Tetra World Congress Praktijk Vliegveld München verhuurt Tetra-oplossing. Radiocommunicatie Chinese portofoons maken kooplustig

Transcriptie

1 Vakblad voor mobiele communicatie in de openbare orde & veiligheidssector en het bedrijfsleven Jaargang 30, juni 2009 Praktijk Vliegveld München verhuurt Tetra-oplossing Radiocommunicatie Chinese portofoons maken kooplustig Technologie Microgolfverbindingen voor snelle disaster recovery Tetra World Congress 2009 TWC blijft groeien

2 Samsung C6625*. smart phone. fotocamera. tri-band * bij een 2-jarig Business abonnement inclusief Pocket Internet Start (met 50Mb bundelverbruik exclusief gesprekskosten) 21,50 per maand exclusief BTW Samsung B2100. waterproof en stofwerend (IP 57) display van gehard kunststof valbestendig tot 2 meter Gratis bij een 2-jarig Business abonnement met gratis WileyX zonnebril mail voor meer informatie naar: verbinding@galaxygroup.nl

3 Verbinding juni 2009 Tetra AppStore? Inhoud redactioneel inhoud Eind mei vloog de redactie van Verbinding naar München voor het Tetra World Congress Uit de vele gesprekken in de congreszalen en op de beursvloer kwamen enkele interessante trends en ontwikkelingen naar voren. Zo werd door diverse onderzoekers bevestigd wat we natuurlijk allemaal al zagen aankomen: ontwikkeld en groot geworden in de OOV-sector wordt Tetra-techniek inmiddels ook buiten deze sector volop gebruikt. Sterker nog: OOV is niet langer de grootste afnemer. Dat stokje is overgenomen door de transportsector. Niet voor niets organiseerde Motorola tijdens TWC een bezoek aan het nabij gelegen vliegveld van München. Hier maken inmiddels mensen gebruik van Tetra-terminals. Dat aantal is natuurlijk niet te vergelijken met de landelijke netwerken die we in tal van Europese landen zien. Het Duitse BDBOS is met een half miljoen gebruikers van een geheel andere orde, maar hier zit wel een belangrijke trend: er komen nieuwe klanten die veelal kleinere netwerken nodig hebben. Daar hoort een beduidend kleiner trunking-systeem bij. Belangrijke aanbieders als Eads en Motorola werken hard aan de schaalbaarheid van hun oplossingen en dan vooral richting kleinere systemen. Op het vliegveld van München viel nog iets op: het Tetra-netwerk valt hier onder de verantwoordelijkheid van de IT-afdeling. Dat is een signaal van misschien wel de belangrijkste trend die tijdens TWC opviel: de langverwachte doorbraak van data-over-tetra lijkt nu eindelijk op gang te komen. Niet alleen bieden de beduidend snellere Teds (Tetra enhanced data services) daar goede mogelijkheden voor, maar ook geven gebruikers aan dat zij via hun Tetra-terminal meer en meer met data-applicaties willen kunnen werken. IDC-onderzoek bevestigt dit. En die dataapplicaties zijn erg voor de hand liggend: gebruikers willen , mobiele foto s en video, locatieservices, databasetoegang en misschien zelfs wel rss. Lopend over de beursvloer van TWC 2009 kwam daardoor ineens een idee op: als Apple met zijn AppStore en Nokia met OVI goede sier kunnen maken, wordt het dan niet eens tijd voor een Tetra AppStore? Bij een aantal leveranciers zorgde deze suggestie eerst voor enige verwarring. Tot ook de link werd gelegd met het feit dat niet langer de OOV, maar de transportsector en ook de industrie al grote afzetmarkten zijn. Zijn we inderdaad op weg naar een Tetra AppStore? In de OOV-sector zal het niet snel gebeuren, maar voor enterprisegebruikers? Radiocommunicatie Internationale werking DMO getest Chinese portofoons kwalitatief niet slecht Tetra World Congress 2009 Een uitgebreid verslag Technologie Microgolfverbindingen garanderen snelle disaster recovery Suphice voor een veiliger Europa Supersnelle verbindingen tussen radiotelescopen Praktijk Vliegveld München verhuurt Tetra-oplossing aan klanten Brandweer integreert beveiliging kazerne met C2000 Veiligheidsregio Flevoland altijd veilig bereikbaar Management TetraNed: De blik is breder geworden Robbert Hoeffnagel De volgende Verbinding verschijnt op 11 september 2009! En verder... Kort Nieuws 4 Productnieuws 35 Meld je nu aan voor de nieuwsbrief van Verbinding Kijk op Column 38 René Frederick: Totale black-out

4 4 kort nieuws Verbinding juni 2009 Duits Tetra-netwerk bereikt mijlpaal BDBOS, het Duitse Tetra-netwerk in aanbouw, heeft in mei een belangrijke mijlpaal bereikt. Berlijn maakte als eerste Duitse regio de overstap van analoog naar digitaal. In totaal worden in de Duitse hoofdstad portofoons uitgereikt aan politie en brandweer. Daar zijn de portofoons voor de regionale politie nog niet bij inbegrepen. Voor de dekking zijn 37 basisstations geïnstalleerd. Het Duitse parlement had voor Berlijn 50,65 miljoen euro uitgetrokken. Berlijn vormt slechts een eerste stapje in een groot project dat compleet Duitsland omvat. Het is de bedoeling dat in totaal hulpverleners met een Tetra-portofoon worden uitgerust waarmee BDBOS het grootste Tetra-netwerk ter wereld wordt. De bouw van het netwerk is gegund aan Eads. De aanbestedingen voor de radio s lopen nog. De aansturing is in handen van de Bundesanstalt für den Digitalfunk der Behörden und Organisationen mit Sicherheitsaufgaben, afgekort BDBOS. EMC Beleidsregel stelt eisen aan zendinstallaties Medio mei is in de Staatscourant de EMC Beleidsregel gepubliceerd. Deze beleidsregel regelt de eisen die gesteld worden aan zendinstallaties om hiermee storing aan elektrische en elektronische apparaten te voorkomen. De elektrische veldsterkte van een zender mag volgens de EMC Beleidsregel in de bebouwde kom nabij bebouwing een piekwaarde hebben van maximaal 18 V/m. Bij ziekenhuizen ligt de limiet lager dan bij andere bebouwing. Hier is voor een maximale waarde van 5,4 V/m in het gebied van 100 khz tot en met 2,5 GHz gekozen. Het doel van de beleidsregel is duidelijk te maken wanneer een ontoelaatbare belemmering door het gewenste signaal van een radiozendapparaat in elektrische of elektronische inrichtingen, of radiozend- of ontvangstapparaten aan de orde is. De beleidsregel is gebaseerd op een klachtgedreven regime, wat betekent dat er pas actie wordt ondernomen door Agentschap Telecom als een klacht wordt ingediend. Speciale aandacht is verder besteed aan de bescherming van apparatuur in ziekenhuizen.

