in voorgaande jaren is de trend naar individualisering zichtbaar. De leerling wordt steeds meer centraal gezet als eigenaar van zijn of haar eigen leerproces. Flexibeler onderwijs is daarvoor een noodzaak. Immers: zonder flexibel onderwijs kan deze differentiatie aan de vraagkant niet ondersteund worden. 2. Innovatie: de aandacht voor innovatie is groot, zowel vanuit de overheid als in het onderwijs zelf. Vanuit de wens om een stevige kenniseconomie op te bouwen worden op allerlei vlakken beleidsinitiatieven genomen. Dat strekt zich zeker ook uit tot onderwijs en onderwijs en ict. 3. Autonomie van scholen: Scholen worden door de overheid aangesproken op eigen verantwoordelijkheid en het nemen van initiatief voor innovatie en kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Hierdoor profileren scholen zich meer met hun eigen onderwijsvisie en hieruit vloeit een gedifferentieerder vraag voort. De grotere autonomie heeft ook een grotere verantwoordingsplicht tot gevolg. De vraag naar inzicht en meting van effectiviteit en kwaliteit van onderwijs is daardoor groter. 4. Leven lang leren:middels beleidsdocumenten en initiatieven wordt de nadruk gelegd op een leven lang leren, zowel tijdens de onderwijsperiode als daarna. Problematieken als hoge uitval in het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs, aansluitingsproblematiek van PO naar VO naar BVE en/of HO zijn voor scholen daarbij nog steeds actueel. Daarnaast veranderen de eisen die de maatschappij en beroepspraktijk aan werknemers stellen in rap tempo Vraagontwikkeling onderwijs en ict Op gebied van onderwijs ict zijn de volgende omgevingsfactoren van belang: 1. Verbinding ict met onderwijskundige thema s:naast ict als hulpmiddel wordt ict verbonden met actuele onderwijskundige thema s zoals aantrekkelijkheid van het onderwijs, schooleffectiviteit, nieuwe vormen van leren en rekening houden met verschillen tussen leerlingen. Resultaten van onderzoek tonen steeds vaker aan dat ict op deze terreinen meerwaarde te bieden heeft. 2. Leren vernieuwen met ict: Kwaliteitsverbetering van het onderwijs door effectief gebruik maken van ict is een uitdaging die bij scholen hoog op de agenda staat (TNS NIPO, 2005). Bezien over de afgelopen jaren verandert de inzet van ict in het onderwijs van een technologisch vraagstuk naar een vraagstuk van integrale schoolontwikkeling. Ict raakt daarmee steeds meer vervlochten met onderwijsvernieuwing. De uitdaging waar scholen voor staan, is kortweg: leren vernieuwen met ict. Integrale schoolontwikkeling en leren vernieuwen met ict betekent voor de onderwijspraktijk van alledag dat scholen zich oriënteren op mogelijkheden voor kwaliteitsverbetering van het onderwijs. 3. Differentiatie in de vraag: Praktijkvoorbeelden van ict-gebruik in het onderwijs en resultaten van monitoring illustreren de variëteit tussen scholen in het gebruik van ict. Verschillen tussen scholen kunnen niet alleen geordend worden langs de scheidslijnen van de sectoren voor primair onderwijs en voortgezet onderwijs en in de bve-sector. Ook tussen scholen binnen de sectoren zijn verschillen zichtbaar. 4. Nieuwe leerinhouden: Uit TNS NIPO 2005 blijkt dat vanuit het perspectief van de leraren vooral behoefte is aan programmatuur waarmee leerlingen zelfstandig kunnen werken en aan meer bruikbaar lesmateriaal/content.

6 Leren vernieuwen met ict versie november / Deskundigheidsbevordering: Onderzoek laat zien dat deskundigheidsbevordering van docenten op het gebied van ict aandacht behoeft. Docenten vinden zichzelf niet vaardig in het gebruik van ict en de toepassing van ict in het primaire proces Ondersteunen flexibel onderwijs: het onderwijs ziet ict meer en meer als een facilitator van plaats- en tijdonafhankelijk leren dat aansluit aan bij de belevingswereld van leerlingen en studenten. Aandacht voor instrumenten die het leerproces van de leerling ondersteunen, inzichtelijk maken, en resultaten vastleggen (portfolio s, leerdossiers en administratiesystemen) zijn hiervoor noodzakelijk. De inzet van ict om flexibele toetsing en afsluiting mogelijk te maken maakt onderdeel uit van de vraag van het onderwijs. 7. Samenwerking: Steeds meer scholen maken deel uit van samenwerkingsverbanden en netwerken. In de praktijk blijkt dat deze samenwerking loont. Tegelijkertijd grijpen scholen ict ook aan als een middel om zich te profileren Ict-trends en ontwikkelingen Er zijn veel technische trends zichtbaar. Van onderstaande trends is duidelijk dat deze hun betekenis hebben voor het onderwijs. Met deze trends en ontwikkelingen houden we rekening bij de programmering van activiteiten. 1. Authenticatie en autorisatie: Diensten als elektronisch bankieren, on-line bestellen en het opvragen van (betaalde) informatie worden breed gebruikt in Nederland. Ook de overheid biedt steeds meer on-line dienstverlening voor de burger. Geavanceerde technieken voor authenticatie en autorisatie en de beschikbaarheid van profielinformatie maken het mogelijk per individu en op maat diensten te verlenen, de overheid doet dit bijvoorbeeld met DigiD Veiligheid en ict: De aandacht voor veiligheid en ict is de afgelopen jaren toegenomen. On line gaan mensen bewuster omgaan met hun persoonsgegevens in digitale vorm, netwerkbeveiliging is een belangrijk aspect van technische voorzieningen, maar ook on line pesten van jongeren staat in de belangstelling. In technisch opzicht worden hiervoor oplossingen gezocht, maar ook in het creëren van awareness. 3. Breedband opent nieuwe deuren Uit ervaringen in andere landen blijkt dat voor succesvolle innovatie en duurzame implementatie onderwijskundige vraagstukken als vertrekpunt moeten dienen en niet de potentiële meerwaarde die technologie te bieden heeft. 3 De beste kansen voor innovatie met behulp van ict dienen zich aan bij scholen die tegen de grenzen van de traditionele onderwijsinrichting en leermiddelen aanlopen. Met behulp van digitale hulpmiddelen kunnen nieuwe onderwijsconcepten worden gerealiseerd. Breedband opent hierbij nieuwe deuren. Kenmerkend voor deze nieuwe onderwijsvormen dikwijls aangeduid onder de noemer van het nieuwe leren - is maatwerk in leerarrangementen en ruimte voor leerlingen het eigen leerproces in te richten. Communicatie en interactie in combinatie met rijke educatieve content (dat wil zeggen met bewegend beeld en geluid, actuele informatie) zijn belangrijke kenmerken van dit nieuwe leren, die alleen met ict en met name met behulp van breedband kunnen worden gerealiseerd. (bron actieprogramma ICT en sectoren). 4. Prosumer: Met de groei van virtuele sociale netwerken ontstaat ook de behoefte om naar elkaars content te verwijzen en om zelf content te produceren. Er zijn eenvoudige publicatiemechanismen als weblogs, videoblogs, screenblogs etc. voorhanden. De consument wordt meer en meer producent (prosumer). Het publiek dat zich hiermee bezig houdt is breed, van minister tot de slager om de hoek. 5. Technische voorzieningen: Het aanbod van breedbandige voorzieningen groeit, zowel thuis, op het werk en in de klas. Dit verruimt de mogelijkheden van contentdelivery en maakt de weg vrij voor alternatieve publicatiekanalen op het web. Ook mobiel breedband is binnen handbereik, daarmee kunnen breedbandige toepassingen als video op mobiele devices anyplace anytime gebruikt worden. Een andere ontwikkeling op mobiel terrein is plaatsbepaling op basis van Global Positioning System (GPS) waarmee eerdaags alle mobiele 1 Ict-monitor Zie bijvoorbeeld Canada (evaluation report, 2002; VK ( Opportunities and barriers to the use of broadband in education, Broadband Stakeholder Group, 2003; en USA ( Broadband networks in K12 education, Cenic 2003).

