Nieuwe wetgeving op komst

Transcriptie

1 Zorg december 2009 Nieuwe wetgeving op komst In aanvulling op de brief aan de Tweede Kamer Ruimte en rekenschap voor zorg en ondersteuning hebben Minister Klink en Staatsecretaris Bussemaker een planning gegeven voor een samenhangend pakket wetsvoorstellen die tussen begin 2010 en zomer 2011 bij de Tweede Kamer zullen worden ingediend: Cliëntenrechten zorg Early warning systeem Continuïteit van zorg Zorgspecifieke fusietoets en steunverlening Resultaatafhankelijke vergoeding in de zorg De Wet Cliëntenrechten Zorg (Wcz) Het wetsvoorstel ligt op dit moment voor advies bij de Raad van State. De beoogde datum van indiening bij de Tweede Kamer is begin De Wcz zal de verschillende wetgeving betreffende kwaliteit en toezicht in de gezondheidszorg vervangen. De Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi), de Kwaliteitswet zorginstellingen (KWZ), de Wet klachtrecht cliënten zorgsector en de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen zullen worden ingetrokken op het moment dat de Wcz in werking treedt. In de Wcz worden de verantwoordelijkheden van het bestuur en het toezichthoudend orgaan, inclusief de verantwoordelijkheid van één bestuurder voor de kwaliteit, de relatie tussen het bestuur en de medisch specialist en medezeggenschap geregeld. Early warning systeem Minister Klink heeft de NZa gevraagd samen met de IGZ begin 2010 te starten met de opbouw en het beheer van het early warning systeem. Doel van dit systeem is om vroegtijdig te signaleren dat de continuïteit van cruciale zorg financieel en/of kwalitatief in gevaar komt. Het early warning systeem is onderdeel van het wetsvoorstel continuïteit van zorg. Wetsvoorstel continuïteit van zorg De beoogde datum van indiening bij de Tweede Kamer is zomer De bestuurdersaansprakelijkheid gekoppeld aan de meldplicht van het early warning systeem worden in dit wetsvoorstel uitgewerkt. De maatregelen beogen de continuïteit van cruciale zorgfuncties bij instellingen in financiële problemen te waarborgen. Zorgverzekeraars en zorgkantoren hebben een medeverantwoordelijkheid voor de continuïteit van zorg. Wetsvoorstel zorgspecifieke fusietoets en steunverlening De beoogde datum van indiening van het wetsvoorstel zorgspecifieke fusietoets en steunverlening bij de Tweede Kamer is zomer In dit voorstel worden de nadere invulling van de verplichte fusie effectrapportage en de zorgspecifieke fusietoets vormgegeven. De steunverleninginstrumenten van de NZa dienen te worden voorgelegd aan de Europese Commissie. Wetsvoorstel resultaatsafhankelijke vergoeding in de zorg De beoogde datum van indiening van dit wetsvoorstel bij de Tweede Kamer is zomer 2010 en de datum van inwerkingtreding 2011.