5 Verbinding juni Radio IP Software bundelt netwerken Radio IP Software demonstreerde tijdens het Tetra World Congress in München een nieuwe technologie om binnen één mobiel VPN gebruik te maken van meerdere draadloze en mobiele netwerken. Zo kan ervoor worden gekozen om kritische applicaties, zoals computer-aided dispatch (CAD)- software, te koppelen aan het Tetra-netwerk. Voor video kan vervolgens worden gekozen voor het UMTS-netwerk terwijl softwaredownloads worden binnengehaald via Wifi. Op die manier worden netwerken voor missiekritische communicatie niet belast door bijvoorbeeld de softwaredownloads. Tetra-netwerk in Peking afgerond De implementatie van het Tetra-netwerk in de Chinese hoofdstad Peking is definitief afgerond, zo meldt radiocommunicatiespecialist Team Simoco die de basisstations heeft geleverd. Het netwerk bestaat uit negen sites en wordt gebruikt door de lokale overheden en de OOV-diensten die actief zijn in de miljoenenstad. Het netwerk is in twee fases opgeleverd. Het eerste deel werd in gebruik genomen voorafgaand aan de Olympische Spelen van Daarna is het netwerk verder uitgebreid met dertig Tetra-G basisstations van Team Simoco om de gehele stad te voorzien van een robuuste dekking. Tetra-markt toont sterke groei De wereldwijde economische crisis lijkt voorbij te gaan aan de Tetramarkt. IMS Research voorspelt voor de komende vijf jaar een groei van 20 %, zo staat in het rapport World Market for Tetra Terminals. Verder verwacht IMS Research dat opkomende gebieden, zoals China en Zuid-Korea, gaan zorgen voor grote Tetra-contracten. Nieuwe aanbieders van Tetra-terminals, zoals HYT, Unimo en Panasonic, slagen er volgens de onderzoeker in om marktaandeel te winnen. IMS Research voorspelt zwaar weer voor de Tetra enhanced data services (Teds). De opkomst van commerciële technologieën voor breedbanddatacommunicatie maakt het voor Teds alleen maar moeilijker om vaste voet aan de grond te krijgen, aldus de onderzoeker. Airware opent kantoor in Duitsland Het Britse Airwave heeft een kantoor geopend in het Duitse Hamburg. Vanuit deze vestiging hoopt Airware sneller in te kunnen spelen op de ontwikkelingen in Duitsland. Door de aanleg van wat s werelds grootste Tetra-netwerk moet worden, is Duitsland uitgegroeid tot een populaire vestigingsplaats voor buitenlandse spelers op de Tetra-markt. Wimax-roaming getest in Amsterdam De Amsterdamse RAI was begin juni het toneel van de allereerste commerciële Wimax-roamingtest. Veertien deelnemers participeerden aan de proef die werd gehouden tijdens het Wimax Forum Global Congress De proef hield een end-to-end test in van roaming over live Wimax-netwerken en biedt een uitgangspunt voor het opzetten van roamingdiensten en overeenkomsten voor Wimax wereldwijd, zei Ron Resnick, president en voorzitter van het Wimax Forum. Roaming met interoperabiliteit is belangrijk voor het uitbreiden van het aantal Wimaxdiensten. Gebruikers hebben dan ook buiten het eigen dekkingsgebied automatisch toegang tot netwerken.

6 6 Verbinding juni 2009 Motorola benoemt nieuwe topman Nederland Casper Zweers is benoemd tot country manager Nederland bij Motorola. Hiermee wordt hij verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding van alle activiteiten van het bedrijf vanuit de vestigingen in Nieuwegein, Gouda en Didam. Zweers kwam door de overname van Symbol Technologies, waar hij general manager was, bij Motorola terecht. Inmiddels is hij hier twee jaar actief. Motorola levert naast radiosystemen voor de OOV-sector netwerkoplossingen voor uiteenlopende sectoren. In Nederland besteedt het bedrijf veel aandacht aan onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologiestandaarden, zoals Wimax en LTE. MAXIMIZING MOBILITY, CREATING CONNECTIVITY VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK BESTAAT EEN OPLOSSING a d v e r t e n t i e Maximale bereikbaarheid, altijd kunnen communiceren. Abiom levert al meer dan tien jaar hoogstaande communicatie-, navigatie- en signaleringstechnologie aan een brede groep professionals. Zoals het bedrijfsleven, de politie, ambulance- en beveiligingsdiensten, entertainment- en maritieme industrie. We bieden de meest geavanceerde producten van bekende fabrikanten, en daarnaast ontwikkelen en assembleren we zelf. VOOR ELK COMMUNICATIEVRAAGSTUK BESTAAT EEN OPLOSSING En is de oplossing niet standaard voorhanden dan zorgen we dat er één komt. Abiom biedt een breed pakket diensten en producten aan. We onderscheiden drie gespecialiseerde businessunits: Fleetsystems Communication systems Special products Abiom is marktleider in de Benelux en werkt nauw samen met verschillende toeleveranciers, in veel gevallen is er zelfs sprake van een exclusief partnership. Dankzij deze goede relaties kunnen wij productontwikkeling beïnvloeden en zodanig sturen dat we tegemoet komen aan de wensen van onze klanten. Bijsterhuizen 2218, 6604 LD Wijchen Nederland Tel. +31 (0) Fax +31 (0) info@abiom.nl Internet Internationalelaan 55 F, 1070 Brussel / Bruxelles België Tel. +32 (0) Fax +32 (0) info@abiom.be Internet Compass House, Chivers Way Histon Cambridge CB24 9AD United Kingdom Tel. +44 (0) Fax +44 (0) info@abiom.co.uk Internet

7 Verbinding juni Geen alternatieven voor C2000-mast in Rotterdam Het is niet mogelijk met andere typen antennes de C2000-mast aan de Suze Groeneweglaan in Rotterdam te verplaatsen naar de zogeneemde Sporendriehoek. Dit schrijft minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ter Horst aan de Tweede Kamer na onderzoek voor de voorziening tot samenwerking Politie Nederland (vtspn). De vtspn was door de minister gevraagd te onderzoeken of er alternatieven zijn die de radiotechnische problemen bij de plaatsing van een C2000-mast in de Sporendriehoek in Rotterdam kan oplossen. Dit blijkt niet mogelijk, ook niet als drie andere C2000- masten in Rotterdam worden voorzien van het modernste type antenne. Bij alle alternatieven die de vtspn heeft onderzocht bleek de vereiste dekking van 95 procent niet haalbaar te zijn. Deze kwam niet verder dan 87,8 procent. De handover-problemen werden zelfs onaanvaardbaar hoog met 58 tot 92 procent. Een C2000-mast op de Suze Groeneweglaan levert daarentegen een dekking op van 98,2 procent, terwijl de handover-problemen beperkt blijven tot 37 procent. De C2000-mast aan de Suze Groeneweglaan houdt de gemoederen al een tijdje bezig. Omwonenden van dit gebied hebben camping Zondermast opgezet om zo de bouw tegen te houden. Ook hebben zij een klacht ingediend bij de nationale ombudsman tegen het ministerie van Binnenlandse Zaken. Linx tablet pc goedgekeurd voor Astrid De Linx tablet pc is goedgekeurd voor gebruik op het Belgische Tetra-netwerk, zo maakt leverancier Microbus bekend. Microbus heeft tijdens het traject voor goedkeuring samengewerkt met de Nederlandse partner Abiom dat ook een vestiging heeft in België. 4G bestaat niet De term 4G bestaat niet en is verzonnen door journalisten. Dit zegt onderzoeks- en consultancybureau Strand Consult. Vaak wordt gesproken over het 4G mobiele netwerk, dat door telecomproviders in de komende jaren zou worden geïntroduceerd. Deze foute benaming wordt volgens Strand Consult veroorzaakt doordat mensen moeite hebben het verschil tussen UMTS en LTE uit te leggen. Het 3G/UMTS-netwerk is gebaseerd op de standaard IMT Met deze standaard kunnen telefoons, infrastructuren en diensten worden gebruikt op de netwerken van andere telecomaanbieders. Dit werkt op vergelijkbare wijze als de regiocodes die in een telefoonnetwerk worden gebruikt. LTE is onderdeel van de IMT-2000 standaard, en daarmee ook onderdeel van 3G of UMTS. LTE wordt gezien als een evolutie op UMTS. LTE kan daarom gezien worden als technologie die met UMTS, UMTS- HSDPA en UMTS-HSUPA vergelijkbaar is. Terminals van Funk- Electronic Piciorgros Tijdens het Tetra World Congress in München diende zich een nieuwe speler aan op de Tetra-markt. Het Duitse Funk-Electronic Piciorgros introduceerde onder de naam T-One een reeks nieuwe Tetra-terminals. De apparaten beschikken over een kleurenscherm en zijn eenvoudig te bedienen, aldus de leverancier. Funk- Electronic Piciorgros levert al vanaf 1982 producten voor onder andere draadloze datacommunicatie.