7 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 telefoons worden uitgerust. Dit biedt een scala aan nieuwe mogelijkheden voor diensten, waarbij het van belang is de plaats (en het bijbehorende tijdstip) van het individu te kennen. 6. Web services raamwerk: De opkomst van het Web Services raamwerk, dat de solide basis vormt in de richting van een Service Oriented Architecture (SOA), maakt het mogelijk applicaties eenvoudig gedistribueerd te realiseren. In essentie zijn Webservices modulaire en veelal kleine applicaties, die over het internet door andere software applicaties gevonden, benaderd en gebruikt kunnen worden. Het delen van content en zelfs van applicaties maakt het wel noodzakelijk afspraken met elkaar te maken over de wijze waarop dat gebeurt (standaardisatie). 2.2 Politiek-bestuurlijke omgeving Hier zijn twee belangrijke ontwikkelingen zichtbaar: 1. Sectorvorming: In de BVE-sector zijn al geruime tijd sectororganisaties die de belangen van deze sector behartigen (AOC-raad, Bve-raad en COLO). In het primair en voortgezet onderwijs is de vorming van een dergelijke sector-organisatie in volle gang. In 2006 wordt deze organisatie voor het VO ingericht. Evenals de instellingen die zij vertegenwoordigen, zien deze sectororganisaties ict als een strategisch thema. De sectororganisaties willen op belangrijke thema s regie voeren en in de aanloop naar sectororganisaties is dit te zien. Een voorbeeld hiervan is het innovatieplan PO en VO, waar de onderwijsorganisaties met OCW de regie pakken. 2. Ontvlechting: In het perspectief van de vorming van krachtige sectororganisaties PO en VO is duidelijk dat deze toekomstige sectororganisaties zich verantwoordelijk zullen voelen voor de schooloverstijgende collectieve belangenbehartiging voor de eigen sector, ook op het gebied van ict. De organisatie van de nieuwe ict-ondersteuning voor het onderwijs is dan ook zo ingericht en de taken zo verdeeld dat belangenbehartiging een apart herkenbaar onderdeel hiervan is met een duidelijk takenpakket. Dit houdt de mogelijkheid open om de sectororganisaties PO en VO in de toekomst een rol te laten vervullen rond belangenbehartiging op het gebied van ict. Naar ons oordeel dient daarbij wel een vorm gevonden te worden die de voordelen van de huidige sectoroverstijgende constructie overeind houden. Dit zal te zijner tijd met de sectororganisaties verkend worden en in overleg met de dragende organisaties onderdeel uitmaken van de pragmatische herijking in Veel partijen actief: In de politiek-bestuurlijke omgeving is het druk op de vierkante meter. Een tweetal ministeries en vele organisaties zien het onderwijs als een sector bij uitstek om ict te stimuleren en impulsen voor vernieuwing op dit gebied te geven. Het ministerie dat zich hier het meest duidelijk laten is uiteraard OCW en ook EZ is met het programma Maatschappelijke sectoren en ict aanwezig. 4. Vraagfinanciering: er is een duidelijke trend zichtbaar waarin semi-overheidsorganisaties en organisaties in het publieke domein meer vraaggefinancierd gaan werken. Voor productgeoriënteerde dienstverlening is het van belang dat er vroegtijdig op mogelijkheden voor vraagfinanciering wordt ingespeeld. Bij het bepalen of vraagfinanciering aan de orde is geldt een aantal afwegingen: - Is de dienst van algemeen/collectief belang? - Is er bereidheid tot betalen bij het onderwijs voor dergelijke diensten? - Is er een maatschappelijke ambitie waardoor dit type diensten ontwikkeld moeten worden? - Is het maatwerk dat bij of op basis van een bepaalde dienst wordt geleverd? Als een dienst van algemeen belang is en er is geen bereidheid tot betalen zal deze dienst vanuit de basisfinanciering gefinancierd worden. Is het een dienst van algemeen belang waarvoor er bereidheid tot betalen is, dan komt het perspectief van vraagfinanciering naderbij. Ook zijn er diensten die vanuit een maatschappelijke ambitie worden ontwikkeld. Over het algemeen is het dan de overheid in casu van het ministerie van OCW of EZ, die besluit vanuit een maatschappelijke ambitie innovatieve dienstenontwikkeling te stimuleren. Zij stellen daarvoor dan projectfinanciering beschikbaar.