2 Dit wetsvoorstel regelt de voorwaarden waaronder een resultaatafhankelijke vergoeding kan worden gegeven en de beperking van de zeggenschap van aandeelhouders in de zorg. Ook wordt in dit wetsvoorstel geregeld onder welke voorwaarden een kapitaalvennootschap in de zorg als een maatschappelijke onderneming kan worden beschouwd. Pauline Baart Oordeel medisch tuchtrechter van grote betekenis voor civiele aansprakelijkheid Op 28 oktober 2009 heeft de rechtbank Utrecht een interessante uitspraak gedaan over de vraag in hoeverre het oordeel van de tuchtrechter bepalend is voor de beoordeling of een psychiater ook civielrechtelijk aansprakelijk is. De rechtbank vond dat bij die beoordeling grote betekenis toekomt aan het oordeel van de tuchtrechter. De tuchtrechter (zowel in eerste als in tweede instantie) had geoordeeld dat de psychiater had gehandeld in strijd met de zorgplicht die de psychiater op grond van de Wet BIG heeft en legde de meest zware maatregel op: doorhaling van de algehele inschrijving. In de daaropvolgende schadevergoedingsprocedure zag de civiele rechter zich vervolgens voor de vraag gesteld, of de psychiater ook aansprakelijk was. De rechter toetste onder meer of de psychiater zorgvuldig had gehandeld zoals van een redelijk bekwaam en redelijk handelend psychiater in gelijke omstandigheden mocht worden verwacht. De rechtbank vond dat de civiele rechter hierover een zelfstandig oordeel moest vormen, maar dat daarbij wel grote betekenis toekwam aan het oordeel van de tuchtrechter. De tuchtrechter heeft immers medische expertise die de rechtbank veelal niet heeft. Dit betekent volgens de rechtbank dat in het geval een tuchtrechtelijke klacht tegen een arts gegrond verklaard is, hogere eisen mogen worden gesteld aan de stelplicht van de arts indien de arts in de civiele procedure aanvoert niet onzorgvuldig te hebben gehandeld. De rechter vond het zeer onzorgvuldig en veroordeelde de psychiater tot een schadevergoeding van ,. De rechtbank Zwolle had eerder, al in 2004, in vergelijkbare zin geoordeeld. De appèlrechter liet het vonnis van de rechtbank Zwolle (onder verbetering van gronden) in stand, maar vond het wel nodig te benadrukken dat het opleggen van de maatregel van een waarschuwing door de tuchtrechter niet zonder meer tot civiele aansprakelijkheid leidt en benadrukte juist weer dat het medisch tuchtrecht en het civiele recht verschillende normstelsels kennen en verschillende belangen nastreven. Dat schept onduidelijkheid over de toe te passen zorgvuldigheidsnorm. De recente uitspraak van de rechtbank Utrecht maakt in ieder geval duidelijk dat het oordeel van de medisch tuchtrechter van groot belang kan zijn voor de vraag of een arts ook civielrechtelijk aansprakelijk is. Deskundige bijstand in een tuchtrechtelijke procedure is essentieel, omdat de uitkomst daarvan vergaande gevolgen kan hebben voor de civielrechtelijke aansprakelijkheid. Hanneke Klinckhamers Evelien Ligtermoet 2

3 Staatsgarantie voor nieuwbouw curatieve zorginstellingen Per 23 oktober 2009 kan de cure (algemene en academische ziekenhuizen, GGZ instellingen, categorale instellingen en zelfstandige behandelcentra) gebruik maken van de regeling Garantie Ondernemingsfinanciering Curatieve Zorg. Deze regeling (hierna: Regeling GO Cure) biedt curatieve zorginstellingen de mogelijkheid om voor nieuwbouwprojecten een subsidie in de vorm van een garantstelling van de Staat te verkrijgen. Op die manier moet het makkelijker zijn om banken over de streep te trekken voor financiering van zorgnieuwbouw. De regeling komt erop neer dat curatieve instellingen aanspraak kunnen maken op een staatsgarantie van 50 procent tot maximaal 50 miljoen euro per instelling. De af te geven staatsgaranties hebben een maximale looptijd van acht jaar. Na afloop van deze periode dient herfinanciering plaats te vinden tegen marktconforme voorwaarden. Aanvragen voor een garantstelling kunnen gedurende één jaar na inwerkingtreding van de Regeling GO Cure, derhalve tot 24 oktober 2010, door de financier worden aangemeld bij de Minister. De totale beschikbare garantie is 250 miljoen euro. De Regeling GO Cure is een van de maatregelen die de Minister in zijn brief van 26 juni 2009 aan de Tweede Kamer heeft aangekondigd om de nadelige gevolgen van de kredietcrisis in de zorgsector te bestrijden. Daarnaast moet hiermee de bouwstop worden doorbroken die door de afschaffing van het bouwregime voor de cure per 1 januari 2008 is ontstaan. Sedert de afschaffing van het bouwregime zijn zorginstellingen zelf verantwoordelijk geworden voor de kosten van hun vastgoed; onder het bouwregime stond de overheid nog garant voor de kapitaallasten van zorginstellingen. De afschaffing van het bouwregime heeft er versterkt met de aanhoudende onduidelijkheid over de vergoeding van de kosten voor de nieuwbouw toe geleid dat diverse ziekenhuizen hun nieuwbouwplannen voorlopig on hold hebben gezet. Of de Regeling GO Cure hierin verandering zal brengen valt te betwijfelen. Binnen de zorgsector lijkt op dit moment meer de behoefte te bestaan aan duidelijkheid omtrent de kapitaallasten voor zorginstellingen. Fleur Spijker fleur.spijker@boekeldeneree.com Valentijn Leijh valentijn.leijh@boekeldeneree.com 3