8 8 Verbinding juni 2009 Airwave tier 3-leverancier voor London 2012 De London Organising Committee of the Olympic Games and Paralympic Games (LOCOG) heeft bekend gemaakt dat het Britse Airwave is benoemd tot een tier 3-leverancier voor London Hiermee wordt Airwave verantwoordelijk voor de levering van private mobile radiodiensten aan alle spelpodia. Ter voorbereiding van de Olympische Spelen in 2012 is Airwave een compleet nieuwe en onafhankelijke communicatie-infrastructuur aan het bouwen die vanaf 2011 tot aan de Spelen zal worden gebruikt. De dienst maakt gebruik van Tetratechniek, maar is toch onafhankelijk. Het communicatienetwerk zorgt voor dekking tijdens het evenement en geeft werknemers de mogelijkheid effectief te opereren. Markt voor spraakherkenning in 2014 verdrievoudigd Naar verwachting zal de markt voor spraakherkenning de komende jaren flink groeien. Datamonitor, een onafhankelijke marktanalist, voorspelt in het rapport The Proliferation of Innovative Speech Applications in Mobile Computing dat de markt van 32,7 miljoen dollar in 2009 groeit naar 99,6 miljoen dollar in De markt voor dezelfde technologie in voertuigen groeit volgens de analist met dezelfde snelheid, van 64,3 miljoen dollar in 2009 tot 208,2 miljoen dollar in De groei van de markt heeft verschillende oorzaken. Zo nemen steeds meer landen wetten aan die het gebruik van een mobiele telefoon tijdens het besturen van een voertuig verbieden. De verkoop van hands-free systemen groeit hierdoor flink. Ook de markt voor navigatiesystemen doet het al jaren goed. De verwachte afname van spraakherkenning in navigatiesystemen is volgens het rapport slechts een symptoom van de teruglopende verkoopcijfers. Voor deze daling noemt Datamonitor een aantal oorzaken, zoals de kredietcrisis, waardoor de gehele uitgave van consumenten is afgenomen. Daarnaast nemen steeds meer autofabrikanten fabrieksnavigatiesystemen op in het standaardpakket en beschikken steeds meer mobiele telefoons over GPS-applicaties. Aan KPN heeft u een deskundige en betrouwbare leverancier met focus op veiligheid en oog voor uw bedrijfsprocessen. Meer informatie? Bel (010) of kijk op kpn.com/portofoons a d v e r t e n t i e

9 Verbinding juni Ludieke test toont internationale werking DMO radiocommunicatie Internationale communicatie weer stap verder Tijdens de PSRG-meeting (Public Safety Radiocommunication Group) vorige maand is er een internationale DMO-praktijktest uitgevoerd. Na enkele hobbels uit de weg te hebben geruimd, was het al snel een mooie kakofonie van gesprekken. In Verbinding hebben we al vaker aandacht besteed aan de Public Safety Radiocommunication Group. Recent was er een bijeenkomst in Portugal met zo n veertig deelnemers uit zestien landen. Van tevoren was elk land gevraagd een Tetra-terminal van hun project mee te nemen die was geprogrammeerd conform de afgesproken DMO-indeling met de internationale kanalen. Deze Eurokanalen zijn al een paar jaar geleden afgesproken, maar er was nog nooit op grotere schaal getest of ze in de praktijk ook werkten. Negen deelnemers Initiatiefnemers van dit ludieke, maar praktische en nuttige onderdeel waren Engeland en België. Tot ieders verrassing waren er maar liefst negen landen die aan het verzoek invulling hadden gegeven. Tijdens de vergadering zijn de negen terminaldragers in het midden van de zaal gaan staan om te laten zien wat er wel of niet werkte. Uiteraard had een aantal landen de werking voor die tijd al uitgeprobeerd, omdat deze landen veel te benieuwd waren hoe het zou uitpakken. Bijna alle terminals werkten direct. Er was wel een paar gekke verschijnselen: toen Servië met Denemarken wilde praten, werkte op Euro 1 alles direct perfect, en op Euro 2 kon Servië wel Denemarken ontvangen, maar bij het terugzenden ging er iets niet goed. De open groep - instelling bleek niet goed geprogrammeerd. Na controle van de andere terminals was het bij de demo DMO internationaal een gezonde chaos met De negen landen die een Tetra-terminal met DMO-programmering hadden meegenomen, hebben succesvol de internationale communicatie getest. een kakofonie aan gesprekken van de negen terminals die met elkaar communiceerden. Om de andere dertig deelnemers de demonstratie beter te kunnen laten volgen, gingen onder leiding van de Engelse initiatiefnemer de landen één-voor-één voor de groep staan en deden een oproep, zodat goed was te zien hoe de andere acht landen deze oproep ontvingen. De foto laat deze testen goed zien. Structureel verbeteren De Engelsen hebben snel na de vergadering een mail naar alle landen gestuurd met de details van het programmeren van de open groep -instellingen, opdat die landen die het niet helemaal goed hadden geprogrammeerd, dit thuis structureel voor alle terminals kunnen verbeteren. Nu hadden we de gelegenheid het snel te herstellen, maar bij een operationele inzet moet het uiteraard direct feilloos functioneren! Door Hans Borgonjen Hans Borgonjen is kennismanager bij de vts Politie Nederland, voorzitter van de Public Safety Radiocommunication Group (PSRG) en vice-voorzitter van de Tetra Association Board.

10 10tetra world congress 2009 Verbinding juni 2009 Tetra World Congress 2009 Groep Tetra-gebruikers wordt steeds gevarieerder Misschien komt Tetra in de ruimte Na een uitstapje vorig jaar naar Hongkong was het Tetra World Congress (TWC) eind mei weer terug op Europese bodem. Ruim bezoeker waren naar de Zuid-Duitse stad München afgereisd om van 181 sprekers en ruim 100 exposanten de laatste Tetra-ontwikkelingen te vernemen. Veel aandacht was er voor de aanvullende datadiensten die met Teds en Tetra release 2 mogelijk worden.