8 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 3 Missie en Organisatie In dit hoofdstuk is aandacht voor de missie van de organisatie en voor de wijze waarop de organisatie op hoofdlijnen wordt vormgegeven. 3.1 Missie De volgende overwegingen hebben een rol gespeeld in het vaststellen van de missie voor de nieuwe ict-ondersteuningsorganisatie: - de behoefte aan een korte en krachtige missie - weerspiegeling van feit dat leren zich niet alleen binnen onderwijsinstellingen afspeelt, dit leidt tot een voorkeur voor de term leren in plaats van onderwijs - dat je met ict het leren kunt vernieuwen - dat de inzet van ict op zichzelf ook een leerproces is - dat je kunt vernieuwen in brede zin door de inzet van ict Het spelenderwijs omgaan met de bijpassende woorden heeft geleid tot een inspirerende en toekomstvaste missie waarin de verschillende gezichtspunten te herkennen zijn. Deze missie luidt: Leren vernieuwen met ict De missie heeft een dubbele betekenis: - Leren vernieuwen - Leren vernieuwen De organisatie doet dit middels activiteiten van twee takenclusters: Belangenbehartiging en Dienstverlening met de hoofdtaken zoals deze zijn beschreven in paragraaf Takenclusters Belangenbehartiging en Dienstverlening Op basis van de in 2004 en 2005 uitgevoerde evaluatie, advisering door de onderwijsorganisaties en uitwerking door bestuur Ict op School en Raad van Toezicht Kennisnet, is besloten dat: - de taken van beide stichtingen gecontinueerd moeten blijven - beide stichtingen onder éénduidige bestuurlijke aansturing geplaatst moeten worden - de organisatie twee takenclusters kent: belangenbehartiging en dienstverlening. Voor deze organisatie is een eerste uitwerking gemaakt. In deze paragraaf 3.2 is aandacht voor de volgende onderwerpen: hoofdoriëntaties, hoofdtaken en complementariteit en onafhankelijkheid.

9 Leren vernieuwen met ict versie november / Hoofdoriëntaties In onderstaande figuur is de nieuwe organisatie in een conceptueel kader geplaatst. Exploiteren Dienstverlening Te specificeren vraag Voorzien in behoefte Belangenbehartiging Exploreren 1. De horizontale as geeft een dimensie weer die betrekking heeft op de vraagontwikkeling van scholen. Er kan sprake zijn van een ongespecificeerde vraag naar producten en diensten. De concrete vraag bevindt zich ongeveer halverwege de horizontale as, het uiterste van de as laat zien dat met een product of dienst wordt voorzien in de behoefte van een school. 2. De verticale as heeft betrekking op het aanbod van de ict-ondersteuningsorganisatie. Het betreft de dimensie die loopt van exploreren naar exploiteren van producten of diensten. Bij exploratie ligt de nadruk op het verkennen van de mogelijkheden om te komen tot een nader te specificeren product of dienst, in het midden van de as is er sprake van een nog niet exploiteerbaar prototype, bij exploitatie gaat het om het meer structureel tegemoet komen aan de behoefte van het onderwijs met een beschikbaar product of een bestaande dienst. De hoofdoriëntaties van de clusters worden hieronder beschreven: 1. Belangenbehartiging: Het kwadrant linksonder heeft betrekking op de verbinding van te specificeren vraag van scholen en het exploreren door de ondersteuningsorganisatie. Het gaat om verkenning van de behoefte aan een bepaald product en het nader articuleren van de vraag. Als de vraag is gespecificeerd, maar de markt niet kan voorzien in de behoefte, wordt actie ondernomen om alsnog een passend aanbod te vinden. In dit kwadrant bevindt zich de hoofdoriëntatie van belangenbehartiging. Om de functie van exploreren in relatie tot te specificeren vraag goed te kunnen vervullen zijn gedegen onderzoek en monitoring noodzakelijk. Die functies passen ook in dit kwadrant. 2. Dienstverlening: In het kwadrant rechtsboven ligt het zwaartepunt bij het voorzien in de behoefte van scholen door exploitatie van concrete producten en diensten. Dat is bij uitstek de hoofdoriëntatie van dienstverlening. 3. Op de kruising - Synergie: Het overlappende gedeelte in het plaatje laat zien op welke punten belangenbehartiging en dienstverlening elkaar kunnen versterken en aanvullen. Bijvoorbeeld de kritische functie van belangenbehartiging naar het takencluster dienstverlening krijgt hier een plaats. Vanuit dienstverlening kunnen signalen komen over de behoefte van scholen die aanleiding zijn voor onderzoek of nadere vraagarticulatie.

10 Leren vernieuwen met ict versie november / Hoofdtaken De hoofdtaken van beide takenclusters zijn als volgt vastgesteld: Belangenbehartiging a. Toerusten van scholen in het proces van vraag naar aanbod van ict gerelateerde kennis, producten en diensten b. Behartigen van collectieve belangen naar marktpartijen en politiek inzake ict en onderwijs c. Onderzoek en monitoring van ontwikkelingen in het onderwijsveld en ict Dienstverlening a. Zorg voor de algemene toegankelijkheid van educatieve content en stimulering beschikbaarheid hiervan b. Leveren van publieke ict-diensten, waaronder de portal, die het gebruik van ict bij het leren stimuleren en ondersteunen c. Voorlichting over gebruik van de eigen ict-diensten in het onderwijs d. Ontwikkelen van innovatieve ict-diensten Complementariteit en onafhankelijkheid Het beleggen van de taken op het gebied van ict-ondersteuning in één landelijke ictondersteuningsorganisatie levert voor het onderwijs meerwaarde op. De voordelen en borging van onafhankelijkheid zijn hieronder beschreven. Voordelen voor scholen - Door een eenduidige agendasetting en goede afstemming van de programma s van de beide focuspunten wordt maximale effectiviteit bereikt. - Minder verwijsverlies en onderwijsinstellingen krijgen optimaal antwoord op hun vragen. - Reductie in vraagbelasting door integrale agendering van onderzoek en monitoring. - Onafhankelijkheid van belangenbehartiging geborgd in de bestuurlijke structuur van de organisatie. Bestuurlijk - Bestuurlijke constructie die kan sturen op complementariteit. Het is de rol van de bestuurder de complementariteit van beide takenclusters strategisch en operationeel te optimaliseren. - Waarborgen onafhankelijkheid belangenbehartiging verantwoordelijkheid bestuurder. Strategisch - Duidelijke waarde van samenhangende ondersteuning van scholen bij de integratie van ict. - Helder signaal over het belang van ict in relatie tot onderwijsvernieuwing. - De aanpak van de drie prioritaire gebieden, ontwikkeling van educatieve content en deskundigheid van docenten wordt vanuit één missie en met een duidelijke complementaire rolverdeling aangepakt. - Bij aangaan van strategische partnerschappen wordt vanuit één regie geopereerd. - De combinatie van de onafhankelijke belangenbehartigingsrol en krachtige publieke ict dienstverlener versterkt de positie van de organisatie als geheel. Operationeel - Mogelijkheid om van elkaars instrumentarium en netwerk gebruik te maken. - Resultaten van vraagarticulatie kunnen leiden tot aangepaste of nieuwe dienstverlening. - Vanuit dienstverlening kunnen signalen komen over de behoefte van scholen die aanleiding zijn voor onderzoek of nadere vraagarticulatie. - In operationele zin borging onafhankelijkheid van belangenbehartiging in een eigen herkenbaarheid in communicatief opzicht.