4 Private investeringen in de zorg Private investeringen in de zorg hebben de maatschappelijke wind tegen. Dat valt te betreuren. Ervaringen met eerdere privatiseringen laten zien dat het toelaten van externe investeerders, mits goed gereguleerd, leidt tot grotere efficiëntie betere producten tegen een lagere prijs. Het behoeft geen betoog dat op dit gebied zeker in de zorg nog een wereld te winnen valt. Sociale doelen hoeven daarvoor niet losgelaten te worden zoals dat ook niet nodig was bij de privatiseringen in de energie en de telecommunicatie. Om externe financiers aan te trekken zal wel een omslag in het denken over de zorg nodig zijn. Financiers verwachten dat zij, als tegenprestatie voor hun bereidheid om geld ter beschikking te stellen, enige mate van zeggenschap in de onderneming waarin zij participeren verkrijgen en een deel van de winsten van die onderneming. Op dit moment wordt investeerders in de zorg op beide gebieden niet veel geboden. De WTZi verbiedt een instelling voor het verrichten van medisch specialistische zorg een winstoogmerk te hebben. Daarnaast hebben de meeste zorginstellingen als rechtsvorm een stichting, zodat ook als het toegestaan zou zijn op grond van de wet het niet mogelijk is om te delen in de winst. Het is immers niet mogelijk om te participeren in het kapitaal van stichtingen. Het verkrijgen van zeggenschap is bij aldus georganiseerde instellingen alleen mogelijk door zitting te nemen in het bestuur. Dat zal voor een investeerder die zich dan actief moet gaan bemoeien met het beleid veelal een stap te ver zijn. De Minister heeft onder ogen gezien dat het nuttig is om meer marktwerking in de zorg te introduceren en dat er daartoe het een en ander moet veranderen. Hij kondigde daartoe in een brief van 9 oktober 2009 aan dat hij halverwege 2010 een wetsvoorstel aan de Tweede Kamer zal sturen dat meer marktwerking mogelijk moet maken. Uit zijn brief blijkt dat de Minister dit wetsvoorstel voor zich ziet als een ingewikkelde balanceeract. Hoewel private investeringen en het behalen van een resultaatafhankelijke vergoeding voor geïnvesteerd kapitaal (lees: winstdeel) mogelijk moet worden, moet het nastreven van het maatschappelijke belang centraal blijven staan. Voor de invulling van de rechtsvorm die zorginstellingen zouden moeten hebben zegt de minister aan te willen sluiten bij de nieuw in Nederland te introduceren figuur van de maatschappelijke onderneming. Deze kent wel de mogelijkheid om winstbewijzen uit te geven, maar sluit het verlenen van zeggenschap aan investeerders nadrukkelijk uit. Alles bij elkaar lijkt het er sterk op dat de Minister het investeren in de zorg wel mogelijk wil maken, maar niet wil toestaan dat daar ook zeggenschap tegenover staat. Het is daarmee de vraag of marktwerking door de aangekondigde wetswijziging geholpen is. Het lijkt niet aantrekkelijk voor investeerders om hun geld te steken in een onderneming waarin zij geen invloed hebben. In dat geval kan de investeerder zijn investering immers op 4