11 Verbinding juni De indruk is dat breedband nu vooral wordt toebedeeld aan commerciële toepassingen. Nederlands feestje Nederland drukte dit jaar een zware stempel op het Tetra World Congress (TWC). Verbinding maakte een rondje langs de Nederlandse bedrijven die waren te vinden op de beursvloer in München. Aan de Nederlandse netwerkbouwer Rohill was in München eigenlijk niet te ontkomen. Het bedrijf had als gold sponsor zijn naam aan het evenement verbonden en had een enorme stand midden op de beursvloer. Dit is voor ons een belangrijk evenement om nieuwe contacten op te doen, vertelde Rohills marketingcoördinator Marleen Pelgröm. Rohill is met een groene boodschap naar München gekomen, of zoals Pelgröm het omschrijft: green solutions on a red carpet. Centraal in de groene boodschap staat het R8070-basisstation dat dankzij enkele aanpassingen zuiniger met energie omspringt. Rohill heeft plannen om ook zijn andere producten groener te maken. Een andere oudgediende op de beursvloer was CyberTech uit Alkmaar. Je moet hier gewoon staan, zei Robert Wingelaar, bij CyberTech sales engineer. We richten ons hier op voicerecording voor Tetra, dat is voor ons een groeiende markt. Het is niet geheel toevallig dat het Tetra World Congress (TWC) dit jaar is neergestreken in Duitsland, zo benadrukte voorzitter Phil Godfrey van de Tetra Association tijdens zijn openingstoespraak. Bij onze oosterburen wordt momenteel het grootste Tetra-netwerk ter wereld uitgerold. BDBOS, zoals het netwerk heet, moet uiteindelijk gebruikers bedienen en staat open voor alle veiligheidsdiensten. BDBOS is al in enkele regio s opgeleverd. Het Duitse project onderstreept volgens Godfrey het succes van Tetra dat inmiddels in 106 landen in gebruik is. De spreker haalde Eerste keer TetraNed, verantwoordelijk voor het onderhoud van het C2000-netwerk, was voor het eerst als standhouder aanwezig tijdens TWC. Die aanwezigheid heeft alles te maken met de activiteiten die het bedrijf momenteel ontplooit in België en Duitsland. Onze blik wordt breder, legt algemeen directeur Bert Garlich van TetraNed uit. In 2007 is het besluit genomen het werkgebied uit te breiden naar de extended home markets van moederbedrijf KPN. We hebben twee jaar de tijd genomen om met trial and error nieuwe markten te ontdekken. In België is het Nederlandse bedrijf nu een van de kandidaten om vanaf 2010 het onderhoud van het Astrid-netwerk te gaan verzorgen. Duitsland is een enorme markt en is voor ons dichtbij, maar tegelijkertijd ook moeilijk om tussen te komen, vervolgt Garlich. Duitsland bouwt momenteel het grootste Tetra-netwerk ter wereld, maar volgens de algemeen directeur worden zeker de OOV-projecten vooral aan Duitse bedrijven gegund. Maar je ziet nu ook andere markten meteen overstappen. TetraNed heeft ervoor gekozen zich in Duitsland te richten op markten, zoals de energiesector, havens en luchthavens en mijnen, en dan met specifieke Tetra-oplossingen. Zo heeft het bedrijf een Tetrametrie -oplossing om telemetriegegevens terug te koppelen via het Tetra-netwerk. Een tweede Nieuwkomer op de beursvloer in München was Kolibri Systems dat een halfjaar geleden is ontstaan als een afsplitsing van Cuperus Consultants dat speciale ontwikkelingen heeft gedaan voor het C2000-netwerk. Kolibri levert een IP-gebaseerd radiobediensysteem om bijvoorbeeld de locatie van de radio s in kaart te brengen en een groep radiogebruikers te alarmeren. In de basisconfiguratie integreert Kolibri twee applicaties: de mobiele dispatcher KoliDispatch en de trackingapplicatie KoliTrack. een recent onderzoek aan, waarin een aantal opvallende punten naar voren kwam. Zo is de transportsector met 33 % uitgegroeid tot een grotere Tetra-gebruiker dan de OOV-sector die goed is voor 32 % van het Tetra-gebruik. Dan moet worden gedacht aan luchthavens, spoorwegmaatschappijen en de metro. Als je naar de installed base kijkt, is Europa nog altijd leidend, zei Godfrey. Wat interessant is om te zien is dat de groep gebruikers

12 12 Verbinding juni 2009 steeds gevarieerder wordt. HIj noemde de dierentuin in Helsinki, China Light and Power en de bloemenveiling FloraHolland als voorbeelden van nieuwe gebruikers. Ook de Russische ruimtevaartsector maakt gebruik van Tetra. Misschien komt Tetra nog wel een keer in de ruimte. Ik vraag me af hoe het daar zit met de wetgeving. Teds Tijdens het TWC was er veel aandacht voor Tetra release 2 en de Teds (Tetra enhanced data services) die daarvan deel uitmaken. Kees Verweij van vtspn verzorgde tijdens een persconferentie een update over de ontwikkelingen rondom Tetra 2. De standaard is al in 2007 afgerond en biedt zaken als een betere afhandeling van GPS-informatie en mechanismen om Tetra te kunnen gebruiken in helikopters en vliegtuigen. De eerste Tetra 2-producten zijn inmiddels op de markt verschenen. De specificatie voor interoperabiliteit is overigens nog in ontwikkeling. Een belangrijk onderdeel van Tetra 2 zijn de Teds die met de afronding van de Tetra 2-standaard al een tijdje mogelijk zijn. Teds bieden wideband om datadiensten, zoals video, af te leveren bij de radiogebruiker en kunnen in dat opzicht worden gezien als een opstapje naar breedband. Toch heeft het een heel tijdje geduurd voordat de eerste Teds-projecten realiteit werden. Nu Motorola en Eads hun eerste Teds-klanten in respectievelijk Noorwegen en Zuid-Afrika hebben binnengehaald, komen Teds alsnog in een stroomversnelling, zo hopen de belanghebbenden. Breedband Breedband blijft een pijnlijk punt in de Tetrawereld, zo bleek tijdens diverse sessies. De indruk is dat breedband nu vooral wordt toebedeeld aan commerciële toepassingen en dat er geen geld wordt uitgetrokken om breedband (en dus spectrum) beschikbaar te stellen aan reddingswerkers. Tijdens een forumdiscussie vergeleek Jeppe Jepsen, bij Motorola international director business relations, de situatie met een brede snelweg zonder vluchtstrook. Dit terwijl de OOVsector slechts 0,9 procent van het totale spectrum verbruikt. Verweij ziet verschillende opties om breedband beschikbaar te maken voor Tetra-gebruikers. Een eerste optie is de ontwikkeling van een breedbandige Tetra-oplossing, maar die optie zal niet goedkoop zijn. Een alternatief is lenen van technieken uit de Wimax- en LTE-wereld, en daarmee ook samenwerking zoeken. Volgens Dirk Borchardt, de CEO van Eads Security & Communications Solutions, hebben Tetra-gebruikers voorlopig echter voldoende aan Teds. Ik zie voor missioncritical applicaties geen directe behoefte aan De transportsector is uitgegroeid tot een grotere Tetra-gebruiker dan de OOV-sector. breedband ontstaan. Eads heeft met Fortecor dan ook een volledig Teds-portfolio op de markt dat zijn geld nog op moet brengen. En die gebruikers zelf? Die lijken voorlopig totaal geen beeld te hebben van hoe Tetrabreedband eruit komt te zien. Tijdens een sessie over Tetra-breedband werd het publiek gevraagd naar hun breedbandbehoeften. Het publiek kon met een stemkastje reageren op meerkeuzevragen als welke diensten verwacht u in de toekomst en wilt u terminals die meer dan een dienst ondersteunen of meerdere terminals voor verschillende diensten. Bij bijna alle vragen kregen de antwoorden even veel stemmers achter zich. Het lijkt wel alsof jullie niet kunnen kiezen, concludeerde Phil Kidner van de Tetra Association. Door Ferry Waterkamp