11 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 4 Strategische prioriteiten De omgevingsanalyse (hoofdstuk 2) is vanuit de verschillende perspectieven onder de loep genomen en samengevat in de voornaamste strategische prioriteiten en inhoudelijke prioritaire thema s. Op basis daarvan zijn de meest relevante richtinggevende strategische hoofdlijnen voor de ict-ondersteuningsorganisatie geformuleerd; de strategische uitgangspunten. Bij de formulering van deze uitgangspunten is rekening gehouden met de missie en organisatorische inrichtingsprincipes van de nieuwe ict-ondersteuningsorganisatie, zoals weergegeven in hoofdstuk 3. Algemene strategische uitgangspunten zijn van toepassing op beide takenclusters. De strategische hoofdlijnen zijn niet alles omvattend voor de activiteiten van de takenclusters, maar zijn richtinggevend voor de programmering van de activiteiten van de takenclusters en stelt de ict-ondersteuningsorganisatie in staat de beoogde complementariteit te effectueren. Het vaststellen van de strategische prioriteiten en inhoudelijke prioritaire thema s maakt onderdeel uit van de strategische planningscyclus. Jaarlijks vindt herijking plaats van de strategische prioriteiten en prioritaire thema s en in het verlengde daarvan in de strategie en jaarplan van de takenclusters. 4.1 Integrale benadering. Bezien over de afgelopen jaren verandert de inzet van ict in het onderwijs van een technologisch vraagstuk naar een vraagstuk van integrale schoolontwikkeling. Ict raakt daarmee steeds meer vervlochten met onderwijsvernieuwing. Er is dan sprake van een samenhangende inzet van ict in het leerproces, de schoolorganisatie en gericht op de schoolontwikkeling of onderwijsvernieuwing. Zie onderstaand schema. Onderwijsvernieuwing Leerproces Inzet van ICT Schoolorganisatie Op elk van de dimensies kan stadium van ontwikkeling worden onderscheiden (zie ook 4.2). Een gedegen integrale benadering en samenwerking tussen de verschillende partijen in de keten zijn nodig om de geschetste ontwikkelingen te ondersteunen en problematieken aan te pakken. De ict-ondersteuningsorganisatie zal hierin een krachtige rol vervullen.

12 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 Strategische uitgangspunten: Algemeen o Initiatief nemen om aan te sluiten op landelijke vernieuwingsinitiatieven en daarbij een regisserende rol te vervullen als het gaat om leren vernieuwen met ict. o Actieve ketenbenadering vanuit beide takenclusters, gericht op effectiviteit en efficiency in het behalen van de doelstellingen. o Samenhangende partnerstrategie voeren. o Hanteren van een integrale beschouwing ten aanzien van de inzet van ict in het leerproces, voor de schoolorganisatie en in relatie tot schoolontwikkeling/onderwijsvernieuwing. Belangenbehartiging o Stimuleren van samenwerking in het onderwijs gericht op versterken inkoop en/of onderhandelingspositie naar aanbieders. Dienstverlening o Ketenbenadering hanteren als het gaat om standaardisatie ten behoeve van dienstverlening, waar gewenst ketenregie voeren. o Ondersteunen van het leerproces met producten en diensten. 4.2 Differentiatie in behoeften: doelgroepbenadering Het onderscheid naar de sectoren PO, VO en BVE is niet toereikend om met de ictondersteuningsorganisatie adequaat in te spelen op de gedifferentieerde behoefte van het onderwijsveld. Om de ondersteuning per sector nauwkeuriger te kunnen richten is het van belang rekening te houden met het stadium van ontwikkeling waarin scholen en leraren zich bevinden alsmede het domein waarop de inzet van ict betrekking heeft. Stadium van ontwikkeling Het gebruik van ict in het onderwijs wordt gekenmerkt door grote variëteit. Deze variëteit doet zich niet alleen voor tussen scholen maar ook tussen leraren binnen scholen. Veel spreiding en variatie wijst op dynamiek, beweging en innovatie. Onderstaande figuur illustreert de verschillen tussen leraren in het gebruik van ict bij het geven van onderwijs. Het gaat daarbij specifiek om de inzet van ict tijdens leersituaties met leerlingen. Meer dan de helft van de leraren beoordeelt zichzelf als een oriënterend of beginnend gebruiker van ict (TNS NIPO, 2005). Kenmerkend voor leraren in een oriënterend of beginnend stadium van gebruik is de gerichtheid op één specifieke toepassing van ict. Beginnend gebruik betekent in het basisonderwijs veelal een methodegebonden oefenprogramma en in het voortgezet onderwijs tekstverwerking of een methodegebonden toepassing. Leraren in een (ver)gevorderd stadium beschikken over een groter arsenaal aan toepassingsmogelijkheden van ict. Het gebruik van ict blijft bij deze leraren niet beperkt tot één specifieke toepassing maar zij beschikken over een groter didactisch repertoire zoals het gebruik van ict ter ondersteuning van zelfstandig werken, het opzoeken van informatie en het benutten van verschillende communicatiemogelijkheden van internet voor onderwijsdoeleinden.