5 geen enkele manier beschermen. Hij heeft geen invloed op wat er met zijn investering gebeurt (denk aan: fusie, verwatering of liquidatie van de rechtspersoon) of met de onderneming waarin hij participeert (denk aan het besluiten tot belangrijke wijzigingen in de strategie of het al dan niet doen van investeringen en desinvesteringen). Ook is niet duidelijk op wat voor een wijze de investeerder in die situatie zeker stelt dat hij in voldoende mate wordt geïnformeerd over het wel en wee van zijn investering en in de gelegenheid is om in voldoende mate de vinger aan de pols te houden. De zorg wordt op die manier wel een heel onaantrekkelijke investering. Dat de Minister het investeren in zorg mogelijk wil maken valt te prijzen. Het is echter de vraag of dit in de huidige opzet ook gaat lukken. Joël Erwteman Wat moet de zorg met de Maatschappelijke Onderneming? Op 6 juni jongstleden is een wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer tot invoering van een nieuwe rechtsvorm voor de maatschappelijke onderneming. Ook voor zorginstellingen is dit wetsvoorstel van belang, omdat zij die rechtsvorm kunnen aannemen. Voor zorginstellingen is dat niet verplicht gesteld. De vraag komt daarom op of het aantrekkelijk is te opteren voor de nieuwe rechtsvorm. Het antwoord van de Brancheorganisaties Zorg (BoZ) van 3 november jongstleden is niet mis te verstaan: nee, dat is niet aantrekkelijk en nee, het wetsvoorstel heeft geen meerwaarde. BoZ onderkent dat de nieuwe rechtsvorm optioneel is en dat zorginstellingen die dus links kunnen laten liggen. Toch dreigt het gevaar dat langs de achterdeur zorginstellingen worden gedwongen de nieuwe rechtsvorm aan te nemen, bijvoorbeeld door sectorale wet of regelgeving of door toelatings of financieringseisen. De bezwaren van BoZ richten zich vooral tegen de besturingsproblemen die het gevolg zullen zijn van het wetsvoorstel. Als het tot een wet komt, zullen zorginstellingen die zich in de nieuwe rechtsvorm moeten hullen, verplicht te maken krijgen met een belanghebbendenvertegenwoordiging. Dit is een orgaan waarin belanghebbenden een belangrijke stem en belangrijke bevoegdheden krijgen binnen de rechtspersoon. Voor zorginstellingen kan bij belanghebbenden zoals bekend worden gedacht aan gemeenten, patiëntenverenigingen, andere zorgorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars. Het BoZ vreest hier een overlap met sectorale wet en regelgeving. Het is toch zo dat andere, sectorale wetgeving bij voorbeeld al een stem geeft aan bijvoorbeeld cliëntenraden en ondernemingsraden? Dat wordt dus dubbelop. De verwarring zal toenemen als de belanghebbendenvertegenwoordiging een ander advies geeft dan, zeg, de cliëntenraad. 5

6 Een ander pijnpunt betreft de mogelijkheid om bij derden financiering aan te trekken in de vorm van eigen vermogen. Het wetsvoorstel introduceert hiervoor winstbewijzen, maar het BoZ meent dat dit instrument niet zal werken omdat de winstbewijshouders daarmee geen reële invloed kunnen uitoefenen. Dat moet beter. Gezien ook de andere reacties uit het veld van de maatschappelijke ondernemingen (zo adviseerde Boekel De Nerée de brancheorganisatie voor woningcorporaties Aedes) lijkt het een zware dobber voor de regering om dit wetsvoorstel wet te doen worden. Boudewijn Waaijer De Zorggroep van Boekel De Nerée De zorggroep van Boekel De Nerée wordt gevormd door specialisten uit de diverse disciplines. Deze groep heeft zich gespecialiseerd op een aantal gebieden waaronder zorgvastgoed en samenwerkingsverbanden in de zorg. U kunt contact opnemen met de volgende juristen: Hester Uhlenbroek Voorzitter; Gezondheidsrecht Sonja van der Kamp Vastgoed, Civiel Frederieke Leeflang EU & Mededinging Marein Smits Corporate/M&A Boudewijn Waaijer Notariaat Hanneke Klinckhamers Arbeidsrecht Fleur Spijker Vastgoed, Bestuursrecht Voorzitter Zorggroep Hester Uhlenbroek T F E hester.uhlenbroek@boekeldeneree.com Contactgegevens Boekel De Nerée N.V. Gustav Mahlerplein MA, Amsterdam Postbus AM, Amsterdam T F E info@boekeldeneree.com 6

7 7