13 Verbinding juni Tetra World Congress blijft groeien tetra world congress 2009 Tentoonstelling was zelfs enorm Het Tetra World Congress (TWC) is zonder enige twijfel het grootste evenement op Tetra-gebied. De editie van 2009 had eind mei plaats in de Zuid-Duitse stad München. Verbinding-auteur Hans Borgonjen was erbij en doet persoonlijk verslag. Tijdens de openingstoespraak benadrukte voorzitter Phil Godfrey van de Tetra Association dat zijn organisatie erg actief is geweest in de frequentielobby voor spectrum voor breedbanddata. Het jaarlijkse Tetra World Congress (TWC) was dit jaar (na Hongkong vorig jaar) weer in Europa. München was de locatie en het aantal bezoekers was met weer meer dan de voorgaande jaren. Gezien de economische situatie was dit een positieve verrassing. De tentoonstelling was enorm, zelfs zo veel groter dan andere jaren dat het in plaats van een conferentie met ondersteunende tentoonstelling eerder het omgekeerde leek en de tentoonstelling de overhand leek te hebben. TWC was gecombineerd met het Critical Communication Congress 2009, een vakbeurs met een bredere focus dan Tetra. Deze combinatie is bewust gekozen, omdat het de bedoeling van de Tetra Association is zich te verbreden en het platform te worden voor professionele radiocommunicatiegebruikers en -toepassingen. Actieve lobby Bij de openingsessie meldde de voorzitter Phil Godfrey wat hoogtepunten: De Tetra Association is in 2008 en 2009 erg actief geweest in de frequentielobby voor spectrum voor breedbanddata en er zijn op het gebied van breedbanddata workshops georganiseerd om de gewenste functionaliteit boven water te krijgen en om de verschillende technieken te belichten. Tetra heeft zijn intrede in Amerika

14 14 Verbinding juni 2009 Kees Verweij van de vtspn wint prijs De Tetra Association looft elk jaar een prijs uit voor een persoon die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan het succes van Tetra. Na Jolly Wong vorig jaar in Hongkong was het nu iemand die al ruim vijftien jaar actief is in deze wereld. Kees Verweij is als technisch onderzoeker bij de politie begonnen en heeft aan de basis van C2000 gestaan. Hij was onder andere betrokken bij het opstellen van de specificatie en de contractfase, en vervolgens gedurende het gehele traject bij de tests tot aan de implementatie. Kees Verweij is al jaren internationaal actief in onder andere de OUA (Operator and User Association), het Technical Forum van de Tetra Association en in de TC-Tetra van Etsi. Hij is erg actief op het gebied van interoperabiliteit met onder andere een sterke focus op het handhaven van de multi vendor -situatie, de ISI en de hernieuwde drielandenpilot. Ik ben erg blij dat we als Tetra Board deze prijs aan Kees Verweij hebben kunnen geven, want hij is al jaren een uitermate prettige collega en hij heeft echt een Tetra-hart. Met bezoekers Tetra World Congress weer groter. Kees Verweij van de vtspn krijgt de outstanding contribution to Tetra Award uitgereikt door Phil Godfrey, de voorzitter van de Tetra Association. gedaan en voor het eerst is public safety niet meer de grootste gebruikers groep: de transportsector heeft zo n snelle groei doorgemaakt dat deze net een fractie groter is. Gezien de omvang van de projecten (bijvoorbeeld public safety Duitsland) is public safety nog wel de belangrijkste. Het geeft echter wel aan dat de oorspronkelijke doelstelling - een standaard voor professionele gebruikers van command and control -verbindingen - goed is gelukt. Heathrow, München, Madrid, Barcelona, Kopenhagen, Oslo en Hongkong. Herman van Sprakelaar van de vtspn heeft in a d v e r t e n t i e Koldijk Beveiligingstechniek samenwerking met Kennemerland een presentatie gegeven over de recente vliegtuigcrash op Schiphol. Door Hans Borgonjen Hans Borgonjen is kennismanager bij de vts Politie Nederland, voorzitter van de Public Safety Radiocommunication Group (PSRG) en vice-voorzitter van de Tetra Association Board. Van public safety naar public interest Er werden om de variëteit te tonen wat Tetratoepassingen genoemd die wat minder bekend zijn, zoals de bloemenveiling Aalsmeer, de dierentuin in Kopenhagen, Ferrari Formule- 1 en de ruimtevaart in Rusland. Daarnaast zijn er vele taxi s, hotels en metro s die Tetra gebruiken. Vooral vliegvelden zitten enorm in de lift. Er zijn Tetra-systemen op meer dan twintig luchthavens waaronder Schiphol, Parijs, De zekerheid van een betrouwbare totaalaanpak Installatiebedrijf en Ingenieursbureau Koldijk B.V. Schokkerweg 17 Postbus AL Zwolle T , F info@koldijk.eu URL: Kampen - Lelystad - Almere - Hengelo - Emmeloord Naamloos :30:45