13 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 % leraren po vo 0 geen gebruik oriënterend beginnend gevorderd vergevorderd Voor een zo gericht mogelijke benadering van scholen en leraren wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende stadia van ontwikkeling. 1. Oriënterend 2. Beginnend 3. Gevorderd 4. Vergevorderd Domein van ondersteuning De ict-ondersteuningsbehoefte van scholen (zie 4.1) is grofweg onder te verdelen in drie domeinen; 1. Inzet van ict in het leerproces. Het gaat om het primaire proces ofwel de manier waarop ict wordt gebruikt voor leren. 2. Inzet van ict in de schoolorganisatie. Het gaat dan om ondersteuning van het leerproces en functioneren van de schoolorganisatie. 3. Inzet van ict vooral gericht op onderwijsvernieuwing. De inzet van ict wordt systematisch betrokken bij de schoolontwikkeling en of onderwijsvernieuwing. groepen oriëntatie model Een praktisch hanteerbaar model waarin zowel de stadia van ontwikkeling als domeinen van ondersteuning tot uitdrukking komen is uitgewerkt in onderstaande matrix. De matrix biedt de ict-ondersteuningsorganisatie een kader voor het specificeren van de vraag en het volgen van ontwikkelingen in het onderwijs. Verder stelt de matrix de ictondersteuningsorganisatie in staat activiteiten en communicatie te richten op specifieke doelgroepen. Voor zover relevant wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen de drie domeinen en/of stadia van ontwikkeling. Ten slotte verschaft de matrix de ict-ondersteuningsorganisatie inzicht in het beheersen van een werkwijze die er op gericht is specifieke doelgroepen te bedienen.

14 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 De matrix is voor de beide takenclusters van belang om doelgroeporiëntatie en daarop gerichte activiteiten op vergelijkbare wijze inzichtelijk te maken. Het consistent toepassen van een eenduidig doelgroepen oriëntatiemodel vereenvoudigt de communicatie met het veld en maakt tevens het benutten van de complementariteit eenvoudiger. Het kost tijd om beide takenclusters te synchroniseren op hetzelfde doelgroepen oriëntatie model. In het jaarplan 2006 van beide takenclusters wordt een eerste stap gezet in deze richting. Strategische uitgangspunten: Algemeen o De ict-ondersteuningsorganisatie hanteert een praktisch doelgroepenoriëntatiemodel om adequaat in te kunnen spelen op de gedifferentieerde ondersteuningsbehoefte vanuit de verschillende sectoren. Belangenbehartiging o Monitoring en onderzoek gericht op het periodiek in kaart brengen van de inzet van ict en stadia van ontwikkeling. o Nadere inspanning vraagarticulatie en bewustwording voor oriënterende doelgroepen waarop de dienstverlening van de ict-ondersteuningsorganisatie en van derden beter kan aansluiten. Dienstverlening o Productportfolio aansluiten op dekkendheid voor doelgroepen zowel in soort als de verschijningsvorm daarvan.

15 Leren vernieuwen met ict versie november / Prioritaire thema s De ondersteuningsbehoefte van scholen en instellingen op het vlak van onderwijs en ict kent inhoudelijk gezien een drietal duidelijke accenten. Het betreft de behoefte aan inzichten en ondersteuning gericht op deskundigheidsbevordering van leraren, docenten en de schoolleiding enerzijds en anderzijds de behoefte aan nieuwe leerinhouden. Inzet van ict als onderdeel van integrale schoolontwikkeling is een derde thema dat hoog op de agenda van het onderwijs staat en waarvoor een duidelijke ondersteuningsbehoefte bestaat. Ook vanuit politiek/bestuurlijke context worden deze thema s als prioritair beschouwd voor de inzet van ict in het onderwijs. Daarnaast bestaat een duidelijke behoefte aan ondersteuning op deelaspecten als school- en leerlingadministratiesystemen en randvoorwaardelijke zaken als de inzet van ict en de veiligheid bij het gebruik ervan. Strategische uitgangspunten: Algemeen o De ict-ondersteuningsorganisatie benoemd deskundigheidsbevordering, nieuwe leerinhouden en onderwijsvernieuwing met ict als prioritaire inhoudelijke thema s voor het meerjarenplan. Belangenbehartiging o Focus op prioritaire thema s bij het toerusten van scholen in proces van vraag naar aanbod, de collectieve belangenbehartiging en onderzoek en monitoring. Dienstverlening o Focus op prioritaire thema s bij de ontwikkeling van haar producten en diensten 4.4 Intensivering monitoring en onderzoek Monitoring Het onderwijs is volop in beweging. Dit wordt geïllustreerd door de omgevingsanalyse (hoofdstuk 2) waarin relevante ontwikkelingen op het gebied van onderwijs en ict op een rij zijn gezet. Om als ondersteuningsorganisatie rekening te kunnen houden met deze dynamiek en drang naar innovatie in het onderwijs, is actueel inzicht vereist in de stand van zaken en trends. Dit inzicht is te verkrijgen door systematisch de benodigde gegevens te verzamelen over de ontwikkelingen in het onderwijs en daarmee samenhangende ondersteuningsbehoeften van scholen. Deze aanpak van periodieke gegevensverzameling ofwel monitoring heeft een signalerende functie met als doel de advisering en ondersteuning optimaal af te stemmen op de vraag van scholen. De resultaten van monitoring zijn van strategisch belang voor de ict-ondersteuningsorganisatie als geheel. Verder stellen de gegevens ook beleidsmakers en andere professionals in staat beter tegemoet te komen aan de behoeften van scholen. Dit is in het belang van het onderwijs. Strategische uitgangspunten: Belangenbehartiging o Agenderingsfunctie monitoring voor ict-ondersteuningsorganisatie o Vraagarticulatie: met specifieke aandacht voor differentiatie in doelgroepen (zie 4.2) en prioritaire domeinen (zie 4.3); o Trendanalyse: het in kaart brengen van ontwikkelingen in de verbindingen tussen ict en onderwijskundige thema s (zie 2.1.2); o Klanttevredenheid: terugkoppeling over bekendheid en waardering van de dienstverlening aan scholen met als oogmerk het functioneren van de ict-ondersteuningsorganisatie te optimaliseren. Dienstverlening Monitoring klanttevredenheid gericht op eigen dienstverlening

16 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 Verder voorziet monitoring in de informatiebehoefte van OCW over het gebruik van ict in het onderwijs. Dit gebeurt in de zogenoemde Vier in Balans monitor waarbij afstemming plaats vindt met de gegevensverzamelingen van de Inspectie van het Onderwijs. Door deze afstemming blijft de bevragingslast voor het onderwijsveld beperkt en wordt optimaal gebruik gemaakt van beschikbare gegevens. Onderzoek Scholen hebben de ambitie het leren te vernieuwen en daarbij effectief gebruik te maken van ict (zie 2.1.2). Veel scholen staan daarbij voor het dilemma dat effectiviteit en innovatie antagonisten zijn die elkaar blokkeren. Om effectiviteit te bereiken is het aantrekkelijk gebruik te maken van beproefde en in de praktijk bewezen werkwijzen. Kenmerkend voor innovatie is juist dat het gaat om het in de praktijk beproeven van nieuwe werkwijzen. Succes en effectiviteit zijn daarbij op voorhand niet gegarandeerd. Innovatief gebruik van ict wordt voor scholen aantrekkelijker naarmate er meer duidelijkheid is over de effectiviteit. Deze situatie is te bereiken door kennis te mobiliseren uit praktijkonderzoek naar effectiviteit van ict voor leren. De resultaten van dit type onderzoek zijn gericht op het verzamelen van zogenoemde evidence based practices om scholen vervolgens te kunnen voorzien van praktische handreikingen voor het bereiken van meerwaarde bij de inzet van ict voor leren. De strategie voor versterking van effectief en innovatief gebruik van ict voor leren omvat drie onderzoeksactiviteiten. Strategische uitgangspunten: Belangenbehartiging o Agenderingsfunctie onderzoek voor ict-ondersteuningsorganisatie o Flankerend onderzoek: onderzoek dat wordt uitgevoerd bij activiteiten gericht op het exploreren en in pilots beproeven van nieuw producten en werkwijzen (bijv. Samen Deskundiger). Dit soort flankerend onderzoek biedt de gelegenheid om ons land ook internationaal te profileren als voorhoede in het verkennen van de mogelijkheden van nieuwe technologie. o Evaluatief onderzoek: onderzoek naar het rendement van ict-gebruik in verschillende onderwijscontexten. Het gaat daarbij om het in kaart brengen van de opbrengsten van ict-toepassingen (bijvoorbeeld het gebruik van een digitale schoolbord) in relatie tot specifieke leergebieden (bijv. taal, wiskunde, natuuronderwijs), specifieke doelgroepen (leeftijdsgroepen van kleuters tot en met examenleerling vo) en didactische kenmerken van het leerproces (van ontdekkend leerlinggericht onderwijs tot en met meer gesloten leerstofgerichte onderwijsbenaderingen). o Analyseren en ontsluiten van onderzoeksresultaten: nationaal en internationaal wordt veel onderzoek gedaan dat inzicht geeft in vormen van ict-gebruik die werken en niet werken. De resultaten daarvan worden geanalyseerd en toegankelijk gemaakt voor scholen, kennisinstellingen en beleidsmakers. Dienstverlening o Marktonderzoek gerelateerd aan ontwikkeling eigen producten en diensten o Onderzoek naar nieuwe technische trends binnen kader van het eigen productportfolio Verder wordt vanuit onderzoek door uitvoering van ketenanalyses bijgedragen aan de integrale benadering (zie 4.1). Het gaat daarbij om het in kaart brengen van partijen die deel uit maken van ketens op het gebied van ict en onderwijs. Succesvolle ketens worden geanalyseerd om ervan te leren. Deze inzichten zijn van belang zijn voor het gericht versterken bestaande ketens en waar nodig bij te dragen aan ketenontwikkeling. De verschillende onderzoeksactiviteiten worden uitgevoerd in programmatische samenhang. Bij de uitvoering werken professionals uit de onderwijspraktijk samen met wetenschappers en adviseurs. De onafhankelijkheid van monitoring en onderzoek wordt gewaarborgd door de primaire verantwoordelijkheid te beleggen bij Belangenbehartiging.

17 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 5 Strategie Belangenbehartiging De meerjaren bijdrage van het cluster Belangenbehartiging aan de missie van de ictondersteuningsorganisatie krijgt gestalte door uitvoering van drie hoofdtaken: Toerusten van scholen in het proces van vraag naar aanbod; Collectieve belangenbehartiging Onderzoek en monitoring De combinatie van deze drie hoofdtaken zorgt voor een effectieve bijdrage aan de ondersteuning van scholen bij de integratie van ict in het onderwijs. De drie hoofdtaken vormen de belangrijkste lijnen waarlangs de programmering van activiteiten zal plaats vinden. Een toelichting op de aard en inhoud van de onderscheiden hoofdtaken volgt hierna. De nadere uitwerking van deze hoofdtaken in concrete activiteiten is opgenomen in het jaarplan 2006 dat te vinden is in de bijlage. Dit betekent dat de hiernavolgende uitwerking van de hoofdtaken van toepassing is voor de komende drie jaar. Het geeft een indruk van de grondstoffen die benut worden bij de uitwerking van jaarplannen. De jaarplannen bieden in meer detail inzicht in activiteiten en weerspiegelen de dynamiek en specifieke ondersteuningsbehoeften van het onderwijs. Voor elk van de hoofdtaken geldt dat de bij de invulling van activiteiten rekening wordt gehouden met onderscheid naar doelgroepen. Dit betekent dat de concrete invulling van activiteiten op het gebied van ict in relatie tot leerproces, schoolorganisatie of onderwijsvernieuwing kan verschillen per stadium van gebruik: oriënterend, beginnend, gevorderd of vergevorderd. Daarnaast wordt invulling gegeven aan de strategische uitgangspunten van integraliteit en complementariteit door systematisch de afstemming met ict-dienstverlening in ogenschouw te nemen. Dit voorkomt dat activiteiten in isolement plaats vinden en het draagt bij aan samenhang tussen partijen die scholen ondersteunen op het gebied van ict. 5.1 Toerusten van scholen Scholen krijgen en nemen in toenemende mate eigen verantwoordelijkheid voor hun proces van ontwikkeling en vernieuwing. Er is sprake van variëteit wat betreft aard en richting van die veranderingsprocessen, maar ook in de wijze waarop men samenwerking zoekt met andere scholen en experts. Ook zijn er verschillen in de manier waarop en de mate waarin in het leerproces en de schoolorganisatie gebruik wordt gemaakt van ict. Dat komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in de aandacht die wordt gegeven aan de vier aspecten van ict-integratie: de inzet van ict in relatie tot de onderwijsvisie, de deskundigheid van de leraren om ict in het leerproces in te zetten, de beschikbaarheid van bruikbare educatieve content en de ict-infrastructuur. De rol van het schoolleiderschap blijkt cruciaal voor de positie die scholen in dit opzicht innemen. Het takencluster belangenbehartiging richt zich op het toerusten van scholen, zodat zij in staat zijn zelfstandig keuzes te maken in het proces van vraag naar aanbod van ict gerelateerde kennis, producten en diensten. Bewustwording, vraagarticulatie, vraagbundeling en het faciliteren van de matching van vraag en aanbod zijn in dit verband de kerntaken. Daarbij kan gedacht worden aan: Onderwijsvernieuwing In samenwerking met andere vernieuwingsinitiatieven in PO en VO zichtbaar maken (bewustwording) hoe ict productief ingezet kan worden bij de aanpak van onderwijsvraagstukken als het voortijdig schoolverlaten, veiligheid, zorgstructuur, taalverwerving, het lerarentekort etc. Het gebruik van eerder door Ict op School ontwikkelde tools (bijv. Vier in Balans tool, ict-boom en Opstap-tool) stimulerenin het kader van het bewustwordingsproces van scholen met betrekking tot de inzet van ict bij het eigen proces van schoolontwikkeling. Deze tools stellen scholen binnen samenwerkingsverbanden in staat andere scholen te vinden voor samenwerking op basis van vernieuwingsambities en stadium van ontwikkeling.