15 Verbinding juni Nieuwe Tetra-terminal kent gsm-achtige menustructuur tetra world congress 2009 Motorola: kleine Dimetra voor bedrijfstoepassingen Motorola greep het Tetra World Congress 2009 in München aan om een visie neer te zetten en om nieuwe producten aan te kondigen. De visie laat zien hoe volgens het Amerikaanse concern radiocommunicatie, meldkamertechniek en bijvoorbeeld video steeds meer met elkaar geïntegreerd raken. Uit onderzoek van onder andere IMS Research en IDC blijkt dat de OOV-sector niet langer het grootste afzetgebied is voor op Tetra-gebaseerde systemen voor radiocommunicatie. Vooral de transportsector is inmiddels een grotere gebruiker van deze apparatuur. Kleine Dimetra Die ontwikkeling is dan ook een van de redenen waarom Motorola de 2009-editie van het Tetra World Congress aangreep om formeel haar Dimetra IP Micro te introduceren. Bij enterprise-projecten is veelal sprake van een veel kleinere infrastructuur dan bij bijvoorbeeld landelijke dekkende Tetra-netwerken en dus moet ook de trunking-oplossing hierop worden aangepast. De IP Micro is bedoeld voor situaties waarbij sprake is van één tot vijf sites en is daarmee interessant voor gebruik op bijvoorbeeld vliegvelden, industrie- en haventerreinen. De Dimetra IP Micro bestaat uit een centrale switch die de gehele infrastructuur bestuurt, en moet verder worden aangevuld met een of meer basisstations en een dispatcherconsole waarmee vanuit een meldkamer met mensen in het veld kan worden gecommuniceerd. Intuïtieve terminal Dat was echter niet het enige nieuws dat het Amerikaanse concern had meegenomen naar München. Nieuw zijn ook de CEP400- en de MTP850Sterminals. De eerste is bedoeld voor enterprise-toepassingen, de tweede voor mission critical -toepassingen. Opmerkelijk aan de laatste terminal is de sterk vereenvoudigde gebruikersinterface. Deze lijkt nu, wat aantallen en soorten knoppen betreft, eerder op een GPS + RFID = 3D-locatiebepaling Interessant op de stand van Motorola tijdens TWC 2009 waren niet alleen de demo s die de snelheidswinst van Teds (Tetra enhanced data services) voor dataapplicaties lieten zien. Ook waren demonstraties te zien van de mogelijkheden om de locatie van personen snel te vinden. Hierbij wordt gps gebruikt om in het platte vlak een locatie vast te stellen en daaraan wordt een combinatie met RFID-tags en RFI-leesapparaten toegevoegd, waardoor ook kan worden vastgesteld op bijvoorbeeld welke etage een persoon zich vindt. traditionele mobiele telefoon dan op een klassieke portofoon. Een bewuste keuze, vertelde Heidi Hattendorf, director Tetra business & strategy van Motorola. Deze terminal is ontwikkeld voor gebruik onder zware omstandigheden. Dan moet de gebruiker niet alleen snel en intuïtief kunnen communiceren, maar dan moet de terminal ook een maximale bijdrage leveren aan de veiligheid van de functionaris. Vandaar de eenvoudige interface die snelle communicatie in noodsituaties mogelijk maakt, en bijvoorbeeld de man down -faciliteit. Een ander voorbeeld hiervan is ook een noodknop die behalve een alarmering ook meteen de positie van de gebruiker weergeeft. Geïntegreerde informatie Daarnaast greep het concern TWC 2009 aan om een duidelijke visie neer te zetten. Radiocommunicatie is in de OOV-wereld uiteraard zeer belangrijk, maar kan niet langer zonder een integratie met tal van andere informatiebronnen. De visie van Motorola werd daarom weergegeven via een groot evenement waar radiocommunicatie, meldkamertechniek, locatiebepaling en videowaarneming naadloos in elkaar over gingen. Door Robbert Hoeffnagel

16 16technologie Verbinding juni 2009 Microgolfverbindingen garanderen een snelle disaster recovery De leermomenten van orkaan Katrina in New Orleans Telecommunicatie is de olie van de hedendaagse maatschappij. Het wegvallen van telecommunicatieverbindingen staat borg voor complete chaos. Na de ramp met orkaan Katrina in New Orleans (Louisiana), was er geen infrastructuur meer over. Een snelle disaster recovery is dan van levensbelang. De gemalen van New Orleans waren onbestuurbaar, nadat de bekabelde infrastructuur was bezweken. Dankzij microgolfverbindingen werden ze snel weer in gebruik genomen.

17 Verbinding juni We kennen allemaal de beelden nog. Na de orkaan Katrina was New Orleans niet langer de stad, bekend van de jazzmuziek, maar een grote ondergelopen delta, ontdaan van bewoners. Een ramp van ongekende omvang. Doordat de communicatie-infrastructuur uitviel, raakte de waterhuishouding helemaal ontregeld. Gemalen werkten niet meer, de stad liep onder en veranderde in een spookstad. Microgolfverbinding Een natuurramp die alle telecommunicatie-infrastructuur in een klap vernietigt is zo n beetje de grootste nachtmerrie van elke overheid. Op de lange termijn is de infrastructuur op de traditionele, bekabelde manier wel weer te herstellen, maar op de korte termijn is een nietconventionele aanpak gewenst. Moderne microgolfverbindingen zijn inmiddels zo krachtig dat ze de bekabelde infrastructuur kunnen vervangen. Verbindingen van 50 of 100 Mbps zijn nu draadloos te maken. Bovendien is het verkeer over de verbinding perfect te managen, waardoor de belangrijkste diensten altijd een optimale verbinding hebben. Weer en wind zijn bijna geen spelbreker meer. De belangrijke spelers in deze markt zijn Ericsson, NEC en Ceragon met elk een marktaandeel van ongeveer 20 %. De noodzakelijke sites zijn dankzij de compacte opzet van de units snel op te bouwen en ook dan nog robuust genoeg om zware weesinvloeden te weerstaan. Moderne communicatieprotocollen garanderen een optimale verbinding onder bijna alle weerscondities, door de codering dynamisch aan te passen aan de kwaliteit van de radioverbinding en daarmee de transmissiecondities als gevolg van het weer. Vijfde categorie Deep South Communications is een systeemintegrator van microgolfsystemen, gevestigd in Baton Rouge (Louisiana). Zijn hulp werd ingeroepen om mee te denken over de snelle wederopbouw van de telecommunicatie-infrastructuur die na de orkaan was vernietigd. In dit voorbeeld werd het bedrijf ingezet, omdat de verschillende gemalen in de stad weer met elkaar moesten kunnen communiceren om de waterhuishouding op orde te krijgen. Het Israëlische bedrijf Ceragon, een van de grotere spelers in de markt voor microgolfoplossingen, werd gevraagd een oplossing uit te rollen. Zij hebben gekozen voor de FiberAir IP Max-oplossing met een capaciteit van 50 Mbps+8xT1 en een 1+1-configuratie met hot standby, over een beveiligde 11 GHz-verbinding met een bandbreedte van 10 MHz en een 64 QAM-modulatie. Het netwerk dat New Orleans voorzag van de communicatieinfrastructuur om de waterhuishouding op orde te krijgen, werd opgebouwd met vijf communicatiepaden. De gebruikte systemen zijn in staat een orkaan van de vijfde categorie te overleven. Om dit mogelijk te maken zijn de antennes niet alleen degelijk, maar ook redundant uitgevoerd. De outdoor-componenten kunnen windsnelheden van meer dan 220 Mph (350 km/h) weerstaan. Over het netwerk lopen spraak en video, telemetrie en de complete bewaking en besturing van de gemalen. De vijf draadloze verbindingen zijn momenteel niet de enige infrastructuurcomponenten. Drie van hen vormen een back-up voor bestaande glasvezelverbindingen en de twee overige links vertegenwoordigen wel een primaire verbinding. Ethernet-microgolfverbindingen die gebruikmaken van ACM, resulteren in meer bandbreedte en een hogere beschikbaarheid. Vijf microgolfverbindingen brachten alle componenten weer met elkaar in verbinding. Sommige verbindingen vormden een backup voor bekabelde infrastructuur. Hoe werkt ACM? Microgolfverbindingen zijn voor de kwaliteit van de verbinding afhankelijk van de condities van de ether. Zij hebben niet het nadeel van een kabel die kan breken, maar wel last van wisselende weersinvloeden. ACM (adaptive coding and modulation) is ontwikkeld om exploitanten te helpen hun kostbare spectrum optimaal te gebruiken en de backbone-capaciteit via microlinks zowel qua bandbreedte als kosten te optimaliseren. Dankzij ACM is de capaciteit van een transmissiekanaal ook altijd optimaal afgestemd op variërende omgevingsfactoren, zoals regen en wind. ACM verwijst naar een automatische optimalisatie van een draadloos communicatiesysteem waardoor de verbinding steeds wordt geoptimaliseerd voor de actuele ontvangstcondities. Hierdoor worden negatieve effecten van regen en wind, die gewoonlijk de transmissie storen, verminderd. Bij extreme weersomstandigheden, zoals storm, die gewoonlijk spraak- en dataverbindingen flink storen, zorgt de ACM-modulatie ervoor dat deze onderbrekingen in realtime worden geëlimineerd. Hierdoor blijft de communicatie zonder merkbare storingen mogelijk. Foutloze transmissie Het variëren van de codering heeft grote impact op de capaciteit. Als bij goede condities bijvoorbeeld 256 QAM-modulatie wordt gebruikt, is de capaciteit van een link vier keer zo groot als bij 4 QAM (QPSK). De FiberAir IP- 10 van Ceragon kan dankzij ACM variaties van 90 db/s ondervangen. De QoS-protocollen (quality of service) zorgen ervoor dat spraaksignalen met een hogere prioriteit worden afgehandeld dan datapakketten, waardoor spraak niet wordt onderbroken door gemiste datablokken. Hierdoor wordt de spraakkwaliteit binnen strakke servicelevels gegarandeerd. De ononderbroken en foutloze transmissie die ACM mogelijk maakt, heeft als groot voordeel dat een time-out van een TCP/IPsessie niet meer voorkomt.

18 18 Verbinding juni 2009 Experimenten hebben aangetoond dat, als een systeem voor de aanpassing van de modulatie een TCP/IP-stream slechts 50 ms moet onderbreken, dit al behoorlijke invloed kan hebben op de gebruikerservaring. Het opnieuw op gang laten komen van een onderbroken TCP/IP-sessie kan soms wel enkele seconden duren en vermindert de transportcapaciteit direct. Dankzij ACM behoren deze problemen als het goed is tot het verleden. Een praktijkvoorbeeld Laten we als voorbeeld eens uitgegaan van een 256 QAM-modulatie met een capaciteit van 500 Mbps over een microgolfkanaal van 56 MHz. Als de BER (bit error rate) een vooraf ingesteld niveau bereikt, wordt als voorzorgsmaatregel teruggeschakeld naar 128 QAM. Hierdoor neemt de bandbreedte af tot 400 Mbps. Dit is een nagenoeg transparante overgang die geen transmissiefouten veroorzaakt. Het systeem blijft nu doorwerken met 128 QAM, totdat de transmissiecondities slechter of beter worden. Wordt de transmissie nog slechter (de BER loopt weer op), dan kan worden overgegaan op 64 QAM. Neemt daarentegen de BER weer af, doordat de atmosferische storingen minder worden, dan wordt weer teruggeschakeld naar een krachtigere codering totdat uiteindelijk 256 QAM weer mogelijk is. Deze verandering van codering gebeurt in realtime en heeft als ondergrens de laagste codering, QPSK. Flexibiliteit Het systeem van Ceragon heeft acht verschillende modulatie- en coderingsniveaus. Deze flexibiliteit wordt gerealiseerd met de adaptieve modulatie en codering. Adaptieve codering betekent dat bij betere weerscondities minder bits voor FEC (forward error correction) worden gebruikt. Zodra het systeem merkt dat er meer fouten in de transmissie opduiken, wordt juist een krachtigere foutcorrectie toegepast. Het gebruik van een volledig dynamische ACM zorgt voor een effectievere bitrate voor de gebruiker. De bitrate wordt opgebouwd uit verschillende componenten; de symboolsnelheid x het aantal bits/symbool x de coderingssnelheid. De feitelijke bitrate voor datatransport over een gegeven kanaal is dus afhankelijk van zowel de modulatie als de codering. De efficiëntie van de modulatie is bepaald door de informatie die elk symbool met zich meebrengt. Zo kan een QPSK-symbool 2 bit transporteren, terwijl een 256 QAM 8 bit vertegenwoordigt per symbool. De codering bepaalt vervolgens hoeveel bits van de getransporteerde data echte waardevolle bits zijn voor de eindgebruiker. Een gedeelte van de transportcapaciteit gaat immers verloren aan de bits die nodig zijn voor de foutcorrectie (redundantie). Zo betekent een codering van 0,9 dat 10 % van de bandbreedte wordt gebruikt voor foutcorrectiesignalen, de redundante bits. Als het systeem een sterkere codering nodig heeft ACM zorgt niet alleen voor een hogere bandbreedte, ook de afstanden die door een link kunnen worden overbrugd nemen toe. ACM is kosteneffectief, meer waar voor hetzelfde geld In tegenstelling tot realtime-diensten, zoals spraak en video, is het voor de meeste dataverbindingen absoluut niet nodig de beroemde five nines of 99,999 % beschikbaarheid te realiseren. Een vertraging van 50 ms is in een spraakverbinding zeer hinderlijk, maar wordt bij het browsen naar een website absoluut niet opgemerkt. Bij surfen en het ophalen van is een kleine vertraging (zelfs als deze enkele seconden bedraagt) in veel gevallen nog acceptabel. Vandaar dat netwerkbeheerders flexibel te werk kunnen gaan en voor spraak de vertraging met een betrouwbaarheid van 99,999 % managen, terwijl voor tal van dataservices 99,99 % of 99,9 % nog acceptabel zijn. Ter illustratie een vergelijking tussen een TDM-oplossing en een ethernetsysteem met ACM. Een DS-3-service kan worden geleverd over een 50 Mbps-verbinding met een beschikbaarheid van 99,999 %. Als alternatief is het over deze interface ook mogelijk 155 Mbps te leveren met een 99,99 % beschikbaarheid. Wordt voor ethernet met ACM gekozen, dan kan op basis van dezelfde apparatuur en etherruimte een scala aan diensten worden geboden. Carrier-class 50 Mbps met de 99,999 % betrouwbaarheid, maar ook nog een 105 Mbps-dienst met 99,99 % beschikbaarheid en als derde 45 Mbps met 99,9 % beschikbaarheid. Dit betekent bruto 200 Mbps over dezelfde verbinding. Omdat ACM dus de capaciteit en beschikbaarheid van de ethernetverbinding aanzienlijk kan opvoeren, zonder dat additionele investeringen in spectrum en netwerkplanning nodig zijn, heeft deze techniek voor beheerders belangrijke voordelen. Wordt gebruikgemaakt van ACM, dan resulteert dat tot een efficiënter gebruik van het schaarse en kostbare spectrum. om alle fouten te herstellen kan dat afnemen tot bijvoorbeeld 0,8. Hierdoor is de codering robuuster, maar vermindert de effectieve transportcapaciteit. Zowel de modulatie als de codering worden sterk beïnvloed door de signaal-ruisverhouding (SNR) van het transmissiekanaal. Als de modulatie hoger wordt moet de verbinding een hogere signaal-ruisverhouding hebben om signalen foutloos te transporteren. Het kanaal wordt daardoor minder efficiënt. Door steeds de juiste combinatie van modulatie en codering te kiezen, is steeds de hoogst haalbare bitrate voor een kanaal beschikbaar. Voor de exploitant betekent dit een maximale efficiëntie van zijn spectrum. Een meevaller als het even tegenzit. Door Hans Steeman