18 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 Het programma Kennisrotonde is gericht op het vraaggestuurd en in samenwerking initiëren van kennisverspreiding en kennisontwikkeling. Daarbij staat de vraag centraal hoe onderwijsvraagstukken van scholen met inzet van ict aangepakt kunnen worden. Verkend wordt welk aanbod van kennis aansluit bij door scholen benoemde onderwijsvraagstukken (exploratie). Dit programma loopt door tot en met Het is de bedoeling dat in 2008 de aanpak een plaats krijgt in de bestaande structuren voor onderwijsondersteuning en kennisontwikkeling. Het toerusten van scholen voor het gebruik van ict in het eigen proces van schoolontwikkeling is in 2005 succesvol ondersteund via het platform van samenwerkingsverbanden. De netwerken die aldus zijn ontstaan worden in de komende jaren verder uitgebouwd. De aanzet die in 2005 door Ict op School is gegeven om de samenwerking in het VO te stimuleren wordt in 2006 doorgezet vanwege de enthousiaste respons uit die sector. B4Schools is gericht op het samenbrengen van vraag van scholen en aanbod van bedrijven. Het gaat hier om een specifieke vorm van samenwerking in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het project is in 2005 gestart met stichting Samenleving en Bedrijf als uitvoerende partner. Gebleken is dat de uitvoering ook een aanzienlijke inzet vraagt van de kant van belangenbehartiging. In 2006 zullen daarvoor middelen worden gereserveerd binnen de basissubsidie. Deskundigheidsbevordering De in 2005 gestarte projecten Samen Deskundiger leveren in 2006 inzichten op over de wijze waarop scholen in het kader van samenwerkingsverbanden de deskundigheidsbevordering van leraren hebben aangepakt en wat de resultaten daarvan zijn. Op basis hiervan zal bezien worden hoe de leerervaringen naar andere samenwerkingsverbanden en scholen overgedragen kunnen worden. De programma s die eind 2005 zijn gestart om scholen en Pabo s en lerarenopleidingen VO van elkaar te laten leren wat betreft het gebruik van ict en met name ook de ictcomponent bij de opleiding van leraren te versterken, zullen in 2006 en 2007 doorlopen. Ook hier geldt dat de ervaringen die worden opgedaan verder verspreid zullen worden. In relatie tot de vraag van scholen naar educatieve content die past bij hun onderwijs is het van belang dat leraren hun vraag duidelijker specificeren, zodat aanbieders daarop kunnen inspelen. Inzicht in het bestaande aanbod en de wijze waarop dat is in te zetten, is daarbij behulpzaam. Het opdoen van praktische ervaring helpt de eigen wensen te verduidelijken. Het takencluster belangenbehartiging wil onderzoeken of het mogelijk is te komen tot regionale werkplaatsen of laboratoria die leraren de mogelijkheid bieden ervaring op te doen met nieuwe materialen en toepassingen. Dergelijke werkplaatsen zouden aansluiting kunnen hebben bij het concept van de academische school, regionale steunpunten van het VTB-project en bestaande ict-samenwerkingsverbanden. Scholen maken doelbewust eigen keuzes over de inrichting van het onderwijs. De variëteit tussen scholen neemt daarmee toe. Tegelijkertijd groeit onder invloed van snelle technologische ontwikkelingen het aanbod van ict-toepassingen voor onderwijsdoeleinden. De combinatie van dynamiek in onderwijsontwikkelingen en complexiteit van technologie stelt scholen voor een complexe uitdaging. Tegen deze achtergrond worden scholen toegerust bij het maken van verantwoorde keuzes op het gebied van techniek en beheer. Onafhankelijke informatie is daarbij van belang. Dit draagt bij aan de professionalisering van het onderwijs. die daarvoor worden ontwikkeld zijn (het continueren van) kies- en koopwijzers en het verstrekken van informatie over onderwerpen zoals beveiliging, veilig internet, breedband, uitbesteden van beheer en het kiezen van een ISP. Educatieve content Het ontsluiten van educatieve content en het stimuleren van de beschikbaarheid ervan is een hoofdtaak van het takencluster Dienstverlening. Het nader articuleren van de vraag en het borgen van de kwaliteit is een verantwoordelijkheid van het takencluster Belangenbehartiging. Ook het ontwikkelen van hulpmiddelen om voor de verschillende