19 Verbinding juni radiocommunicatie Bamiporto s maken kooplustig Goedkope Chinese portofoons kwalitatief niet slecht Sinds enkele jaren worden op diverse plekken, meestaal via internet goedkope portofoons voor VHF en UHF van Chinese makelij aangeboden. De prijzen voor de apparaatjes variëren van 30 tot hooguit 110 euro. Wat opvalt is niet alleen de lage prijs, maar ook de vele accessoires die vaak standaard met de apparaatjes worden meegeleverd of achteraf leverbaar zijn. Vanwege de prijs zou je al snel geneigd zijn te denken dat de kwaliteit misschien wel beroerd is of dat de uitval door snel defect geraakte apparaten heel erg groot is... De Chinese portofoons zijn er in verschillende varianten en van oosters klinkende merken, zoals Wouxun, Weierwei, Puxing, Quansheng, Feidaxin en Jingtong. De apparaatjes zijn via verschillende verkoopkanalen te verkrijgen. Het goedkoopst zijn de apparaten direct in Sjanghai bij de fabriek. Een zendamateur meldde daar slechts 12,50 US dollar te hebben betaald voor een volwaardige VHF-portofoon met 5 W-zendvermogen. De portofoontjes kunnen van hieruit direct bij de fabriek worden besteld. Een andere manier is bestellen bij een webshop in bijvoorbeeld China of Hongkong of bij een handelaar op ebay. De portofoons worden ook wel in Nederland

20 20 Verbinding juni 2009 aangeboden op beurzen en via internet. Direct af fabriek verzonden, worden prijzen genoemd van 29 tot 60 dollar voor een modern apparaat met 5 W-zendvermogen, en via een webshop in het Verre Oosten of in Nederland tussen 40 en ruwweg 100 dollar inclusief verzendkosten. Geen echt afschrikwekkende prijzen dus. De apparaten zijn overigens heel uitgebreid en qua uiterlijk doen ze vaak sterk denken aan portofoons van westerse merken, zoals Motorola. Niet alleen is het aantal mogelijkheden groot, de bediening is tevens goed uitgedacht en er is sprake van kleine handigheidjes die de veel duurdere westerse modellen niet hebben. Maar er is ook sprake van minder handige en soms zelfs alarmerende zaken. Europese keurmerken Meer en meer fabrikanten claimen dat hun apparaten aan de meeste verplichte keurmerken, zoals CE, RoHS en R&TTE, voldoen. Er zijn wisselende geluiden of die geclaimde keurmerken allemaal wel terecht worden gevoerd. Een voormalige leverancier van dit soort porto s meldt dat dit inderdaad in lang niet in alle gevallen zo is. Een Nederlandse importeur die niet nader wil worden genoemd, meldde dat een van de belangrijkste fabrikanten van dergelijke porto s met wie hij zaken had gedaan, onbetrouwbaar was. Een andere importeur bleef zitten met portofoons waarin een firmwarefout zat. Ook zit het handelaren niet lekker dat veel van deze fabrikanten gewoon direct aan consumenten blijven leveren, zelfs als zij een officiële importeur in een land hebben zitten. De portofoons zijn hierom vooral bij zendamateurs in gebruik, die deze apparaten in hoofdzaak toepassen in de 2 meterband ( MHz) en op 70 cm ( MHz). Het merk Wouxun levert daarbij ook een apparaat dat in de 4 meterband (rond 70 MHz) kan worden gebruikt. Deze band is vooral in het Verenigd Koninkrijk erg populair, maar die in een flink aantal landen in Europa en in sommige landen in Afrika sterk in opkomst is. Enquête en reacties Op de site is een kleine enquête opgezet om te kijken hoe de ervaringen zijn met deze apparatuur. Door deelnemers aan de enquête gekochte typen zijn onder andere: Puxing 777+ UHF (70 cm), Puxing 777 PRO, Feidaxin FD-160A, Weierwei V1000 VHF (2 m), Jingtong JT-208. Van de in totaal 41 deelnemers aan de enquête waren er dertien die ervaring hebben met Chinese portofoons. Twaalf van hen waren zeer tevreden. Eén persoon meldt gematigd tevreden te zijn. Ontevreden was er niemand Een greep uit de reacties: Via ebay een Puxing 777+ UHF (70 cm) gekocht. Ja, het ding werkt prima. Eenvoudig programmeerbaar vanaf de pc met een extra kabeltje ook van ebay. Deze lijkt iets beter te ontvangen dan mijn Yaesu FT-60E, maar dat moet ik nog eens echt uitzoeken. Ten opzichte van een Yaesu FT-60 heeft mijn Puxing 777+ nog iets wat voor sommige amateurs erg handig kan zijn: het ding is redelijk goed op de tast te bedienen. Zo geeft memory 1 steeds een piep als je die selecteert, zodat je blind je gewenste preset kan vinden. Ook in de menunavigatie kun je een Engelstalige stem feedback laten geven. Voor mij irritant, maar wel erg handig als je het even of permanent niet kunt zien. Dus hoewel de stevigheid wel onderdoet voor mijn Yaesu zitten er zeker functies op die heel doordacht zijn. Dat je alleen kan switchen tussen memory-mode en VFO door het apparaat aan te zetten met de entertoets ingedrukt, is wel duidelijk op de tast maar toch iets minder logisch dan bij de Yaesu. Maar je kan het in elk geval niet per ongeluk uitzetten. Een andere deelnemer aan de enquête meldt: Via webshop in Hongkong een Puxing 777 PRO (2 m) gekocht voor 55 euro inclusief verzendkosten. Het apparaat heeft wel een repeatershift, maar geen Hz-toon. De gebruiksaanwijzing klopt niet helemaal. De gevoeligheid is iets beter dan bijvoorbeeld van een Kenwood TH-F7E. Modulatie was wat dof, maar is opgelost na een modificatie. Voor mij is het gewoon een degelijk ding. Een 2-meterversie via internet gekocht voor 40 euro inclusief verzendkosten. Er zit een lader en een oortje bij. Geen Hz, wel CTCSS. Ik hoor dat vooral de gevoeligheid erg goed schijnt te zijn. Ik gebruik de portofoon in de auto met een car-adapter, een kleefvoetantenne en Bluetooth (Jabra a210). Ik heb geen klachten over de modulatie. Prima geluid en prima audiorapporten. Wel een negatieve ervaring gehad met de speaker-mic die ik had mee besteld. De goedkoopste was inderdaad erg goedkoop. Geluid was bagger. Extra accu s meegeleverd Een Weierwei V1000 VHF (2 m dus) gekocht voor 70 euro inclusief verzendkosten. Je moet goed lezen wat ze aangeven bij het artikel. Soms leveren ze er extra accu s bij, een oortje, losse mic en meer van dat soort spul. Tip: zoek altijd het apparaatje op via Google, net als de leverancier. Daar haal je veel informatie uit. Dit apparaat werd vrij kaal geleverd, porto, lader en accu dus. Bij sommige apparaatjes schijnt de microfoon nogal in het apparaat weggestopt te zijn, wat een erg slecht geluid geeft. Er is niet altijd een Engelstalige handleiding aanwezig (om maar te zwijgen over een Nederlandse). Weer een ander meldt: Ik heb twee Puxing 777 s gehad. Binnen twee maanden viel bij de ene de audio weg. De andere was uiterst doof in de ontvangst en bij zenden had de porto een zeer zwakke audio waardoor het tegenstation zijn volume voluit moest zetten. Dit is het nadeel van de massaporto s. Vele zijn goed, maar vaak zijn er nog meer die slecht zijn. Volgens mij moet je bij dergelijke porto s het geluk hebben dat je er één uit een