19 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 onderwijssegmenten het kiezen van content te ondersteunen (bijv. kieswijzers) is hier ondergebracht. In 2005 is begonnen met de opbouw van een netwerk in het Speciaal Onderwijs om daar de specifieke eisen die worden gesteld aan educatieve programma s en content scherper in beeld te krijgen. Mee op basis van de resultaten zal worden bezien of het mogelijk en gewenst is (gelet op de relatief kleine deelmarkten) te komen tot initiatieven van vraagbundeling. 5.2 Collectieve belangenbehartiging Bij collectieve belangenbehartiging wordt namens (een deel van) het scholenveld opgetreden in de richting van bedrijven en andere aanbieders van producten en diensten. Daarbij kan het gaan om verbetering van bestaand aanbod qua prijs en of kwaliteit, maar acties kunnen ook betrekking hebben op het tot stand doen komen van nieuw aanbod voor het onderwijs. Een voorbeeld van dit type belangenbehartiging is de lobby die is gestart voor het terugdringen van leermiddelenkosten in het voortgezet onderwijs door beter te gebruik te maken van ict in schoolboeken. De lobby wordt ondersteund door een dossier met achtergrondinformatie. Collectieve belangenbehartiging kan zich ook wenden tot de overheid en de politiek bijvoorbeeld met het oog op nieuwe initiatieven, verbetering van de randvoorwaarden voor de scholen bij de integratie van ict in het onderwijs of te nemen maatregelen. Het initiatief om in overleg met marktpartijen en te komen tot kwaliteitsregelingen voor bedrijven en/of bepaalde producten of diensten valt ook onder collectieve belangenbehartiging. De focus van collectieve belangenbehartiging sluit aan bij de prioriteiten die voor de komende jaren centraal staan: onderwijsvernieuwing met speciale aandacht voor deskundigheidsbevordering van leraren en educatieve content. Concreet gaat het dan om aandacht vragen voor de mogelijkheden van ict bij het realiseren van verschillende beleidsplannen en innovaties. Daarbij wordt onder meer aansluiting gezocht bij de innovatieplannen voor PO en VO. richting Pabo s om de ict-component in de opleiding van leraren te versterken, agendasetting richting beleid en opleidingen op het gebied van informatievaardigheden voor effectief gebruik van internet in onderwijssituaties of richting uitgevers om met ict de kosten van leermiddelen omlaag te brengen zijn andere voorbeelden van collectieve belangenbehartiging die aansluiten op de genoemde beleidsprioriteiten. Collectieve belangenbehartiging en lobby laat zich op voorhand moeilijk plannen. Effectieve belangenbehartiging vraagt juist om een alerte wendbaarheid in reactie op marktontwikkelingen 5.3 Onderzoek en monitoring Het takencluster Belangenbehartiging heeft wat betreft onderzoek een centrale functie voor de gehele ict-ondersteuningsorganisatie. De onafhankelijkheid van het onderzoek wordt gewaarborgd door de primaire verantwoordelijkheid te beleggen bij Belangenbehartiging. Dat neemt niet weg dat ook onderzoek uitgevoerd kan worden ten behoeve van Dienstverlening. Bijvoorbeeld in relatie tot de ontwikkeling van nieuwe diensten. Explorerend onderzoek met het oog op vraagarticulatie, onderzoek naar het aanbod van producten en diensten ten behoeve van Kies- of Koopwijzers of onderzoek naar het rendement van ict-gebruik in het onderwijs sluit aan bij deze hoofdtaak van Belangenbehartiging. Het meerjarenperspectief voor onderzoek en monitoring is door een programmatische aanpak de hiaten op te vullen in de kennis die nodig is voor effectief en efficiënt gebruik van ict voor leren. Deze kennis en inzichten zijn niet alleen van belang als stuurinformatie voor de ict-ondersteuningsorganisatie maar helpen ook andere actoren vanuit eigen positie bij te dragen aan de kwaliteitsverbetering van onderwijs met ict. Deze andere actoren betreffen op de eerste plaats de leraren en het management van scholen maar ook ondersteunende organisaties, andere dienstverleners en beleidsmakers. Tenslotte dient te worden opgemerkt dat in de afgelopen jaren op het gebeid van ict en onderwijs in ons land vooral is geleund op (wetenschappelijke) onderzoek uit andere landen. De ambitie is om in de komende jaren vanuit de Nederlandse context ook internationaal toonaangevende bijdragen te leveren aan de kennisontwikkeling voor het gebruik van ict voor leren in een kennissamenleving. Het programma voor de periode gaat uit van de volgende hoofdlijnen. De Vier in Balans monitor: via een jaarlijks onderzoek worden de ontwikkelingen op het terrein van ict-gebruik in het onderwijs gevolgd. Dit onderzoek heeft een tweeledig gebruiksdoel. In de eerste plaats wordt gerapporteerd aan OCW en de inspectie, omdat

20 Leren vernieuwen met ict versie november / 72 de Onderwijs en ict monitor is komen te vervallen bij het beëindigen van de groot project status van ict in het onderwijs. In de tweede plaats worden langs deze weg indicaties verkregen over de ambities en behoefte aan ondersteuning in het onderwijsveld. Bovendien is deze informatie van belang voor het in kaart brengen van verscheidenheid aan doelgroepen. Flankerend onderzoek: onderzoek dat wordt uitgevoerd bij activiteiten gericht op het exploreren en in pilots beproeven van nieuw producten en werkwijzen (bijv. Samen Deskundiger). Dit soort flankerend onderzoek biedt de gelegenheid om ons land ook internationaal te profileren als voorhoede in het verkennen van de mogelijkheden van nieuwe technologie. Evaluatief onderzoek: onderzoek naar het rendement van ict-gebruik in verschillende onderwijscontexten. Vraagarticulatie: onderzoek dat ondersteunend is bij het toerusten van scholen in het proces van vraag naar aanbod. In dit verband wordt ook genoemd de tool voor vraagarticulatie die in ontwikkeling is. Daarmee kunnen samenwerkingsverbanden of grote besturen periodiek de ontwikkeling van de vraag naar ondersteuning bij de aangesloten scholen monitoren. Analyseren en ontsluiten van onderzoeksresultaten: nationaal en internationaal wordt veel onderzoek gedaan dat inzicht geeft in vormen van ict-gebruik die werken en niet werken. De resultaten daarvan worden geanalyseerd en toegankelijk gemaakt voor scholen, kennisinstellingen en beleidsmakers. Ketenanalyse: het in kaart brengen van de partijen die deel uit maken van ketens op het gebied van ict en onderwijs. Analyse van succesvolle ketens met als doel ervan te leren. Deze inzichten zijn van belang voor het gericht versterken van bestaande ketens en waar nodig bij te dragen aan ketenontwikkeling. Klanttevredenheid: onderzoek naar de kwaliteit van producten en diensten van de ictondersteuningsorganisatie. Deze gegevens beantwoorden de vraag die de ictondersteuningsorganisatie niet vaak genoeg kan stellen: doen we de goede dingen en voorzien we daarmee in de ondersteuningsbehoefte van het onderwijsveld? 5.4 Kwaliteitsindicator Belangenbehartiging De werkzaamheden voor Belangenbehartiging en de daarmee beoogde resultaten worden jaarlijks vastgesteld. De effecten van de werkzaamheden van Belangenbehartiging worden meetbaar en transparant gemaakt door middel van de zogenaamde Kwaliteitsindex. Deze index is gebaseerd op gegevens uit verschillende doelgroepen over de bekendheid en bruikbaarheid van gerealiseerde producten en diensten. De benodigde gegevens worden verzameld via Klanttevredenheidsonderzoek. Een index van 100 is de norm voor een voldoende functioneren. De index maakt ontwikkelingen over de jaren heen inzichtelijk. De kwaliteitsindex is als indicator geschikt voor zowel het registreren van kwaliteitsontwikkeling in de loop der tijd als het borgen van een ondergrens aan kwaliteit. De doelstelling voor de kwaliteitsindicator voor 2006 is 120.